PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2--7
Μουσική

Τον «Σκηνοθέτη» από τους FFC Άρχισαν να τον Αναγνωρίζουν Μετά τη Διάλυση του Γκρουπ

Ο Δημήτρης Πετσούκης ανατρέχει στην ιστορία του πρώτου ελληνικού rap συγκροτήματος, θυμάται το πρώτο και τελευταίο live στο Ρόδον, τη συναυλία με τους Public Enemy και σχολιάζει την trap.
PM
φωτογραφίες P. Maidis

Τα τραγούδια των FFC είναι τα πρώτα rap ακούσματα που είχα ποτέ στη ζωή μου. Ήταν κάπου στη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο, όταν πήραμε τον πρώτο υπολογιστή στο σπίτι. Ήμασταν σχεδόν ψηφιακά αναλφάβητοι ακόμα. Θυμάμαι ότι είχε έρθει ένας «κομπιουτεράκιας» φίλος του πατέρα μου για να μας δείξει πώς δουλεύει το PC και να μας εγκαταστήσει διάφορα προγράμματα. Σε κάποια φάση είπε «θα σας περάσω κι έναν φάκελο με μουσική, διάφορα τραγούδια». Αυτός ο φάκελος είχε χιλιάδες κομμάτια καλλιτεχνών, από Νταλάρα μέχρι Julio Iglesias. Τρομερή ποικιλία! Από το digging στους υποφακέλους εκεί μέσα, ξαφνικά βγήκα σε ένα «ξέφωτο». Για πρώτη φορά άκουσα κάτι τύπους να τραγουδούν σαν να μιλάνε γρήγορα πάνω στον ρυθμό της μουσικής και είχα εκστασιαστεί. Περιττό να πω ότι άκουγα αυτόν τον φάκελο κάθε μέρα στο repeat για μήνες. Στην πορεία ανακάλυψα μερικά ακόμη rap τραγούδια εκεί μέσα και αυτή ήταν η μύησή μου στον κόσμο του hip hop.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στην πορεία των χρόνων δεν με παραξένεψε η παρουσία των FFC σε εκείνη την αλλοπρόσαλλη συλλογή κομματιών που είχαν περαστεί στον υπολογιστή μας. Οι Fortified Concept, άλλωστε, είναι το πρώτο hip hop συγκρότημα που υπήρξε στην Ελλάδα. Αυτό έχει γράψει η ιστορία: Από το 1987. To συγκρότημα, ωστόσο, το 2005 διαλύεται μετά την αποχώρηση του τραγουδιστή Κώστα Κουρμένταλα (Ρυθμοδαμαστής) πραγματοποιώντας το τελευταίο live τους στο θρυλικό Ρόδον club και κυκλοφορούν τον τελευταίο τους δίσκο με τίτλο Αντιληψίες Συνείδησης. Από τότε μέχρι τώρα, η επιθυμία του κοινού για ένα ακόμη live συνέχισε να υπάρχει και αυτό αποτέλεσε την αιτία να δημιουργηθεί στο μυαλό του Δημήτρη Πετσούκη (Σκηνοθέτης), ιδρυτή, στιχουργού και μουσικού παραγωγού του συγκροτήματος, η ιδέα για ένα ακόμη live FFC έστω και χωρίς την πλήρη σύνθεση του γκρουπ. Αυτή η ιδέα παίρνει σάρκα και οστά στον χώρο του Faliro Summer Theater σε μια συναυλία-γιορτή αφιερωμένη στην μουσική και στους στίχους των FFC με τη συμμετοχή αξιόλογων καλλιτεχνών (Άυλος 542, Δημήτρης Μεντζέλος, Ζωγράφος, Κοινοί Θνητοί, Μαρία Ρίζου, Νικόλας / Razastarr, Ρήγας, Ταφ Λάθος, Anser, JK-1, Lobo, Social Waste + Αντίποινα, Taki Tsan, Weird και special dj set: Mαρίνα / Στίχοιμα). 

