Συγγνώμη Φιλαράκι, Αλλά Δεν Ήξερα ότι Πρέπει να Φοράω Ζιβάγκο για να Είμαι Φεμινίστρια

Δεν έχουν περάσει ούτε δυο μήνες από την ημέρα που το κοινό μυστικό του Hollywood σταμάτησε να είναι μυστικό. Το #Metoo, το κίνημα εκείνο που αναζωπυρώθηκε με τις αποκαλύψεις των New York Times για τον μεγαλοπαραγωγό της βιομηχανίας του κινηματογράφου και συνιδρυτή της πασίγνωστης εταιρίας Miramax, Harvey Weinstein, στα τέλη του Οκτώβρη του 2017, έκανε τον «φεμινισμό», τη λέξη της περσινής χρονιάς.

Πριν δυο μήνες, δυστυχώς έγραφα πως το #Metoo είναι μια πάρα πολύ καλή αρχή, όμως δεν αρκεί για να κάνουμε τη γη ένα καλύτερο μέρος για τις γυναίκες. Όχι, προφανώς και δεν είμαι ο μάντης Κάλχας, όμως δεν χρειάζεται στ’ αλήθεια ιδιαίτερη διορατικότητα για να σκεφτεί κάποιος πως η πατριαρχία θα συνεχίζει να υπάρχει και μαζί της θα συνεχίσουν να επιβιώνουν όλα τα δεινά που προκαλεί. Ο σεξισμός είναι τόσο βαθιά ριζωμένος -και θεσμοθετημένος από την ίδια την Πολιτεία ορισμένες φορές- που αναπόφευκτα σκέφτεσαι πως ίσως η γενιά μου δεν θα δει την έμφυλη ανισότητα να εξαφανίζεται πλήρως.

Videos by VICE

Λίγες ημέρες πριν παρακολουθήσαμε, στις Χρυσές Σφαίρες (Golden Globes), τις γυναίκες που συμμετέχουν στη βιομηχανία του κινηματογράφου να φορούν όλες (εκτός από τρεις) μαύρα ρούχα για να δείξουν τη συμπαράστασή τους στο κίνημα Time’s up. Την ίδια επιλογή στο μαύρο χρώμα έκαναν και οι άνδρες που έλαβαν μέρος. Στην ουσία ήταν μια προσπάθεια να διαμαρτυρηθούν για τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις στο Hollywood και να στηρίξουν τις γυναίκες-θύματα βιασμού/κακοποίησης/σεξουαλικής παρενόχλησης.

Ενδεχομένως να ήταν μια ανούσια ή υποκριτική στάση σε συνέχεια του #Metoo. Βλέποντας όμως τη μεγάλη εικόνα και το αντίκτυπό της, το πρόσημο των αποτελεσμάτων ήταν μάλλον θετικό. Ζούμε ακόμη σε αυτήν τη φούσκα που θέλει τον κόσμο του θεάματος να είναι ακόμη κυρίαρχος και επιδραστικός στους νέους ανθρώπους. Οι ηθοποιοί του Hollywood, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι ακόμη πρότυπα για έφηβους και ενήλικες, ενώ εκδηλώσεις όπως αυτή παρακολουθούνται από εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Καλώς ή κακώς -μάλλον το δεύτερο- το star system υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει.

[VICE Video] Η Ελληνίδα Ninja που Διδάσκει Αυτοάμυνα σε Γυναίκες

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το ζήτημα λοιπόν είναι ποια ακριβώς είναι τα μηνύματα που περνάει αυτό το σινάφι. Τι ακριβώς έχει να μας πει μόλις διανύσει το κόκκινο χαλί, όταν φτάσει μπροστά στο μικρόφωνο; Τι ακριβώς ακούνε απ’ αυτούς οι 16χρονοι που παρακολουθούν με μανία και παράλληλα λαμβάνουν μηνύματα χωρίς να το αναγνωρίζουν εκείνη τη στιγμή; Για παράδειγμα, στη φετινή απονομή είδαμε τη Natalie Portman να παρουσιάζει το βραβείο του καλύτερου σκηνοθέτη στις Χρυσές Σφαίρες. Λίγο πριν ανακοινώσει τους υποψήφιους, είπε «Αυτοί είναι και οι πέντε άνδρες υποψήφιοι», τονίζοντας πως δεν υπάρχει γυναικεία εκπροσώπηση ανάμεσά τους:

Στην Αμερική, σε μια χώρα που πρόεδρός της είναι ένας ρατσιστής μισογύνης, το να επισημαίνεις συνεχώς πως υπάρχουν έμφυλες διακρίσεις, το να μιλάς για τη σεξουαλική παρενόχληση, το να μάχεσαι για τα δικαιώματα των γυναικών είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο. Είναι αναγκαίο. Το ίδιο και στην Ευρώπη και σε όλες τις ηπείρους. Αν αυτό γίνεται μέσω του κατά τα άλλα αντιπαθητικού χώρου του Hollywood, θα έπρεπε να το δεχόμαστε βλέποντας το δάσος και όχι το δέντρο.

Σε αντίθεση με τους συμμετέχοντες στην απονομή των Golden Globes, ευρωπαϊκές διασημότητες σκέφτηκαν να κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Μόλις προχθες, κυκλοφόρησε από τη γαλλική εφημερίδα Le Monde μια επιστολή στην οποία 100 υπογράφουσες, ανάμεσά τους και η Catherine Deneuve, μιλούν για «πουριτανισμό». Στην επιστολή που μάλλον γράφτηκε από γυναίκες που δεν έχουν ιδέα τι θα πει σεξουαλική παρενόχληση, υποστήριξαν το δικαίωμα των ανδρών «να φλερτάρουν επίμονα» και να «μπορούν να δίνουν κανένα φιλάκι». Για την ακρίβεια, επεσήμαναν πως «οι άνδρες έχουν τιμωρηθεί με συνοπτικές διαδικασίες, διώχθηκαν από τις δουλειές τους όταν το μόνο που έκαναν ήταν να αγγίξουν ένα γόνατο ή να επιχειρήσουν να κλέψουν ένα φιλί». Διότι, για την Catherine Deneuve και τις υπόλοιπες 99 γυναίκες που υπέγραψαν την επιστολή, φαντάζει φυσιολογικό το να πηγαίνεις στη δουλειά σου και να σου πιάνει το πόδι ο συνάδελφός σου ή να προσπαθεί να σε φιλήσει.

Οι υπογράφουσες υποστήριξαν πως αυτός ο «νεοπουριτανισμός» που τις απειλεί, πυροδοτήθηκε από το κίνημα #Metoo και τόνισαν πως «οι φεμινίστριες το παρατράβηξαν» την ίδια ώρα που λένε πως «οι γυναίκες είναι αρκετά δυνατές ώστε να μην τραυματίζονται από ενοχλητικούς που τις θωπεύουν στο μετρό». Το πιο απαράδεκτο με τη συγκεκριμένη επιστολή, βέβαια, είναι η δικαιολογία που χρησιμοποιήθηκε για να δημοσιευτεί. Όπως επιχειρήθηκε να εξηγηθεί, γράφτηκε στο πλαίσιο της σεξουαλικής απελευθέρωσης. Φυσικά, ξεχνούν πως η σεξουαλική απελευθέρωση των γυναικών έχει να κάνει πρωτίστως με την αυτοδιάθεση του σώματός τους και την οριοθέτηση του χώρου τους. Έχει να κάνει με την επιλογή του σεξουαλικού συντρόφου και τη δυνατότητα να πεις «ναι» ή «όχι». Αλίμονο αν προσπαθούμε να περάσουμε ως φυσιολογικό το περίεργο άγγιγμα στη δουλειά, στο μετρό, στον δρόμο.

Tι γίνεται στην Ελλάδα

Η ελληνική πραγματικότητα το πήγε ένα βήμα παραπέρα. Τον τελευταίο καιρό έχουμε δει διάφορα άρθρα σεξιστικού περιεχομένου, κάποια μάλιστα γραμμένα και από γυναίκες οι οποίες φρόντισαν να μας αποδείξουν πως ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός και τα κατάλοιπα της πατριαρχίας ζουν και βασιλεύουν και στο γυναικείο φύλο.

