Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Australia

«Πρόκειται για μια φυλακή στην οποία ξέσπασε μια φοβερή εξέγερση τη δεκαετία του '90, σε σημείο μάλιστα που έπρεπε να επέμβει η εθνοφρουρά. Αλλά με την αναλογία φυλακισμένων-φυλάκων να είναι στο 35 προς 1, είναι αντιληπτό πως έχουμε να κάνουμε με μια κατάσταση που είναι θεωρητικά πολύ επικίνδυνη. Εντούτοις, τα πάντα κυλούν ομαλά. Ακόμη και οι φρουροί, δεν παρακολουθούν τους φυλακισμένους, βλέπουν το ματς. Δεν θες να είσαι ο τύπος που σταματάει την μπάλα εδώ, οπότε η συμπεριφορά όλων είναι άψογη».

– Evan Rosenfeld, showrunner για το VICE World of Sports

Πληθυσμός: 34.634.650

Αριθμός φυλακισμένων στην Ουγκάντα: 39.830

Ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται στην φυλακή: 0,115%

ΑΕΠ: 25 δισεκατομμύρια ευρώ

Θέσης της χώρας στην κατάταξη της FIFA: 72

Η Ουγκάντα ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία το 1962, μετά από 68 χρόνια αποικιοκρατίας. Το άθλημα του ποδοσφαίρου που προωθήθηκε από τους Βρετανούς, έγινε δημοφιλές προς τα τέλη του 19ου αιώνα, περνώντας από τους ιεραπόστολους και τον αποικιακό στρατό, στον λαό της χώρας. Οι σιδηροδρομικές γραμμές πάνω στις οποίες μεταφέρονταν ο καφές και άλλοι φυσικοί πόροι, άρχισαν να απλώνονται στην καρδιά της Ουγκάντα και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, άρχισε να εξαπλώνεται και το ποδόσφαιρο. Το βρετανικό σχολείο The King's School Budo εξελίχθηκε σε United Old Budonians Club, το οποίο έμελλε να γίνει μέλος της Ποδοσφαιρικής Ένωσης Kampala, η οποία με τη σειρά της θα έδινε την θέση της στη National Football League, η οποία θεσπίστηκε το 1968.

Αν και το εθνικό πρωτάθλημα έχει τη θέση του, ένα μεγάλο μέρος των ποδοσφαιρικών ταλέντων της χώρας αναπτύσσεται στο ποδόσφαιρο που παίζεται στους δρόμους. Όπως είναι φυσικό, η μπάλα άρχισε να μπαίνει και στις αυλές των φυλακών, όπου και εκεί δημιουργήθηκαν μίνι πρωταθλήματα. Αυτό που κάνει ιδιαίτερη την φυλακή Luzira Upper Prison είναι το πόσο καλά οργανώνουν το δικό τους πρωτάθλημα: υπάρχουν δέκα ομάδες με ονόματα δανεισμένα από διάσημες ευρωπαϊκές ομάδες όπως η Liverpool και η Arsenal, ποδοσφαιρικές φανέλες, παπούτσια, δίχτυα, ένα εγχειρίδιο κανόνων με 30 σελίδες, καθώς και πρόεδρος της UPSA (Upper Prison Sports Association).

Η Luzira όμως δεν είναι η μόνη φυλακή που διοργανώνει αθλητικά events. Ορίστε μερικά ακόμη:

Το Angola Prison Rodeo, το οποίο ξεκίνησε το 1965, δικαίως δέχεται έντονη κριτική μιας και αποτελεί ένα θανατηφόρο «παιχνίδι» ανάμεσα σε φυλακισμένους και ταύρους. Οι φυλακισμένοι συμμετέχουν σε αγωνίσματα όπως η ίππευση ταύρου και το Πόκερ των Φυλακισμένων, όπου οι έγκλειστοι κάθονται σε ένα τραπέζι καθώς ένας ταύρος ορμάει κατά πάνω τους - Ο τελευταίος που θα μείνει καθιστός στο τραπέζι, κερδίζει.

