«Είναι μια Προσωρινή Διέξοδος Από την Πλήξη» - Οι Ουσίες στα Χρόνια του Κορονοϊού

Σάββατο βράδυ, σε ένα διαμέρισμα στο κέντρο της πόλης, πέντε φίλοι κάθονται γύρω από το τραπέζι, τρώνε και συζητάνε. Έχουν καιρό να συναντηθούν λόγω των περιοριστικών μέτρων, ωστόσο επιλέγουν να παρανομήσουν για να μην είναι μόνοι. Έχει περάσει ήδη ένας χρόνος από την πρώτη καραντίνα και η ψυχολογική επιβάρυνση είναι μεγάλη. Οι τέσσερείς τους δουλεύουν, είτε από το σπίτι είτε από το γραφείο, ο ένας είναι σε αναστολή, καθώς ο χώρος εστίασης στον οποίον εργάζεται παραμένει κλειστός και είναι άγνωστο πότε κι αν θα ανοίξει. Πάνω στο τραπέζι πέρα από τα φαγητά και το αλκοόλ, υπάρχει σε μορφή κρυστάλλου-σκόνης MDMA (3,4-μεθυλαινοδιοξυμεθαμφεταμίνη).

Η παραπάνω «εικόνα» είναι fiction, όμως κάλλιστα θα μπορούσε να είναι πέρα για πέρα αληθινή. Τουλάχιστον τον τελευταίο έναν χρόνο.

Κοκαΐνη, αμφεταμίνη, μεθαμφεταμίνη, κάνναβη, βενζοδιαζεπίνες, αντικαταθλιπτικά είναι μερικές από τις ουσίες που ανιχνεύθηκαν τον τελευταίο ένα χρόνο της καραντίνας (από τον Μάρτιο του 2020) στα λύματα του λεκανοπεδίου της Αττικής. Ο Νίκος Θωμαΐδης, καθηγητής στο Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας στο τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και η ομάδα του, πέρα από το ιικό φορτίο του κορονοϊού στα λύματα, παρακολουθούν ταυτόχρονα και τους δείκτες της ψυχικής και σωματικής υγείας του πληθυσμού της Αττικής - μια έρευνα που έχει ξεκινήσει από το 2010. Σύμφωνα με τα ευρήματα του εργαστηρίου, μετά τους καλοκαιρινούς μήνες παρατηρήθηκε αύξηση της χρήσης ουσιών με αγχολυτική δράση, ενώ από τον Νοέμβριο και τους επόμενους μήνες, ουσίες με αντικαταθλιπτική δράση παρουσίασαν διπλάσια χρήση. Παράλληλα, την περίοδο 2020-2021, «η κατανάλωση για την κοκαΐνη ήταν η υψηλότερη που έχει καταγραφεί, ξεπερνώντας τα 1.000 γραμμάρια ανά ημέρα», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Θωμαΐδης.

Το VICE επικοινώνησε με την εταιρεία IQVIA, η οποία συλλέγει δεδομένα των ιδιωτικών ελληνικών φαρμακείων. Σύμφωνα με τα δεδομένα, τα οποία καλύπτουν τρία ημερολογιακά έτη σε τρίμηνη βάση, οι πωλήσεις σε τεμάχια ουσιών όπως N05C TRANQUILLIZERS (αυτή η ομάδα φαρμάκων περιλαμβάνει παρασκευάσματα με, κυρίως, ηρεμιστικές ή υπνωτικές δράσεις), N06C PSYCHOLEPTIC-ANTI-DEPRESS (τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά ταξινομούνται σε αυτήν την ομάδα), N06B PSYCHOSTIMULANTS (φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, αλλά και νοοτροπικά φάρμακα) έχει αυξηθεί μέσα στο 2020.

