«Είναι ευκαιρία να σταματήσετε να φοβάστε. Από τότε που μίλησα όλα είναι πολύ καλύτερα. Στο σκοτεινό Ίντερνετ μπορείτε να βρείτε πολλές φωτογραφίες μου, τις οποίες έχει ποστάρει ο βιαστής μου. Το έγκλημα δεν το έχουμε κάνει εμείς, είτε τις φωτογραφίες τις στείλαμε με τη θέλησή μας, είτε τις στείλαμε επειδή μας εκβίασαν, όπως στη δική μου περίπτωση. Μη φοβάστε, μιλήστε. Πολλοί από εσάς έχετε δει φωτογραφίες μου χωρίς μπλούζα και χωρίς παντελόνι, και δεν με απασχολεί καθόλου. Αν είσαι ένα από αυτά τα καθίκια που βλέπεις παράνομο πορνό ανηλίκου σε διάφορα site για να ικανοποιήσεις μόνος σου τις ορμές σου, να ξέρεις ότι έχω τεράστια επιθυμία να σε τσακίσω για τον πόνο που μου έχεις προσφέρει. Όταν εγώ ντρεπόμουν να πάω στη σχολή μου, όταν ντρέπομαι να κυκλοφορήσω στο νησί μου, θέλω τουλάχιστον να έχω φωνή, να πω γιατί. Αλλά ξέρεις τι; Ακόμα και αν σου έχω στείλει φωτογραφίες με το στήθος μου, επειδή ήθελα εκείνη τη στιγμή να ικανοποιήσω τη δική μου σεξουαλική ορμή ή τη δική σου, δεν έχεις κανένα δικαίωμα να το μοιράζεσαι χωρίς τη συγκατάθεσή μου. Να ξέρετε ότι δεν ντρέπομαι καθόλου ούτε εγώ, ούτε οι φίλες μου, ούτε καμία από εμάς. Όσο μιλάμε, κορίτσια, αυτή η ντροπή θα εξαλείφεται. Κορίτσια, αν σας έχει συμβεί κάτι τέτοιο, να μη φοβηθείτε».
Με αυτά τα λόγια, σε βίντεο που ανέβασε στον προσωπικό της λογαριασμό στο Facebook η 23χρονη Αρετή, που είχε πέσει θύμα βιασμού και revenge porn όταν ήταν 14 ετών, έστειλε ένα μήνυμα σε όσες το έχουν βιώσει, να σπάσουν το φόβο και να μιλήσουν. Η υπόθεσή της έγινε γνωστή γιατί βρήκε την ψυχική δύναμη και μίλησε ανοιχτά.
Videos by VICE
Εκείνος ήταν δικηγόρος και τον γνώρισε από μία συγγενή της. Την κακοποίησαν και οι δύο παραπάνω, όταν ήταν 14 ετών. Έγινε απότομα, μέσα σε ένα βράδυ. Μετά από αυτό, εκείνος την πίεζε να του στέλνει φωτογραφικό υλικό σεξουαλικού περιεχομένου. Το έκανε διότι την εκφόβισε με το επάγγελμα και την εξουσία του. Τον καιρό που το κρατούσε κρυφό, ξεκίνησε να έχει διάφορες ψυχοσωματικές αντιδράσεις και ανεξήγητους πυρετούς. Κατάφερε να μιλήσει στην οικογένειά της όταν ήταν Β’ Λυκείου. Την επόμενη μέρα λιποθύμησε στο σχολείο. Είχε ήδη κατάθλιψη και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, έπαιρνε αγωγή και ξεκίνησε να βλέπει ψυχολόγο. Όταν ήταν φοιτήτρια, ενημερώθηκε ότι ο πατέρας και η αδερφή της είχαν λάβει στο Facebook γυμνές της φωτογραφίες από ένα ψεύτικο προφίλ. Ήταν η μεγαλύτερη τρομοκρατία που δέχτηκε στη ζωή της. Κάθε μέρα έμπαινε σε site πορνό και έψαχνε μήπως είχε διαρρεύσει τίποτα εκεί. Της έστελναν μηνύματα από ψεύτικα προφίλ και την απειλούσαν πως αν δεν στείλει υλικό, θα έστελναν τις φωτογραφίες της στους γονείς της, στον εργασιακό της χώρο, στους φίλους της. Και το έκαναν. Σταμάτησε να βγαίνει από το σπίτι και ξεκίνησε πάλι αγωγή. Κάποια στιγμή το αποδέχτηκε, δεν υπήρχε άλλος τρόπος να προχωρήσει. Όλο αυτό, όμως, της δημιούργησε τεράστιο πρόβλημα στη σχέση της με το άλλο φύλο και τραύμα στη σχέση με την οικογένειά της. Πρωτόδικα, ο δικηγόρος καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και τέσσερις μήνες με αναστολή. Ακόμα και σήμερα, η Αρετή δίνει μία άλλη μάχη, αυτήν τη φορά στις δικαστικές αίθουσες.
