Σεξισμός και Τεχνολογία: Γιατί η Siri, η Alexa και η Cortana Έχουν Γυναικεία Ονόματα και Φωνές;

Έχετε αναρωτηθεί γιατί η Siri, η Alexa και η Cortana έχουν γυναικεία ονόματα και φωνές; Πώς οι μηχανές βλέπουν τις γυναίκες; Κι άραγε μπορούν οι μηχανές να αντιληφθούν τη διαφορετικότητα;

Η έκθεση “Her Data”, που παρουσιάζεται αυτές τις ημέρς στο Ρομάντσο, διερευνά τη σημασία των δεδομένων και των αλγορίθμων στη σημερινή εποχή της τεχνητής νοημοσύνης μέσα από τη θέση της γυναίκας. Στερεότυπα, προκαταλήψεις και ταμπού φαίνεται πως επανέρχονται ισχυρότερα στην ψηφιακή σφαίρα.

Τέσσερις γυναίκες εικαστικοί παρουσιάζουν διαφορετικές ιστορίες για το πώς οι κυρίαρχες τεχνολογικές αφηγήσεις επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε τις ταυτότητές μας και τον κόσμο μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις μηχανές αναζήτησης και τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Δύο από αυτές, η Μαρία Μαυροπούλου και η Πάολα Παλαβίδη, μαζί με τις επιμελήτριες της έκθεσης, Φωτεινή Βεργίδου και Κατερίνα Γκουτζιούλη απαντούν στο VICE πώς τελικά οι μηχανές βλέπουν τις γυναίκες.

«Η ανδροκρατούμενη βιομηχανία της τεχνολογίας αφήνει λίγα περιθώρια στη διαφορετικότητα».

Ο τρόπος με τον οποίο οι μηχανές βλέπουν τις γυναίκες εξαρτάται άμεσα με το ποιοι είναι αυτοί που σχεδιάζουν τις μηχανές αυτές και για ποιους. Η ανδροκρατούμενη βιομηχανία της τεχνολογίας αφήνει λίγα περιθώρια στη διαφορετικότητα. Αυτό οδηγεί συχνά στην αναμόχλευση στερεοτυπικών αντιλήψεων γύρω από θέματα φύλου, τόσο στον τρόπο που εκπροσωπούνται και παρουσιάζονται οι γυναίκες, όσο και στον τρόπο που σχεδιάζονται οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε καθημερινά. Με το έργο The Excitement of Ownership, η Eli Cortiñas ασκεί κριτική στην αναχρονιστική στάση που κρατάμε απέναντι στη θηλυκότητα. Από τη μία πλευρά οι γυναίκες που καταλαμβάνουν θέσεις εξουσίας υιοθετούν ένα πιο αρρενωπό προφίλ και από την άλλη, οι τεχνολογίες υποστήριξης, φροντίδας και συντροφιάς σχεδιάζονται με γυναικεία χαρακτηριστικά, για να διατηρούν ένα πιο υποτακτικό ρόλο.

Επιπλέον, το περιεχόμενο που καταναλώνουμε είναι επιλεγμένο αλγοριθμικά, κάτι που μας παρέχει μια πολύ συγκεκριμένη και περιορισμένη όψη της πραγματικότητας. Η Μαρία Μαυροπούλου μέσα από τη φωτογραφική εγκατάσταση Through His Eyes εξετάζει το πώς οι αλγόριθμοι του Instagram κατηγοριοποιούν και ταξινομούν τις γυναίκες, αντανακλώντας μια πιο στερεοτυπική αντίληψη για τη γυναικεία ταυτότητα. Η έκθεση Her Data ανοίγει τη συζήτηση για τη σημασία που έχει η ετερότητα στην τεχνολογική βιομηχανία και η ισορροπημένη εκπροσώπηση όλων των κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, έτσι ώστε κοινωνικές ανισότητες να μην διαιωνίζονται και να μην ενισχύονται μέσα από τα αλγοριθμικά συστήματα που διαχειρίζονται τα δεδομένα μας.

