Πήγαμε στην Πολιτεία-Φάντασμα της Θεσσαλονίκης

Πέρασε πολλή ώρα μέχρι να συναντήσουμε τον πρώτο άνθρωπο. Ο ιδιοκτήτης της μάντρας σιδερικών ήταν πολύ επιφυλακτικός και σχεδόν σίγουρος ότι κάναμε θέμα για τη στέγαση των προσφύγων. «Οι μοναδικοί που πέρασαν τα τελευταία χρόνια από εδώ, ήταν μόλις πρόσφατα, κάποιοι σταλμένοι από τον Μουζάλα ή από ΜΚΟ -δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά-, που έψαχναν διαμερίσματα για να βάλουν μετανάστες», είπε. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου υψωνόταν ένα τετραώροφο συγκρότημα κατοικιών –τουλάχιστον 30 διαμερίσματα– χτισμένο την τελευταία δεκαετία, στο οποίο όμως δεν κατοικούσε κανείς. Κανένα διαμέρισμα δεν πουλήθηκε, ούτε ενοικιάστηκε ποτέ, από τη μέρα που χτίστηκε. Στα τζάμια υπήρχαν ακόμη κολλημένες οι ταινίες της εταιρείας κουφωμάτων και οι κεντρικές είσοδοι ήταν σφραγισμένες με πρόχειρες σιδεριές.

Στην επέκταση της Νέας Πολιτείας του Ευόσμου στη Δυτική Θεσσαλονίκη, κυρίως στο κομμάτι που βρίσκεται πάνω από την περιφερειακή οδό, υπάρχουν σήμερα εκατοντάδες διαμερίσματα στα αζήτητα. Όσο πιο βαθιά οδηγούμε στην αχανή έκταση, τόσο μετράμε συγκροτήματα κατοικιών που χτίστηκαν στα 00's και δεν πέρασε κανείς ποτέ το κατώφλι τους. Πολλά έμειναν στη μέση, γιαπιά, σαν τσιμεντένια φαντάσματα. Ανοίχτηκαν φαρδείς δρόμοι και πεζοδρόμια που διαβρώνονται από την αχρηστία, ένα δημοτικό κολυμβητήριο έμεινε στα θεμέλια, το δημοτικό στάδιο στην τοπογραφική χάραξη και δύο σχολεία που λειτουργούν στη μέση του πουθενά, στεγάζονται σε κοντέινερ. Η επέκταση του Ευόσμου πάνω από την περιφερειακή οδό στη Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σήμερα μια πολιτεία-φάντασμα, χαρακτηριστική περίπτωση της διάλυσης του κατασκευαστικού κλάδου και της φούσκας των ακινήτων. Δεν είναι φυσικά η μοναδική περίπτωση. Στον έβδομο χρόνο της ελληνικής κρίσης υπολογίζεται ότι υπάρχουν 180.000 ακίνητα στα αζήτητα.

Ο Νίκος Κιάκος, ιδιοκτήτης κατασκευαστικής εταιρείας στη Θεσσαλονίκη, ήταν από τους πρώτους που έχτισαν στην περιοχή, λίγα χρόνια μετά την ένταξή της στο σχέδιο πόλης. «Χτίσαμε τα πρώτα συγκροτήματα γύρω στο 2001. Δεν υπήρχαν τότε δρόμοι και πεζοδρόμια, ακόμη και το αποχετευτικό δίκτυο συνδέθηκε με δικές μας ενέργειες. Η περιοχή είχε καλές προοπτικές και οι τιμές ήταν πολύ ανταγωνιστικές, έως και στο μισό συγκριτικά με το παλιό τμήμα του Ευόσμου, κάτω από την περιφερειακή οδό», σημειώνει. Τα προβλήματα άρχισαν να διαφαίνονται όταν οι τοπικές αρχές γύρισαν την πλάτη στην περιοχή. «Υπήρχαν εξαγγελίες για σύνδεση των δύο τμημάτων του Ευόσμου με υπόγειες διαβάσεις κάτω από την περιφερειακή, καθώς και για μια σειρά έργων υποδομών (σσ: η αστική συγκοινωνία γίνεται ακόμη με ανταπόκριση, ενώ δεν έχει φθάσει το φυσικό αέριο). Στην πορεία τα σχέδια πάγωσαν. Νέα ζευγάρια αγόρασαν σπίτια και όταν έκαναν παιδιά, διαπίστωσαν ότι δεν επρόκειτο άμεσα να κατασκευαστούν σχολεία στη γειτονιά. Η κρίση την τελευταία πενταετία απλώς έδωσε τη χαριστική βολή», λέει ο κ. Κιάκος. Ο ίδιος σημειώνει, πάντως, ότι τα κλειστά διαμερίσματα στα βάθη της Νέας Πολιτείας Ευόσμου δεν είναι όλα απούλητα, απλώς συνέβη τα τελευταία χρόνια πολλοί ιδιοκτήτες να έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό.

