Φωτογραφία: Παναγιώτης Μαϊδης
Βγαίνουν ή δεν βγαίνουν οι 180 βουλευτές για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, είναι το βασικό ερώτημα που απασχολεί το πολιτικό ρεπορτάζ εδώ και μήνες, με την αιφνιδιαστική απόφαση που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα το βράδυ ότι η διαδικασία για την εκλογή του προέδρου μεταφέρεται στις 17 Δεκεμβρίου, να κάνει πολιτικούς και δημοσιογράφους να μετράνε ναι και όχι. Ποιες είναι όμως οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας για τον οποίο σφάζονται όλοι στη Βουλή και γιατί είναι τόσο big deal η εκλογή του; O Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, Ξενοφών Κοντιάδης λύνει μερικές απορίες για αρχάριους.
VICE: Ποιες είναι οι αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Videos by VICE
Ξενοφών Κοντιάδης: Αν και το Σύνταγμα χαρακτηρίζει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας «ρυθμιστή του πολιτεύματος», ωστόσο οι αρμοδιότητές του είναι εξαιρετικά περιορισμένες μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986. Οι περισσότερες από τις αρμοδιότητες αυτές ασκούνται με πρωτοβουλία ή με τη σύμπραξη της κυβέρνησης, του πρωθυπουργού ή των αρμόδιων υπουργών. Οι κυριότερες αρμοδιότητές του είναι:
- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει και δημοσιεύει τους νόμους που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή μέσα σε ένα μήνα από την ψήφισή τους. Μέσα στην προθεσμία αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να αναπέμψει στη Βουλή νομοσχέδιο που έχει ψηφιστεί από αυτή, εκθέτοντας και τους λόγους της αναπομπής.
- Πρόταση νόμου ή νομοσχέδιο που έχει αναπεμφθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εισάγεται στην Ολομέλειά της και, αν επιψηφιστεί και πάλι με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας το εκδίδει και το δημοσιεύει υποχρεωτικά μέσα σε δέκα ημέρες από την επιψήφισή του.
- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει τα διατάγματα που είναι αναγκαία για την εκτέλεση των νόμων.
- Σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσες και απρόβλεπτης ανάγκης ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί, ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, να εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου.
- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου.
- Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει το δικαίωμα ύστερα από πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης και γνώμη συμβουλίου που συγκροτείται κατά πλειοψηφία από δικαστές, να χαρίζει, μετατρέπει ή μετριάζει τις ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια, καθώς και να αίρει τις κάθε είδους νόμιμες συνέπειες ποινών που έχουν επιβληθεί και εκτιθεί.
Σημαντική αρμοδιότητα αποτελεί η δυνατότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας να διαλύσει τη Βουλή αν έχουν παραιτηθεί ή καταψηφιστεί από αυτήν δύο κυβερνήσεις και η σύνθεσή της δεν εξασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα.
Γιατί είναι τόσο μεγάλο θέμα η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας;
Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι σημαντικό θέμα επειδή εάν δεν επιτευχθούν οι αναγκαίες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες στις τρείς πρώτες ψηφοφορίες, τότε το Σύνταγμα προβλέπει την πρόωρη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη βουλευτικών εκλογών. Έτσι, η αντιπολίτευση μπορεί να επιχειρήσει να μπλοκάρει την εκλογή Προέδρου με σκοπό να προκαλέσει μία πρόωρη εκλογική αναμέτρηση, όπως συμβαίνει σήμερα. Σε περίπτωση που δεν εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις τρεις πρώτες ψηφοφορίες, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν 17, 23 και 29 Δεκεμβρίου, τότε η Βουλή θα διαλυθεί μέσα σε δέκα μέρες και θα προκηρυχθούν εκλογές που θα πραγματοποιηθούν την 1η ή την 8η Φεβρουαρίου.
Ποια είναι η διαδικασία εκλογής;
- Η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από τη Βουλή γίνεται με φανερή, ονομαστική ψηφοφορία σε ειδική συνεδρίαση που συγκαλείται από τον Πρόεδρο της Βουλής έναν τουλάχιστον μήνα πριν λήξει η θητεία του εν ενεργεία Προέδρου της Δημοκρατίας.
- Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται εκείνος που συγκέντρωσε την πλειοψηφία των δύο τρίτων του συνολικού αριθμού των βουλευτών (200 ψήφοι). Αν δεν συγκεντρωθεί η πλειοψηφία αυτή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ύστερα από πέντε μέρες. Αν δεν επιτευχθεί ούτε στη δεύτερη ψηφοφορία η οριζόμενη πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μία φορά ύστερα από πέντε μέρες, οπότε εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών (180 ψήφοι).
- Αν δεν επιτευχθεί ούτε και στην τρίτη ψηφοφορία η αυξημένη αυτή πλειοψηφία, η Βουλή διαλύεται μέσα σε δέκα ημέρες από την ψηφοφορία και προκηρύσσονται εκλογές για ανάδειξη Βουλής.
- Η Βουλή που αναδεικνύεται από τις νέες εκλογές εκλέγει Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών (180 ψήφοι).
- Αν δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία αυτή, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται μέσα σε πέντε ημέρες και εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών (151 ψήφοι).
- Αν δεν επιτευχθεί ούτε αυτή η πλειοψηφία, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ακόμη μία φορά, ύστερα από πέντε ημέρες, μεταξύ των δύο προσώπων που πλειοψήφισαν και θεωρείται ότι έχει εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που συγκέντρωσε τη σχετική πλειοψηφία.
Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για μια προβληματική διαδικασία που θα πρέπει να τροποποιηθεί με συνταγματική αναθεώρηση.
Είναι απαραίτητη η ύπαρξη Πρόεδρου της Δημοκρατίας;
Σε όλα τα κοινοβουλευτικά πολιτεύματα προβλέπεται ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας, που λειτουργεί ως αντιστάθμισμα ή αντίβαρο απέναντι στον πρωθυπουργό και την κυβέρνηση, ενώ παράλληλα συμβολίζει την ενότητα και τη συνέχεια του κράτους. Ακόμη και όταν οι αρμοδιότητές του είναι περιορισμένες, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα, η χρησιμότητα του θεσμού παραμένει αδιαμφισβήτητη.
