Μία Ψυχολόγος Απαντά σε Ερωτήματα για Όσους Δεν Νιώθουν Έτοιμοι να Βγουν Από το Lockdown

Η αντίστροφη μέτρηση για την άρση του lockdown έχει ξεκινήσει, με την 3η Μαΐου και το άνοιγμα της εστίασης να διαφαίνεται ως το πρώτο βήμα. Κι αν κάποιοι ανυπομονούν για τη στιγμή που θα σμίξουν, για κάποιους η ιδέα της εξόδου από την απομόνωση του σπιτιού και η συναναστροφή συνοδεύεται από φόβο, αίσθημα στρες, ενοχής και απροθυμίας.

Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Μαρία-Δανάη Γκελερή απαντά σε μερικά ερωτήματα για το πώς μπορεί κανείς να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει αυτά τα συναισθήματα.

Όταν σκέφτομαι ότι θα βγούμε από το lockdown, αντί να χαίρομαι, με κατακλύζει ένα αίσθημα φόβου επειδή δεν έχουμε τελειώσει με την πανδημία. Ντρέπομαι να το παραδεχτώ στους άλλους. Τι μπορεί να μου συμβαίνει;

Είναι απόλυτα φυσιολογικό να φοβόμαστε αυτή την επιστροφή στην «κανονικότητα», δεδομένου ότι ακόμα το κομμάτι της πανδημίας δεν έχει λήξει και καθημερινά ακούμε για υψηλά νούμερα κρουσμάτων, θανάτων και διασωληνωμένων. Είναι, επίσης, λογικό να ανησυχούμε για την υγεία μας, αλλά και για την υγεία των δικών μας ανθρώπων. Δεν υπάρχει κάτι κακό σε σχέση με το συναίσθημα του φόβου. Αυτό που σε εμποδίζει να το μοιραστείς είναι ίσως οι σκέψεις σου για το πώς θα αντιδράσουν οι άλλοι σχετικά με αυτό. Είναι, όμως, κάτι που πολλοί αισθάνονται στην παρούσα συνθήκη. Το να το μοιραστούμε με τους δικούς μας ανθρώπους μπορεί να φέρει ανακούφιση και μπορεί να μας δείξει ότι όλο αυτό δεν το περνάμε μόνοι μας.

Επειδή προσέχω πολύ λόγω της πανδημίας, η εμπειρία μου από πέρυσι το καλοκαίρι είναι ότι γίνομαι καταπιεστικός για τους γύρω μου. Πολλές φορές, αντί να απολογούνται οι άλλοι που δεν προσέχουν, απολογούμαι εγώ που προσέχω. Πώς μπορώ να το αντιμετωπίσω;  

Για ποιο λόγο μπαίνεις στη διαδικασία να απολογηθείς; Έχει να κάνει με το ότι αισθάνεσαι πως δεν είναι δικαιολογημένο το αίτημά σου; Ή με το ότι θεωρείς πως φέρνεις τους άλλους σε δύσκολη θέση; Με το ότι φοβάσαι πως θα σε «κακολογήσουν»; Το να ζητάμε από τους άλλους να σεβαστούν το δικαίωμά μας για ασφάλεια και να ακολουθήσουν τους κανόνες σε μια περίοδο πανδημίας είναι απόλυτα λογικό και είναι δείγμα διεκδικητικότητας, όταν γίνεται με τον κατάλληλο τρόπο. Είναι δικαίωμά μας να εκφράζουμε τις σκέψεις μας, τις ανάγκες μας και τα συναισθήματά μας στους άλλους, σεβόμενοι ταυτόχρονα τα δικά τους όρια. Πάρε απόσταση από αυτό που συμβαίνει και αξιολόγησε την κατάσταση αναζητώντας αποδείξεις σχετικά με το κατά πόσο η συμπεριφορά σου είναι παράλογη ή καταπιεστική. Αξιολόγησε πόσο λογικό είναι αυτό που ζητάς, τον τρόπο σου, τη στάση και τη συμπεριφορά των άλλων.

Είμαι εσωστρεφής και το lockdown μού έχει δώσει μία σούπερ δικαιολογία που δεν χρειάζεται να κοινωνικοποιηθώ. Με αγχώνει ότι πρέπει να επιστρέψω στις κοινωνικές επαφές ή να βρίσκω δικαιολογίες για να ακυρώνω εξόδους. Πώς να το διαχειριστώ;

Ίσως είναι μια καλή ευκαιρία να αξιολογήσεις από πού προέρχονται αυτά τα «πρέπει» και να διερευνήσεις περισσότερο τα «θέλω» σου. Δεν χρειάζεται να βρίσκεις δικαιολογίες ή να κάνεις πράγματα που δεν επιθυμείς. Μπορείς να αλλάξεις τις ισορροπίες και να εξελιχθείς, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι θα κοινωνικοποιείσαι με τον τρόπο που εκφράζει εσένα καλύτερα.