Εργολάβος που μίλησε στο VICE με τον όρο της ανωνυμίας δίνει μία πιο δραματική εκδοχή. «Το δικό μας γραφείο έχει σήμερα περίπου 50 απούλητα διαμερίσματα στην περιοχή. Πέντε-έξι ήταν οι εργολάβοι που σήκωσαν σπίτια και καθένας έχει από 10 έως 30 απούλητα. Είναι μικρά σπίτια, με διαρρύθμιση έως τρία δωμάτια, τα οποία χτίστηκαν κυρίως την περίοδο 2004-2009. Τα περισσότερα ανεγέρθηκαν σε οικόπεδα που δόθηκαν ως αντιπαροχή, όμως η κρίση πάγωσε την αγορά ακινήτων. Πολλά έμειναν στη μέση, ενώ αρκετοί οικοπεδούχοι πανικοβλήθηκαν κι έτρεξαν να τα σκοτώσουν έως και στο μισό της τιμής που τα πουλούσαν οι εργολάβοι». Ενδεικτικά, αρκεί να σημειωθεί ότι πριν από δέκα χρόνια στη συγκεκριμένη περιοχή, το κόστος αγοράς ενός σπιτιού κυμαινόταν στα 1.400 ευρώ/τετραγωνικό μέτρο, ενώ σήμερα έχει μειωθεί στα 700 ευρώ/τετραγωνικό μέτρο.

Οι πιο δυσοίωνες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των ακινήτων που παραμένουν στα αζήτητα στις 250.000 ανά την Ελλάδα. «Το απόθεμα αυτό διαρκώς υποβαθμίζεται με τα χρόνια, με αποτέλεσμα, ακόμη και αν η ζήτηση αρχίσει να ανακάμπτει, να εκτιμάται ότι αυτή θα αφορά κυρίως τα νεότερα και νεοανεγειρόμενα διαμερίσματα, παρά τα μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμη κι αν οι τιμές τους είναι ελκυστικές», έγραψε στις αρχές του μήνα η «Καθημερινή».

Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece

Ο Κώστας Γεωργάκος είναι από τους πιο έμπειρους μεσίτες στη Θεσσαλονίκη. Συζητώντας στο γραφείο του στην οδό Πολυτεχνείου, παρουσιάζει τη μεγάλη εικόνα: «Την περίοδο 2006-2007, καταγράφηκε ρεκόρ αριθμού εκδόσεων οικοδομικών αδειών στην Ελλάδα. Ο βασικός λόγος ήταν η επερχόμενη επιβολή ΦΠΑ 18%, γεγονός που επίσπευσε την ανέγερση χιλιάδων σπιτιών. Τα περισσότερα οικόπεδα ανά την Ελλάδα δόθηκαν ως αντιπαροχή και υπήρχε επιπλέον πίεση από τους οικοπεδούχους, ώστε να ολοκληρωθεί η κατασκευή», σημειώνει.

Ήταν η περίοδος που ένας ιδιοκτήτης οικοπέδου αποφάσιζε σε μία νύχτα ότι μπορούσε να γίνει εργολάβος – το ίδιο συνέβη με υδραυλικούς, οικοδόμους ή βιοτέχνες, ανθρώπους άσχετους με τον κλάδο των κατασκευών που μυρίστηκαν τη «χρυσή» ευκαιρία. Ωστόσο, μετά το 2007 αρχίζει η πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας, η οποία από το 2009 έως και σήμερα έχει ουσιαστικά παγώσει. «Δεν είναι μόνο η συρρίκνωση των εισοδημάτων και η φορολογία που πάγωσαν την αγορά ακινήτων», σημειώνει ο κ. Γεωργάκος. «Δεν πρέπει να θεωρείται αμελητέο και το γεγονός ότι η πλειονότητα των σημερινών εν δυνάμει αγοραστών, δηλαδή οι νέοι άνθρωποι 25-40 ετών, μεταναστεύουν στο εξωτερικό».

