Η πολιτική αλληγορία του José Saramago στο «Περί τυφλότητος» στηλιτεύει με κοφτερή οξυδέρκεια τη μυωπική αντίληψη μιας Πολιτείας που επιμένει να αγνοεί τις ζωτικές ανάγκες χιλιάδων ανθρώπων καταστρατηγώντας στην πράξη τα δικαιώματα τους. Γιατί, ενώ για παράδειγμα υπάρχει νομοθετική πρόβλεψη να μπαίνουν στα πανεπιστημιακά ιδρύματα φοιτητές με περιορισμό όρασης, δεν υπάρχει πρόβλεψη να είναι προσβάσιμα σε αυτούς όλα τα συγγράμματα που απαιτεί ο κύκλος σπουδών. Δηλαδή δίνεις τη δυνατότητα σ’ έναν άνθρωπο να μπει σε μια σχολή αλλά όχι και να την ολοκληρώσει. Αυτό εναπόκειται στην προσωπική, κοπιαστική και ενδεχομένως κοστοβόρα προσπάθεια που θα πρέπει να κάνει ο ίδιος και η οικογένειά του. Αυτή είναι μια μόνο πτυχή της δυσκολίας και της ανισότητας που αντιμετωπίζουν οι εντυποανάπηροι, ενδεχομένως αόρατη στον ευρύτερο πληθυσμό, αφού η πολύ περιορισμένη διάδραση που έχουμε με ανθρώπους με αναπηρία δημιουργεί τη στρεβλή αίσθηση ότι ο μοναδικός κόσμος που υπάρχει είναι αυτός της αρτιμέλειας και της μη σωματικής τρωτότητας.«Πιθανότατα μόνο σ’ έναν κόσμο τυφλών τα πράγματα γίνονται αυτό που πραγματικά είναι», είπε ο γιατρός.
«Και οι άνθρωποι;», ρώτησε η κοπέλα με τα σκούρα γυαλιά.
«Και οι άνθρωποι το ίδιο, αφού δεν θα υπάρχει κανείς για να τους δει».
Σοκαρίστηκα, γιατί μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι οι τυφλοί δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στη λογοτεχνία, όπως εγώ. Οπότε δέχτηκα να του διαβάσω το βιβλίο
«Πολλές από τις δράσεις μας, εκτός από χρηστικό, έχουν και θεραπευτικό χαρακτήρα. Απευθύνονται σε ανθρώπους που συχνά βιώνουν τη μοναξιά κι αυτό τους καταβάλλει. Εμείς διαβάζοντας τους, ξεκλειδώνουμε το κανάλι επικοινωνίας που έχουν με τον κόσμο. Το παρατηρούμε διαρκώς αυτό. Δεν μπορείς να φανταστείς στα γηροκομεία με πόση λαχτάρα μας υποδέχονται. Τη μέρα που πηγαίνουμε, βάζουν τα καλά τους και κατεβαίνουν στο σαλόνι μια ώρα νωρίτερα για να μας περιμένουν. Το 'χουν ανάγκη. Προσωπικά συγκινούμαι πολύ. Εμένα η γιαγιά μου έφυγε ολομόναχη και θα ήθελα πολύ να υπήρχε κάποιος να της κρατάει συντροφιά με τέτοιο τρόπο τα τελευταία χρόνια της ζωής της», συμπληρώνει η Αργυρώ.Τη μέρα που πηγαίνουμε, βάζουν τα καλά τους και κατεβαίνουν στο σαλόνι μια ώρα νωρίτερα για να μας περιμένουν. Το 'χουν ανάγκη
«Στις περιπτώσεις των εντυπανάπηρων φοιτητών το πτυχίο το παίρνουν δύο, η μαμά και ο φοιτητής/τρια. Είναι τρομερά δύσκολο να παρακολουθήσει κάποιος τα μαθήματα του, να δώσει εξετάσεις και να πάρει πτυχίο, χωρίς τη βοήθεια του γονέα. Βέβαια, αυτή η εξάρτηση από το γονιό ή το συνοδό σου, δε σ’ αφήνει να χειραφετηθείς και να πετύχεις την ανεξάρτητη διαβίωση. Τα πανεπιστήμια πρέπει να θεωρούν υποχρέωση τους και όχι πάρεργο, κάθε βιβλίο που μπαίνει στη βιβλιοθήκη να έχει και το προσβάσιμο αντίγραφο του. Η δικαιολογία που θα ακούσεις είναι ότι αυτό γίνεται εξαιτίας της υποστελέχωσης. Αν το σκεφτείς , όμως, δε θα πει ποτέ κανείς ότι δεν ανοίγω τη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου γιατί δεν έχω προσωπικό. Απλώς, οι δομές των ιδρυμάτων είναι διαποτισμένες ακόμα με την κουλτούρα του αποκλεισμού για τα άτομα με αναπηρία. Εμείς πήραμε την πρωτοβουλία και στήσαμε την πλατφόρμα AMELIb, κομμάτι της οποίας είναι το Διαβάζω για τους άλλους. Το έργο που παράγεται είναι πολύ σημαντικό. Όλοι οι φοιτητές με εντυποαναπηρία που είναι χρήστες της πλατφόρμας είναι ενθουσιασμένοι. Ούτε κατά προσέγγιση, όμως, δεν εκπληρώνεται το σύνολο των αναγκών τους για διάβασμα» τονίζει η Ειρήνη Δαφέρμου, βιβλιοθηκονόμος στην υπηρεσία στήριξης ατόμων με αναπηρία του Παντείου.Τα πανεπιστήμια πρέπει να θεωρούν υποχρέωση τους και όχι πάρεργο, κάθε βιβλίο που μπαίνει στη βιβλιοθήκη να έχει και το προσβάσιμο αντίγραφο του.
