Ναι, Όχι ή Ίσως; Δύο Χρόνια Μετά το Δημοψήφισμα, η Απορία Παραμένει

27 Ιουνίου 2015. Βράδυ Παρασκευής. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα. Όλοι θυμάστε που ήσασταν εκείνη τη στιγμή. Ήταν η μέρα που ακούσατε πως σε μια εβδομάδα θα γίνει δημοψήφισμα. Εκείνο το βράδυ αρκετοί άνθρωποι έχασαν τον ύπνο τους. Κάποιοι από φόβο, άλλοι από ενθουσιασμό. Τα «θα τους δείξουμε», εναλλάσσονταν με τα «ωχ, τι μας περιμένει». Ήταν το βράδυ που μάς οδήγησε στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015, από το οποίο σήμερα συμπληρώνονται δύο χρόνια. Η Ιστορία έχει τολμήσει να γράψει ελάχιστα πράγματα για εκείνες τις μέρες: το «ΟΧΙ» κέρδισε με 61,31%, το «ΝΑΙ» απέσπασε μόλις 38,69%. Μια εβδομάδα αργότερα, το ξημέρωμα της 13ης Ιουλίου, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ θα υπέγραφε το τρίτο μνημόνιο.

Μετά από δύο χρόνια, το δημοψήφισμα παραμένει ζωντανή Ιστορία. Είναι νωπό και τα παιδιά θα αργήσουν να αποστηθίσουν την ημερομηνία του, να την υπογραμμίσουν με μπλε ή κόκκινο στυλό, για να περάσουν σε κάποιες εξετάσεις. Μέχρι να αναλάβει το δημοψήφισμα ο ιστορικός, εμείς είμαστε καταδικασμένοι να συζητάμε και να τσακωνόμαστε γι' αυτό μέσα από τα βιώματά μας, τις προσδοκίες, τους φόβους, τα πάθη μας.

Προτού ξεκινήσουμε την κουβέντα, ζητήσαμε από τέσσερις προσωπικότητες να διηγηθούν στο VICE πώς έζησαν εκείνες τις θερμές ημέρες του καλοκαιριού του 2015. Είναι ο Νίκος Ξυδάκης, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην Υπουργός Πολιτισμού και Εξωτερικών που συμμετείχε στην τότε κυβέρνηση, ο Παύλος Παπαδόπουλος, πολιτικός συντάκτης στο ΒΗΜΑ και διευθυντής του BHMAgazino, ο Χρήστος Χωμενίδης, συγγραφέας και ο Δημήτρης Μανιάτης, δημοσιογράφος στα ΝΕΑ και ραδιοφωνικός παραγωγός του Ραδιοφώνου 24/7.

Νίκος Ξυδάκης: Δημοκρατία.

Χρήστος Χωμενίδης: Απάτη.

Δημήτρης Μανιάτης: Ρωγμή.

Παύλος Παπαδόπουλος: Σκευωρία.

Νίκος Ξυδάκης: Το δημοψήφισμα ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό σε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο, στο Μέγαρο Μαξίμου. Ως μέλος της κυβέρνησης, βρισκόμουν εκεί. Λίγο νωρίτερα, ήμουν στην αυλή του Συλλόγου Αρχαιολόγων στο Θησείο, στη γιορτή των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, αν θυμάμαι καλά. Ειδοποιήθηκα ότι συγκεντρώνονται υπουργοί στο Μαξίμου και πήρα ταξί υπό βροχή. Προσερχόμενος στο Μαξίμου μούσκεμα, ρωτήθηκα από τους συγκεντρωμένους δημοσιογράφους αν πάμε για εκλογές, απάντησα ότι εκτίμησή μου είναι ότι πάμε για δημοψήφισμα.