Τι μπορεί να συμβεί με τα σπίτια των 00's που παρέμειναν απούλητα; Πολλά είναι δεσμευμένα από τις τράπεζες, είτε ήδη από την περίοδο των εργολάβων είτε από τους μετέπειτα αγοραστές που είναι εγκλωβισμένοι σε κόκκινα δάνεια. Επίσης, πολλά έχουν περιέλθει στο Δημόσιο λόγω χρεών, αλλά και αποποιήσεων κληρονομιάς, οι οποίες το 2013 έφτασαν τις 6.079, ενώ το 2016 εκτινάχθηκαν στις 10.500. Φυσικά, πολλά από αυτά τα σπίτια καταρρέουν και απαξιώνονται. «Για όλους αυτούς τους λόγους, όσο παράδοξο και αν ακούγεται, υπάρχει σήμερα έλλειψη ακινήτων προς πώληση στην αγορά. Παρατηρείται ένα κενό», σημειώνει ο μεσίτης κ. Γεωργάκος.

Υπάρχει ένα ακόμη ζήτημα. Τα ακίνητα ήταν η εγγύηση για την έκδοση τραπεζικών δανείων. Όσο αυτά απαξιώνονται και η πραγματική τους αξία μειώνεται, αυτό σημαίνει ότι απομειώνεται και η ισχύς των εγγυήσεων χιλιάδων δανείων. Στο μεταξύ, αν και οι εμπορικές τιμές των ακινήτων μειώθηκαν ραγδαία τα τελευταία χρόνια, δεν συνέβη το ίδιο με τις αντικειμενικές, που παραμένουν βασικό εργαλείο για την υπερβολική φορολόγηση.

Πίσω στον Εύοσμο στη Δυτική Θεσσαλονίκη, εργολάβοι και ιδιοκτήτες προσδοκούν ότι η ολοκλήρωση των έργων στην περιφερειακή οδό και η κατασκευή πεζογεφυρών που συνδέουν πλέον τις δύο οικιστικές ζώνες, θα δώσουν το φιλί της ζωής σε μια φαινομενικά τουλάχιστον χαμένη υπόθεση. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της έρευνας, μία από τις απόψεις που διατυπώθηκαν, ήταν ότι την ανάκαμψη στον κατασκευαστικό κλάδο στην Ελλάδα «μπορεί να σηματοδοτήσει μόνο η επένδυση στο Ελληνικό», με την έννοια ότι μπορεί να αλλάξει τα σημερινά δεδομένα και να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις σε μια σειρά επαγγελμάτων και ειδικοτήτων που σχετίζονται με την οικοδομή.

Σουρουπώνει στα βάθη της Νέας Πολιτείας. Ο ιδιοκτήτης της μάντρας των σιδερικών έχει κάπως μαλακώσει. Ήταν ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στην περιοχή πριν από 35 χρόνια, όταν ήταν ακόμη χέρσα τσαΐρια. Το δικό του χωράφι αποτελούσε μερίδιο μια μεγαλύτερης έκτασης, που είχε κληρονομήσει από τους παππούδες της οικογένειας, οι οποίοι ήρθαν από την Κωνσταντινούπολη το 1923 και απέκτησαν την έκταση ως ανταλλάξιμη. Δυο γενιές μετά, ο ίδιος μακαρίζει την τύχη του που δεν έδωσε το δικό του οικόπεδο ως αντιπαροχή. «Φθηνά τη γλίτωσα», λέει. «Σκέψου όμως, τα πράγματα να ήταν διαφορετικά και να είχα, λέει, μια πενταώροφη οικοδομή. Κοίτα κάτω, τι θέα έχει προς την πόλη».

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.

Περισσότερα από το VICE

Πόσο Εθισμένος Είσαι στο Ελληνικό Ίντερνετ; Κάνε το Τεστ του VICE για να Μάθεις

Τι Λένε στην Αλβανία για τους Στρατιώτες με τον «Αετό»

Δύο Χρόνια Μετά: Τα Blues του ΣΥΡΙΖΑ