Διασκέδαση

Τι Συμβαίνει με την Τέχνη στο Διαδίκτυο;

Kοινοποίηση

Tο άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο I-D.

Μπαίνοντας στην Electronic Superhighway, τη νέα αναδρομική έκθεση ψηφιακής τέχνης στην γκαλερί Whitechapel Gallery, έρχεσαι αμέσως αντιμέτωπος με το Text Butt, του Olaf Breuning, το οποίο κάνει αυτό ακριβώς που λέει στο ταμπελάκι – είναι μια υπερμεγέθης εκτύπωση οπισθίων διανθισμένη με ημι-συνεκτικά κείμενα. Ταυτόχρονα, το Homo Sacer του James Bridle, ένα προβαλλόμενο ολόγραμμα γυναίκας που μοιράζει προκηρύξεις από τις χάρτες των Ηνωμένων Εθνών και κρατικά έγγραφα, ανακοινώνει ότι «η ιθαγένεια είναι προνόμιο, όχι δικαίωμα».

Videos by VICE

Το Big Bang Data του Somerset House δεν είναι λιγότερο ενοχλητικό, ετερογενές ή άνισο. Παρακολουθώντας μια σειρά ταινιών μικρού μήκους σχετικά με τα προγράμματα παρακολούθησης της αμερικανικής κυβέρνησης, «από το είδος που η Στάζι μπορούσε μόνο να ονειρεύεται» σύμφωνα με έναν πληροφοριοδότη, είμαι ένα βήμα προτού πετάξω το κινητό μου την τουαλέτα, αλλά τα μάγια λύνονται όταν ένα λεπτό αργότερα έμπλεξα στη δίνη του I Know Where Your Cat Lives, ένα πείραμα δεδομένων που οπτικοποιεί ένα δείγμα τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου δημόσια διαθέσιμων φωτογραφιών από γάτες σ’ έναν παγκόσμιο χάρτη.


Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece

Παραδοσιακά, οι γκαλερί δεν αποτελούσαν προφανή χώρο για φιλοξενία τέτοιων εμπειριών διαδικτυακής τέχνης. Ίσως ακόμα να μην αποτελούν. Αλλά η αίσθηση της αποξένωσης, της υπερπληροφόρησης και του άγχους δεν είναι άγνωστη: είναι ακριβώς η κατάσταση που επικρατεί online. Οι εκθέσεις δεν είναι μικρού μεγέθους και θέτουν πολύ περισσότερα ερωτήματα από εκείνα που απαντούν. Γιατί βλέπουμε δυο εκθέσεις-ορόσημο τώρα; Τι ακριβώς συμβαίνει με την ψηφιακή τέχνη; Και μετά τι;

Ως ένα βαθμό είναι ζήτημα δυσκολίας, λέει η Claire Catterall, διευθύντρια εκθέσεων στο Somerset House. «Η ψηφιακή και διαδικτυακή τέχνη μέχρι σχετικά πρόσφατα ήταν δύσκολο να εκτεθεί», εξηγεί, «καθώς τόσο η παραγωγή της όσο και η σημασία της εξαρτώνται από τη γνώση των τεχνικών δυνατοτήτων των μέσων μαζικής ενημέρωσης». Με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να αλλάζουν ασταμάτητα, οι γκαλερί, οι καλλιτέχνες και το κοινό δεν στέκονται πολύ καιρό ακίνητοι ώστε η τεχνολογία να γίνει φυσιολογική ή κατανοητή.