Δημήτρης Μανιάτης: Όλο εκείνο το διάστημα κάλυπτα για τις ανάγκες του ρεπορτάζ και της αρθρογραφίας μου το σπιράλ των ημερών στα ΝΕΑ. Η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος με βρήκε online, όπως ήμουν συνέχεια εκείνες τις ημέρες, στον δρόμο. Με πήρε ένας συνάδελφος και μου το είπε λίγο νωρίτερα. Κατάλαβα και σκέφτηκα πως ένα δημοψήφισμα εκείνη την ώρα θα διαιρούσε και θα πόλωνε. Ενδεχομένως τώρα το καταλαβαίνουμε, αλλά το δημοψήφισμα, όσο κι αν μετασχηματίστηκε στη συνέχεια, τη στιγμή που προκηρύχθηκε, επισημοποίησε μια διαιρετική τομή. Μια τομή που μπορεί να είχε και να περιγραφόταν και με ταξικούς όρους, είχε όμως και πολλές αντινομίες, αφού, για παράδειγμα, στη Μύκονο βγήκε συντριπτικά το «ΟΧΙ», άρα ετίθετο και ένα ζήτημα πέρα του ταξικού εκείνη την ώρα, κάτι που ο Τσίπρας ήξερε και πόνταρε σε αυτό.

Παύλος Παπαδόπουλος: Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015. Ένα θερμό και βροχερό αθηναϊκό απόγευμα. Ο Τσίπρας βρίσκεται στις Βρυξέλλες, παριστάνοντας ότι δήθεν εξαντλεί κάθε περιθώριο διαπραγμάτευσης. Με το πρόσχημα ότι διαφωνεί για 300 εκατομμύρια ευρώ (!) σηκώνεται και επιστρέφει αιφνιδιαστικά στην Ελλάδα. Βρισκόμουν στο σπίτι μου κατά τη μία μετά τα μεσάνυχτα, όταν έμαθα ότι ανακοίνωσε τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Σκέφτηκα αμέσως ότι η κυβέρνηση μετατρέπεται σε καθεστώς που οργανώνει την επιβολή του μέσα από μια αιφνιδιαστική επιτάχυνση των εξελίξεων. Ντράπηκα, επειδή τους είχα ψηφίσει στις 25 Ιανουαρίου 2015. Έμοιαζε σαν να υψώνονταν γύρω μας τείχη. Το μεταμεσονύκτιο διάγγελμα για τη διενέργεια δημοψηφίσματος, έπειτα από μια πολύμηνη εξαπάτηση των πολιτών για τις υποτιθέμενες ευθύνες των Ευρωπαίων, ταίριαζε με το σκοτεινό κίνητρο αυτής της μεθόδευσης. Ήταν μια απόπειρα ανατροπής της θέσης της Ελλάδας στην Ευρώπη και στη Δύση που απέτυχε και κόστισε περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ τα οποία πληρώνουν τώρα κυρίως οι νέοι που τριγυρίζουν στα ερείπια μιας οικονομικής Χιροσίμα.

VICE Video: Ένας Επαγγελματίας Skater μάς Ξεναγεί στα Αγαπημένα του Σποτ στην Κίνα

Χρήστος Χωμενίδης: Η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος με βρήκε στην Κέρκυρα. Η κόρη μου κοιμόταν και εγώ έβλεπα τηλεόραση, όταν ξαφνικά το έμαθα. Δεν πίστευα στα αυτιά μου. Σχεδόν τραβούσα τα μαλλιά μου. Η κατάπληξή μου ήταν μεγαλύτερη από την ταραχή μου για το τι θα συμβεί. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι συνέβαινε κάτι τέτοιο στα αλήθεια. Το κυριότερο συναίσθημα ήταν ο φόβος για τα χειρότερα. Σκεφτόμουν ότι η απόφαση για το δημοψήφισμα ήταν είτε ένα καθαρά επικοινωνιακό τέχνασμα είτε μια κίνηση ρήξης με την Ευρώπη, το πολίτευμα και τον δυτικό τρόπο ζωής. Λόγω αυτών έτρεφα την ελπίδα ότι οι άνθρωποι θα αντιδρούσαν, όπως και εγώ, δηλαδή με οργή και αποτροπιασμό. Νόμιζα ότι κάθε ελληνικό σπίτι είχε την ίδια αίσθηση. Τελικά αποδείχθηκε ότι ξέρω λίγο τον κόσμο.