Όλους αυτούς του μήνες έχω ένα αίσθημα παραίτησης και δεν έχω όρεξη να βγω ούτε για περπάτημα. Είναι σημάδι κατάθλιψης;

Το αίσθημα παραίτησης και η απώλεια όρεξης δεν είναι μια ξεκάθαρη ένδειξη κατάθλιψης. Είναι μερικά από τα συμπτώματα, αλλά δεν είναι τα μοναδικά. Πιο συγκεκριμένα, τα κύρια συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει κάποιος όταν έχει κατάθλιψη είναι τα εξής:

• Καταθλιπτική διάθεση που διαρκεί το μεγαλύτερο τμήμα της ημέρας και σχεδόν κάθε μέρα, για ένα διάστημα δύο εβδομάδων.
• Απώλεια της ευχαρίστησης και μείωση του ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που στο παρελθόν το άτομο ήθελε και του άρεσε να κάνει.
• Διαταραχές στον ύπνο.
• Διαταραχές της όρεξης.
• Κόπωση, εξάντληση, απώλεια ενεργητικότητας.
• Ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης.
• Ανημπόρια, έλλειψη ελπίδας, ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον.
• Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη σκέψη, τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων.
• Αισθήματα και σκέψεις ενοχής, αναξιότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
• Σωματικά συμπτώματα που δεν ερμηνεύονται από ιατρικές εξετάσεις και δεν ανταποκρίνονται σε φαρμακευτική αγωγή και θεραπεία.
• Εμμονή σε σκέψεις θανάτου και ιδέες αυτοκτονίας.

Για να δοθεί η διάγνωση της κατάθλιψης χρειάζεται να υπάρχουν πέντε από τα παραπάνω συμπτώματα, στα οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπεριλαμβάνεται η καταθλιπτική διάθεση και η απώλεια ευχαρίστησης. Αν παρατηρείς να ισχύουν αρκετά από τα παραπάνω, τότε καλό θα ήταν να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό (ψυχολόγο ή ψυχίατρο) που θα σε καθοδηγήσει κατάλληλα.

Ήμουν πάντα κοινωνικό άτομο, αλλά το να βρεθώ ανάμεσα σε κόσμο μού προκαλεί φόβο ακόμα και στην ιδέα. Έχω ακούσει για την αγοραφοβία. Τι ακριβώς είναι και πώς αντιμετωπίζεται;

Η αγοραφοβία είναι μια αγχώδης διαταραχή με βασικό χαρακτηριστικό το άγχος που κατακλύζει το άτομο όταν βρεθεί με κόσμο ή με την προοπτική του να βρεθεί σε χώρους και καταστάσεις όπου υπάρχει πολύς κόσμος και από τις οποίες θεωρεί ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής. Το άτομο θεωρεί ουσιαστικά ότι σε περίπτωση που χρειαστεί, δεν θα λάβει βοήθεια από ένα αξιόπιστο πρόσωπο και θα βρεθεί σε μία κοινωνικά δυσάρεστη κατάσταση, όπου θα αισθάνεται παγιδευμένο και εκτεθειμένο. Σε περιπτώσεις αγοραφοβίας το άτομο λοιπόν τείνει να αποφεύγει τέτοιες καταστάσεις, μειώνοντας κατά πολύ τις δραστηριότητές του ή τις υπομένει έχοντας λάβει τις κατάλληλες προφυλάξεις (να έχει μαζί του κάποιο άλλο άτομο, να κάθεται κοντά στην έξοδο κ.ά). Σε ορισμένες περιπτώσεις τα άτομα μπορεί να εμφανίσουν και συμπτώματα, όπως ταχυπαλμία, ιδρώτας και τρέμουλο, προβλήματα στην αναπνοή, αισθήματα ζέστης ή κρύου, ναυτία ή ακόμη και διάρροια, πόνο στο στήθος, ζάλη ή τάση για λιποθυμία, φόβο θανάτου.

Η συγκεκριμένη φοβία αντιμετωπίζεται συνήθως με έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας, ανάλογα και με τη σοβαρότητα και την ένταση των συμπτωμάτων. Παρόλα αυτά, στην κατάσταση που βιώνουμε είναι πιθανό όλοι να αισθανθούμε φόβο σε συνθήκες που παλιότερα μάς ήταν οικείες και γνώριμες. Αυτό δεν χρειάζεται να μας ανησυχεί. Η επιστροφή στην «κανονικότητα» θα είναι μια σταδιακή διαδικασία που θα κυλήσει σε διαφορετικούς ρυθμούς για τον καθένα από εμάς και θα χρειαστούμε χρόνο να επαναπροσαρμοστούμε και να νιώσουμε ασφαλείς.  

Τους τελευταίους μήνες δεν έχω όρεξη για τίποτα. Σε ποιο σημείο καταλαβαίνω ότι χρειάζομαι ψυχική στήριξη;

Οι συνθήκες που βιώνουμε τον τελευταίο χρόνο -πόσο μάλλον τους τελευταίους έξι μήνες- είναι λογικό να μας επηρεάζουν, να μας ρίχνουν τη διάθεση ή να μας κάνουν να χάνουμε το κίνητρό μας. Αν αισθάνεσαι ότι όλο αυτό επηρεάζει πολύ τη λειτουργικότητά σου και ότι η ένταση της δυσφορίας είναι μεγάλη και διαρκεί, τότε καλό θα ήταν να μιλήσεις σε κάποιον ειδικό. Το κατάλληλο χρονικό σημείο είναι πολύ υποκειμενικό και διαφέρει για τον καθένα μας.

