Το «Πρελούδιο» Ενός Ανησυχητικά Καυτού Καλοκαιριού

Ήταν 2 και κάτι το μεσημέρι, της 1ης Αυγούστου του περσινού καλοκαιριού στο νησί της Ρόδου, όταν χτυπάει το τηλέφωνο του εθελοντή πυροσβέστη Θανάση Χείλαρη και τον καλούν σε επιφυλακή. Ήταν Κυριακή και βρισκόταν για μπάνιο με την οικογένειά του όταν ξέσπασε στο νησί ένα σκληρό πύρινο μέτωπο. «Όπως οφείλουμε, έφυγα από τη θάλασσα και έτρεξα να προετοιμαστώ για να μεταβώ στην υπηρεσία μου», αναφέρει χαρακτηριστικά για τη στιγμή που κλήθηκε να μεταβεί στην κατάσβεση της πυρκαγιάς που έκαψε περίπου 10.000 στρέμματα δασικής και γεωργικής έκτασης, τρομοκράτησε τους ντόπιους και απασχόλησε έντονα τη διεθνή επικαιρότητα που δεν σταματούσε να μετράει πύρινα μέτωπα ανά την Ελλάδα. Σε άμεσο κίνδυνο τέθηκε η Κοιλάδα των Πεταλούδων, ένας σημαντικός βιότοπος στο νησί της Ρόδου που ανήκει στο δίκτυο Natura 2000, ενώ σε σχεδόν ολική καταστροφή οδηγήθηκε η Φάρμα των Στρουθοκαμήλων, ένα σημαντικό landmark του νησιού και ένα ιδιαίτερο Petting Zoo που δημιουργήθηκε το 2000 με σκοπό οι επισκέπτες να μπορούν να έρθουν σε άμεση επαφή με τα ζώα.

Οι υψηλές θερμοκρασίες και η παρατεταμένη ξηρασία στάθηκαν «βοηθοί» στο ξέσπασμα μιας τέτοιας πυρκαγιάς και στην ταχύτατη εξάπλωσή της. Η έκταση και επικινδυνότητα της πυρκαγιάς ήταν τόσο έντονη που το νησί χρειάστηκε να ενισχυθεί με 56 πυροσβέστες και 14 οχήματα που κατέφθασαν ακτοπλοϊκώς από τον Πειραιά.

Σημαντική και ισάξια θέση και συμβολή μαζί με τους πυροσβέστες του Πυροσβεστικού Σώματος του νησιού κατέχουν και οι εθελοντές πυροσβέστες που πέρσι πάλεψαν και κάθε χρόνο παλεύουν με τον ίδιο ζήλο και την αγάπη για την προστασία του τόπου τους. Το VICE επισκέφθηκε τον χώρο της Φάρμας λίγες μέρες μετά την καταστροφική πυρκαγιά τον Αύγουστο του 2021. Εννέα μήνες αργότερα συναντάμε στη Ρόδο τον Θανάση Χείλαρη και τον Γιάννη Κωτιάδη, δύο εθελοντές πυροσβέστες που εκπροσωπούν την Πανελλήνια Ένωση Εθελοντών Πυροσβεστών και τον Γιάννη Καλαφατά, ιδιοκτήτη της Φάρμας.