Δεν είναι μόνη. Εκεί έξω είναι χιλιάδες. Αντικρίζουν τον εαυτό τους τυχαία σε μια ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο, στα social media ή σε κάποιο αρχείο που διαμοιράζεται από κινητό σε κινητό. Φωτογραφίες και βίντεο από προσωπικές τους στιγμές, με κάποιο άτομο που κάποτε εμπιστεύτηκαν. Στιγμές από τότε που ήταν εκτεθειμένες και ευάλωτες. Πλημμυρίζουν με τύψεις και ενοχές, αισθάνονται ντροπή, νιώθουν προδομένες. Θολώνουν, κοκκαλώνουν, κλαίνε ή απλά κοιτούν αποσβολωμένες τις οθόνες τους. Νιώθουν ότι η ζωή τους καταρρέει. Αισθάνονται την ανάγκη να λογοδοτήσουν, να αμυνθούν, να δικαιολογηθούν. Προσπαθούν να καταλάβουν που έχουν φταίξει, καταλογίζουν ευθύνες στον εαυτό τους. Αποδομούνται ψυχικά και σωματικά και αυτό μπορεί να τις οδηγήσει σε σκέψεις φυγής, εξαφάνισης, αυτοκτονίας. Οι συνέπειες είναι τραυματικές.
«Ο πιο μισητός άνθρωπος στο Διαδίκτυο»
Αν κάνει κάποιος μια αναζήτηση στο Google για το revenge porn, το πρώτο όνομα που θα εμφανιστεί, είναι εκείνο του αμερικάνου Hunter Moore. Πολλοί μπορεί να τον γνωρίζουν από το ντοκιμαντέρ του Netflix “The Most Hated Man on the Internet”. Ο Moore έχει χαρακτηριστεί ως ο μάστερ του revenge porn, καθώς το 2010 δημιούργησε ένα site εκδικητικής πορνογραφίας, το οποίο ξεκίνησε ως αντίδραση σε μία ερωτική απογοήτευση, με τον ίδιο να ποστάρει μια φωτογραφία ενός κοριτσιού που έβγαινε. Μετά από μια βδομάδα, το site είχε 14.000 hits και γιγαντώθηκε αστραπιαία και εκείνος ξεκίνησε να βγάζει τεράστια χρηματικά ποσά -που έφταναν μέχρι 13.000 δολάρια τον μήνα- από γυμνές φωτογραφίες γυναικών που διέρρεαν και ανέβαιναν στην ιστοσελίδα. Πολλές από αυτές περιλάμβαναν ονοματεπώνυμα, προφίλ στα social media, στοιχεία επικοινωνίας και πόλεις διαμονής των θυμάτων, πράγμα που επέτρεπε στις οικογένειες και τον κοινωνικό τους περίγυρο να μπορούν να τις εντοπίσουν με μία απλή αναζήτηση. Μερικές υπέστησαν από σεξουαλικές παρενοχλήσεις μέχρι και επιθέσεις, ενώ όσες του έστελναν παρακαλώντας τον να κατεβάσει τις φωτογραφίες, εκείνος τους απαντούσε με μία λέξη: LOL. Ο Moore καταδικάστηκε σε δυόμιση χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο 2.000 δολαρίων και αποφυλακίστηκε το Σεπτέμβρη του 2017. Ασκήθηκε βέβαια κριτική ότι η ποινή του ήταν πολύ μικρή για ένα τέτοιο αδίκημα, αφού ο Moore ήταν για πολλούς επαγγελματίας στο να καταστρέφει ζωές.
