Σε Αυτή την Ελληνική Θεατρική Παράσταση ο Πρωταγωνιστής θα Παίζει Μεθυσμένος

Στην είσοδο του Σύγχρονου Θεάτρου, στην οδό Ευμολπιδών 45, με περιμένουν αυτοί οι δύο κύριοι. Ο ένας φέρει μια ψεκαστήρα στην πλάτη και κρατά ένα φτυάρι -ο έτερος φορά ένα χάρτινο κεφάλι ελαφιού. Πλησιάζοντας, χαϊδεύω απαλά τη μουσούδα του ζώου. «Δαγκώνει;» ρωτώ. «Μόνο κακεντρεχείς κριτικούς θεάτρου», μου απαντά σβέλτα ο σκηνοθέτης. «Είσαι από αυτούς;», με «απειλεί» στρέφοντας την ψεκαστήρα πάνω μου. «Μπα, έχω τόση σχέση με το θέατρο όση ο Ερντογάν με την ελευθερία του Τύπου», αποκαλύπτω. «Δηλαδή, τσάμπα έφερα το φτυάρι;», μονολογεί ψεκάζοντας νερό στον αέρα.

Κατευθυνόμαστε στα ενδότερα του θεάτρου και δη στη σκηνή όπου την Δευτέρα (16/5) θα κάνει πρεμιέρα η παράστασή τους: Η Μηχανή Άμλετ. Στην καρέκλα του σκηνοθέτη κάθεται ο Γρηγόρης Χατζάκης, ενώ ο Βαγγέλης Στρατηγάκος κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι δυο τους έχουν διαγράψει μια θορυβωδώς αθόρυβη διαδρομή στα δρώμενα του ελληνικού πειραματικού θεάτρου. Ο Γρηγόρης ήταν ο σκηνοθέτης της παράστασης «Τα φτερά του έρωτα», μιας απελευθερωτικής on the road εκδοχής του «μελωδικότερου» φιλμ του Βιμ Βέντερς, στην οποία ηθοποιοί και κοινό βόλταραν με ένα λεωφορείο στην Αθήνα, ενώ στο ενεργητικό του υπάρχουν δουλειές όπως «Το άγνωστο αριστούργημα», μια παράσταση βασισμένη στο αριστουργηματικό διήγημα του Μπαλζάκ, τοποθετώντας τη θεατρική δράση στις αίθουσες του μουσείου Μπενάκη ή το «Προς κατεδάφιση», το σπαρακτικό έργο του Τένεσι Ουίλιαμς, το οποίο σκηνοθέτησε στις ράγες των τραίνων της Κωνσταντινουπόλεως, ως μιούζικαλ (!), υπό τους ήχους δεκαμελούς ορχήστρας. Την τελευταία φορά που συνεργάστηκαν οι δυο τους, Γρηγόρης και Βαγγέλης, ήταν προ ολίγων μηνών σε μια ελεύθερη διασκευή του «Πατέρα» του σπουδαίου Σουηδού δραματουργού, Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, μια ανατρεπτική παράσταση που δίχασε το κοινό -άλλοι τη χαρακτήρισαν «φρικτή» κι άλλοι «φανταστική». Το σίγουρο είναι ότι άπαντες θα θυμούνται για καιρό το τρικ με την δήθεν «πραγματική» κρίση πανικού που έζησαν επί σκηνής, βλέποντας έναν ηθοποιό να «πάλλεται» βυθισμένος στο άγχος, ζητώντας βοήθεια.