«Δεν είναι τυχαίο ότι η Siri, η Cortana και η Alexa έχουν γυναικείες φωνές και ονόματα προωθώντας μια προκατάληψη για τη θέση της γυναίκας».

Η έκθεση Her Data διερευνά τους τρόπους που βιώνουμε τη γυναικεία ταυτότητά μας και τον κόσμο μέσα από τις σημερινές τεχνολογίες. Βασικό μας μέλημα είναι να παρουσιάσουμε γυναίκες εικαστικούς που καταπιάνονται στο έργο τους με θέματα που αφορούν στη σχέση ανθρώπου και μηχανής, γιατί μας ενδιαφέρει η γυναικεία οπτική στην εποχή της τεχνολογικής επιτάχυνσης.

Έχει σημασία να στρέψουμε την προσοχή στους τρόπους που σχεδιάζονται οι νέες τεχνολογίες, έτσι ώστε να κατανοήσουμε το σημερινό τεχνολογικό πλαίσιο και κατά πόσο μπορεί να μας επηρεάζει. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πιο γνωστοί «εικονικοί» προσωπικοί βοηθοί, όπως η Siri, η Cortana και η Alexa, έχουν γυναικείες φωνές και ονόματα προωθώντας μια προκατάληψη για τη θέση της γυναίκας που την θέλει να έχει υποστηρικτικό ρόλο, έτοιμη να εκτελέσει εντολές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι διαφημίσεις που βλέπουμε στα προφίλ μας στα social media αφορούν σε ρούχα, κοσμήματα, συμβουλές για μια καλή εγκυμοσύνη ή πώς να χάσεις βάρος. Όλα αυτά προκύπτουν από το πώς σχεδιάζονται οι σημερινές τεχνολογίες, οι οποίες εμπεριέχουν και προβάλλουν τις αντιλήψεις των δημιουργών τους που στην πλειοψηφία είναι λευκοί άνδρες.

Ωστόσο, εκτός από το πως έχουν σχεδιαστεί και εκπαιδευτεί οι μηχανές για να βλέπουν τις γυναίκες, τίθεται και το ζήτημα της πολιτισμικής ετερότητας, το οποίο θίγει η καλλιτέχνιδα Mimi Onuoha, με το έργο της Us, Aggregated 3.0 σχολιάζοντας την απουσία της μαύρης κοινότητας από τα σύνολα δεδομένων και τους αλγόριθμους αναζήτησης της Google. Οι τρόποι που αναπαράγονται στερεότυπα, ταμπού και προκαταλήψεις στις νέες τεχνολογικές πλατφόρμες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι συχνά αθέατοι και δύσκολα αναγνωρίσιμοι. Μέσα από την έκθεση επιχειρούμε να συζητήσουμε περαιτέρω για τις κοινωνικές προεκτάσεις των κυρίαρχων τεχνολογικών αφηγήσεων.

«Πώς βλέπουν οι αλγόριθμοι τις γυναίκες; Τι ακριβώς βλέπουν»;

Έχοντας ασχοληθεί με τη διάδραση των ανθρώπων με τις συσκευές που χρησιμοποιούν για να έχουν πρόσβαση στο Internet στο μεγαλύτερο μέρος του έργου μου, η ερώτηση αυτή (που αποτελεί τη θεματική της έκθεσης) με έκανε να κοιτάξω τη συγκεκριμένη συνθήκη ακόμη πιο προσεκτικά από τη γυναικεία πλευρά. Έχοντας ως αφετηρία το γεγονός ότι οι μηχανές δεν «βλέπουν», αλλά εκπαιδεύονται να «βλέπουν» από τους προγραμματιστές τους, που είναι κατά μεγάλη πλειοψηφία λευκοί άνδρες, το έργο που εκθέτω με τίτλο Through His Eyes, ουσιαστικά, προσπαθεί να ανακατασκευάσει την εικόνα που έχει ο αλγόριθμος για εμένα μέσα από τις διαφημίσεις που μου παρουσιάζει. Παρατηρώντας το μωσαϊκό των χορηγούμενων posts, σχηματίζεται μια εικόνα που ουσιαστικά αναπαράγει (θα έλεγα ακόμη και ότι ενδυναμώνει) τα γνωστά γυναικεία στερεότυπα διαιωνίζοντας τελικά το ανδρικό βλέμμα ακόμα και μέσα από αυτές τις νέες τεχνολογίες.