Οι περιορισμοί στη μετακίνηση, η έλλειψη κοινωνικών δραστηριοτήτων και επαφών, η απουσία συντρόφου, η ανεργία, ο φόβος, η ανασφάλεια, η μοναξιά και η πλήξη είναι συναισθήματα και καταστάσεις που βιώθηκαν έντονα από ανθρώπους όλων των ηλικιών, κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου της πανδημίας και του καταναγκαστικού εγκλεισμού. «Η αύξηση της κατανάλωσης πολλών επί μέρους ψυχοδραστικών ουσιών είναι εκτός από αναμενόμενη και φυσιολογική. Χρησιμοποιούμε μια ουσία διότι επιθυμούμε να αλλάξουμε τη διάθεσή μας, το συναίσθημά μας, θέλουμε να νιώσουμε καλά όταν δεν νιώθουμε καλά ή να νιώσουμε καλύτερα από ό,τι είμαστε. Και μάλλον έχει αυξηθεί η χρήση-κατανάλωση ουσιών κατ’ οίκον», αναφέρει στο VICE o Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, Κοινωνιολόγος, Εγκληματολόγος, Υπεύθυνος Τομέα Έρευνας ΚΕΘΕΑ.

Η ζωή μας έχει μεταφερθεί μοιραία μέσα στο σπίτι, μόνο που έχει αλλάξει ο τρόπος της διασκέδασής μας. Το VICE συνομίλησε με ανθρώπους που κάνουν περιστασιακά χρήση ουσιών μέσα σε αυτή την καραντίνα.

Άρης, 42 χρονών, ιδιωτικός υπάλληλος

«Κάνω χρήση κοκαΐνης και MDMA, γιατί αισθάνομαι πλήξη, βαρεμάρα και ανασφάλεια, επειδή δεν κάνω σεξ -πώς να κάνω αφού είμαι single-, επειδή δεν βλέπω τους φίλους μου. Το μόνο που κάνω είναι να δουλεύω, δουλεύω και δεν πληρώνομαι. Αισθάνομαι καλύτερα, για αυτό το κάνω. Η κυβέρνηση φταίει, δεν φταίει κανείς άλλος, έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ανασφάλειας. Αν εγώ είχα κάποιον να εμπιστευτώ ή ήταν το κλίμα διαφορετικό, θα έβρισκα κάπου ένα φως. Δεν υπάρχει τίποτα και σε συνδυασμό με αυτά που περιέγραψα πιο πριν, το μόνο που μένει όταν τελειώνω τη δουλειά, που την κάνω από το σπίτι μέσω Zoom, είναι να βάλω λίγη μουσική, ένα ουίσκι και να τσιμπήσω και μερικές γραμμές να γουστάρω. Όλοι οι κολλητοί μου κάνουν χρήση, οι οποίοι δεν είναι άνθρωποι που θα φανταζόταν κάποιος ότι ζουν με αυτό. Πριν, συναντιόμασταν και είχαμε άλλα πράγματα να κάνουμε, δεν σκεφτόμασταν πώς θα πάρουμε κοκαΐνη. Η χρήση γινόταν σε κοινωνικό επίπεδο, θα ήμασταν σε κάποιο πάρτι, αλλά δεν ήταν αυτοσκοπός. Τώρα περιμένεις αυτό, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Σίγουρα παίρνω Παρασκευή ή το Σαββατοκύριακο και μετά λόγω πλήξης Τετάρτη ή Πέμπτη. Λυπάμαι πάρα πολύ που για να νιώσουμε χαρά ή για να δούμε λίγο φως πρέπει να πάμε σε τεχνητά μέσα - δεν είναι κρίμα; Είναι πολύ».

Μαρία, 37 χρονών, ιδιωτική υπάλληλος

«Έκανα πρώτη φορά χρήση MDMA ένα Σαββατοκύριακο σε κάποιο σπίτι φίλων. Είχαμε μαζευτεί όλοι ύστερα από καιρό. Ανάμεσα στα ποτά και στο φαγητό, το ΜDMA ήταν το κερασάκι της βραδιάς. Ομολογώ ότι αισθάνθηκα υπέροχα, σε σημείο που ζήτησα από τον γνωστό μου να με προμηθεύσει κι εμένα. Καπνίζω πού και πού χόρτο, και πίνω ένα-δυο ποτήρια αλκοόλ σχεδόν κάθε βράδυ πριν κοιμηθώ, συνήθειες που εντάθηκαν μέσα στην καραντίνα. Ζω μόνη, δεν έχω σύντροφο, αλλά ευτυχώς έχω δουλειά. Από πέρυσι εργάζομαι από το σπίτι. Αθλούμαι, επιδιώκω να βγαίνω έξω να βλέπω φίλους, με μερικούς ανταλλάσσουμε επισκέψεις στα σπίτια μας. Είμαι αρκετά κοινωνική και δραστήρια, αλλά η καραντίνα νιώθω ότι με έχει φέρει πίσω σε πολλά πράγματα. Νιώθω στάσιμη. Οι ουσίες είναι μια προσωρινή διέξοδος από την πλήξη, ένα χάσιμο σε μια άλλη διάσταση, που σε κάνει να ξεχνάς για λίγο τα όσα έχεις χάσει αυτόν τον έναν χρόνο. Ελπίζω να μην κρατήσει για πολύ ακόμα».