Αυτή τη φορά η ομάδα έχει να διαχειριστεί ένα εξίσου απαιτητικό εγχείρημα -τον βαθύτατα πεσιμιστικό, αλλά διαχρονικό μονόλογο του Χάινερ Μίλερ, ένα «ηλεκτρισμένο» παραληρηματικό ιντερμέδιο του 1977, που διαπνέεται από πολύπλοκες ανησυχίες για τα επαναστατικά ένστικτα του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος καλείται από τη φύση του να εξεγερθεί στην ταξική βαρβαρότητα, αλλά ταυτόχρονα υποτάσσεται στην καπιταλιστική πραγματικότητα μόλις βολευτεί στο θρόνο της εξουσίας. Για τον ανεξάρτητο μαρξιστή Μίλερ η «επανάσταση» δεν ήταν παρά μια καταδικασμένη πράξη. Αυτός ο «ιστορικός πεσιμισμός» ήταν και ο λόγος που το 1960 ο Μίλερ έπεσε σε δυσμένεια από το κομμουνιστικό κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας, το οποίο τον διέγραψε από την Ένωση Ανατολικογερμανών συγγραφέων. Βέβαια θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της μεταπολεμικής Γερμανίας -για κάποιους ένας θεατράνθρωπος, εφάμιλλος του Μπρεχτ.

«Δύσκολο έργο…», λέω στον Γρηγόρη ενώ βολευόμαστε σε ένα λευκό τραπέζι στην άκρη της σκηνής. «Πράγματι, βαθύτατα πολιτικό, αλλά και επίκαιρο. Βέβαια η δική μας προσέγγιση είναι πιο προσωπική, πιο υπαρξιακή. Το πολιτικό στοιχείο υποβόσκει μεν, αλλά δεν κυριαρχεί», μου απαντά. «Ο Μίλερ τοποθετεί τον νεκρό Άμλετ σε μια Ευρώπη που καταρρέει. Η παράσταση ξεκινά με τη φράση: "Ήμουν ο Άμλετ. Στεκόμουν στην ακτή και μιλούσα στα κύματα που πάφλαζαν, με την πλάτη στραμμένη στα ερείπια της Ευρώπης". Αυτός είναι και ο λόγος που επιλέξαμε το συγκεκριμένο έργο, νιώθουμε την ανάγκη να μιλήσουμε για τη σημερινή πραγματικότητα, μια πραγματικότητα που μας στερεί την ελπίδα και μας οδηγεί σε αδιέξοδα. Πάσης φύσεως, ψυχολογικά, ιδεολογικά, κοινωνικά, πολιτικά. Είμαστε μπερδεμένοι όπως ακριβώς ο Άμλετ, όπου τη στιγμή της εξέγερσης βλέπει τον εαυτό του τόσο μέσα στο πλήθος των εξεγερθέντων όσο και των εξουσιαστών. Οι πέτρες που πετά χτυπούν τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Άμλετ του Μίλερ διχάζεται ανάμεσα στις αντικρουόμενες πλευρές -στην πραγματικότητα είναι κομμάτι και των δύο. Σε ποιον να επαναστατήσει, απέναντι στον εαυτό του;». «Ακούγεται πολύ μάταιο όλο αυτό για την επαναστατική προοπτική. Αν δεν εξεγερθείς πώς θα αλλάξεις μια πραγματικότητα που κυριαρχεί ο φόβος, η αδικία, οι ανισότητες;», τον διακόπτω. Το λόγο παίρνει ο Βαγγέλης. «Αυτό ακριβώς είναι η ουσία του κειμένου. Ο Μίλερ λέει πως ακόμα και αν εξεγερθείς το μόνο που θα πετύχεις θα είναι μια νέα μορφή εξουσίας. Είναι ένας αέναος κύκλος, τίποτα δεν αλλάζει, μόνο τα πρόσωπα των εξουσιαστών. Τα λόγια του συγγραφέα μέσα από τις σαιξπηρικές αναφορές ακούγονται σαν ένα ουρλιαχτό για τη χαμένη ψυχή μιας σοσιαλιστικής ουτοπίας. Εμείς βέβαια εσωτερικεύουμε αυτή την ουτοπία, την "απολιτικοποιούμε", την κάνουμε μια προσωπική υπόθεση». «Που καταλήγουμε, τελικά, στο μηδενισμό, στην πλήρη ακινησία του ανθρώπου;», αναρωτιέμαι. Αίφνης μπαίνει στην αίθουσα ο Βύρωνας Κατρίτσης από τους Neon, ένα γκρουπ της εγχώριας ηλεκτρονικής σκηνής, με ambient αναφορές, το οποίο πριν από λίγα χρόνια είχε μελοποιήσει υπέροχα, στο άλμπουμ «Κάθε πραγματικότης αποκρουστική», 10 ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη. Σε ένα από τα τραγούδια συμμετείχε και ο Βαγγέλης.

