Τι μας Έχει Μάθει Μέχρι Τώρα το Ελληνικό #Metoo

Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο του Κέντρου Γυναικείων Μελετών και Ερευνών Διοτίμα, υπογράφει η υπεύθυνη επικοινωνίας, Νατάσα Κεφαλληνού. Η γυναικεία οργάνωση Διοτίμα ιδρύθηκε το 1989. Από το 1996 παρέχει υπηρεσίες σε γυναίκες και άτομα που έχουν υποστεί έμφυλη βία. Παράλληλα λειτουργεί ως ερευνητικό κέντρο εξειδικευμένο σε θέματα φύλου, φορέας επιμόρφωσης επαγγελματιών σε έμφυλα ζητήματα, οργάνωση συνηγορίας για την έμφυλη ισότητα.

Μια πλημμυρίδα καταγγελιών σαρώνει τη χώρα μετά τις πρώτες αποκαλύψεις της Σοφίας Μπεκατώρου για το βιασμό της, όταν ήταν 22 χρονών, από τον πρώην πλέον αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ιστιοπλοϊκής Ομοσπονδίας, Αριστείδη Αδαμόπουλο. 

Σχεδόν έναν μήνα μετά, το ελληνικό #metoo είναι γεγονός. Δεκάδες επώνυμες μαρτυρίες (στη συντριπτική πλειοψηφία γυναικών) φέρνουν στο φως την ωμή πραγματικότητα: η έμφυλη βία και σεξουαλική παρενόχληση είναι ένα πανδημικό φαινόμενο, ένα όπλο που χρησιμοποιούν καθημερινά τοξικές αρρενωπότητες για να μειώσουν, απαξιώσουν, εξευτελίσουν και τραυματίσουν χιλιάδες γυναίκες και θηλυκότητες, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης, ηλικίας, μόρφωσης, θρησκείας, εθνότητας, σεξουαλικού προσανατολισμού.

Φυτώρια σεξουαλικής παρενόχλησης οι εργασιακοί χώροι

Ο εργασιακός χώρος μπορεί να αποτελέσει φυτώριο κακοποιητικών, παραβιαστικών και παρενοχλητικών συμπεριφορών, όπως δείχνουν οι καταγγελίες από τον χώρο της τέχνης, του αθλητισμού, της δημοσιογραφίας. Η κατάχρηση εξουσίας συμπλέκεται με το ανδρικό προνόμιο και τον μισογυνισμό.

Οι δράστες εκμεταλλευόμενοι την υψηλότερη ιεραρχική τους θέση, όχι μόνο κακοποιούν/παρενοχλούν, αλλά και εκβιάζουν τη σιωπή των θυμάτων, με απειλές για απόλυση και δυσμενή μεταχείριση. Τα άτομα που υφίστανται κακοποίηση και παρενόχληση μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο βρίσκονται σε ένα ασφυκτικό και επικίνδυνο εργασιακό περιβάλλον, μέσα σε ένα κλίμα ταπείνωσης, εχθρικότητας, περιορισμού, με σοβαρές ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες για τη ζωή τους. 

Ζωντανεύοντας την ψυχρή στατιστική 

Η μαζικότητα των καταγγελιών κάνει ηλίου φαεινότερο πως δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά. Είναι γνωστό άλλωστε πως 1 στις 2 γυναίκες στην ΕΕ έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της από την ηλικία των 15 ετών και άνω, σύμφωνα με τη μεγαλύτερη έρευνα που έχει γίνει για την έμφυλη βία στην Ευρώπη (FRA, 2014).

Πρόκειται για μια διάχυτη κουλτούρα σεξισμού, μέσα στην οποία η έμφυλη βία, η σεξουαλική παρενόχληση, ο εργασιακός εκφοβισμός με έμφυλες συνδηλώσεις όχι μόνο γίνονται ανεκτά αλλά και κανονικοποιούνται, δημιουργώντας μια αίσθηση παντοδυναμίας στους δράστες,  συνθλίβοντας και φιμώνοντας τα θύματα. 

Εδώ ακριβώς είναι η δύναμη του #metoo, αυτού του παγκόσμιου κινήματος που δίνει όνομα και επώνυμο, πρόσωπο και φωνή σε αυτά τα «ψυχρά» στατιστικά στοιχεία, που κάνει ορατό ότι η έμφυλη βία κάθε μορφής δεν συμβαίνει πέρα, μακριά· δεν αφορά άλλες εποχές, χώρες και πολιτισμικά συγκείμενα. 

Το παραμύθι δεν έχει δράκο

Οι γυναίκες που μοιράζονται δημόσια επώδυνες εμπειρίες κακοποίησης και παραβίασής τους, είναι γνώριμες, οικείες, μιλούν τη δική μας «γλώσσα». Στον λυγμό, τα δάκρυα, τη σπασμένη τους φωνή που αφηγείται τις προσωπικές τους ιστορίες, χιλιάδες γυναίκες και θηλυκότητες αναγνωρίζουν τις δικές τους/μας ενσώματες εμπειρίες έμφυλης καταπίεσης, τη δική τους αγωνία για το πώς θα διαχειριστούν το (ατομικό και συλλογικό) τραύμα της έμφυλης βίας, τις δικές τους σιωπές και κραυγές.  

