Όταν μαθεύτηκε ότι ο Alec Baldwin πυροβόλησε και σκότωσε τη διευθύντρια φωτογραφίας Halyna Hutchins με σκηνικό όπλο στο σετ μιας ταινίας, πολλοί αναρωτήθηκαν για τον βαθμό ευθύνης του Baldwin και αναζήτησαν κάποιον να κατηγορήσουν. Λίγες εβδομάδες αργότερα, τουλάχιστον οχτώ άτομα, κάποια εκ των οποίων ακόμα παιδιά, σκοτώθηκαν στο φεστιβάλ Astroworld του Travis Scott στο Χιούστον και ακόμα περισσότεροι νοσηλεύτηκαν καθώς τραυματίστηκαν μες στο ορμητικό πλήθος. Αυτά τα πολύκροτα περιστατικά είναι σοκαριστικά αν τα δούμε απ’ έξω, ωστόσο τα σημάδια που αφήνουν σε όσους ήταν αναμεμειγμένοι –και δυνητικά ένοχοι– είναι ακόμα μεγαλύτερα.
Τα άτομα που εμπλέκονται σε ακούσιους θανάτους, ξυπνάνε ένα ωραίο πρωί και δεν έχουν ιδέα ότι θα διαδραματίσουν ρόλο στον θάνατο κάποιου άλλου. Όμως η ψυχολόγος Maryann Gray εκτιμά ότι αυτό συμβαίνει περίπου σε 30.000 άτομα τον χρόνο στις ΗΠΑ, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες προκαλούν βαριούς τραυματισμούς, ικανούς να αλλάξουν τη ζωή κάποιου. «Τροχαία, εκπυρσοκροτήσεις, ιατρικά λάθη – όχι μόνο τα λάθη που συμβαίνουν σε μια δομή υγείας αλλά μπορεί π.χ. να φροντίζεις τον πατέρα σου στο σπίτι και να του δώσεις λάθος φάρμακο. Είναι πολύ πιο συνηθισμένο απ’ ό τι νομίζει κανείς», λέει στο VICE η Gray.
Videos by VICE
Πώς ξεπερνάς λοιπόν το αμετάκλητο κακό που έχεις προκαλέσει σε κάποιον με αναπάντεχο τρόπο; Η Gray, η οποία είχε εμπλακεί στον θάνατο ενός 8χρονου παιδιού που πετάχτηκε μπροστά στο αυτοκίνητό της το 1977, ίδρυσε δεκαετίες αργότερα την ομάδα στήριξης Accidental Impacts, για να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρουν μια απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα.
Τι είναι αυτό που βιώνει κάποιος όταν σκοτώσει ή τραυματίσει κατά λάθος κάποιον άλλον;
Γενικά υπάρχουν δύο κατηγορίες καταστάσεων. Η πρώτη είναι οξεία διαταραχή μετατραυματικού στρες (το λεγόμενο PTSD) που είναι μια γνωστή ψυχιατρική διάγνωση η οποία αποτελείται από πλήθος συναισθηματικών γνωστικών ακόμα και σωματικών συμπτωμάτων που διαταράσσουν την καθημερινή ζωή. Η άλλη κατάσταση που βιώνουν πολλοί είναι αυτό που περιγράφεται όλο και πιο συχνά ως «ηθικό τραύμα».
Το ηθικό τραύμα είναι αυτό το αίσθημα απελπισίας που βιώνουμε όταν η συμπεριφορά μας δεν ανταποκρίνεται στα ηθικά πρότυπα που θέτουμε για τον εαυτό μας. Το αποτέλεσμα είναι τρομερή ενοχή, ντροπή και θλίψη, απώλεια αυτοσεβασμού και τάση απομόνωσης. Δεν είναι ασυνήθιστο να υπάρχουν και αυτοκτονικές τάσεις, ζητήματα εθισμού κτλ.
Το PTSD και το ηθικό τραύματα αλληλοεπικαλύπτονται αλλά διαφέρουν. Το PTSD έχει τον φόβο στο επίκεντρο: προκύπτει από το σοκ της ξαφνικής βίας και της ξαφνικής συνειδητοποίησης ότι ο κόσμος μπορεί να είναι πολύ απρόβλεπτος και αυθαίρετος και πως έχουμε πολύ περιορισμένο έλεγχο. Βοηθάει πολύ να ζούμε την κάθε μέρα σαν να έχουμε τον έλεγχο σε μεγάλο βαθμό, όπως κάνουμε συχνά, – και τέτοια τραύματα έρχονταν να διαλύσουν αυτή την ψευδαίσθηση. Το ηθικό τραύμα, σε αντίθεση με το PTSD, έχει στο επίκεντρο την ενοχή. Η έμφαση δεν είναι στο σοκ ή στον αιφνιδιασμό ούτε καν στη βία, αλλά στις συνέπειες που έχει το περιστατικό σε αυτά που πιστεύουμε για τον εαυτό μας.