Το San Quentin, το οποίο βρίσκεται βόρεια του Σαν Φρανσίσκο, είναι ίσως ευρύτερα γνωστό για το ότι πίσω από τα κάγκελά του βρίσκεται ο Charles Manson. Αλλά ανάμεσα στις αθλητικές του δραστηριότητες συναντάμε ένα κορυφαίο πρόγραμμα τένις, το οποίο φέρνει επαγγελματίες τενίστες για να παίξουν στο πλάι των φυλακισμένων.

Στις φυλακές, οι πόροι ενίοτε δεν είναι άφθονοι, οπότε καμιά φορά το απλό είναι και το καλύτερο. Όπως αναφέρει και ο συντάκτης μας Eric Nusbaum στο άρθρο του με τίτλο Handball Saved My Life: A Sport Behind Bars, πολλές φορές ο αθλητισμός παίζει καίριο ρόλο στην ζωή των φυλακισμένων που προσπαθούν να διαχειριστούν την πραγματικότητα της φυλακής.

Στην φυλακή υψίστης ασφαλείας Klong Prem της Bangkok, οι φυλακισμένοι πυγμαχούν με άτομα εκτός φυλακής, με αντάλλαγμα χρήματα ή μειωμένες ποινές.

…τον παραγωγό του VICE World of Sports, Matthew Halmy, ο οποίος προτού ξεκινήσει να συνεργάζεται με το VICE είχε κάνει πολλά projects μέσα στο σωφρονιστικό σύστημα της Καλιφόρνια. Ήταν ένας από τους ελάχιστους παραγωγούς και κινηματογραφιστές στους οποίους δόθηκε η δυνατότητα να μπουν στην Luzira Upper Prison για τις ανάγκες του επεισοδίου.

VICE: Τι κάνει τη Luzira Upper Prison διαφορετική από άλλες φυλακές;
Matthew Halmy: Η ατμόσφαιρα πάνω από όλα. Δεν είχε αυτή την ιδιαίτερα πυκνή ατμόσφαιρα άγχους που συναντάς στις αμερικανικές φυλακές. Στις φυλακές της Καλιφόρνια αυτή η ατμόσφαιρα είναι μόνιμη. Περπατώντας μέσα στη Luzira, δεν το ένιωθες αυτό.

Δεν χρειαζόταν να έχουμε συνοδεία, σε αντίθεση με τις αμερικανικές φυλακές, οι οποίες έχουν διάφορα επίπεδα ασφάλειας: υπάρχουν πύλες και διάφορες υποδομές ασφαλείας, όμως στη Luzira όλα αυτά δεν υπάρχουν. Απλώς περπατούσαμε ανάμεσα σε εκατοντάδες φυλακισμένους που βρίσκονταν ολόγυρά μας διαρκώς, αλλά δεν αισθανόμουν ποτέ κανένα άγχος, κανέναν κίνδυνο, δεν σκεφτόμουν ότι κάναμε κάτι που δεν ήταν σωστό ή ότι έπρεπε να προσέχουμε.

Η Luzira δεν λειτουργεί σαν κανονική φυλακή, με την ίδια αυστηρότητα που διοικούνται οι αμερικανικές φυλακές, οπότε υπάρχει περισσότερη ελευθερία. Ένα μέρος αυτής της ελευθερίας υπάρχει λόγω ανικανότητας και απουσίας σημαντικών πόρων. Δεν μπορούν να έχουν αυστηρό έλεγχο της φυλακής γιατί δεν έχουν ούτε το ανθρώπινο δυναμικό, ούτε τους πόρους για κάτι τέτοιο.

Στη συνέντευξη που κάναμε με τον διευθυντή, το παραδέχθηκε μάλιστα. Υπάρχει ένας φρουρός για κάθε 35 κρατούμενους, οπότε δεν θα μπορούσαν να επιβάλουν την τάξη με τη βία, ακόμη και αν ήθελαν. Οπότε αναγκάζονται να ακολουθούν μια πιο συνεργατική οδό για να διοικήσουν τη φυλακή.