Μετά τις απαραίτητες συστάσεις, ρωτώ τον Βύρωνα τι έχει ετοιμάσει για την παράσταση. «Έχω συνθέσει μουσική αποκλειστικά από φυσικούς ήχους. Σε ένα τραγούδι έχω βασιστεί στον ήχο των φαλαινών, σε άλλο ακούγονται ως beat σφυριά εργατών σε εργοστάσιο και ήχοι από μηχανήματα. Πρόκειται για μια πειραματική προσέγγιση στις απαιτήσεις και το ύφος της παράστασης». Την ώρα που ο Βύρωνας κάθεται στο τραπέζι μαζί μας, ο Γρηγόρης μου λέει: «Δεν σου είπαμε το καλύτερο. Ο Βαγγέλης θα παίζει μεθυσμένος». Γελάω. «Δεν κάνω πλάκα θα πρέπει να φέρει εις πέρας το κείμενο υπό την επήρεια μέθης», με αφήνει «παγωμένο». «Τι εννοείς;», προσπαθώ να καταλάβω. «Πριν από την παράσταση πίνει μέχρι να χάσει ελαφρώς τη διαύγειά του». «Για ποιο λόγο το κάνει αυτό;». «Είναι ένας συμβολισμός. Η Ευρώπη σήμερα παλεύει να αποδείξει πως το ευρωπαϊκό οικοδόμημα παραμένει κραταιό, παρότι άπαντες βλέπουμε τις ρωγμές στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τα μυαλά των εξουσιαστών, των ανθρώπων που κρατούν τα ηνία του μέλλοντός μας, κάνουν τα πάντα για να μας πείσουν ότι είναι διαυγή και μας οδηγούν σε ασφαλή μονοπάτια. Αυτό, όμως, είναι μια ψευδαίσθηση. Παραμορφώνουν την πραγματικότητα. Αντίστοιχα ο πρωταγωνιστής πίνει πριν από το έργο, προκειμένου να κάνουμε το θεατή μέτοχο και κοινωνό αυτής της παραμορφωμένης πραγματικότητας». «Καλά και μπορείς να παίξεις μεθυσμένος;», απευθύνομαι στον Βαγγέλη. «Ε, δεν κατεβάζω και ένα καζάνι ρακή…», λέει γελώντας. «Ουσιαστικά δυο ώρες πριν από την παράσταση πίνω όσο χρειάζεται, ως το σημείο που νιώθεις μουδιασμένος, αλλά είσαι λειτουργικός. Είναι πολύ απαιτητικό το έργο. Κινούμαι συνέχεια, πρέπει να ακολουθώ τη μουσική, να έχω μέτρο και ακρίβεια στη σκηνή, να κάνω παραγλωσσικούς ήχους, όλο η παράσταση είναι "κεντημένη" με τέτοιο ρυθμό που αν ξεφύγω στο ποτό θα είναι αδύνατο να ανταποκριθώ. Υπάρχει ένα σημείο που τραγουδώ και αλλάζω 15 φωνές, να φανταστείς. Είναι δύσκολη και εξόχως λεπτή η ισορροπία. Στην αρχή δεν ήθελα να το κάνω, φοβόμουν την πρόκληση. Όπως φοβόμουν ότι πολλοί θεατές θα έρθουν για να δουν ένα μεθυσμένο ηθοποιό επί σκηνής. Για αυτό και το αλκοόλ δεν το τονίσαμε στο promotion της παράστασης». «Πίνεις γενικά;», ρωτώ. «Όχι ιδιαίτερα, θα πιω σε καμιά έξοδο, αλλά σε λογικά πλαίσια».