[VICE Video] Είμαι τα Μάτια σου: Μια Μέρα στη Ζωή ενός Σκύλου-Οδηγού Τυφλών και της Χειρίστριάς του
Σύμφωνα με τις διεθνείς εκτιμήσεις, μόλις το 7% από το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής είναι προσβάσιμο. Το υπόλοιπο 93% δε φτάνει στους ανθρώπους με εντυποαναπηρία. Υπάρχει ένα ολόκληρο σύμπαν με γνώσεις, πληροφορίες, απόψεις και μυθοπλαστικές αφηγήσεις, στο οποίο δε μπορούν να μπουν. Μ’ αυτήν την έννοια καμία εθελοντική πρωτοβουλία δε μπορεί να ανατρέψει την καταστατική αδιαφορία ενός κράτους. Μπορεί, όμως, να ανοίξει λίγο τον ορίζοντα. Να μας μάθει να σκεφτόμαστε όχι με βάση την ομφαλοσκοπική αλαζονεία της ταυτότητας μας αλλά με βάση τη διαφορετικότητα και να αποκτάμε μια πιο σφαιρική θεώρηση της πραγματικότητας. Διαβάζοντας για κάποιον άλλον, τον βοηθάς να μάθει μια πληροφορία που χρειάζεται. Ταυτόχρονα μαθαίνεις κι εσύ τι σημαίνει να γίνεσαι η φωνή κάποιου και πως η ισότητα είναι μια μεγάλη υπόθεση που χτίζεται στην καθημερινότητα. Είναι μια διαδικασία αλληλεγγύης και αλληλεπίδρασης. Επίσης, είναι πολύ χρήσιμο.Η αποτύπωση της αλληλεγγύης στην πράξη ήταν που παρακίνησε τη Χρυσέλα Λαγαρία και από ωφελούμενη, έγινε μέλος της ομάδας: «Εγώ δεν γνωρίζω τι χρειάζεται ένας άνθρωπος που έχει εγκεφαλική παράλυση για να μπορεί να περπατήσει. Αντίστοιχα καταλαβαίνω ότι πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τις δικές μου ανάγκες. Οι εθελοντές του δικτύου που έρχονται σε επαφή με ανθρώπους τυφλούς, όπως εγώ, ρωτούν, συζητάνε και έτσι αποκτούν ενσυναίσθηση. Εγώ όταν σπούδαζα ψυχολογία με βοήθησαν φίλοι και συγγενείς για να τελειώσω. Υπήρχε και η εναλλακτική να πληρώνεις κάποιον να σου διαβάζει. Η άποψη μου είναι ότι η πρόσβαση στη γνώση είναι θεμελιώδες αγαθό. Πρέπει να είναι αυτονόητη και να τη βρίσκεις σε οποιαδήποτε συνθήκη, χωρίς να χρειάζεται να γκετοποιηθείς, να εξαρτηθείς ή να πληρώσεις. Και είναι διαρκής. Δεν αφορά μόνο στα τέσσερα χρόνια που σπουδάζεις. Θες πάντα να διαβάζεις βιβλία. Είναι ο δρόμος για να αναπτυχθείς σαν προσωπικότητα. Το να διαβάζει κάποιος για σένα ή να ηχογραφεί ένα βιβλίο σε κάνει να νιώθεις ότι η κοινωνία σε σκέφτεται. Σε κάνει χαρούμενο γιατί σε πάει ένα βήμα πιο μπροστά»
Περισσότερα από το VICEΦορούσα Τόσο Πολύ τους Φακούς Επαφής μου που τα Μάτια μου ΦρίκαρανΓιατί «Κολλάμε» Μετά το Πρώτο μας Tατουάζ;Τα Χειρότερα Τραγούδια της Δεκαετίας του '90Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.