Το Σπίτι των Πιο Διαβόητων Συμμοριών του Ελ Σαλβαδόρ

Η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει και τους 100 βαθμούς σ' αυτά τα ασφυκτικά κλουβιά, στα οποία στοιβάζονται περισσότεροι από 30 άντρες. (All photos by Giles Clarke/Getty Images).

Στο Σαν Σαλβαδόρ, οι δύο κύριες συμμορίες είναι η Mara Salvatrucha (MS-13) και η Barrio 18 (M18). Kαι οι δύο ιδρύθηκαν στο Λος Άντζελες στα '80s από μια ομάδα φτωχών, κυρίως παράνομων μεταναστών. Αρχικά, τα μέλη τους προέρχονταν αποκλειστικά από αυτούς που είχαν ξεφύγει από τον εμφύλιο πόλεμο στο Ελ Σαλβαδόρ. Αρκετά από αυτά τα μέλη συμμοριών απελάθηκαν πίσω στο Ελ Σαλβαδόρ μετά τη λήξη του πολέμου το 1992, φέρνοντας μαζί τους μια νεοσύστατη και αδίστακτη κουλτούρα συμμοριών.

Για σχεδόν δύο δεκαετίες, οι συμμορίες δολοφονούσαν η μια τα μέλη της άλλης με τους πιο βάναυσους τρόπους, ενώ επεκτείνονταν στην Λατινική Αμερική. Το 2011, τα ποσοστά δολοφονιών άγγιξαν τους 15 φόνους την ημέρα στο Ελ Σαλβαδόρ. Πέρυσι η ΜS-13 και η Μ18 διαπραγματεύτηκαν ανακωχή, με την βοήθεια θρησκευτικών ηγετών και της κυβέρνησης. Ο σκοπός της ανακωχής ήταν να αναχαιτιστεί  ο αυξανόμενος αριθμός των περιστατικών ανταλλαγής πυρών και των θανάτων, μέσω της εστίασης στα νεότερα μέλη και της μείωσης των όπλων στους δρόμους. Σύμφωνα με τους αρχηγούς των συμμοριών, είχε φτάσει η στιγμή να συζητήσουν και να φέρουν ένα τέλος στη βία. Μετά την υπογραφή της πολυδιαφημισμένης συνθήκης, τα αποτελέσματα ήταν σχεδόν άμεσα και τα ποσοστά ανθρωποκτονιών έπεσαν κατά 52 τοις εκατό μέσα σε 15 μήνες. Παρ' όλα αυτά, στις αρχές του Ιουλίου οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν για άλλη μια φορά, με αποτέλεσμα 103 θανάτους στη χώρα μέσα σε μόλις μια βδομάδα, υπενθυμίζοντας τους ντόπιους ότι κάποια πράγματα ίσως δεν αλλάξουν ποτέ.

Μέσα στο κλουβί της MS-13, μέλη της συμμορίας κρατούν αντίτυπα της Βίβλου.

Μόλις πριν το ξέσπασμα της βίας, ταξίδεψα σε ένα τραχύ προάστιο, 20 μίλια έξω από το Σαν Σαλβαδόρ, και πέρασα λίγο χρόνο με έναν αρχηγό της αστυνομίας και με τις μονάδες που ήταν υπεύθυνες για την περιπολία της συγκεκριμένης προβληματικής περιοχής, όπου ζουν και επιχειρούν μέλη και της Μ18 και της MS-13. Δεν θα αναφέρω το όνομα του αρχηγού, ούτε την περιοχή δικαιοδοσίας του, από φόβο ότι θα συναντήσει αντίποινα για την ειλικρίνειά του αλλά και για την πρόσβαση που μου έδωσε. Ήταν γενναιόδωρος με τον χρόνο του και μου έμαθε πολλά για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αστυνομία σε μια χώρα που βρίσκεται σε περίοδο ανακωχής. Μου είπε πως ήταν ιδιαίτερα περήφανος με τον τρόπο που στρατολόγησε γυναίκες αστυνομικούς για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης στο σπίτι, και πως πρόσφερε βοήθεια και υποστήριξη στα θύματα αυτών των εγκλημάτων.

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας μέρας μου με τον αρχηγό, συζητούσαμε στο αστυνομικό τμήμα, όταν ανέφερε τo πρόβλημα του υπερπληθυσμού στο σωφρονιστικό σύστημα του Ελ Σαλβαδόρ. Όταν τον πίεσα για περισσότερες πληροφορίες, προσφέρθηκε να μου δείξει τα «κλουβιά των συμμοριών» όπως τα αποκαλούσε, και με συνόδευσε στο πίσω μέρος του τμήματος, πλαισιωμένος από τέσσερις οπλισμένους φρουρούς.

Οι φυλακισμένοι κοιμούνται με βάρδιες στις αυτοσχέδιες αιώρες που έφτιαξαν με τα ρούχα τους.

Σε μια αυλή με πνιγηρή, σαπισμένη ατμόσφαιρα, περικυκλωμένη από έναν ψηλό τοίχο με συρματόμπλεγμα στην κορυφή, βρίσκονταν τρία κλουβιά. Είχαν περίπου τριάμισι μέτρα μήκος και τεσσεράμισι μέτρα ύψος -το καθένα ήταν ασφυκτικά γεμάτο, με πάνω από 30 ανθρώπους μέσα. Η Μ18 και η ΜS-13 είχαν από ένα, ενώ στο τρίτο κρατούνταν οι «κοινοί εγκληματίες». Είχαν κατασκευαστεί αρχικά ως κελιά τριήμερης κράτησης αλλά έμαθα ότι κάποιοι από τους κρατούμενους βρίσκονταν εκεί για πάνω από έναν χρόνο. Περνούν τις περισσότερες μέρες τους σκίζοντας τα ρούχα τους και χρησιμοποιώντας την κλωστή για να ράψουν αιώρες, στις οποίες κοιμούνται στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, σαν καυσόξυλα.