Στο επεισόδιο γίνεται λόγος για έναν μεγάλο αριθμό κρατουμένων που δεν έχουν καταδικαστεί και απλώς περιμένουν την δίκη τους. Πόσο βοηθάει η παρουσία μη καταδικασμένων ατόμων στην ατμόσφαιρα της φυλακής;
Θα έλεγα πως αυτό έχει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από το να ηρεμεί την κατάσταση, προκαλεί περισσότερο άγχος. Στην Αμερική έχουμε την δυνατότητα να βάλουμε τους ανθρώπους εκείνους που περιμένουν να δικαστούν σε σωφρονιστικά ιδρύματα διαφορετικά από τους καταδικασμένους, όπου μπορούν να παραμείνουν κρατούμενοι από έναν μήνα μέχρι έναν χρόνο.

Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στην Ουγκάντα, οπότε καταδικασμένοι και μη είναι στο ίδιο μέρος. Οι άνθρωποι που έχουν καταδικαστεί σε ισόβια είναι δίπλα σε αυτούς που περιμένουν να δικαστούν. Δεν υπάρχει το δικαίωμα μιας γρήγορης και δίκαιης δίκη εδώ. Έχεις λοιπόν άτομα που παραμένουν εδώ για χρόνια, χωρίς να έχουν καταδικαστεί, χωρίς καν να τους έχουν αποδοθεί κατηγορίες. Το στρες που αυτό το γεγονός προσθέτει στο περιβάλλον της φυλακής είναι πολύ έντονο. Είχαμε άτομα που έρχονταν ενώ γυρίζαμε και μας έλεγαν: «Είμαι εδώ μέσα δύο χρόνια. Είμαι αθώος. Μπορείτε να κάνετε κάτι για μένα;». Προφανώς δεν μπορούν να γίνουν και πολλά.

Πόσο συχνά γίνονται αγώνες; Είναι ετήσιο το τουρνουά; Γίνονται προπονήσεις; Νομίζω ότι εγώ θα έπαιζα ποδόσφαιρο όλη μέρα.
Παίζεται πολύ ποδόσφαιρο που το οργανώνει όποιος θέλει από μόνος του. Ο χώρος που μπορούν να παίξουν μπάλα είναι πολύ μεγάλος. Σίγουρα υπάρχει χρόνος για ποδόσφαιρο και για άλλα παιχνίδια, απλώς το οργανώνουν κάπως μόνοι τους.

Αυτό που κάνει αυτήν την φυλακή διαφορετική και μοναδική είναι πως έχουν πραγματικά αγκαλιάσει τον θετικό προγραμματισμό. Έχουν επιτρέψει σε οργανώσεις να έρθουν στην φυλακή και να δημιουργήσουν διάφορα προγράμματα.

Ενισχύουν τη δυνατότητα εκκλησιαστικών ομάδων, μη-κερδοσκοπικών οργανισμών, τοπικών πανεπιστημίων να έρθουν και να οργανώσουν κάποιο πρόγραμμα. Σε αυτήν την φυλακή δίνονται κανονικά πτυχία. Άνθρωποι παίρνουν τα bachelor και τα master τους από το τοπικό πανεπιστήμιο ενώ βρίσκονται έγκλειστοι στη Luzira.

Το πανεπιστήμιο και η εκκλησία είναι οι δύο βασικοί οργανισμοί που οργανώνουν αυτά τα προγράμματα. Επιπλέον, τα άτομα που οδήγησαν το ποδόσφαιρο της φυλακής σε άλλο επίπεδο, ήταν οι καθηγητές και οι δάσκαλοι από το πανεπιστήμιο. Εκείνοι χρηματοδοτούν το πρόγραμμα, δηλαδή αγοράζουν τις μπάλες, τα δοκάρια, τις εμφανίσεις, ακόμη και τα πλαστικά τρόπαια. Οι νικητές του τουρνουά κερδίζουν ζάχαρη, σαπούνι και μια κατσίκα, πράγματα που προέρχονται και αυτά από τον σπόνσορα του τουρνουά. Η παρουσία αυτών των οργανισμών είναι αυτή που επιτρέπει την ύπαρξη αυτών των τουρνουά.

