Στη λαϊκή κουλτούρα, το φεγγάρι θεωρείται μυστικιστικό και ως κάτι που σε τρελαίνει (η λέξη «lunatic» που σημαίνει τρελός στα αγγλικά προκύπτει εκ του «Luna» – το φεγγάρι στα λατινικά). Το φεγγάρι ελέγχει τις παλίρροιες και από χρόνια θεωρείται ότι συνδέεται με τη γονιμότητα – τα ποσοστά γεννήσεων λέγεται ότι αυξάνονται με την πανσέληνο και οι έμμηνοι κύκλοι ακολουθούν την πορεία του φεγγαριού. Σε πολλές πνευματικές πρακτικές, το φεγγάρι αντιπροσωπεύει μια θηλυκή θεότητα. Διάφορες αδελφότητες κάνουν ξόρκια υπό το φως του φεγγαριού και ορισμένοι θιασώτες υποστηρίζουν ότι οι σεληνιακές φάσεις επηρεάζουν τα συναισθήματα, την ευεξία και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Επίσης, είναι συχνά κάτω από το φεγγάρι που εκδίδονται άνθρωποι ή που γίνονται πάρτι και όργια.
Πολλοί θεωρούν ότι το φεγγάρι είναι ένα γκέι σύμβολο. Στη Σελήνη, όμως, προσδίδονται γυναικεία χαρακτηριστικά. Το φεγγάρι είναι μυστηριώδες. Το φεγγάρι είναι στην πραγματικότητα ένα λεσβιακό είδωλο. Σε πολλές κουλτούρες υπάρχουν θεότητες του φεγγαριού, αλλά η ρωμαϊκή θεά Diana –η δική μας Άρτεμις- είναι η ενσάρκωση του queer φεγγαριού και της λεσβιακής του διάθεσης.
Videos by VICE
Η Άρτεμις είναι η «παρθένα» θεά, κάτι που στην εποχή της σήμαινε απλώς ότι ήταν άγαμη ή τουλάχιστον παρθένα από την άποψη του σεξ με τους άνδρες. Ζούσε στην κορυφή ενός βουνού με τις γυναίκες ακολούθους της και τις «παρθένες» νύμφες. Στην κλασική τέχνη βλέπουμε χιλιάδες παραστάσεις αυτής της ψευδολεσβιακής ουτοπίας με θεές που κολυμπούσαν, σκαρφάλωναν σε βουνά και γλεντούσαν γυμνές, απαρτίζοντας μια ομάδα που -με τη δύναμη της Αρτέμιδος- αποτελούσε κίνδυνο για κάθε άνδρα που τη συναντούσε.
Αυτή η σκηνή εκφράζεται με αριστοκρατικό τρόπο στον ιταλικό αναγεννησιακό πίνακα Άρτεμις και Ακταίωνας, του Titian ή Τιτσιάνο στα καθ’ ημάς (1556-1559). Βλέπουμε την Άρτεμη και τις γυναίκες συντρόφους της να κολυμπούν μαζί σε μια φυλλώδη σπηλιά, όταν ξαφνικά τις διακόπτει ο Ακταίωνας, ένας ήρωας της ελληνικής μυθολογίας. Έχοντας βγει για κυνήγι με τους φίλους του, ο Ακταίωνας χάνεται και ανακαλύπτει τυχαία τις γυμνές θεές. Ο πίνακας ενισχύει τη δραματική στιγμή της παρείσφρησής του με το χρώμα, την κίνηση και το φως: το κόκκινο ύφασμα κυματίζει, καθώς οι νύμφες πέφτουν η μία πάνω στην άλλη.
Η Άρτεμις κάθεται δεξιά, φορώντας ένα επιχρυσωμένο στέμμα με μισοφέγγαρο και τη στιγμή που βλέπει τον Ακταίωνα, μια νύμφη εξακολουθεί να πλένει τα πόδια της, ενώ μια άλλη προσπαθεί να την καλύψει με ένα πέπλο. Η Άρτεμις είναι η θεά των ζώων, γι’ αυτό και δίπλα της έχει ένα μικρό σκυλάκι, το οποίο υποθέτουμε ότι γαβγίζει στον εισβολέα.