Παράδειγμα #1

«Τις έχεις σίγουρα δει. Ίσως σε ξενίζουν, ίσως να ‘ναι φίλες σου, μπορεί ακόμα να ‘σαι κι εσύ. Το πρόσωπό τους, αντί για μακιγιάζ, κοσμεί μια μόνιμη αντίδραση κι αντί για γόβες που τα τακούνια τους σκαλώνουν σε ανδροκρατούμενους αρμούς, αυτές με τ’ άρβυλα, έτοιμες να κλωτσήσουν όποια υπόνοια υποταγής», μας ενημερώνει η αρθρογράφος, διότι το ιδανικό μοντέλο γυναίκας είναι κάποια που βάφεται, φοράει τακούνια και δέχεται κάθε έννοια υποταγής.

Παράδειγμα #2

Εδώ το άρθρο ξεκινάει λέγοντας «Ειλικρινά, έχω κουραστεί πια να διαβάζω πως όλες οι σταρς του Xόλλυγουντ, έχουν βιαστεί από τον Γουάινσταϊν. Δεν αμφισβητώ ότι όντως μπορεί να έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά από εκείνον, ωστόσο, με τις δηλώσεις, τις περιγραφές τους αλλά και με το γεγονός ότι είχαν συνεργασία πολλών ετών μαζί του… κάτι δε μου πάει καλά… Δεν έχω δει, δε, τόση ευχαρίστηση σε αποκαλύψεις βιασμών και σεξουαλικής κακοποίησης από τα ίδια τα θύματα… Τα θυμούνται δε όλα με τέτοιες ανατριχιαστικές λεπτομέρειες…Μήπως τελικά είναι της μόδας να είναι κάποια βιασμένη από το μεγαλοπαραγωγό και δεν το έχω καταλάβει; Είναι δυνατόν να εξευτελίζουν τον εαυτό τους για να προβληθούν έστω κατ`αυτόν τον τρόπο;» και τελειώνει με την έκφραση «”Είναι in να είσαι κι εσύ βιασμένη;».

Η ενοχοποίηση των θυμάτων στο μεγαλείο της και η προσπάθεια κανονικοποίησης του βιασμού στα καλύτερά της.

Παράδειγμα #3

Το χειρότερο ίσως όλων είναι ένα άρθρο που κυκλοφόρησε προχθές. Όπως μας λέει ο φίλος, «Στις Χρυσές Σφαίρες οι ντίβες του σινεμά κατήγγειλαν τη σεξουαλική παρενόχληση φορώντας μαύρες μεν, αλλά με αβυσσαλέα ντεκολτέ και σκισίματα, τουαλέτες. Κατηγορούν τον κόσμο του Χόλιγουντ ότι τις βλέπει σαν κρέας, αλλά και εκείνες, υποκύπτοντας στον ναρκισσισμό τους, κρέας επέλεξαν να δείξουν». Και συνεχίζοντας το σεξιστικό παραλήρημα, συμπληρώνει: «Βλέποντας την Κέιτ Χάντσον να ποζάρει στο κόκκινο χαλί τής φετινής απονομής των Χρυσών Σφαιρών μαυροντυμένη αλλά και ημίγυμνη, με μια μαύρη δαντέλα να καλύπτει υποτυπωδώς το στήθος της, θυμήθηκα τη χήρα Ρένα Βλαχοπούλου στην “Παριζιάνα”. Συγκεκριμένα τη σκηνή όπου έκλαιγε τον μακαρίτη φορώντας ένα κατάμαυρο εξώπλατο. Μόνο που η Βλαχοπούλου έπαιζε σε κωμωδία, ενώ η Χάντσον (και οι άλλες Χάντσον που πόζαραν με τη σειρά τους φορώντας… πειραγμένα πένθιμα ρούχα) έπαιρνε μέρος σε δράση για την καταγγελία της σεξουαλικής παρενόχλησης». Σύμφωνα λοιπόν με τον αρθρογράφο, θα πρέπει για άλλη μια φορά να ενοχοποιήσουμε το γυναικείο σώμα, να βάλουμε όρια στο γυναικείο φύλο και να το υποχρεώσουμε να ακολουθήσει σεμνές νόρμες, διότι αλλιώς δεν θα το πάρουμε στα σοβαρά ό,τι κι αν έχει να μας πει. Θα πρέπει να φορέσεις ζιβάγκο και φούστα κάτω από το γόνατο για να μπορείς να κολλήσεις φεμινιστικά ένσημα ή για να μπορείς να έχεις άποψη.