Δημήτρης Μανιάτης: Χάσαμε φίλους; Κερδίσαμε άλλους; Ακόμη αναρωτιέμαι αν αυτοί που χάσαμε ήταν όντως φίλοι ή αρκούσε μια πολιτική διαφωνία, για να ξεσκεπάσει τις μάσκες. Δεν θα ξεχάσω ποτέ μια σειρά δημόσιων κορυφαίων διανοούμενων στο εξωτερικό που ετάχθησαν με το «ΟΧΙ», όπως ο Chomsky, ο Tariq Ali, ο Coelho. Δεν θα ξεχάσω, επίσης, τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις του «ΟΧΙ» – που βέβαια υπερέβαλλαν και σε λυρισμό. Δεν θα ξεχάσω ποτέ το σύνθημα με σπρέι στην Πανεπιστημίου: «Το ΟΧΙ το λένε οι φτωχοί».

Νίκος Ξυδάκης: Ο αιφνιδιασμός. Οι έντονες αντιπαραθέσεις. Ο φόβος πολλών. Η αποφασιστικότητα πολλών. Ο τρομερός και αήθης πόλεμος πολλών ΜΜΕ εναντίον της οποιασδήποτε αντίθετης ή διαφορετικής φωνής. Κυρίως μια παράξενη σιωπή, που απλωνόταν παντού, έως το βράδυ της Παρασκευής. Ξεκινώντας το υπουργικό συμβούλιο από το Μαξίμου πεζή προς την πλατεία Συντάγματος εκείνο το βράδυ, είδα τον εαυτό μου σαν αντικείμενο ενός θερμού ντοκιμαντέρ. Σκεπτόμενος τον Peckinpah, είπα σε κάποιους υπουργούς πλάι μου: «Βαδίζουμε προς το πεπρωμένο μας». Δεν έλαβα καμία απάντηση, δεν νομίζω ότι μπορούσε κανένας να συγκεντρωθεί σε αυτά που έλεγε ο διπλανός του. Στη μισή διαδρομή δεν πατούσαμε στο έδαφος, μας έσπρωχνε προς την εξέδρα το πλήθος. Όταν είδα, μάλλον ένιωσα και άκουσα, την κοσμοπλημμύρα στο Σύνταγμα, κατάλαβα ότι γραφόταν ιστορία. Πλάι στην εξέδρα, έμεινα για λίγα λεπτά κοντά στον Αλέξη Τσίπρα, έως ότου ανέβηκε να μιλήσει.