Το γυναικείο πορτρέτο με κρυμμένα τα χαρακτηριστικά που βρίσκεται στο κέντρο αυτής της σύνθεσης (με τίτλο The Average of Everything) είναι μια διαφορετική προσέγγιση στην ίδια θεματική. Πώς βλέπουν οι αλγόριθμοι τις γυναίκες; Τι ακριβώς βλέπουν; Γεγονός είναι ότι οι αλγόριθμοι βλέπουν μια εικόνα μας, που αποτελείται από νούμερα, προτιμήσεις, δημογραφικά στοιχεία τα οποία αξιολογούνται με βάση τα στατιστικά στοιχεία που έχει συσσωρεύσει ο αλγόριθμος από το σύνολο των χρηστών του αλλά και το πως έχει «εκπαιδευτεί» (training) δημιουργώντας τελικά ένα πορτρέτο μας στο οποίο δεν έχουμε πρόσβαση, ούτε στα στοιχεία που κατέχει για εμάς αλλά ούτε και στον τρόπο με το οποίο αυτό σχηματίζεται.

«Siri δεν ξέρεις τίποτα σαν κι εμένα»

Από τη λάσπη και τη ζύμωση της υπερπληθώρας των data που βαλτώνουν σε αχανείς ψηφιακούς κόσμους, έχουμε αναθέσει στις μηχανές να πλάσουν γρήγορα γρήγορα μια νέα εικόνα του ανθρώπου, απλή, δυαδική και εμπορικά διαχείρισιμη, που να αναλύεται κατανοητά σε μια σειρά εφαρμογών. Ίσως ώστε μια σειρά εφαρμογών πιθανώς να μπορεί να αναλάβει την ίδια υπόσταση με έναν άνθρωπο. Είναι όλοι στο μυαλό σου. Άυλες θεότητες εκ μηχανής, φωνές χωρίς νόηση, φωνές από το πουθενά, από τα σκοτάδια, μας αναζητούν, μας ψαχουλεύουν, και μας μεταμορφώνουν αλόγιστα, φαίνεται να ενδιαφέρονται για εμάς πιο πολύ και από εμάς. Ξέρουν καλύτερα το πρόγραμμα της εβδομάδας μου, πότε είχα περίοδο, θέλουν να τρώω καλυτέρα και να περπατάω περισσότερο ιδιαίτερα μέχρι τα μαγαζιά φορώντας το ewatch μου, με ακολουθούν με το αυτί στη καρδιά. Μυστήριο τι σχήμα έχουν οι οντότητες που αρχίζουνε να τριγυρνάνε στον βάλτο. Πρωτόγονες θολές μορφές από ηλεκτρική λάσπη, καλώδια και προϊόντα, κατηγοριοποιημένες αναπτύξεις με εύκολα προβλέψιμες κινήσεις. Siri δεν ξέρεις τίποτα σαν κι εμένα, θα κάνουμε καλή παρέα.

Περισσότερα από το VICE

Οι Επικρατέστερες Θεωρίες για την Προέλευση της Λέξης «Σκυλάδικο»

Τέσσερις Polyamorous Εξηγούν Πώς Είναι να Ζεις Μέσα σε Πολυσυντροφικές Σχέσεις στην Ελλάδα

«Η Φυσικοχημεία Δεν Είναι για Γυναίκες» - Ελληνίδες που Διαπρέπουν στο Εξωτερικό Μιλούν για τον Κλάδο των STEM

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.