Ο Θανάσης Χείλαρης και ο Γιάννης Κωτιάδης μίλησαν για τις δυσκολίες και τη βαρύτητα που φέρει το να είσαι εθελοντής πυροσβέστης, αλλά και την πληρότητα που τους φέρνει αυτή η προσφορά. «Κάνεις κάτι επειδή το αγαπάς, για τον τόπο σου, για το αύριο, για τα παιδιά σου, για όλους μας. Εμένα η αμοιβή μου είναι το ευχαριστώ από έναν πολίτη, από τους αξιωματικούς και από τους συνάδελφούς μου. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση», περιγράφει ο Γιάννης Κωτιάδης. Με αγάπη πρώτα για τον τόπο τους και με δική τους οικονομική επιβάρυνση, αφού το κράτος δεν τους προσφέρει τον απαραίτητο εξοπλισμό, αφιερώνουν τον προσωπικό τους χρόνο και καλούνται καθημερινά να συνδράμουν σε οτιδήποτε προκύπτει στο νησί όπως τροχαία, αστικές και δασικές πυρκαγιές, εξαφανίσεις, πλημμύρες κ.λπ. Οι εθελοντές πυροσβέστες που ανήκουν στο Πυροσβεστικό Σώμα Ελλάδος είναι ισότιμοι με τους μόνιμους με τη μόνη διαφορά ότι δεν αμείβονται, ενώ παράλληλα είναι οι μόνοι πιστοποιημένοι και αναγνωρισμένοι εθελοντές. «Χαίρομαι που ανήκω στο σώμα διότι αυτά που μπορούμε να προσφέρουμε δυστυχώς στις εθελοντικές ομάδες δε μπορείς. Σε ένα μεγάλο μέτωπο, σπάνια θα δεις να μπαίνει ένα πολίτης, δηλαδή ένας εθελοντής της Πολιτικής Προστασίας. Εμείς, επειδή ανήκουμε στο Σώμα, θα μπούμε και πρώτη και δεύτερη και τρίτη γραμμή γιατί υπάρχει ο νόμος που σε καλύπτει για ό,τι και να πάθεις», μας αναφέρει ο Θανάσης Χείλαρης. Με μια πρώτη εκπαίδευση 120 ωρών και με τις ετήσιες εκπαιδεύσεις και προετοιμασίες για την αντιπυρική περίοδο, οι εθελοντές πυροσβέστες είναι υποχρεωμένοι να κάνουν τρεις 8ωρες βάρδιες τον μήνα. Όπως μας αναφέρει όμως ο Θανάσης και ο Γιάννης, οι περισσότεροι εθελοντές έχουν έναν ασύρματο στο σπίτι τους και δεν αρκούνται σε αυτές τις τρεις βάρδιες καθώς το μικρόβιο και η επιθυμία που έχουν μέσα τους, τους θέλει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ενεργοί.

Το μόνο που επεσήμαναν με μεγάλη τους πικρία, δεν είναι ούτε οι αντίξοες συνθήκες ούτε τα τραγικά πολλές φορές περιστατικά με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι, αλλά τον ελλιπή ή και ανύπαρκτο εξοπλισμό που τους διαθέτει το κράτος. Τις περισσότερες φορές με δικά τους έξοδα αντικαθιστούν τα ειδικά άρβυλά τους, τις μάσκες αερίων και όλο τους τον εξοπλισμό. «Αν δεν έχεις τον κατάλληλο εξοπλισμό δεν θα μπεις και στο κατάλληλο συμβάν. Το κάθε είδος που φοράμε είναι για κάποιον λόγο», αναφέρει ο Θανάσης. Είναι εκπαιδευμένοι καταλλήλως για να γνωρίζουν έως ποιο σημείο μπορούν να φτάσουν για μη θέσουν τη ζωή τους σε κίνδυνο, σε αντίθεση πολλές φορές με τους πολίτες, που όπως μας περιγράφει ο Θανάσης και ο Γιάννης, εκφράζονται λέγοντας «τι κάνει ο τρελός», «μπήκε μέσα για να πεθάνει» ή «αυτοί γιατί κάθονται εδώ και δεν πάνε να σβήσουν τη φωτιά» εν αγνοία τους. Ο Γιάννης μας αναφέρει ότι «πάνω από όλα είναι η ασφάλεια του ανθρώπου. Στην πυρκαγιά αναπτύσσονται πάρα πολύ μεγάλες θερμοκρασίες και συχνά δε μπορείς να δουλέψεις. Αυτό όμως ο πολίτης δε το καταλαβαίνει. Βλέπει μια φωτιά εκεί πάνω και σου λέει “γιατί δεν πάει”; Υπάρχει ένας λόγος που δεν πάει». Τα θερμικά φορτία που δέχονται είναι τεράστια και η μάχη των πυροσβεστών με πεύκα με φλόγα άνω των 15 μέτρων είναι κυρίως άνιση.

Σε μια τέτοια άνιση μάχη κλήθηκαν να βοηθήσουν και οι δυο τους στην περσινή καταστροφική πυρκαγιά του νησιού. Το δάσος ήταν πυκνό και η πυρκαγιά κινούνταν κυρίως σε δύσβατες ρεματιές όπου η πρόσβαση των επίγειων δυνάμεων ήταν ανέφικτη. Κλήθηκαν και οι δύο να συνδράμουν στην ευρύτερη περιοχή της Παναγίας Παντάνασσας. Την ημέρα εκείνη το θερμόμετρο έδειχνε κοντά στους 45 βαθμούς χωρίς ιδιαίτερους ανέμους. «Όταν όμως φτάσαμε εδώ, έβλεπες λες και φυσούσε 7-8 μποφόρ. Το μικροκλίμα αλλάζει απότομα», αναφέρει ο Γιάννης.