Ο δυσοίωνος χαρακτήρας της ιστορίας συμβολίζεται με ένα κρανίο ελαφιού που βρίσκεται στον πυλώνα πάνω από την Άρτεμη. Η θεά, εξαγριωμένη που ανακαλύφθηκε το μυστικό της λουτρό στην πηγή και που εθεάθη γυμνή, μεταμορφώνει τον Ακταίωνα σε ελάφι. Τα κυνηγόσκυλα του Ακταίωνα δεν τον αναγνωρίζουν και καταβροχθίζουν αμέσως τον ιδιοκτήτη τους. Τα σκυλιά θα περιπλανηθούν αργότερα στην ύπαιθρο αναζητώντας τον Ακταίωνα, μέχρι που τελικά θα ικανοποιηθούν από τη θέα ενός αγάλματός του.
VICE Video: «Φυλακισμένη» στην Αθήνα
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Ο Τιτσιάνο ζωγράφισε αυτήν την επόμενη σκηνή στον Θάνατο του Ακταίωνα (1559-1576), όπου μια μισοντυμένη Άρτεμις που της πέφτει το φόρεμα, χρησιμοποιεί το τόξο της, για να μεταμορφώσει αυτόν τον ηδονοβλεψία σε ελάφι, με τα σκυλιά να του ορμάνε ήδη. Το ακάλυπτο στήθος της θεάς φαίνεται να αστράφτει στο φως. Η Άρτεμις δεν είναι απλώς ένα λεσβιακό είδωλο, αλλά και ένα είδωλο για το κίνημα της μόδας με το «ένα στήθος έξω».
Υπάρχουν πολλές αναδιατυπώσεις αυτής της ιστορίας και στο κείμενο Το Λουτρό της Άρτεμης του Pierre Klossowski, αδελφό του ζωγράφου Balthus, υφαίνεται μια πλούσια και ποιητική ανάλυση του μύθου, στην οποία ο Ακταίωνας δεν διακόπτει απλώς την Άρτεμη στο λουτρό της, αλλά έχει σχεδιάσει την εισβολή, παρακινούμενος από την επιθυμία του να δει την «παρθένα» θεά γυμνή. Φοράει το κεφάλι ενός ελαφιού ως μεταμφίεση, για να πλησιάσει τη θεά και τις νύμφες στην πηγή. Σε αυτήν την αναδιατύπωση του μύθου, η θεά διασκεδάζει και αποκαλύπτει το σώμα της σε όλη τη γυμνή του λαμπρότητα στον Ακταίωνα και στη συνέχεια τον τιμωρεί μεταμορφώνοντάς τον σε πραγματικό ελάφι.
Το γεγονός ότι οι λεσβίες και οι queer γυναίκες σεξουαλικοποιούνται από τους στρέιτ άνδρες είναι προφανώς μια ιστορία τόσο παλιά, όσο και ο χρόνος και ο Klossowski (τα άλλα έργα του οποίου επικεντρώνονται σε θέματα αμφιφυλοφιλίας και στις ανδρόγυνες ποιότητες της γυναίκας του) απολαμβάνει να φαντάζεται το σώμα της Άρτεμης να παρουσιάζεται στον Ακταίωνα. Γράφει: «Κοίτα αυτά τα αδύνατα πλαϊνά, τα οπίσθια που ομοιάζουν όμορφο νεαρό άνδρα […]. Κοίτα αυτό το δυνατό γόνατο που συνθλίβει τα θηρία του δάσους. Αυτές τις γάμπες, τους γλουτούς, τις πτέρνες που επιφέρουν όλεθρο, όπως ταιριάζουν σε μια θεά πιο γρήγορη και από το πνεύμα, ταχύτερη και από την αστραπή και τη θύελλα. Κι ύστερα αυτοί οι ώμοι και αυτά τα χέρια. Και τα μακριά της δάχτυλα, τόσο σκληρά όταν αγκαλιάζουν το τόξο, τόσο τρυφερά όταν χαϊδεύουν τα φρύδια των γυναικών στη γέννα».