Ένα άλλο παράδοξο είναι πως τα σκηνικά της παράστασης τα έχει επιμεληθεί ένας από τους πλέον επιτυχημένους Έλληνες ζωγράφους: ο Αλέκος Φασιανός. «Καλά πώς πείσατε τον Φασιανό να σας σκηνογραφήσει;», ρωτώ απορημένος. «Ξέρω πως είναι δύσκολος άνθρωπος». «Είχαμε συνεργαστεί πέρυσι σε μια άλλη δουλειά μας, τα "Τέρατα", όπου το έργο απαιτούσε τα σκοτεινά σκηνικά ενός εφιαλτικού τσίρκου. Του προτείναμε να μας βοηθήσει και δέχθηκε -μάλιστα όταν είδε το έργο ενθουσιάστηκε από το συνολικό αποτέλεσμα. Του άρεσε πάρα πολύ ο τρόπος που χρησιμοποιήσαμε τη δουλειά του και φέτος μας είπε πως θα ήθελε να συνεχίσουμε τη συνεργασία μας. Έχει απίστευτη όρεξη. Παρότι είναι 81 ετών εργάζεται με πάθος 20χρονου. Έχουμε μείνει και εμείς έκπληκτοι. Βέβαια σημαντικό ρόλο στην υλοποίηση παίζει και η Ζωή Αρβανίτη, μέλος της ομάδας μας εδώ και χρόνια».

Λίγο προτού αποχωρήσω από το θέατρο, επανέρχομαι στο μοναδικό αναπάντητο ερώτημα της συζήτησης: «Τελικά που καταλήγει ο Μίλερ στο μονόλογό του; Τι προτείνει ως αντίδραση στην καθεστηκυία τάξη;». «Ο ίδιος γνωρίζει καλά την κυκλικότητα της ζωής, τα αδιέξοδα των ιδεολογιών, την καταστροφή και τη γέννηση, τα νέα λουλούδια που φυτρώνουν στην καμένη γη. Μάλιστα κάνει πολλές αναφορές στο δυναμικό ρόλο που πρέπει να έχει η γυναίκα στη νέα δημιουργία, μια δημιουργία απαλλαγμένη από τις ιδεοληψίες του παρελθόντος», λέει ο Βαγγέλης. Ο Γρηγόρης προσθέτει: «Στο μονόλογο συναντά κανείς και πλήθος αντρών, τον Μαρξ, τον Έλιοτ έως και τον Τσαρλς Μάνσον. Από τον τελευταίο μάλιστα δανειστήκαμε κάποια στοιχεία, στην παράσταση, από μια παλαιότερη συνέντευξή του μέσα στη φυλακή όπου τον ρωτά ένας δημοσιογράφος "Ποιος είσαι;" και εκείνος αλλάζοντας εκφράσεις απαντά: "Κανένας, δεν είμαι κανένας. Είμαι ο αλήτης που θα συναντήσεις στη γωνιά, ένα βαθούλωμα στο αμάξι, αλλά κι ένα κοφτερό λεπίδι αν πλησιάσεις αρκετά κοντά". Πως συνδυάζονται άραγε ο Μαρξ, ο Έλιοτ, ο Μάνσον, οι υπαρξιακές αναζητήσεις ενός νεκρού Άμλετ με το υγρό τραγούδι των φαλαινών, το χάρτινο κεφάλι ενός ελάφιου και τη σημερινή Ελλάδα, είναι ένα αίνιγμα που θα απαντηθεί στο φυσικό του χώρο: επί σκηνής…

Περισσότερα από το VICE

Εμετοί, Σφαλιάρες και Ξιφολόγχες: Τα Χειρότερα Καψόνια που Έχουν Γίνει στον Ελληνικό Στρατό

Η Μετά-Μύκονος

Αυτός ο Τύπος Φτιάχνει τα Ναρκωτικά του Hollywood