Η ανοιχτή δομή φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών της Ριτσώνας δημιουργήθηκε στα μέσα Μαρτίου του 2016, πάνω στα ερείπια μιας εγκαταλελειμμένης στρατιωτικής βάσης της Αεροπορίας. Απέχει οδικώς 15 λεπτά από τη Χαλκίδα, δέκα λεπτά από το Βαθύ Αυλίδας -που είναι και ο πιο κοντινός οικισμός- και σχεδόν 60 λεπτά από την Αθήνα. Στη Δομή σήμερα διαμένουν 2.687 άτομα, εκ των οποίων τα 1.264 είναι παιδιά. Κανένα μέσο δημόσιας συγκοινωνίας δεν ενώνει το κέντρο φιλοξενίας με τα κοντινά αστικά κέντρα, ενώ σύμφωνα με τα δεδομένα του ΔΟΜ για τον μήνα Δεκέμβριο, κανένα παιδί δεν φοιτά σε δημόσιο σχολείο. Πολλοί θα ισχυριστούν πως αυτό συμβαίνει εξαιτίας της πανδημίας. Η αλήθεια όμως είναι ότι τα παιδιά που διαμένουν στη δομή έχουν να βρεθούν σε σχολική αίθουσα από την έναρξη του πρώτου lockdown, δηλαδή από τις 13 Μαρτίου του 2020.
Στη Ριτσώνα διαμένουν περίπου 860 παιδιά σχολικής ηλικίας 4-17 ετών από τη Συρία, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία, το Κονγκό, το Ιράκ, την Υεμένη και το Καμερούν. Από αυτά τα 230 είναι τα παιδιά νηπιακής ηλικίας, εκ των οποίων τα 200 είναι εγγεγραμμένα. Υπάρχουν 29 μη εγγεγραμμένα, τα οποία φοιτούν στο νηπιαγωγείο που λειτουργεί ως παράρτημα του Νηπιαγωγείου Βαθέως Αυλίδας, εντός της δομής. Τα 252 είναι παιδιά ηλικίας 12-17 ετών και είναι εγγεγραμμένα σε δέκα γυμνάσια και δύο ΕΠΑΛ και 29 μη εγγεγραμμένα. Πάνω από 400 παιδιά είναι πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, από τα οποία τα 168 είναι εγγεγραμμένα σε οκτώ Δημοτικά σχολεία (πρωινή ζώνη), ενώ μέχρι τον Δεκέμβριο υπήρχαν 270 παιδιά μη εγγεγραμμένα, τα οποία γράφτηκαν τον Ιανουάριο.
Videos by VICE
Την 1η Φεβρουαρίου, ο Δήμος Χαλκιδέων ανακοίνωσε στον λογαριασμό του στο Facebook την ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου -η Λαϊκή Συσπείρωση ψήφισε λευκό- να μην πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε νέα εγκατάσταση μαθητών-προσφύγων σε διδακτήρια της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της περιοχής, τουλάχιστον για το τρέχον σχολικό έτος, ενώ παράλληλα ζητάει την επανεξέταση στην κατανομή των μαθητών αυτών στα διδακτήρια του Δήμου Χαλκιδέων για το επόμενο σχολικό έτος. Οι λόγοι που επικαλέστηκε το Συμβούλιου αφορούν: την αύξηση των κρουσμάτων Covid-19 στην περιοχή της Χαλκίδας, την ανεπάρκεια σε υποδομές και κτίρια, την επιβάρυνση που προκύπτει από την κατανομή των προσφύγων-μεταναστών μαθητών -38 άτομα ανά σχολείο- σε επτά σχολικές μονάδες, την αύξηση των δαπανών για καθαριότητα, πετρέλαιο θέρμανσης και λοιπών αναλωσίμων σε περίπτωση που λειτουργήσουν οι Δομές Υποδοχής και Εκπαίδευσης Προσφύγων (Δ.Υ.Ε.Π.).