Ίσως η Άρτεμις να δείχνει υπερήφανα το κορμί της στον Ακταίωνα, προτού τον τιμωρήσει. Στο κάτω-κάτω, είναι η θεά του φεγγαριού, και το φεγγάρι είναι η μοναδική θεότητα του ουρανού που μπορούμε πραγματικά να κοιτάξουμε χωρίς να τυφλωθούμε. Μέσα από τα σεληνιακά χαρακτηριστικά της, η Άρτεμις είναι επίσης η θεά που συνδέεται με τη θηλυκότητα και τις γυναίκες στον τοκετό. Αυτό, λόγω της συσχέτισης με την έμμηνο ρύση, αλλά και της άνθησης της ζωής, καθώς επιτρέπει στη βλάστηση να ευδοκιμήσει στην ξηρή Ελλάδα. Η Άρτεμις είναι η θεά του κυνηγιού και το τόξο σε σχήμα ημισελήνου συνδέεται με τη νύχτα, με την αγριότητα της ζωής.
Η Άρτεμις είναι μια περίπλοκη θεά στο ελληνικό πάνθεον, διχασμένη ανάμεσα στον φυσικό κόσμο και τον κόσμο του πολιτισμού. Είναι φυσιολάτρης, καθώς περνά περισσότερο χρόνο στη Γη κυνηγώντας με τις θηλυκές νύμφες και τα πνεύματα του δάσους, από ό,τι στις αίθουσες του Ολύμπου. Όπως και το queer είδωλό μας, το φεγγάρι, η Άρτεμις συνδέει τους ουρανούς με τη γη.
Η ρωμαϊκή θεότητα Diana πήρε χαρακτηριστικά από άλλες θεότητες: Έχει συγχωνευθεί κάπως με τη Σελήνη (η οποία ήταν η πρώτη θεά του φεγγαριού) και την Εκάτη (η σκιώδης τριπρόσωπη θεά της μαγείας και των σταυροδρομιών), πράγμα που την καθιστά μια «τριπλή θεά». Στον σύγχρονο παγανισμό, συχνά θεωρείται μια θεότητα που αντιπροσωπεύει όλα τα στάδια της ζωής – από την παρθενία, στη μητρότητα και τα γεράματα.
Αν η αίσθηση του queer δεν είναι αρκετά ξεκάθαρη, ο μύθος του Δία και της Καλλιστούς αποδεικνύει ότι η Άρτεμις και οι νύμφες έκαναν σεξ. Η Καλλιστώ ήταν μία από τις φίλες της θεάς, μια νύμφη που πήγαινε μαζί της για κυνήγι και ο Δίας σαγηνεύτηκε από αυτήν τη φίλη της κόρης του. Για να έχει πιθανότητες μαζί της, ο Δίας παίρνει τη μορφή της Άρτεμης για να την ξεγελάσει και συνευρίσκεται με την Καλλιστώ. Είναι μια σκηνή εμβληματική του λεσβιακού έρωτα, καθώς για να λειτουργήσει η μεταμόρφωση του Δία, πρέπει να υπάρχει σεξουαλική προϊστορία μεταξύ της Άρτεμης και της Καλλιστούς. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτού του κόλπου, η Καλλιστώ μένει έγκυος από τον Δία και σε ένα από τα συνηθισμένα λουτρά της, η Άρτεμις παρατηρεί την εγκυμοσύνη και διώχνει εξοργισμένη την Καλλιστώ από την ομάδα της. Η Καλλιστώ τελικά θα μεταμορφωθεί σε αρκούδα και στη συνέχεια θα σκοτωθεί από την πρώην αγάπη της, την Άρτεμη, στο κυνήγι.
Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, ίσως αυτό που χρειάζεται το 2019 είναι η ενέργεια μιας λεσβιακής αίρεσης που προσκυνά το φεγγάρι, η οποία δεν θέλει τίποτα περισσότερο από το να λουστεί γυμνή με την ησυχία της.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Garage.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Ο Έλληνας «Μastermind» που Βάδιζε για Νόμπελ, τα Πειράματα σε Πιθήκους και ο Βλάσης Μπονάτσος
Αυτό το ’90s Βίντεο με τον πιο Άτυχο Παίχτη σε Τηλεπαιχνίδι Μπορεί να σε Ρίξει σε Κατάθλιψη
Είναι Σωστός Τελικά ο Όρος «Γυναικοκτονία»;