Ορέστης, 29 χρονών, ιδιωτικός υπάλληλος

«Οι φίλοι μου, αυτή την περίοδο, καπνίζουν σχεδόν καθημερινά χόρτο. Ένας γνωστός μου dealer, μου είπε πως γενικά η ζήτηση χόρτου έχει αυξηθεί πολύ μέσα στην καραντίνα επειδή όλοι μένουν σπίτι. Αρκετοί γνωστοί μου πίνουν κοκαΐνη. Εγώ, η αλήθεια είναι ότι κάνω σχεδόν αποκλειστικά χρήση LSD. Είναι το μόνο ναρκωτικό που μέσα στην καραντίνα προσφέρει μια διέξοδο από την πραγματικότητα, καθώς όλα γύρω μας είναι δυστοπικά, παντού υπάρχουν αστυνομικοί. Όλα μοιάζουν λες και έχουν βγει από σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Το LSD είναι μια εμπειρία, μια περιπέτεια θα έλεγα. Το παίρνεις και παρατηρείς τη φάση γύρω σου, κάνεις σκέψεις για τη ζωή, τον κόσμο, οπότε νομίζω πως στη φάση της καραντίνας είναι αυτό που μου ταιριάζει περισσότερο. Έχω φοβηθεί κατά καιρούς μήπως εθιστώ, βοηθάει ευτυχώς το γεγονός ότι έχω δουλειά και υποχρεώσεις».

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εδώ και έναν χρόνο η κατανάλωση κοκαΐνης έχει ξεπεράσει τα 1.000 γραμμάρια ανά ημέρα. Γεγονός που μας προκαλεί μεγάλη έκπληξη, καθώς η κοκαΐνη θεωρείται ακριβό ναρκωτικό. Συγκεκριμένα, οι τιμές της κυμαίνονται σε υψηλότερα επίπεδα από όλες τις άλλες ουσίες, μεταξύ 50 και 120 ευρώ ανά γραμμάριο (στοιχεία του 2018 από το Συντονιστικό Όργανο Δίωξης Ναρκωτικών). Πράγματι, η κοκαΐνη είναι ακριβότερη από άλλες ψυχοδραστικές ουσίες, ωστόσο υπάρχει προσβασιμότητα και από τις φτωχότερες τάξεις, σύμφωνα με τον ΟΚΑΝΑ. «Η πρόσβαση δύναται να πραγματοποιείται μέσω α) της παραβατικότητας, β) της αγοράς φτωχότερης ποιότητας κοκαΐνης, η οποία είναι νοθευμένη με άλλες φθηνότερες διεγερτικές ουσίες όπως οι αμφεταμίνες και γ) της αγοράς της ελεύθερης βάσης, γνωστής ως ‘’crack’’», αναφέρει στο VICE ο Αθανάσιος Θεοχάρης, Πρόεδρος ΔΣ ΟΚΑΝΑ.

Σύμφωνα με το Εργαστήριο Χημείας του ΕΚΠΑ, αντίστοιχη αύξηση στη χρήση ψυχοτρόπων και άλλων ουσιών παρατηρήθηκε την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Τα έτη 2012-2015, η χρήση της κοκαΐνης ήταν αυξημένη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, καθώς και η χρήση αντικαταθλιπτικών, η οποία αυξήθηκε δραματικά. Παράλληλα, την ίδια περίοδο αυξήθηκαν και οι αντιψυχωσικές ουσίες καθώς και οι βενζοδιαζεπίνες - ουσίες με αγχολυτική και ηρεμιστική δράση-. «Σε γενικές γραμμές η κρίση είτε οικονομική-κοινωνική είτε υγειονομική έχει σαν αποτέλεσμα να αυξάνεται η κατανάλωση διεγερτικών ουσιών», αναφέρει στο VICE ο καθηγητής Νίκος Θωμαΐδης.