VICE Video: Το Προσφυγικό Μέσα από τον Φακό των Μαθητών
Η αντίδραση χιλιάδων πολιτών για την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης της Χαλκίδας ήταν άμεση. Δεκάδες είναι μέχρι στιγμής τα σχόλια στον επίσημο λογαριασμό του δήμου στο Facebook, με πολλά από αυτά να κάνουν αναφορά για ρατσιστικές πρακτικές και κατάφωρη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παράλληλα, διαδικτυακό ψήφισμα που απαιτεί την ανάκληση της απόφασης έχει συγκεντρώσει ως τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, περισσότερες από 3.080 υπογραφές. Ο 25χρονος Νίκος Κοροβέσης είναι μέλος της συλλογικότητας El Camino που δημιούργησε το ψήφισμα στο Διαδίκτυο και την Τρίτη το μεσημέρι, βρέθηκε έξω από το Δημαρχιακό Μέγαρο της Χαλκίδας για να δηλώσει την αντίθεσή του στους σχεδιασμούς της δημοτικής αρχής. «Αγανάκτηση και οργή. Αυτό αισθάνθηκα όταν διάβασα την απόφαση. Πιστεύω πως το υπόβαθρο είναι καθαρά ρατσιστικό, ενώ η έλλειψη υποδομών και η πανδημία χρησιμοποιούνται ως πρόφαση. Κατά την άποψή μου θίγονται συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, όπως η ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση, χωρίς διαχωρισμούς», λέει Νίκος στο VICE.
Μετά την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, η ΕΛΜΕ Ευβοίας και ο Σύλλογος Δασκάλων Νηπιαγωγών Χαλκίδας εξέδωσε κοινή ανακοίνωση ζητώντας από την Περιφέρεια και τον Δήμο να επιτρέψουν στα σχολεία να δεχθούν τους μαθητές πρόσφυγες.
Ο Δήμος Χαλκιδέων, όπως όλοι οι Δήμοι που φιλοξενούν πρόσφυγες και μετανάστες, λαμβάνει ανταποδοτικά τέλη για το Α’ τρίμηνο του 2020, συν μια πληρωμή για το 2019. Συγκεκριμένα, θα λάβει συνολικά 225.151,88 χιλιάδες ευρώ. Πώς θα χρησιμοποιηθούν άραγε αυτά τα χρήματα; Το VICE επικοινώνησε με τη Δήμαρχο Χαλκιδέων κ. Έλενα Βάκα, η οποία προτίμησε να μας στείλει την ακόλουθη δήλωση: «Το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Χαλκιδέων, μετά από σχετικές αποφάσεις των Συμβουλίων των Κοινοτήτων Φάρου, Βαθέος, Παραλίας Αυλίδος, Δροσιάς και Ανθηδόνος, ψηφίσματα Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων και σχετική πρότασή μου, αποφάσισε ομόφωνα να εισηγηθεί στα αρμόδια υπουργεία να μην πραγματοποιηθεί καμία εγκατάσταση περισσότερων μαθητών–προσφύγων στα Δημοτικά σχολεία για το τρέχον σχολικό έτος». Επίσης, συμπλήρωσε ότι «στη Δομή της Ριτσώνας φιλοξενούνται ήδη περίπου 3.000 πρόσφυγες. Όταν αναλάβαμε ως Δημοτική Αρχή, ήταν περίπου 800. Είναι σαφής η θέση μας ως Δήμος ότι η Δομή δεν πρέπει να επεκταθεί, διότι η περαιτέρω γκετοποίηση και η δημιουργία δομών μαμούθ, μόνο προβλήματα μπορούν να δημιουργήσουν».