Παύλος Παπαδόπουλος: Με εντυπωσίασε η ωμότητα και η ετοιμότητα της κυβέρνησης που απέδειξε ότι το δημοψήφισμα ήταν προμελετημένο. Θυμήθηκα ότι ο Νίκος Βούτσης είχε μιλήσει για το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος, ήδη από το 2014. Με αιφνιδίασε η εχθρότητα που ανέπτυξαν οι οπαδοί του «ΟΧΙ» για τους «άλλους», τους «βολεμένους», τους «Ευρωπαίους». Με σόκαρε και με απογοήτευσε βαθιά η συνειδητοποίηση ότι ο Εμφύλιος δεν είναι παρελθόν και ότι ο ελληνικός λαός παραμένει διχασμένος, μέχρι σήμερα. Με τρόμαξε, αλλά και με πείσμωσε το θέαμα του συνασπισμού των άκρων, όπως εκδηλώθηκε στη συγκέντρωση του «ΟΧΙ» στο Σύνταγμα και φυσικά στην κάλπη. Με θλίψη σκέφτομαι μέχρι σήμερα πώς τόσοι άνθρωποι μεγαλώσαμε με μια τόσο διαστρεβλωμένη πεποίθηση για τη νεότερη Ιστορία, εξαιτίας της συστηματικής διακομματικής προπαγάνδας της Μεταπολίτευσης για μια δήθεν «καλή Αριστερά». Όμως, η πραγματική Αριστερά είναι δύναμη ολοκληρωτισμού και αυτό το ξέρουν καλύτερα απ' όλους οι λαοί των χωρών της Ευρώπης, όπου η Αριστερά επιβλήθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Χρήστος Χωμενίδης: Μου έκανε εντύπωση ότι την ώρα που κάποιοι τραβούσαμε τα μαλλιά μας και ήμασταν σε τρομερή ταραχή σχετικά με το μέλλον της δημοκρατίας και των παιδιών μας, ένα άλλο κομμάτι του κόσμου βρισκόταν σε μια εκπληκτική ευφορία. Ένα αίσθημα ευφορίας που σε εμάς φαινόταν αυτοκτονικό. Ακόμη, παραμονές του δημοψηφίσματος έφτασε στα άκρα η μισαλλοδοξία, η λεκτική βαναυσότητα, η επιθετικότητα και η προσπάθεια να αποκαθηλωθεί, να σπιλωθεί και να συκοφαντηθεί με κάθε τρόπο όποιος δήλωνε ψηφοφόρος του «ΝΑΙ». Είναι εντυπωσιακός και ο ρόλος που έπαιξαν τα social media. Ήταν η πρώτη εκλογική διαδικασία που κατευθύνθηκε πλήρως από τα social media, την ώρα που τα παραδοσιακά Μέσα δεν κατάφεραν να αποτινάξουν από πάνω τους τη ρετσινιά ότι είναι υποκινούμενα και δεν λένε την αλήθεια. Τέλος, με παραξένεψε ότι, όταν ο Πρωθυπουργός έκανε στροφή 180 μοιρών, ο κόσμος που με τόσο πάθος τον υποστήριξε δεν εξεδήλωσε οργή ή ένα αίσθημα προδοσίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόσμος ήταν τρελός, απλώς εμείς, οι ψηφοφόροι του «ΝΑΙ», δεν καταλάβαμε τι παιζόταν. Όσοι πολέμησαν υπέρ του «ΝΑΙ», έδωσαν μια υπέροχη έκθεση που ήταν εκτός θέματος. Αλλού απαντούσαμε εμείς, αλλού απαντούσαν οι ψηφοφόροι του «ΟΧΙ». Υπήρχε ένα πρωτοφανές χάσμα επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών, αποτέλεσμα της πραγματικά σατανικής επικοινωνιακά τακτικής της κυβέρνησης.

Δημήτρης Μανιάτης: Ήμουν στη Μύκονο, όπου πήγα και ψήφισα. Ήμουν με τον φίλο μου αμπελουργό και οδοντίατρο Γιώργο Γ. Ξυδάκη και τα ήπιαμε τηλεφωνώντας σε φίλους. Προσωπικά, είχα γράψει πως το «ΟΧΙ» θα κέρδιζε και μάλιστα 60-40, το είχα γράψει στο Facebook. Προσωπικά, ήξερα επίσης πως εντός ευρώ, οι όροι είναι συγκεκριμένοι και το δημοψήφισμα έγινε, για να πάρει ο Τσίπρας μια συμφωνία που είχε στα χέρια του, αλλά οι δανειστές συνεχώς μετέβαλλαν.

Νίκος Ξυδάκης: Βρισκόμουν σε ταξί, μεταβαίνοντας από έναν τηλεοπτικό σταθμό σε άλλο. Δεν περίμενα τόσο μεγάλη επικράτηση. Σκέφτηκα ότι οι Έλληνες είναι γενναίοι. Σκέφτηκα ότι δεν πρέπει να χωριστούμε σε νικητές και ηττημένους. Ήξερα ότι δεν ήταν το τέλος μιας διαδρομής.