Και οι δυο τους βοήθησαν στην κατάσβεση της φωτιάς όταν έφτασε στην Φάρμα των Στρουθοκαμήλων. Δυστυχώς, η φωτιά πέρασε σχεδόν μέσα από όλη τη φάρμα, με την οικογένεια Καλαφατά να βλέπει τους κόπους μιας ζωής να χάνονται μέσα σε λίγη ώρα. Παράλληλα με τον Θανάση και τον Γιάννη, ο Γιάννης Καλαφατάς, ιδιοκτήτης της Φάρμας, πάλευε στο ίδιο μέρος να σώσει τα ζώα του και το σπίτι του με όσα μέσα διέθετε. «Δεν είχε πολύ αέρα εκείνη την ημέρα αλλά είχε 45 βαθμούς. Πίστευα ότι θα τη σβήσουν. Φτάνω στη Φάρμα, οι πυροσβέστες ήταν ήδη εδώ πέρα και κάναμε εκκένωση της Φάρμας γιατί είχαμε τουρίστες μέσα. Πηγαίνω πάνω στο βουνό γιατί είμαι ο μόνος που ξέρει το μονοπάτι και για να δώσω εικόνα, γιατί πέρα από το ελικόπτερο δεν είχαμε εικόνα. Και βλέπω τη φωτιά να πλησιάζει επικίνδυνα και φωνάζω από πάνω «ξεκινήστε». Κατέβηκα τρέχοντας από πάνω επειδή με πλησίαζε από το βουνό. Την ένιωθα τη φωτιά. Ώσπου να φωνάξω και να δώσω οδηγίες από το τηλέφωνο είχε κάνει 50 μέτρα η φωτιά και είχε φτάσει ήδη στο λόφο. Κατεβαίνω κάτω και δίνω εντολή όσα ζώα μπορούμε να τα πάρουμε στους στρουθοκαμήλους, να ανοίξουμε όσα ζώα μπορούμε καθώς για κάποια υπάρχει πρωτόκολλο και απαγορεύεται να αφεθούν ελεύθερα για την προστασία του νησιού», περιγράφει ο Γιάννης.

Η φωτιά για λίγη ώρα παρέμεινε στάσιμη σε μια χαράδρα και χωρίς ανέμους όλοι όσοι βρίσκονταν στο πεδίο γέμισαν με λίγη ελπίδα. «Ξαφνικά φυσάει και βλέπω από κάτω καπνούς, βλέπω και στη μέση. Βλέπω τρία μέτωπα να έρχονται προς εμάς. Ακούμε και από τον ασύρματο ότι πάει και σε ένα άλλο σπίτι και τρέχαμε και δε φτάναμε. Εγώ θυμάμαι έτρεχα παράλληλα με τη φάρμα και η φωτιά με προσπερνούσε στο τρέξιμο. Παίρνω το μηχανάκι και βλέπω έναν εθελοντή να προσπαθεί να τραβήξει έξω τις καμήλες. Δεν είχε δει τη φωτιά από πίσω που ερχόταν και του λέω “άστο και φύγε”, μου λέει “θα καούνε” και του λέω “θα καείς και εσύ, δεν έχουμε επιλογή”», λέει ο Γιάννης.

Συγκεντρώθηκαν στην είσοδο και αποφάσισαν πως η μάχη ήταν χαμένη και πως θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τη φάρμα αφού ήταν περικυκλωμένη με πεύκα 15 μέτρων τυλιγμένα στις φλόγες. «Έφυγα πρώτος με το μηχανάκι», λέει ο Γιάννης, «και μόλις περνάω, πίσω μου καλύπτει η φωτιά το πάρκινγκ και τη βλέπω να τους σκεπάζει. Ήταν εκεί ο πατέρας μου, η μητέρα μου, τα αδέρφια μου, κάποια παιδιά φίλοι μου και ένα πυροσβεστικό και λέω πάνε αυτοί. Καθώς έφευγα μου κάνουν νόημα να πάω δεξιά στα αμπέλια. Πήγα παρακάτω και βλέπω τη φωτιά να περικυκλώνει και το αμπέλι και λέω τώρα τελείωσε. Παίρνω τηλέφωνο την αρραβωνιαστικιά μου και της λέω ότι μάλλον τους έχασα και ότι έρχεται και η σειρά μου».