Η Πέπη Παπαδημητρίου, Συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων, Εκπρόσωπος του Υπ. Παιδείας στη Δομή της Ριτσώνας, αναφέρει στο VICE ότι δεν υπήρχε κάποιο θέμα όλα αυτά τα χρόνια από την τοπική κοινωνία, σχετικά με τη φοίτηση των παιδιών στα σχολεία της περιοχής. Με την αύξηση όμως του πληθυσμού εντός της Δομής, αυξήθηκε και ο αριθμός των παιδιών. Τον Σεπτέμβριο του 2020, τα παιδιά της Δομής διαδήλωσαν απαιτώντας να επιστρέψουν στις τάξεις τους. Για μην υπάρχουν αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, προτάθηκε από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση του νομού Ευβοίας, η κατανομή των παιδιών ανά ομάδες (38-40 παιδιά) σε επτά σχολεία της περιοχής. Ωστόσο, ενώ τα ονόματά τους είχαν σταλεί από τον Μάιο 2020 στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020 δεν είχε γίνει καμία εγγραφή σε κανένα σχολείο. Τα παιδιά αυτά είναι προγραμματισμένο να φοιτήσουν στις Δομές Υποδοχής Εκπαίδευσης Προσφύγων (ΔΥΕΠ). H κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είχε αποφασίσει τη δημιουργία ΔΥΕΠ για νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια, οι οποίες θα λειτουργούν είτε ως παραρτήματα των σχολικών μονάδων εντός των δομών φιλοξενίας, είτε εντός των σχολικών μονάδων κατά τις απογευματινές ώρες. Τον Αύγουστο 2020, η κυβέρνηση της ΝΔ αποφάσισε την ίδρυση ΔΥΕΠ για νηπιαγωγεία εντός των δομών φιλοξενίας και για δημοτικά εντός των σχολικών μονάδων με τη λειτουργία τους να καλύπτεται μέσω χορηγίας της Βουλής των Ελλήνων.
Η δικηγόρος Ευγενία Κουνιάκη, από την οργάνωση HumanRights360, έστειλε στις 14 Ιανουαρίου επιστολή στον Συνήγορο του Παιδιού, ζητώντας την παρέμβασή του σχετικά με τον αποκλεισμό και την μη πρόσβαση των παιδιών της Ριτσώνας στη δημόσια εκπαίδευση από τον Μάρτιο του 2020. Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά είναι εγγεγραμμένα στα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί τους έχουν ήδη προσληφθεί, δεν συμπεριλήφθηκαν τόσο στα δια ζώσης μαθήματα όσο και στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση – δεν υπάρχει επαρκής σύνδεση στο Διαδίκτυο και ο ανάλογος εξοπλισμός, τάμπλετ ή ηλεκτρονικοί υπολογιστές για κάθε παιδί. Δύο άλλα σημαντικά ζητήματα που αναδεικνύονται είναι η απουσία λεωφορείων για την μεταφορά των παιδιών στα σχολεία, καθώς και η έλλειψη συνοδών που απαιτούνται κυρίως για τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Η κα. Κουνιάκη μας αναφέρει πως σύμφωνα με τον νόμο και την ευρωπαϊκή οδηγία, στην περίπτωση που τα παιδιά δεν φοιτούν στην υποχρεωτική εκπαίδευση, αυτό θα έχει επιπτώσεις και στους γονείς, οι οποίοι θα χάσουν την πρόσβαση στις δομές φιλοξενίας. «Ο πραγματικός πλούτος είναι τα παιδιά να βρίσκονται μαζί. Πρέπει να φοιτούν στις ίδιες τάξεις, ώστε να μάθει το ένα από το άλλο», δήλωσε μεταξύ άλλων η κ. Κουνιάκη.
Τα τελευταία χρόνια η μεταφορά των παιδιών από τη δομή της Ριτσώνας στα σχολεία των όμορων περιοχών γινόταν με λεωφορεία του ΔΟΜ. Από τον Γενάρη του 2020 την μεταφορά έχει αναλάβει η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Αλλά για αυτό το σχολικό έτος που διακόπηκε πριν καν αρχίσει λόγω της πανδημίας, η Περιφέρεια δεν προκήρυξε διαγωνισμό για την εύρεση πλειοδότη. Το VICE μίλησε με τον Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας, κ. Φάνη Σπανό, ο οποίος μεταξύ άλλων αναφέρει ότι η Περιφέρεια γνώριζε από επίσημα χείλη ότι θα λειτουργήσουν εντός της δομής τάξεις, -παραρτήματα των υφιστάμενων σχολικών μονάδων- με αποτέλεσμα να αλλάξει ο σχεδιασμός και να ξεκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία για την εύρεση πλειοδότη στα τέλη Δεκεμβρίου. «Η πολιτική μας θέση για τη λειτουργία της δομής δεν επηρεάζει την υπηρεσιακή και ηθική μας υποχρέωση να μεταφερθούν τα παιδιά. Είμαι κατηγορηματικός. Θεωρούμε λάθος τη μεταστροφή του Υπουργείου. Όμως, δεν θα αφήσουμε τα παιδιά χωρίς καθόλου σχολείο», δήλωσε ο κ. Σπανός.