Ο όρος revenge porn, ή cyber rape, είναι πλέον γνώριμος. Όμως παρουσιάζει έξαρση τα τελευταία χρόνια και είναι ένα από τα σοβαρότερα και πιο ψυχοφθόρα εγκλήματα. Τα θύματά του είναι κυρίως κορίτσια, σε ποσοστό που αγγίζει το 95%. Συνιστά μία από τις προεκτάσεις της έμφυλης βίας και είναι μια μορφή κακοποίησης, η οποία γίνεται εντονότερη και έρχεται στην επιφάνεια με τρόπο εμφατικό. Η θηλιά της εκδικητικής πορνογραφίας ωθεί 1.500-1.800 γυναίκες παγκοσμίως να βάζουν τέλος στη ζωή τους κάθε χρόνο. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος για το 2021, η δημοσιοποίηση σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς συγκατάθεση, παρουσίασε αύξηση 66% σε σχέση με το 2020, ενώ το 30% των θυτών προχώρησαν και σε εκβιασμό των θυμάτων. Αυτό μπορεί να είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, που ωστόσο δεν είναι ενδεικτικό, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις, τα θύματα δεν προχωρούν σε καταγγελίες, αλλά βυθίζονται στη σιωπή.
Και εύλογα θα αναρωτηθούν κάποιοι: Γιατί πολλές από τις γυναίκες δεν το τολμούν; Διότι το στίγμα είναι υπαρκτό και ανεξίτηλο. Τα τεράστια κομμάτια ενοχικότητας δημιουργούν ένα ασήκωτο φορτίο. Διότι φοβούνται πώς θα αντιδράσουν οι οικογένειες ή ο κοινωνικός τους περίγυρος. Επειδή μονίμως όλοι σπεύδουν να κατηγορήσουν και να διαπομπεύσουν τα θύματα. Το victim blaiming πάντοτε ήταν -και είναι- η εύκολη λύση.
Οι διαδικασίες για ένα θύμα βιασμού ή κακοποίησης προχωρούν με απελπιστικά αργούς ρυθμούς και υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις μέχρι να ταυτοποιηθούν οι δράστες. Πολλές φορές, αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες μέχρι και χρόνια, την ώρα που τα βίντεο και οι φωτογραφίες θα εξακολουθούν να υπάρχουν ή να διακινούνται στη σκοτεινή πλευρά του Διαδικτύου. Και η λίστα με τους ανασταλτικούς παράγοντες μιας τέτοιας απόφασης δεν τελειώνει εδώ. Οι εσωτερικές διεργασίες από τις οποίες περνά ένα θύμα κακοποίησης, είτε αυτή συμβαίνει δια ζώσης είτε διαδικτυακά, είναι οδυνηρές. Η ντροπή που αισθάνεται πηγάζει από τον τρόπο που είναι δομημένη η κοινωνία, από τον τρόπο που είναι παγιωμένες οι στερεοτυπικές αντιλήψεις που διακαώς επιμένουν να τοποθετούν τις γυναίκες στο εδώλιο.
Υποθέσεις revenge porn στην Ελλάδα
Μπορεί το revenge porn να το ακούμε ως όρο πιο συχνά στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η εκδικητική πορνογραφία πάντοτε υπήρχε και ποτέ δεν είχε αναγνωριστεί ως ξεχωριστό έγκλημα, μέχρι το 2022. Μερικές από τις υποθέσεις revenge porn στην Ελλάδα έγιναν γνωστές την τελευταία δεκαετία. Άλλες είχαν τραγική κατάληξη, άλλες ήταν πιο σοκαριστικές, άλλες αφορούσαν περισσότερα θύματα, όλες όμως είναι αξιοσημείωτες.