Κατά τον James Bridle, τον διάσημο καλλιτέχνη, δοκιμιογράφο και επιμελητή που εμφανίζεται και στις δύο εκθέσεις, υπάρχουν επίσης εμπόδια που οι γκαλερί παλεύουν να ξεπεράσουν. «Τα έργα που είναι δύσκολο να πουλήσεις ή δύσκολο να τα βάλεις στον λευκό κυβικό χώρο της γκαλερί, είναι δύσκολο και να τα εκθέσεις», επιχειρηματολογεί. Γι’ αυτό τον λόγο, αυτή η επαναξιολόγηση «έχει καθυστερήσει» και ίσως πυροδοτήσει περισσότερο λεπτομερειακές συζητήσεις γύρω από την ψηφιακή τέχνη, αποζημιώνοντας έτσι για την έλλειψη κάλυψης από κριτικούς. Το ψηφιακό έχει φτάσει σε σημείο κορεσμού και το δημόσιο ενδιαφέρον είναι αρκετά μεγάλο για να δικαιολογεί μεγάλες εκθέσεις, λέει η Catterall. Καθώς το ψηφιακό βασίλειο επεκτείνεται εκθετικά, το κοινό γίνεται πολύ πιο δεκτικό σ’ αυτό, λέει. «Δεν είναι πλέον κάτι απόκοσμο, αλλά τώρα είναι μέρος της καθημερινότητάς μας». Τώρα, το εάν είναι πιο δεκτικοί ή απλώς πλέον δεν μπορούν να δραπετεύσουν είναι εντελώς άλλο θέμα.

Amalia Ullman, Excellencies and Perfections

Μία από τις σπαζοκεφαλιές όταν βλέπεις θεάματα σαν αυτό είναι να συνειδητοποιήσεις το αναπόδραστο του ψηφιακού στη νέα οπτική εμπειρία ενώ ταυτοχρόνως κοιτάς την ψηφιακή διάσταση στην τέχνη που εκτίθεται. Διαβάζω μια συνομιλία στο Grindr που είναι ανεβασμένη στον τοίχο και παράλληλα κάνω κι εγώ μία˙ κοιτάς την εξερεύνηση της Amalia Ullman στο Instagram για τα πρότυπα ομορφιάς και την πίεση στο γυναικείο σώμα ενώ ταυτόχρονα ποστάρεις κι εσύ στο Instagram.

Η τέχνη του διαδικτύου δεν κάνει απλώς ένα πράγμα και το χαοτικό χαρακτηριστικό της σημαίνει ότι προς το παρόν αψηφά την κατηγοριοποίηση, αλλά και οι δύο εκθέσεις έχουν πολλά κοινά.

Είναι και οι δύο βαθιά πολιτικές, είτε πρόκειται για τη χρήση των μοντριανικών εκτυπώσεων του Douglas Coupland για τη συσκότιση των χαρακτηριστικών σε πρόσωπα ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το οργουελικό software αναγνώρισης προσώπων του facebook στη Whitechapel Gallery είτε πρόκειται για τα ντοκιμαντέρ που αφορούν την καταστρατήγηση του αστικού δικαίου από την αμερικανική πολιτεία όσον αφορά την εξόρυξη δεδομένων των πολιτών της. Ωστόσο δεν είναι όλες τρομακτικές, ολοκληρωτικές διακηρύξεις. Η υπερδιασύνδεση και η τεχνολογική αλλαγή σημαίνουν επίσης διασκέδαση (εκείνη η εγκατάσταση με τις γάτες ήταν φανταστική), νέες κοινότητες πέρα από τα παραδοσιακά γεωγραφικά όρια και νέες ουτοπίες που θα ήταν αδιανόητες έστω και πέντε χρόνια πριν.

Douglas Coupland, Deep Face

Ουσιαστικά, οι εκθέσεις είναι καλύτερες όταν συμπυκνώνουν την αμφιθυμία που χαρακτηρίζει το ψηφιακό βασίλειο. Δημιουργεί νέους κόσμους, αλλά αυτοί οι κόσμοι είναι μερικές φορές ακόμα χειρότεροι από αυτόν της πραγματικής ζωής. Όπως λέει το Data Will Help Us του Jonathan Harrison στο Somerset House: «Θα μας κάνει να νιώσουμε συνδεδεμένοι, αλλά θα μας βοηθήσει να νιώσουμε αγαπημένοι;» Το τι σημαίνουν αυτές οι εκθέσεις για το μέλλον της τέχνης του διαδικτύου και τι σημαίνει η τέχνη του διαδικτύου για το μέλλον δεν είναι σαφές. Η εικονική φύση του έργου και η εμμονή με την αέναη αναπαραγωγή και κοινή χρήση εικόνων έχει ήδη αναιρέσει τις έννοιες της πρωτοτυπίας, της ατομικότητας του καλλιτέχνη και την αντίληψη της γκαλερί ως αποκλειστικού προμαχώνα του κόσμου της τέχνης – ένα θεσμικό όργανο που αποφασίζει εάν θα αποδεχθεί ή όχι την ψηφιακή τέχνη. Με τα λόγια του Bridle: «Η γκαλερί είναι τώρα μέρος του διαδικτύου, και όχι το αντίθετο».