Τι άλλο καθιστά αυτό το τραύμα μοναδικό;
Συχνά, οι ψυχοθεραπευτές προσπαθούν να βοηθήσουν τους πελάτες τους να μη νιώθουν ένοχοι επειδή έχουν συνηθίσει τη νευρωτική ενοχή. Αλλά ΠΡΕΠΕΙ να νιώθουμε ένοχοι όταν άθελά μας προκαλέσαμε κακό σε κάποιον, ακόμα κι αν δεν φταίγαμε. Δεν είναι απλώς κατανοητό, αλλά και αναμενόμενο.
Πολλά τραύματα δεν έχουν αυτό το στοιχείο αυτομαστιγώματος ή αμφισημίας. Αλλά όποιες κι αν είναι οι συνθήκες, τα άτομα που εμπλέκονται τείνουν να κατηγορούν τον εαυτό τους. Αναγνωρίζουν ότι δεν ήταν αμελείς ή απερίσκεπτοι, οι πράξεις τους παρόλα αυτά είχαν φρικτές συνέπειες. Για παράδειγμα, εγώ οδηγούσα ένα αυτοκίνητο που χτύπησε και σκότωσε ένα παιδί. Το παιδί πετάχτηκε μπροστά στο αυτοκίνητο δεν μπορούσα να κάνω τίποτα, κι αν δεν τον είχα χτυπήσει εγώ, θα τον είχε χτυπήσει κάποιος άλλος. Αλλά ακόμα κατηγορώ τον εαυτό μου γιατί εγώ το έκανα. Εγώ οδηγούσα το αυτοκίνητο.
Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι που σκοτώνουν ή τραυματίζουν κατά λάθος κάποιον, έχουν την τάση να «κρύβονται». Δεν το συζητάνε πολύ. Δεν νιώθουν απαραίτητα ότι αξίζουν στήριξη ή φοβούνται τα αντίποινα, ιδίως αν υπάρχει κάλυψη από τα μίντια. Τους επιτίθενται στα social media, υπάρχει πίεση στην εισαγγελία για να ασκήσουν κατηγορίες. Υπάρχει επίσης η τάση να απομονώνονται λόγω του ηθικού τραύματος. Νομίζω ότι είναι εύκολο να πεις στον εαυτό σου, Δεν είμαι εγώ το θύμα, είμαι ο δράστης. Πώς τολμάω λοιπόν να ζητήσω βοήθεια, έχω ήδη κάνει αρκετά και θα δεχτώ ό, τι προκύψει γιατί μου αξίζει. Έτσι νομίζω ότι υπάρχει μια ασυνείδητη σύγκρουση στους ανθρώπους που δεν μοιράζονται την εμπειρία τους. Και υπάρχει και η ευρύτερη κοινωνία, που τρέμει στην ιδέα της αυθαίρετης, ακούσιας βίας – και είναι λογικό. Είναι μια φρίκη.
Γιατί κάποιος που έχει εμπλακεί σε μια ακούσια ανθρωποκτονία χρειάζεται μια ομάδα σαν την Accidental Impacts;
Απ’ όσο ξέρω, η ομάδα Accidental Impacts είναι ο μόνος οργανισμός στον κόσμο που εστιάζει στις ψυχολογικές ανάγκες ατόμων που έχουν σκοτώσει ή τραυματίσει ακούσια κάποιον άλλον. Στην αρχή πάντα τονίζω ότι όποιος έχει εμπλακεί σε ακούσια ανθρωποκτονία δεν είναι θύμα – δεν είμαστε εμείς θύματα. Το θύμα είναι το άτομο που πέθανε ή τραυματίστηκε και θύματα είναι οι φίλοι και συγγενείς που πενθούν. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν θέλω να εξισώσω τον θάνατο μιας όμορφης νέας γυναίκας (όπως η Halyna Hutchins) και το πένθος των δικών της με το πένθος και το βάσανο του ανθρώπου που τη σκότωσε ακούσια.
VICE Video: Τέχνη / Κάθαρση
Παρόλα αυτά, η έλλειψη στήριξης απέναντι σε αυτούς τους ανθρώπους είναι αξιοσημείωτη γιατί η ψυχική δυσφορία και το τραύμα είναι πολύ σοβαρά. Οι άνθρωποι που εμπλέκονται σε κάτι τέτοιο βασανίζονται πιθανόν όλη τους τη ζωή. Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά. Η πιο ελπιδοφόρα πλευρά είναι ότι υπάρχουν πάντα τρόποι να βρεις γαλήνη και να αποδεχτείς τον εαυτό σου.