Μετά από ώρα ο Γιάννης κατάφερε να απεγκλωβιστεί και να επικοινωνήσει με τους δικούς του. Ήταν όλοι καλά και προσπαθούσαν να επαναφέρουν την γεώτρηση που δε λειτουργούσε λόγω καθολικού black out στο νησί. «Μπήκα ξανά μέσα με πυροσβεστικό και ξεκινήσαμε την κατάσβεση. Είδα τους δικούς μου πεσμένους κάτω να κλαίνε, το σπίτι καιγόταν και λέω αφήστε το σπίτι, πάμε παρακάτω. Και βλέπω κάποια ζώα καμένα αλλά μετά ξεκίνησα να βλέπω ζώα που ήταν εντάξει. Ξεπηδούσαν μέσα από τους καπνούς τα ελάφια, στρουθοκάμηλοι και έβαλα τα κλάματα γιατί ζούσαν», περιγράφει με συγκίνηση ο Γιάννης.

Έπειτα από τον έλεγχο της περισσότερης φωτιάς, οι πυροσβέστες αποχώρησαν και μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο που υπήρχε δίπλα και έφθανε η φωτιά. Ήταν ακόμα πιο σημαντικό να προστατευθεί το στρατόπεδο που θα έβαζε σε τρομερή επικινδυνότητα όλο το νησί. Η φωτιά κατέκαψε σχεδόν όλη τη φάρμα, τις αποθήκες, τα κλουβιά και το σπίτι της οικογένειας που διέμενε εκεί. Τα περισσότερα ζώα σώθηκαν παρ’ όλους τους τραυματισμούς τους. Από τα 300 χάθηκαν 22. Τα ζώα ήταν για μέρες πληγωμένα και σοκαρισμένα. Πολλοί εθελοντές όπως και έξι εθελοντές κτηνίατροι βοήθησαν με κάθε τρόπο στην φροντίδα των ζώων. «Ένας από τους τρεις σοβαρούς τραυματισμούς που είχαμε ήταν στο μωρό καμηλάκι, έξι μηνών, που σώθηκε γιατί μπήκαν μπροστά οι γονείς του και μας πήρε δύο μήνες η θεραπεία του. Κάθε δύο μέρες του αλλάζαμε γάζες κτλ και ήταν πολύ δύσκολο ένα ζώο 400 κιλά να το έχεις κάτω και να μένει ακίνητο ενώ παράλληλα σπαράζει από τους πόνους. Όσοι εθελοντές ερχόντουσαν έφευγαν κλαίγοντας. Μετά την τρίτη μέρα τους έφυγε το σοκ, έτρωγαν και έπιναν».

Για μέρες έμεναν σε αντίσκηνο για να επιτηρούν το χώρο από τις συνεχείς αναζωπυρώσεις που υπήρχαν, ενώ παράλληλα όπως λέει ο Γιάννης «έπρεπε να είμαστε εδώ για τα ζώα και μήπως έρθει κάποιος γιατί από εκείνο το βράδυ και για μια εβδομάδα και μετά κυκλοφορούσαν περίεργα αγροτικά για πλιάτσικο». Παρά το ότι ακόμα μετρούσαν τις πληγές τους, μετά την πρώτη εβδομάδα αποφάσισαν ότι θα έπρεπε η Φάρμα να ξαναλειτουργήσει άμεσα. «Η μητέρα μου δεν είχε δει την κατάσταση. Την είχα διώξει 5 η ώρα, της είπα να πάρει ό,τι λεφτά έχει το σπίτι και τις άδειες της φάρμας και να φύγει. Την επόμενη μέρα που ήρθε έκλαιγε και έλεγα ότι καταστραφήκαμε και εγώ της είπα ότι σε δύο εβδομάδες θα ανοίξουμε. Μου είπε ότι είμαι τρελός», είπε ο Γιάννης. Όπως μας περιέγραψε, χάρη στον κόσμο κατάφεραν και επανήλθαν γρήγορα.