Κάποιες φορές έχω συναντήσει δυο-τρεις φίλους σε σπίτι χωρίς μάσκα και μετά περνάω ένα μεγάλο άγχος σχετικά με το αν έχω κολλήσει ή όχι. Είναι φυσιολογικό;

Η έλευση της πανδημίας ανέτρεψε δυστυχώς μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς μας, με αποτέλεσμα πολλά πράγματα που κάναμε καθημερινά και θεωρούσαμε οικεία και φυσιολογικά, πλέον να έχουν συνδυαστεί στο μυαλό μας με μια αίσθηση κινδύνου. Το συναίσθημα του άγχους, λοιπόν, σε τέτοιες περιπτώσεις είναι φυσιολογικό, πόσο μάλλον όταν υπάρχουν ενδείξεις και λόγοι που το ενισχύουν.

Στη δουλειά μου δεν μπορούν να καταλάβουν τον φόβο μου να επιστρέψω στο γραφείο. Υπάρχει κάποια διάγνωση που μπορεί να γίνει από ειδικό ή δεν λαμβάνονται υπόψη θέματα ψυχικής υγείας;

Αν θεωρείς ότι ο φόβος σού δημιουργεί έντονη δυσφορία και επηρεάζει τη λειτουργικότητά σου σε σημείο που δεν μπορείς να ανταποκριθείς στην καθημερινότητά σου θα ήταν καλό να επισκεφτείς έναν ειδικό (ψυχολόγο ή ψυχίατρο) για να λάβεις την απαραίτητη βοήθεια και καθοδήγηση. Το αν θα λάβουν υπόψη κάποια διάγνωση σχετικά με θέματα ψυχικής υγείας στον χώρο εργασίας σου, έχει να κάνει με την πολιτική της κάθε επιχείρησης.

Πώς θα καταλάβω αν η εσωστρέφεια που νιώθω είναι παροδική ή αν πρέπει να την αντιμετωπίσω;

Η εσωστρέφεια είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό που πολύ συχνά συγχέεται λανθασμένα με το κοινωνικό άγχος. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να δώσουμε έναν σαφή ορισμό για το τι είναι εσωστρέφεια. Οι εσωστρεφείς είναι άτομα που είναι πιο κοινωνικά μπροστά σε μια μικρή ομάδα ατόμων. Τα άτομα αυτά θα επιλέξουν συχνότερα μοναχικότερες και λιγότερο «θορυβώδεις»  δραστηριότητες, διατηρούν έναν μικρότερο κύκλο επαφών, δρουν με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα, προγραμματισμό και επιμέλεια. Επιπλέον, η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια αποτελούν τους δύο πόλους ενός συνεχούς, στο οποίο τοποθετείται το άτομο, επομένως είμαστε όλοι περισσότερο ή λιγότερο εσωστρεφείς ή εξωστρεφείς. Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε, επίσης, ότι και οι δύο τύποι ανθρώπων μπορούν να βιώσουν κοινωνικό άγχος.

Αυτό που θα πρέπει να δεις είναι κατά πόσο αυτό που βιώνεις είναι λοιπόν κομμάτι της ιδιοσυγκρασίας σου ή αν είναι κάτι που σου προκαλεί δυσφορία και δεν σου επιτρέπει να λειτουργείς με τον τρόπο που θα ήθελες. Σε αυτή την περίπτωση καλό θα ήταν να επισκεφτείς έναν ειδικό.

Είναι κακό να μη θέλω να επιστρέψω στην κοινωνική ζωή που είχα;

Θα χρειαστεί να δεις τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό. Αν η κοινωνική ζωή που είχες δεν σε ικανοποιούσε, τότε δεν υπάρχει κάτι κακό στο να μη θες να επιστρέψεις σε αυτή. Μπορείς να αναγνωρίσεις τα κομμάτια που δεν σε κάλυπταν και να κινηθείς, αυτή τη φορά, προς το να χτίσεις μια κοινωνική ζωή πιο κοντά στα θέλω και τις ανάγκες σου. Αν όμως αυτό που σε κάνει να μη θες να επιστρέψεις είναι ο φόβος, τότε ίσως αξίζει να σκεφτείς τι δείχνει αυτός ο φόβος και να βρεις τρόπους να τον αντιμετωπίσεις σταδιακά, ώστε να παραμείνεις σε επαφή με τα πράγματα που για σένα είναι σημαντικά.

Περισσότερα από το VICE

Οι Καταζητούμενοι στην Ελλάδα που Έχουν Πέντε Επίθετα και Τέσσερα Γενέθλια

«Τζογαδόρος θα Είμαι Πάντα» - Το Αέναο Lockdown Ενός Εξαρτημένου Από τα Τυχερά Παιχνίδια

Μία Ομάδα στον Γαλλικό Ποταμό Εντοπίζει τους Ιδιοκτήτες Σκουπιδιών και τους τα «Επιστρέφει»

 Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.