Πώς λοιπόν κάποιος αρχίζει να επουλώνει αυτά τα τραύματα;
Προσωπικά ενθαρρύνω τους ανθρώπους αυτούς να κάνουν ψυχοθεραπεία όσο πιο γρήγορα γίνεται ώστε να υπάρξει παρέμβαση και βοήθεια. Το τραύμα μπορεί να έχει επιπτώσεις στη δουλειά, στην οικογένεια, στη χαρά, στην αίσθηση πληρότητας, στην ικανότητα να είσαι παραγωγικός, επηρεάζει τα πάντα. Δεν υπάρχει καλή πλευρά, μέχρι να μπορείς να βρεις έναν τρόπο να το ξεπεράσεις.
Έπειτα είναι η περίπλοκη διαδικασία του να δεις τι θα αποκομίσεις απ’ όλο αυτό: Τι σημαίνει για μένα ως άτομο; Τι σημαίνει για τον κόσμο; Τι επιλέγω να πιστεύω; Για τι πράγμα είμαι υπεύθυνος; Και πώς δέχομαι την ευθύνη για τα πράγματα για τα οποία πρέπει να δεχτώ την ευθύνη;
Και φτάνω στο πιο σημαντικό στοιχείο νομίζω, για να ξεπεράσει κανείς το τραύμα, κι αυτό έχει να κάνει με το να τιμάς τα θύματα. Να παίρνεις προσεκτικές και συνειδητές αποφάσεις για το πώς μπορείς να τιμήσεις τα θύματα και να όσους έχουν υποφέρει λόγω αυτής της τραγωδίας. Και υπάρχουν άπειροι τρόποι να το κάνεις αυτό. Ο προφανής φυσικά είναι να προσφέρεις βοήθεια, και πολλοί επιλέγουν αυτό. Υπάρχει και η δημιουργική έκφραση – ο Alec Baldwin είναι καλλιτέχνης, και μπορεί να επιλέξει να χρησιμοποιήσει με έμμεσο ή άμεσο τρόπο τα ταλέντα του. Κάποιος επίσης μπορεί να αποκτήσει μεγαλύτερο πνευματικό βάθος ή να αφοσιωθεί στην οικογένεια με καινούργιους τρόπους. Μπορεί απλώς να δεσμευτεί να γίνει πιο συμπονετικός και καλός – να είναι έτσι συνειδητά για να τιμήσει το θύμα.
Με άλλα λόγια, ας τιμήσουμε την εύθραυστη και πολύτιμη ζωής κάνοντας κάτι για να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Αυτό δεν αναπληρώνει αντισταθμίζει την πράξη μας. Αλλά μπορούμε να αποκτήσουμε ξανά μια αίσθηση αυτενέργειας και αποτελεσματικότητας στον κόσμο. Μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι μπορούμε να κάνουμε μια θετική αλλαγή. Παρόλο που δεν έχουμε τον έλεγχο και τα πράγματα είναι απρόβλεπτα, μπορούμε να ανακτήσουμε μια αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια κοινότητα. Το να κάνεις κάτι που κάνει τον κόσμο καλύτερο μέρος ικανοποιεί την ανάγκη για ηθική αποκατάσταση.
Ποιος είναι ο στόχος του να αντιμετωπίζεις την ενοχή και τον φόβο μετά από μια ακούσια ανθρωποκτονία;
Πολλές φορές οι άνθρωποι μιλάνε για συγχώρεση του εαυτού τους και αν αυτό τους λέει κάτι, δεν υπάρχει θέμα. Αλλά εμένα δεν μου κάθεται καλά γιατί η συγχώρεση είναι μόνο μια πράξη. Ας πούμε ότι ρίχνω κατά λάθος λίγο καφέ στο γραφείο σου και λέω συγγνώμη και λες δεν πειράζει. Με συγχωρείς και ακόμα κι αν νιώθω άσχημα στο τέλος λέω, Εντάξει, με συγχωρώ, ήταν ένα δύσκολο πρωινό, και πηγαίνω παρακάτω.
Εγώ δεν θα με συγχωρήσω ποτέ γι’ αυτό που έκανα το 1977. Αλλά μπορώ να με αντιμετωπίσω συμπονετικά. Έτσι η συμπόνια για τον εαυτό μας για μένα έχει περισσότερο νόημα από τη συγχώρεση. Δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω το κακό αλλά μπορούμε να μην το αφήσουμε να μας ορίσει και δεν χρειάζεται να εντείνουμε την επίδραση αυτών των ατυχημάτων ζώντας πιο μικρές, περιορισμένες ζωές ή τιμωρώντας τον εαυτό μας στο διηνεκές – αυτό δεν προσφέρει τίποτα στον κόσμο.
Περισσότερα από το VICE
Natasha Kay: «Το Instagram Eίναι η Δουλειά μου και το Τραγούδι Αυτό που Θέλω να Κάνω»
Οι Συνωμοσίες των Ζωδίων: Δίδυμος, Τοξότης, Παρθένος, Ιχθύς
To Μεγάλο Βασανιστήριο Όταν Κάποιος Έχει Γενέθλια στο Γραφείο