Παύλος Παπαδόπουλος: Το αποτέλεσμα με βρήκε μόνο μου, μπροστά στην τηλεόραση. Δεν περίμενα μια τόσο μεγάλη επικράτηση του «ΟΧΙ», επειδή δεν ήθελα να πιστέψω ότι η διαστρέβλωση της πραγματικότητας είχε προχωρήσει σε μια τόσο μεγάλη έκταση. Οι πολίτες αγνόησαν τις προειδοποιήσεις και αποδοκίμασαν επιδεικτικά την πολιτική, πνευματική, οικονομική και στρατιωτική ηγεσία του τόπου, ενώ απέρριψαν κατηγορηματικά τη ρεαλιστική επιχειρηματολογία όλων των μεγάλων ΜΜΕ. Η χώρα μας έγινε πρωτοπόρος και σ' αυτό το πεδίο, αφού το ελληνικό δημοψήφισμα ήταν ίσως η πρώτη εκλογική αναμέτρηση στον δυτικό κόσμο όπου θριάμβευσαν τα πλαστά στοιχεία, τα ψευδή γεγονότα και η εναλλακτική πραγματικότητα. Μέσα σε ένα κατασκευασμένο κλίμα ιερής αγανάκτησης, η κυβέρνηση μας είπε ότι η πατριωτική στάση είναι να απαιτήσουμε από τους ευρωπαϊκούς λαούς να υπονομεύσουν την οικονομία τους, να αναλάβουν το δημόσιο χρέος μας και να εργαστούν, για να επαναφέρουν τη ζωή μας στο επίπεδο του 2009.

Χρήστος Χωμενίδης: Το αποτέλεσμα με βρήκε σε σπίτι φίλων. Όσο για τις σκέψεις, πρέπει να αναφέρω ότι κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας είχα θετικές πληροφορίες από γνώστες των καταστάσεων, ως προς την έκβαση του αποτελέσματος. Μου έλεγαν ότι το «ΝΑΙ» πάει πολύ καλά, ότι το «ΝΑΙ» ίσως και να προηγείται του «ΟΧΙ» και ότι θα ήταν καλό να πω σε φίλους μου να πάνε να ψηφίσουν, επειδή πάει ψήφο-ψήφο. Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα, το βασικό συναίσθημα ήταν η ματαίωση. Γυρνώντας σπίτι το βράδυ, κοιτούσα από το παράθυρο του ταξί τα σπίτια, τα αυτοκίνητα, τις μηχανές, τις διαφημίσεις και σκεφτόμουν ότι ζούμε ένα τέλος εποχής, ότι όλα αυτά που αποτελούσαν κομμάτι της ζωής μας -τα αγαθά, οι ελευθερίες, ο δυτικός τρόπος ζωής, για τα οποία είχαν παλέψει οι γονείς και οι παππούδες μας- ανήκουν στο παρελθόν. Μία πένθιμη κατάσταση.

Δημήτρης Μανιάτης: Κερδίσαμε το πρώτο βήμα εξοικείωσης με την έννοια του δημοψηφίσματος. Κάποιοι μετρηθήκαμε κιόλας. Ευτυχώς ο λαός μας έχει απόθεμα αντοχών και περηφάνιας. Θα το δούμε στο μέλλον αυτό, να το θυμάστε. Χάσαμε φίλους. Ξαναλέω όμως: ήταν φίλοι μας; Ο ιστορικός θα το καταγράψει με διττό τρόπο. Θετικά, επειδή αποτέλεσε το όχημα της κραυγής ενός γονατισμένου από τη λιτότητα λαού. Αρνητικά, επειδή προσέδωσε πόλωση σε μια συγκυρία όπου η κυβέρνηση δεν ήταν έτοιμη να κεφαλαιοποιήσει αυτό το «ΟΧΙ» και να το πάει παραπέρα.