Πώς ξεκίνησαν αυτά τα τουρνουά;
Το ποδόσφαιρο το οργανώνουν μόνοι τους οι φυλακισμένοι, όπως οργανώνεται ας πούμε η μπάλα στα σχολικά προαύλια. Υπάρχουν ομάδες και κάπως έτσι ξεκινούν τα παιχνίδια. Υπάρχει μια χαλαρή δομή, αλλά καθώς άρχισε να γίνεται πιο ανταγωνιστικό και πιο οργανωμένο, έφτιαξαν μια ομοσπονδία με κανόνες και ένα εξαιρετικά οργανωμένο σύστημα. Αυτό υπάρχει, ανεξάρτητα από τους σπόνσορες. Οι σπόνσορες παίζουν περισσότερο ρόλο στα τουρνουά.

Το τοπικό πανεπιστήμιο, το Muteesa University, ερχόταν και οργάνωνε ένα ποδοσφαιρικό τουρνουά δύο φορές τον χρόνο. Κάνει την όλη φάση πιο συναρπαστική, πιο σημαντική. Γίνονται τουρνουά και ματς διαρκώς, οργανωμένα σύμφωνα με την δομή που έχουν φτιάξει οι ίδιοι.

Πώς ήταν το να είσαι εκεί στο τέλος του ματς, όταν έβρεξε;
Το γύρισμα ήταν απίστευτο. Ήταν πολύ συναισθηματικό. Πήγε τόσο καλά. Η συντροφικότητα στο συνεργείο ήταν φοβερή. Και το ότι έβρεξε στο τέλος του τελικού αγώνα, ήταν ιδανικό για το φιλμ. Ήταν ένα απίστευτο δώρο της τύχης και νιώσαμε ότι δημιουργήσαμε μόνοι μας την τύχη μας για αυτό το γύρισμα. Ήταν όλο τόσο έντονο, γίναμε μούσκεμα και προφανώς κρατούσαμε αυτά τα πόντσο πάνω από τις κάμερες, ώστε να μπορέσουμε να συνεχίσουμε το γύρισμα. Ήταν όπως είχε πάει και όλο το υπόλοιπο γύρισμα: λίγο τρελό, λίγο έντονο, λίγο πιεστικό. Αλλά εκείνη την στιγμή, ήμασταν όλοι πολύ ενθουσιασμένοι και χαρούμενοι για αυτό που συνέβαινε.

Οι φίλαθλοι έτρεξαν να καλυφθούν, αλλά όταν τελείωσε ο αγώνας και έγινε ό,τι έγινε, ήταν φανταστικό. Η φυλακή είναι ένα άσχημο μέρος και αυτή η φυλακή είναι ιδιαίτερα άσχημη. Είναι φτιαγμένη για εκατό άτομα και ζουν εκεί χιλιάδες άνθρωποι. Μιλάμε για άθλιες συνθήκες διαβίωσης και για λίγο, η αγνή χαρά της στιγμής μας συνεπήρε όλους. Οι φυλακισμένοι χόρευαν μέσα στην βροχή. Εκατοντάδες άτομα. Και μετά τελείωσαν όλα και θυμήθηκαν πως «α, ναι, η ζωή είναι σκατά». Αλλά είχαν εκείνη την στιγμή, εκείνη την αληθινή στιγμή και την έζησαν. Ήταν λοιπόν απίστευτο που το βιώσαμε μαζί τους και είδαμε τόσο κόσμο να «χάνεται» μέσα σε αυτήν την στιγμή.

Το VICE World of Sports: The Upper Luzira Prison προβλήθηκε στο SBS VICELAND.

Περισσότερα από το VICE

Πιο Ήρεμη από Ποτέ η Μαθητική Πορεία για την Επέτειο Μνήμης του Γρηγορόπουλου στην Αθήνα

Τα Τραγούδια που Γεννήθηκαν από τη Δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου

Αυτοί οι Άνθρωποι μάς Εξηγούν πώς Πλούτισαν Χωρίς να Δουλεύουν