Νοέμβριος, 2016. Η 22χρονη Λίνα Κοεμτζή ανεβαίνει στον ένατο όροφο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αυτοκτονεί. Μερικούς μήνες νωρίτερα, η ίδια είχε ποζάρει γυμνή για έναν γνωστό της φωτογράφο, ο οποίος της υποσχέθηκε πως οι φωτογραφίες της θα μείνουν κρυφές. Τελικά οι φωτογραφίες έκαναν τον γύρο του Διαδικτύου και η Λίνα είχε βιώσει τη διαπόμπευση και τον χλευασμό, ενώ είχε δεχθεί απειλές από άτομα του κύκλου της που την εκβίαζαν ότι θα τις δημοσιοποιήσουν. Δεν έκανε επίσημη καταγγελία. Η υπόθεσή της έφτασε στα δικαστήρια. Δύο εκ των τριών κατηγορουμένων αθωώθηκαν, ενώ ο φωτογράφος καταδικάστηκε σε 120 μέρες κοινωνικής εργασίας, αφού η αντιεισαγγελέας δεν θεώρησε πως προκύπτει εγκληματική ενέργεια.
Απρίλιος, 2019. Η πρώην σύντροφος του Στάθη Παναγιωτόπουλου καταθέτει μήνυση εις βάρος του στο Τ.Α. Αλίμου επειδή διέρρευσαν σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου βίντεο και εκατοντάδες φωτογραφίες που την απεικονίζουν, χωρίς τη συγκατάθεσή της. Μάλιστα, το πρώτο βίντεο αναρτήθηκε ενώ οι δυο τους βρίσκονταν ακόμα σε σχέση και ακολούθησε ένα δεύτερο μετά τον χωρισμό. Αυτό έφερε μια παλίρροια καταγγελιών, αφού πολλές ακόμη γυναίκες βρήκαν το θάρρος να καταγγείλουν τον παρουσιαστή.
Αύγουστος, 2022. Γυναίκα σε χωριό της Βόρειας Ελλάδας πέφτει θύμα revenge porn από τον 58χρονο πρώην σύντροφό της, επειδή αποφάσισε να λήξει τη σχέση τους. Εκείνος, αρνούμενος να το αποδεχθεί, επιχείρησε να τη διασύρει διαρρέοντας βίντεο και φωτογραφίες από τις ερωτικές τους στιγμές. Η γυναίκα απευθύνθηκε στην αστυνομία.
Τον ίδιο μήνα, μία 17χρονη βλέπει να διαρρέουν προσωπικά της βίντεο, λίγο αφότου ανακοινώνει στον 24χρονο σύντροφό της ότι θέλει να χωρίσουν. Εκείνος, αφού την είχε πιέσει να του δώσει τους κωδικούς της στα social media, ανέβασε εκδικητικά στο λογαριασμό της στο Instagram ένα βίντεο με ερωτικές τους στιγμές, προφανώς χωρίς τη δική της συγκατάθεση. Για το περιστατικό συντάχθηκε μήνυση και ποινική δικογραφία.
Σεπτέμβριος, 2022. Περισσότερες από 1.000 φωτογραφίες και βίντεο και 141 φάκελοι με τα ονοματεπώνυμα των κοριτσιών που αποτυπώνονται σε προσωπικές στιγμές, είτε μόνες, είτε με κάποιο σύντροφο. Ορισμένες γνωρίζουν ότι βιντεοσκοπούνται, άλλες όχι. Μια λίστα που διακινείται από κινητό σε κινητό μέσω εφαρμογής που χρησιμοποιείται για την αποστολή μεγάλων σε όγκο αρχείων. Μια λίστα διαπόμπευσης και εξευτελισμού. Μία από τις κοπέλες έχει προβεί σε μηνύσεις κατά συγκεκριμένων ατόμων.
«Ανεπαρκές το νομικό πλαίσιο»
«Η “εκδικητική πορνογραφία” εισάχθηκε ως ιδιαίτερο έγκλημα στον Ποινικό Κώδικα τον Ιούνιο του 2022 (στις τελευταίες γραμμές άσχετου νομοσχεδίου), μετά από την κοινωνική πίεση που ασκήθηκε επ’ αφορμής πολλών υποθέσεων που είδαν το φως της δημοσιότητας στην Ελλάδα», λέει στο VICE ο δικηγόρος Γιώργης Βλάχος.