Νίκος Ξυδάκης: Ο ελληνικός λαός χρειαζόταν να εκφράσει τη βούλησή του, να ακουστεί η φωνή του. Για την Ευρώπη, ήταν μια υπόμνηση ότι δεν έχουν φωνή μόνο οι πιστωτές και οι αγορές. Πιστεύω ότι από εκείνην τη μέρα ξεκίνησαν να δημιουργούνται νέοι συσχετισμοί και να πληθαίνουν στις Βρυξέλλες και τις άλλες δυτικές πρωτεύουσες όσοι, έστω δειλά στην αρχή, άλλαξαν τον λόγο τους και μίλησαν πιο θαρραλέα για μια άλλη προσέγγιση στο ελληνικό ζήτημα. Όσοι σήμερα ισχυρίζονται ότι απλώς «το "OΧΙ" έγινε "NAI"» εκτιμώ ότι δεν αντιλαμβάνονται πόσο δυναμική και περίπλοκη είναι η Ιστορία.

Παύλος Παπαδόπουλος: Δεν κερδίσαμε τίποτα. Χάσαμε χρόνια εγκλωβισμένοι σε μια βλακώδη άρνηση της πραγματικότητας, αντί να αξιοποιήσουμε τη μοναδική φορά από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το 1828, που είχαμε μια τόσο μεγάλη εξωτερική βοήθεια, για να αντιμετωπίσουμε μια ακόμη χρεοκοπία, στην οποία καταλήξαμε εξαιτίας της διαχρονικής αλλεργίας μας απέναντι σε κανόνες ορθολογικής διακυβέρνησης. Έστησαν το δημοψήφισμα, για να υφαρπάξουν μια δημοκρατική νομιμοποίηση για την αποχώρηση από την ευρωζώνη, την οποία θα φόρτωναν στη δήθεν αδιαλλαξία των Ευρωπαίων. Αυτό, όμως, αποδείχθηκε μια ανέφικτη φαντασίωση επιβολής ενός ξενοκίνητου καθεστώτος, επειδή καμία τρίτη δύναμη δεν θέλησε να συγκρουστεί με τη Δύση, για να στήσει μια νέα Κούβα στο Αιγαίο. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα γράψει ότι η Ελλάδα παρέμεινε στην Ευρώπη, επειδή την απέρριψαν οι προστάτες στους οποίους απευθύνθηκε, για να χρηματοδοτήσουν την αποχώρηση από την Ευρώπη. Ωστόσο, η «αντίσταση» στην πραγματικότητα συνεχίστηκε μέχρι πρόσφατα και δεν αποκλείω να αναζωπυρωθεί με την πρώτη ευκαιρία.

Χρήστος Χωμενίδης: Τίποτα δεν κερδίσαμε ως χώρα. Το μόνο που κερδίσαμε ήταν η υπερηφάνεια του καλού αγώνα που έδωσαν οι υποστηρικτές του «ΝΑΙ», απέναντι σε ένα ξέσκισμα των δημοκρατικών διαδικασιών, σε μια παρωδία εκλογικής διαδικασίας, απέναντι σε ένα έωλο ερώτημα που είχε ήδη αποσυρθεί από τους δανειστές, προτού φτάσουμε στην κάλπη. Παρόλη αυτήν την τραγελαφική κατάσταση, σταθήκαμε στα πόδια μας και δώσαμε τον αγώνα τον καλό.

Περισσότερα από το VICE

Ο Έλληνας που Πολέμησε στη Ζούγκλα του Βιετνάμ Αφηγείται τη Ζωή του

Αυτή η 19χρονη Σκότωσε το Αγόρι της Προσπαθώντας να Γίνει Viral στο YouTube

Ο Mad Clip Μιλά για τη Ζωή του Μέχρι να Γίνει «Dealer» και Δηλώνει «Τρελός» για το Ελληνικό Ραπ