Mίλησα με έναν μονοπόδαρο βετεράνο του εμφυλίου ο οποίος είπε ότι ήταν φυλακισμένος στο ουδέτερο κλουβί για πάνω από πέντε μήνες, γιατί διαμαρτυρήθηκε όταν η κυβέρνηση του έκοψε τα ιατρικά επιδόματα. Στο κλουβί της M18, γνώρισα έναν από τους αρχηγούς που υπέγραψαν τη συνθήκη ανακωχής το 2012, τον αυτοαποκαλούμενο ως Henry. Mου μίλησε ψιθυριστά μέσα από τα σίδερα για τον ρόλο του στον αφοπλισμό της συμμορίας του από τα ημιαυτόματα. «Η συμφωνία ήταν ότι όλοι, συμπεριλαμβανομένης της αστυνομίας, θα εγκατέλειπαν τα ημιαυτόματα όπλα».

Ένα μέλος της M18 επιδεικνύει τα tattoos του.

Βοήθησα στη συγκέντρωση των όπλων αυτών και επέβλεψα το λιώσιμό τους. Εμείς, οι συμμορίες, το κάναμε, σε αντίθεση με την αστυνομία. Ακόμα ένα σημαντικό πράγμα που προσπαθούμε να κάνουμε, είναι να εκπαιδεύσουμε τα μικρά παιδιά που γεννιούνται στη ζωή της συμμορίας. Κάποια από τα νέα μέλη κατατάσσονται στα δέκα τους χρόνια. Έχουμε ξεκινήσει κυριακάτικα σχολεία και έχουμε μοιράσει τη Βίβλο -και οι δύο συμμορίες το έκαναν. Προσπαθούμε να σταματήσουμε τη βία και η πίστη μπορεί να βοηθήσει».

Μετά από 40 λεπτά στην περίφραξη, οι φρουροί μου ζήτησαν να φύγω. Ρώτησα τον αρχηγό αν μπορούσα να επιστρέψω το επόμενο πρωί για να μιλήσω περισσότερο με τους κρατούμενους -συμφώνησε.

Το επόμενο πρωί όμως, ανακάλυψα ότι τα κλουβιά ήταν συνήθως εκτός ορίων για τον Τύπο. Ο αρχηγός μου είπε ότι εδώ και 10 χρόνια δεν είχε επιτραπεί σε κανένα φωτορεπόρτερ να δει τα κλουβιά και ότι τo χτεσινό μου κρυφοκοίταγμα είχε φτάσει στα αυτιά του γραφείου τύπου της αστυνομίας του Ελ Σαλβαδόρ. Δεν χάρηκαν και πολύ, μου είπε ο αρχηγός, και απ' ό, τι φαίνεται, βρίσκονταν καθ' οδόν από το Ελ Σαλβαδόρ για να μου «μιλήσουν». Οι φύλακες ενημέρωσαν τον Henry ότι μου είχε απαγορευθεί να επιστρέψω και επειδή οι κρατούμενοι αυτοί δεν δικαιούνται επισκέψεις, αναστατώθηκε και άρχισε να τους απειλεί.

Οι φυλακισμένοι βασίζονται στις οικογένειές τους για φαγητό, καθώς η αστυνομία τους παρέχει μόνο νερό. Η υγιεινή είναι σχεδόν ανύπαρκτη και τα προβλήματα υγείας είναι κοινός τόπος.

Η κατάσταση γινόταν όλο και πιο επικίνδυνη κάθε δευτερόλεπτο. Ο αρχηγός μου ζήτησε μάλιστα να επιστρέψω τις φωτογραφίες που είχα βγάλει στα κλουβιά. Αρνήθηκα. Έδειξε κατανόηση, αλλά μου ζήτησε να φύγω αμέσως, προτού φτάσουν οι επικεφαλής του γραφείου τύπου. Λίγα λεπτά αργότερα είχε ηρεμήσει και κουβεντιάζαμε φιλικά ενώ με συνόδευε στο αυτοκίνητό μου. Ήταν φανερά προβληματισμένος από την καταιγίδα που πλησίαζε, αλλά φαινόταν κάπως παραιτημένος.

Κοιτάζοντας πίσω, νομίζω ότι ο λόγος που ο αρχηγός μου έδειξε τα κλουβιά ήταν ότι  ήταν απλά απογοητευμένος από τις απάνθρωπες συνθήκες των οποίων οφείλει να προΐσταται καθημερινά, χωρίς να υπάρχει ελπίδα σύντομης βελτίωσης της κατάστασης. Κατά τη διάρκεια των συζητήσεών μας, ανέφερε ότι δεν υπήρχε καν προυπολογισμός για τις βασικότερες ανάγκες των κρατούμενων, όπως το φαγητό, τις αποπνικτικές συνθήκες και τα συχνά προβήματα υγείας. «Χρειαζόμαστε έναν full-time γιατρό εδώ», είπε. Αυτά τα κλουβιά είναι γεμάτα και αρκετοί είναι άρρωστοι. Ίσως οι φωτογραφίες σου βοηθήσουν με κάποιο τρόπο;».

Αυτό ήταν το τελευταίο πράγμα που μου είπε ενώ έμπαινα στο αυτοκίνητο. Δύο ώρες αργότερα, βρισκόμουν στο αεροδρόμιο και έκανα check in στην πτήση μου προς τη Νέα Υόρκη.