Οι πόρτες της Φάρμας άνοιξαν στις 16 Αυγούστου, 15 μέρες μετά την πυρκαγιά. «Είχαμε απίστευτη υποστήριξη από τον κόσμο σε σημείο που την τέταρτη μέρα είπαμε ότι δε θέλουμε άλλα ρούχα και τρόφιμα. Ξεκίνησε μετά και η φωτιά στην Εύβοια και στείλαμε οκτώ κούτες ρούχα που φέρνανε για εμάς που ήταν όλα καινούργια με ετικέτες. Ερχόταν ένας άνθρωπος, ο κύριος Θυριάκης, που έχει βουστάσιο με ένα τεράστιο βυτίο και έπλενε πέντε μέρες πάνω κάτω για να φύγει η στάχτη». Ο Γιάννης περιγράφει με μεγάλο θαυμασμό και ευγνωμοσύνη τη βοήθεια που τους πρόσφεραν οι ντόπιοι και για την αγάπη που έδειξαν στη Φάρμα. Η άμεση επανέναρξη της ήταν μονόδρομος αφού για την συντήρηση των ζώων χρειαζόντουσαν άμεσα χρήματα. Μετά από δύο χρονιές κορονοϊού, η φωτιά ήταν το τρίτο οικονομικό και ψυχολογικό χτύπημα. «Εμάς το 70% των τροφών ήταν δικές μας καλλιέργειες που κάηκαν, οπότε θα θέλαμε 70% περισσότερα χρήματα για ζωοτροφές που είναι δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Ρίξαμε όλα μας τα λεφτά. Από το κράτος δεν έχουμε λάβει τίποτα ακόμα», αναφέρει ο Γιάννης.

Πέρα από την ανύπαρκτη υποστήριξη και άμεση βοήθεια του κράτους, η πρόληψη για να αποφευχθούν τέτοιες καταστροφικές καταστάσεις είναι μηδενική. Ο Γιάννης και η οικογένεια του ζητούν επί χρόνια αντιπυρικές ζώνες γύρω από τη φάρμα αλλά βρίσκουν την πόρτα κλειστή από το δασαρχείο. «Οι επιχειρήσεις που είναι μέσα στο δάσος έχουν αυτό το πρόβλημα εδώ και χρόνια με το δασαρχείο. Πάντα ακούμε όχι. Εμείς λέμε να κόψουμε ένα δέντρο και θα φυτέψουμε άλλα τρία. Χρειάζονται αντιπυρικές ζώνες. Ακόμη και οι πυροσβέστες δεν μπορούν να πιάσουν ένα μέτωπο που ήταν ένα χιλιόμετρο με 45 βαθμούς και να σβήσουν μια φωτιά, ούτε τα αεροπλάνα και τα ελικόπτερα. Αν υπήρχε μια στοιχειώδη ζώνη θα την έβγαζα τη δουλειά με τα δικά μου μέσα. Κάθε 50 μέτρα έχουμε κρουνούς. Δεν μπορώ όμως να πολεμήσω το δάσος», αναφέρει ο Γιάννης. Μετά το πέρας της φωτιάς κινήθηκαν άμεσα για να διεκδικήσουν αντιπλημμυρικά έργα προτείνοντας γρήγορες και οικονομικές λύσεις όμως η περιφέρεια τους απαντούσε πώς δεν υπάρχει άδεια.

Η πρόληψη με αντιπυρικές ζώνες και αντιπλημμυρικά έργα ήταν σχεδόν πάντοτε κάτι που στεκόταν αδιάφορο στις δράσεις των εκάστοτε κυβερνήσεων. Το φετινό καλοκαίρι αναμένεται ιδιαίτερα ζεστό με αυξημένους βαθμούς επικινδυνότητας ανά περιοχές της Ελλάδας. «Σε ό,τι αφορά το φετινό καλοκαίρι, θεωρούμε ότι θα είναι ένα δύσκολο καλοκαίρι, όμως είμαστε προετοιμασμένοι πάντα για το χειρότερο γιατί όπως έχουμε ενημερωθεί θα έχουμε αρκετά υψηλές θερμοκρασίες και πολλούς αέρηδες. Έχουμε ζητήσει να έρθουν εναέρια μέσα στο νησί και να παραμείνουν εδώ καθ' όλη τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου για να υπάρχει πιο άμεση επέμβαση και ελπίζουμε ότι όλα θα πάνε καλά», μας αναφέρει ο εθελοντής πυροσβέστης Θανάσης.

Στη Φάρμα ακόμα φυτεύουν και φτιάχνουν σκιές, καθώς όπως μας λέει ο Γιάννης Καλαφατάς «το καλοκαίρι φέτος θα έχει ακόμα πιο πολύ ζέστη και θα έχει δυνατές φωτιές. Δεν υπάρχει πρόληψη στην Ελλάδα. Ήταν μια όαση εδώ, αφού όμως όλα κάηκαν, εμείς πια δεν έχουμε φόβο και δεν διατρέχουμε κίνδυνο. Ο καμένος τη φωτιά δε την φοβάται».

Περισσότερα από το VICE

Το Animation που Αποτυπώνει την Κινηματογραφικότητα του Ελληναριού

Σταμάτα το Doomscrolling και Δες Αυτές τις Φωτογραφίες του Γαλαξία

Την Αστρολογία μου Μέσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.