Πρόκειται για το άρθρο 346 του Ποινικού Κώδικα, με τίτλο «Εκδικητική πορνογραφία», στο οποίο τυποποιούνται διάφορες παραλλαγές του βασικού εγκλήματος. Μέχρι τη νομοθετική αυτή εξέλιξη, αυτού του είδους η εγκληματική συμπεριφορά αντιμετωπιζόταν όχι άμεσα και ανεπαρκώς από την εφαρμογή ερμηνευτικών προσεγγίσεων των ποινικών διατάξεων του νόμου για τη διαχείριση προσωπικών δεδομένων (άρθρο 38 ν. 4624/2019). Την ανεπάρκεια αυτή είχε διαπιστώσει και ο Άρειος Πάγος σε σειρά περιπτώσεων που αντιμετώπισε το 2020 και 2021.
«Από αυτή την άποψη, η εισαγωγή ιδιαίτερου αδικήματος στον Ποινικό Κώδικα κινείται σε ορθή κατεύθυνση για την ποινική καταστολή αυτού του είδους της απάνθρωπης, σεξιστικής, αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Ωστόσο, η διάταξη του ΠΚ, όπως είναι διατυπωμένη, δεν αντανακλά τις σύγχρονες διεθνείς προσεγγίσεις του συνολικού φαινομένου της έμφυλης κακοποίησης μέσω νέων τεχνολογιών, αλλά κρίνεται ανεπαρκής. Ιδίως πρέπει να επισημανθεί ότι ο ίδιος ο όρος “εκδικητική πορνογραφία” περιορίζει και είναι ακατάλληλος για την αποτελεσματική άμεση (και όχι ερμηνευτική) αντιμετώπιση του φαινόμενου. Εμφανίζονται πολλές μορφές τέτοιου είδους κακοποίησης που ο όρος αυτός δεν καλύπτει εννοιολογικά, π.χ. διαδικτυακή ηδονοβλεψία, διαδικτυακός εκφοβισμός, διαδικτυακή παρενοχλητική παρακολούθηση, διαδικτυακή πλαστοπροσωπία κ.ά», προσθέτει ο ίδιος.
«Έπειτα, η διατύπωση της διάταξης του αρ.346 ΠΚ κρίνεται αδικαιολόγητα στενή (όποιος χωρίς δικαίωμα κοινολογεί…), καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης μέσω εικόνας το άτομο που διακινεί το υλικό το κατέχει αφού το έχει μοιραστεί μαζί του το θύμα, το οποίο όμως δεν έχει δώσει τη συναίνεση του στην κοινοποίηση/διαμοιρασμό. Έτσι, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα έχει προταθεί η χρήση στο ποινικό επίπεδο μιας διατύπωσης που ενσωματώνει την ουσία αυτού του τύπου κακοποιητικής συμπεριφοράς, και η αντικατάσταση της φράσης “όποιος χωρίς δικαίωμα” με τη φράση “όποιος χωρίς τη συναίνεση του απεικονιζομένου”.
»Τέλος, είναι αναγκαίο να σημειωθεί ότι οι απολύτως απαραίτητοι όροι για την αντιμετώπιση και πρόληψη τόσο της εκδικητικής πορνογραφίας και του ευρύτερου φαινομένου της έμφυλης κακοποίησης, εκεί που είναι κρίσιμο, δηλαδή πριν φτάσει μία υπόθεση στο ακροατήριο, είναι η δημιουργία των δομών και μηχανισμών άμεσης καταγγελίας, προστασίας και στήριξης του θύματος, αντιμετώπισης της κοινοποίησης κ.ο.κ. Δυστυχώς στην ελληνική πραγματικότητα η απουσία αλλά και η δραστηριότητα των αστυνομικών αρχών, που είναι επιφορτισμένες με τη διαχείριση των καταγγελιών σε πρώτο επίπεδο, είναι στις περισσότερες περιπτώσεις ανεπαρκής, αν όχι αποτρεπτική ή και εξίσου κακοποιητική για τα θύματα».
Ακολουθήστε την Άντυ στο Instagram.
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Η Σρεμπρένιτσα Ακόμα «Μιλάει» για τη Φρίκη του Πολέμου και τον Παραλογισμό του Εθνικισμού
Η Ιστορία του Jeffrey Dahmer: Σταμάτα να Λυπάσαι τους Serial Killer
Τα Βίντεο-Κλαμπ του Σήμερα Έχουν το Άρωμα των Παιδικών μας Χρόνων