«Η μεγάλη επίπτωση αυτών των περιοριστικών μέτρων θα έχει εξαιρετικά οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Αυτές θα τις δούμε μεσοπρόθεσμα σε ό,τι αφορά τους εργαζόμενους και την απασχόληση, οι οποίες θα έχουν ως αποτέλεσμα να διαμορφωθούν καινούργιες συνθήκες που θα δικαιώνουν την κατανάλωση ουσιών για τις ομάδες που παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαλωτότητα. Το ανησυχητικό, από τη μια μεριά, είναι αυτά που έρχονται. Από την άλλη μεριά, το αλκοόλ ήδη σκοτώνει τέσσερις στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως», σημειώνει ο κ. Παπαναστασάτος.

Η καραντίνα μπορεί να δημιουργήσει ή να ενισχύσει άραγε τις εξαρτήσεις; Το φαινόμενο της εξάρτησης είναι πολυπαραγοντικό, όπως εξηγεί ο κ. Θεοχάρης, καθώς το άτομο που οδηγείται στη χρήση επηρεάζεται τόσο από ενδογενείς (βιολογικούς και ψυχολογικούς), όσο και από εξωγενείς (κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς) παράγοντες. «Στη βάση του φαινομένου βρίσκονται τα κίνητρα που διαμορφώνουν την ενστικτώδη συμπεριφορά του ανθρώπου προς την εξάρτηση και τα οποία είναι η επιδίωξη της ικανοποίησης και η αποφυγή του πόνου ή της όχλησης. Ο συνδυασμός του γονιδιακού υποστρώματος, τα εγγενή χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, το αναπτυξιακό προφίλ και οι κοινωνικές συγκυρίες μπορεί να συντελέσουν στη χρήση και εν γένει στην εξάρτηση ενός ατόμου», προσθέτει ο κ. Θεοχάρης.

Τον Μάρτιο του 2020, στο Yale Medicine Magazine, ο Adrian Bonenberger έγραφε ότι η καραντίνα και η παραμονή στο σπίτι μπορεί να οδηγήσουν στην αύξηση της χρήσης τζόγου, βιντεοπαιχνιδιών, αλκοόλ και ναρκωτικών, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποτροπή εκείνων που ήδη είχαν αναζητήσει υποστήριξη στο παρελθόν. Κάτι άλλο που είναι εξίσου σημαντικό και πρέπει να αναφερθεί, είναι ότι πολλοί άνθρωποι στις ΗΠΑ που σκέφτηκαν αυτή την εποχή να αναζητήσουν θεραπεία να διστάζουν, δεδομένης της πιθανής έκθεσής τους στον ιό, με αποτέλεσμα να το έχουν καθυστερήσει ή και αναβάλλει. 

Ζητήσαμε από τον ΟΚΑΝΑ να μας στείλει πληροφορίες σε ό,τι αφορά την καταγραφή νέων εισαγωγών στα θεραπευτικά προγράμματα του οργανισμού. Συγκρίνοντας τις δύο περιόδους, αναδεικνύεται ότι ενώ στην πρώτη καραντίνα υπήρχε φόβος και προβληματισμός σχετικά με τον ιό, στη δεύτερη καραντίνα οι εισαγωγές αυξήθηκαν και σε αυτό έπαιξε ρόλο η πληροφόρηση του κόσμου. «Αποδεικνύεται με αυτόν τον τρόπο ότι η ανάγκη για ένταξη σε θεραπευτικό πρόγραμμα παραμένει αμετάβλητη και οι μειωμένες αιτήσεις ενός μηνός οδηγούν σε αύξηση των αιτήσεων για τον επόμενο», αναφέρει στο VICE ο κ. Θεοχάρης.

Περισσότερα από το VICE

Ο Έλληνας που Συμμετέχει σε Δοκιμή Εμβολίου Covid19 στο Βέλγιο

Το Lockdown «Σκοτώνει» το Ερασιτεχνικό Ποδόσφαιρο στην Ελλάδα

Φωτογραφίες που Δείχνουν Γιατί σε Κάποιους Αρέσει να Τρώνε Κρέας Αλόγου

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.