Η αλήθεια είναι πως το συγκεκριμένο κείμενο τα συμπεριέλαβε όλα. Σου είπε ότι θα πρέπει να σταθείς στο ντεκολτέ και να το χρησιμοποιήσεις σαν δικαιολογία για να ενοχοποιήσεις κάτι. Μόνο που δεν σκέφτηκε εάν διαφέρει από έναν δράστη σεξουαλικού εγκλήματος που λέει στο δικαστήριο «Με προκάλεσε με τα ρούχα που φορούσε». Πρόκειται για την ίδια επιχειρηματολογία, απλώς σε διαφορετική κλίμακα. Φυσικά από το κείμενο δεν έλειπε και το mansplaining (θα σου πω εγώ πώς να είσαι φεμινίστρια), μέχρι και η ενοχοποίηση των ίδιων των θυμάτων παρενόχλησης, λέγοντας «Τώρα θυμήθηκαν να κάνουν την καταγγελία;».

Υπάρχουν ένα σωρό τρόποι να επικρίνεις το #Metoo, με πρώτο και κύριο επιχείρημα το γεγονός ότι έλαβε δημοσιότητα όταν δημιουργήθηκε ξανά από την ηθοποιό Alyssa Milano, η οποία μέσω του λογαριασμού της στο Twitter προέτρεψε όλες τις γυναίκες να το χρησιμοποιήσουν για να δείξουν την έκταση του προβλήματος με τις σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Στην πραγματικότητα, το #ΜeToo είχε ξεκινήσει πριν δέκα χρόνια από την Αμερικανίδα μαύρη ακτιβίστρια Tarana Burke.

H ίδια, έχοντας υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, θέλησε να δημιουργήσει έναν συνδετικό κρίκο κατανόησης μεταξύ των γυναικών που έχουν υποστεί κάποιου είδους κακοποίηση, για να δείξει στις γυναίκες αυτές πως δεν είναι μόνες. Όμως δεν πήρε ποτέ τόση δημοσιότητα ως κίνημα. Αν θέλουμε λοιπόν να το αποδομήσουμε ή να το φέρουμε σε ρεαλιστικά μέτρα, θα έπρεπε να μας απασχολεί το ότι η φωνή των μαύρων γυναικών δεν είναι ακόμη τόσο ισχυρή όσο εκείνη των λευκών.

Κάποιες φορές οι άνθρωποι, στην προσπάθειά τους να προκαλέσουν ή να φανούν αντισυμβατικοί, γίνονται αστείοι. Οι τρεις παραπάνω περιπτώσεις θα ήταν αστείες, εάν δεν ήταν επικίνδυνες. Μια απ’ αυτές τις σελίδες έχει 350.000 ακόλουθους και η τρίτη έχει 100.000. Δεν μπορώ να γνωρίζω πόση απήχηση έχουν στην πραγματικότητα, όμως όταν μιλάμε για σεξιστική ρητορική δεν έχουν σημασία τα νούμερα.

Τέτοιου είδους κείμενα χτυπούν το κουδουνάκι του κινδύνου υπενθυμίζοντάς μας πως για τις γυναίκες τελικά δεν έχει κερδηθεί τίποτα ακόμη και κανένα δικαίωμα δεν είναι αυτονόητο. Πρόσφατα ο επικαιροποιημένος Δείκτης Ισότητας των Φύλων που δημοσιεύτηκε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, έδειξε για άλλη μια φορά τη ζοφερή εικόνα που υπάρχει στην Ελλάδα, χαρακτηρίζοντάς την, τη χειρότερη χώρα για να ζει μια γυναίκα. Στην Ευρώπη, μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας, από την ηλικία των 15 ετών, την ώρα που οι γυναίκες παλεύουν για στοιχειώδη δικαιώματα όπως η αναγνώριση της αυτοάμυνας. Ζούμε σε έναν κόσμο με άκρατη έμφυλη ανισότητα. Δεν μας παίρνει να συνεχίσουμε το πατριαρχικό μοτίβο και τα δεινά του, αναπαράγοντας σεξιστικά clickbait κείμενα που μόνο κακό μπορούν να προκαλέσουν.

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

«Είμαστε Τρελοί κι Ευτυχισμένοι»: Μια Γερή Φωτογραφική Βουτιά στα Εξάρχεια του 1980

Αν Δεν Έχεις Πάει Στρατό, Μπορείς να Πας στο Master Chef

Το Αφόρητο Κιτς των «Πολιτικών» Αγαλμάτων σε Σκόπια και Βόρεια Ελλάδα