Η Υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Σοφία Βούλτεψη, σε ζωντανή συνέντευξη που έδωσε στα τέλη Ιανουαρίου στον περιφερειακό τηλεοπτικό σταθμό Star Κεντρικής Ελλάδας, μίλησε για ένα νέο εθνικό σχέδιο, όπου θα δίνετε η δυνατότητα εκπαίδευσης στα παιδιά πρόσφυγες-μετανάστες, χωρίς να επιβαρύνεται η τοπική κοινωνία. Η δημοσιογράφος ρωτάει την υφυπουργό αν η εκπαίδευση θα γίνεται μέσα στις δομές. Η κ. Βούλτεψη αποφεύγει να γίνει συγκεκριμένη λέγοντας ότι «θα υπάρξει ένα τέτοιο σχέδιο, αλλά δε θέλω να σας πω. Ξέρετε υπάρχει η τυπική και η άτυπη εκπαίδευση. Στην λογική μας είναι και στην λογική της Ε.Ε. να υπάρχει μια ειδική προετοιμασία όλων αυτών των ανθρώπων… είτε μείνουν εδώ, είτε επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Πάντως το ισχύον καθεστώς αποκλείεται να υπάρξει. Όλα θα γίνονται με τρόπο που δε θα επιβαρύνονται οι τοπικές κοινωνίες. Λίγο χρόνο θέλουμε», δήλωσε μεταξύ άλλων.
Η λειτουργία των ΔΥΕΠ είχε αποφασιστεί ήδη από το 2016. Υπήρχε επομένως σχεδιασμός να λειτουργήσουν μέσα στις δομές παραρτήματα σχολείων κυρίως νηπιαγωγείων, αλλά και δημοτικών και γυμνασίων μόνο όμως στην περίπτωση που η δομή βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τα αστικά κέντρα. Τον Αύγουστο του 2020 αποφασίστηκε η λειτουργία παραρτημάτων νηπιαγωγείων εντός των δομών. Η Υφυπουργός μίλησε χωρίς να γίνεται σαφής για ένα εθνικό σχέδιο εκπαίδευσης χωρίς να επιβαρύνονται οι τοπικές κοινωνίες. Τι άραγε σημαίνει επιβάρυνση; Μέχρι στιγμής πολλές ΜΚΟ παρέχουν εκπαιδευτικά προγράμματα μη τυπικής εκπαίδευσης εντός των Δομών. Άραγε μπορούν να δημιουργηθούν παραρτήματα των σχολείων μέσα στα κλειστά πλέον κέντρα φιλοξενίας, αυτόν τον ρόλο θα έχουν οι ΔΥΕΠ; Για τι είδους εκπαίδευση και για ποια κοινωνική ένταξη θα μιλάμε όμως τότε; Άραγε μια τέτοια απόφαση συνάδει με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και τα δικαιώματα του παιδιού; Ερωτήματα που τα αρμόδια υπουργεία πρέπει να απαντήσουν.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Οικογένεια Ιρακινών στην Ελλάδα Απειλείται με Θάνατο Από την Πολιτοφυλακή της Βασόρας
Τι Πιστεύουν τα Πολιτικά Κόμματα για την Gen Z
Η Τρομακτική Ιστορία Ενός Ξεναγού σε Ηφαίστειο, το Οποίο Εξερράγη