Υπάρχουν όμως νέες κατευθύνσεις που μπορούμε να διακρίνουμε. Όλο και περισσότερο απομακρυνόμαστε από το να συζητάμε για την ψηφιακή τέχνη ως ομοιογενή μάζα –ή τη χρήση του όρου «μετα-διαδικτυακό», με τον οποίο στην πραγματικότητα δεν συμφωνεί κανείς– και διαχωρίζουμε τα διάφορα είδη. Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν διαφορές μεταξύ της δικτυωμένης τέχνης, της τέχνης του διαδικτύου και της ψηφιακής τέχνης, αλλά δεν έχει ακόμα επικυρωθεί ποιες ακριβώς είναι.

Υπάρχουν συνέπειες και στον πραγματικό κόσμο. Το Somerset House αναφέρει ότι τα δεδομένα αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τον εαυτό μας και εκφράζει την άποψη ότι θα δημιουργήσουν και δημιουργούν τον «ποσοτικοποιημένο εαυτό» –έναν εαυτό που παρακολουθεί πόσα βήματα χρειάζονται, πόσο πολλά likes συσσωρεύει, από πόσους ακολουθείται– που δυνητικά περιορίζεται σε σύνολα δεδομένων και μοτίβα.


Δυο Μέρες και Κάτι με τον Νικήτα Κλιντ και τις Ρόδες United

Δείτε ακόμα: Το Πορτραίτο του «Λύκου του Λονδίνου»


Ο Jacolby Satterwhite, ο καλλιτέχνης πίσω από το Reifying Desire 6, μια οργιαστική βιντεοεγκατάσταση, υποστηρίζει κάτι εξίσου βαθύ. «Πιστεύω ότι το διαδίκτυο θα συνεχίσει να καθιστά ασαφή τα όρια μεταξύ του χειροπιαστού και του αφηρημένου», λέει, «το διαδίκτυο θα καταστρέψει τη γραμμική χειρωνακτική εργασία και θα αποθεώσει το εκκεντρικό. Η Σχολή Τεχνών θα γίνει η νέα νομική σχολή». Τολμηρές αξιώσεις, αλλά το γεγονός ότι δυο μεγάλες γκαλερί εξερευνούν αυτά τα ερωτήματα υποδηλώνει πως το ψηφιακό είναι κάτι με το οποίο πρέπει να εμπλακούμε εάν πρόκειται να το ελέγξουμε, και ότι το αντίστροφο. Καμία αξίωση δεν φαίνεται πολύ τολμηρή.

Το κυριότερο συμπέρασμα όμως που εξάγεται είναι το απρόβλεπτο. Δεν μπορείς να μαντέψεις τι θα δεις στις επόμενες δύο εκθέσεις, πόσο μάλλον το πού μας πηγαίνει η τεχνολογία τα επόμενα χρόνια. Αλλά αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο το 2016. Σύμφωνα με τον Omar Kholeif, επικεφαλής επιμελητή του Electronic Superhighway: «Κάθε εξέλιξη στην ψηφιακή τέχνη στο μυαλό μου ήταν εντελώς απροσδόκητη – η πραγματικότητα είναι ότι οι καλλιτέχνες συνεχώς ανοίγουν νέα θέματα για εμάς να εξετάσουμε κριτικά, με τρόπους που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί».

Παρά τον καινοτόμο χαρακτήρα των έργων που εκτίθενται, ίσως οι καλλιτέχνες κάνουν αυτό ακριβώς που έκαναν εξαρχής.

Περισσότερα από το VICE

Χλιδάτα Πάρτι, Τρέλες και ο Κολλητός του Leonardo DiCaprio στα 90’s

Πώς Είναι η Ζωή σου Όταν Είσαι Γκέι στη Φυλακή

Είκοσι Ξεκαρδιστικά Μαθήματα Ελληνικής και Παγκόσμιας Ιστορίας

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.