Ταυτόχρονα, το #metoo λειτουργεί ως μηχανισμός «απομυθοποίησης» των θυτών. Συντρίβει τις μυθολογίες που συχνά αναπαράγονται από την κυρίαρχη κουλτούρα και τα ΜΜΕ περί «δράκων», «τεράτων», «αρρώστων», «ψυχασθενών», «ανώμαλων». Οι κακοποιητές παίρνουν τη μορφή και τις διαστάσεις που τους αναλογούν, είναι εργοδότες, συνάδελφοι, προϊστάμενοι, είναι δημοσιογράφοι, διάσημοι ηθοποιοί και σκηνοθέτες, αθλητικοί παράγοντες, που δρούσαν χρόνια και κατ’ επανάληψη ανενόχλητοι και ατιμώρητοι, μέσα σε ανδροκρατούμενα συστήματα με αυστηρές έμφυλες ιεραρχήσεις, όπου ο νόμος της σιωπής και της συνενοχής ήταν κυρίαρχα.   

Γιατί μιλάνε τώρα; 

Την τελευταία πενταετία η φεμινιστική κίνηση, τόσο παγκόσμια όσο και στην Ελλάδα, έχει «επιβάλλει» μια ευρεία συζήτηση για την έμφυλη βία και τις διακρίσεις  (γυναικοκτονία, χωρίς συναίνεση είναι βιασμός, σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, ενδοοικογενειακή βία στην πανδημία, δικαίωμα στην άμβλωση κ.ά).

Σε αυτό το περιβάλλον και με την εμπειρία του παγκόσμιου κινήματος #metoo (Γαλλία, Καναδά, Σουηδία, Νότια Κορέα, Κίνα, Μαρόκο, Ιράν) συνεχώς περισσότερες γυναίκες και στη Ελλάδα νιώθουν «ασφαλείς» να μιλήσουν δημόσια. Επιζώσες βιασμού αποφασίζουν να μην «ζήσουν με το τραύμα τους», όπως έκαναν οι μανάδες και οι γιαγιάδες μας. 

Οι επώνυμες καταγγελίες και η δημοσιοποίηση τόσο επώδυνων εμπειριών αποτελούν όχι μόνο εναγώνιο αίτημα για δικαιοσύνη, αλλά και απόπειρα επούλωσης του τραύματος μέσω της προστασίας των «νεότερων ανθρώπων».  

Γιατί ακούμε τώρα; 

Το victim blaming βέβαια δεν έλειψε ούτε αυτή τη φορά. Το είδαμε να αναπαράγεται από τα στόματα των δραστών που πήραν χώρο και χρόνο στα δελτία ειδήσεων για να μας εξηγήσουν ότι κάτι δεν καταλάβαμε καλά ή αγαπούσαν ή ήταν ερωτευμένοι με το θύμα· να εμφιλοχωρεί σε «καχύποπτες» και πικρόχολες ερωτήσεις «γιατί τώρα;»· να ανθίζει σε παροτρύνσεις για μη δημοσιοποίηση καταγγελιών αν τα αδικήματα έχουν παραγραφεί· να ριζώνει στην αποτροπή των θυμάτων να κατονομάσουν τους δράστες στη δημόσια σφαίρα αν δεν πάνε πρώτα στη δικαιοσύνη· να επεκτείνεται στην απαξίωση “light” μορφών έμφυλης βίας έναντι άλλων «σοβαρών» · να φουντώνει στην ανοιχτή αμφισβήτηση των επιζωσών όταν δεν είναι της «αρεσκείας μας» ενώ ο θύτης είναι. 

Ωστόσο, για πρώτη φορά το κατηγορώ απέναντι στα θύματα αμφισβητήθηκε συλλογικά. Πρωτοφανείς ήταν και είναι οι μαζικές εκδηλώσεις υποστήριξης και συμπαράστασης στα θύματα, καταφέρνοντας σημαντικό πλήγμα στην κυρίαρχη κουλτούρα του βιασμού και την κοινωνική ανοχή στην έμφυλη βία. 

Ολοένα μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας στέκεται δίπλα στις επιζώσες χωρίς «ναι μεν αλλά». Οι νοοτροπίες και οι αντιλήψεις μοιάζει να ταρακουνιούνται βίαια, τα έμφυλα στερεότυπα να αμφισβητούνται. Πολλοί άνδρες αναρωτιούνται αν έχουν υπάρξει και εκείνοι παραβιαστικοί ή κακοποιητικοί. Οι εμπειρίες τους φωτίζονται εκ νέου από νέα νοήματα και αξίες. Αναζητούν άλλες εκδοχές αρρενωπότητας, μακριά από την κυρίαρχη και εμπεδωμένη τοξική αρρενωπότητα, σύμφωνα με την οποία οι άντρες είναι από τη «φύση» τους επιθετικοί και βίαιοι. 

Περισσότερα από το VICE

Πώς Eίναι να σε Xακάρουν και να σε Eκβιάζουν με Γυμνές Φωτογραφίες σου

Ο Pablo Dylan Δεν Είναι Απλώς ο Εγγονός του Τεράστιου Bob Dylan

Συμβουλές για να Περάσεις μια Σέξι και Ρομαντική Βραδιά στο Σπίτι - αν Έχεις Συγκάτοικο

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.