«Τους ξέρω όλους και τους εκτιμώ, ως ανθρώπους και ως καλλιτέχνες. Για αυτό θα βρίσκονται στο tribute live», λέει ο Σκηνοθέτης σχετικά με την επιλογή των καλλιτεχνών που θα δώσουν το παρών σε αυτή την ιστορική συναυλία. «Το πρόγραμμα θα έχει αυστηρά και μόνο κομμάτια από FFC», συμπληρώνει και γεμίζει το ποτήρι του με μπίρα. Βρεθήκαμε στα μέρη του, στην Καισαριανή. «Γεννήθηκα στον Βύρωνα και μετά από δύο-τρία χρόνια ήρθα στην Καισαριανή», θυμάται. Επίσης θυμάται την αντιπαλότητα μεταξύ Βύρωνα και Καισαριανής παλιότερα. «Ήμασταν στα "μαχαίρια". Πολύ ξύλο, άσχημο. Εγώ και η παρέα μου, μπορώ να πω ότι σπάσαμε αυτά τα δεσμά. Ήμασταν οι πρώτοι Καισαριανιώτες που κάναμε παρέα με Βυρωνιώτες. Ήταν ανήκουστο τότε να κάνεις τέτοιου είδους μικτές παρέες. Μετά από καιρό, ευτυχώς, έσβησε αυτή η κόντρα», λέει ο Δημήτρης Πετσούκης, που σήμερα είναι 50 ετών.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Σχετικά με το αν παραμένει ακόμα και σήμερα hip hop ακροατής, απαντά ότι «από το 2000 και μετά άρχισα να ακούω hip hop όλο και λιγότερο. Δηλαδή, αν καθίσω σπίτι μου για να "αράξω" δεν θα ακούσω hip hop. Θα ακούσω μουσική από ταινίες ή κλασική μουσική - τέτοια πράγματα». Πριν πιάσουμε το κουβάρι από την αρχή για να ξετυλίξουμε ένα μικρό μέρος της ιστορίας των FFC σε αυτήν τη συνέντευξη, κάνουμε μια στάση στο 2005 και τη διάλυση του γκρουπ. Ήταν μια πικρία άραγε; «Ένιωσα πικρία, ναι, αλλά όχι απότομα. Ήταν κάτι που ερχόταν, το περίμενα. Δεν είναι ότι έσκασε "βόμβα". Αυτό που μου άφησε τη μεγαλύτερη πικρία, ίσως, είναι το γεγονός πως όταν ξεκινούσαμε ως γκρουπ είχαμε βάλει στόχο να παίξουμε κάποτε στο Ρόδον, που θεωρείται κλασικό live-άδικο. Και όταν το καταφέραμε, εγώ ήξερα ήδη ότι ο Κώστας θα αποχωρήσει από το συγκρότημα - είχαμε μιλήσει. Από τη μία χαιρόμουν που έπαιζα στο Ρόδον και από την άλλη σταματούσε το γκρουπ. Ήταν το πρώτο και τελευταίο μας live στο Ρόδον», λέει χαρακτηριστικά σχετικά με την αποχώρηση του Κώστα Κουρμένταλα (Ρυθμοδαμαστής).

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2--3.jpg

VICE: Ποιο ήταν το πρώτο-πρώτο live των FFC;
Δημήτρης Πετσούκης (Σκηνοθέτης / FFC)
: Στην Αίθουσα Προσκόπων στον Βύρωνα. Πιτσιρικάδες τότε, νοικιάσαμε τον χώρο, πήραμε τα μηχανήματα, βάλαμε κάτι φίλους στην είσοδο - εντελώς DIY κατάσταση όλο. Μετά έγινε ένα ακόμη live σε μία ντίσκο στην Καισαριανή. Και το τρίτο μας live, αλλά το πρώτο καλά οργανωμένο και επίσημο, ήταν στην ντισκοτέκ Β-52, επί της Λεωφόρου Βουλιαγμένης.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ποια ήταν η αίσθηση πάνω στη σκηνή τότε;
Ήμασταν στον κόσμο μας. Εμάς μας ένοιαζε να παίξουμε μπροστά σε άλλους. Ακόμη και σε δέκα άτομα να παίζαμε, ζούσαμε το όνειρο. Όταν είσαι 15-16 χρονών δεν σε νοιάζουν πολλά. Σε νοιάζει, απλώς, να πεις τα τραγούδια σου. Ήταν όλα πρωτόγνωρα τότε. Φυσικά, δεν βγάζαμε λεφτά.

Ποια είναι τα συναισθήματά σου για το tribute live τώρα;
Το πρώτο πράγμα που ένιωσα ήταν άγχος. Βασικά, όχι. Πρώτα χαρά, αμέσως μετά άγχος. Διότι έπρεπε αμέσως να βρω ποιοι καλλιτέχνες θα συμμετέχουν, πώς θα τους συνδυάσω, να συνεννοηθώ για το βίντεο που θα παίζει στο background, να είναι συγχρονισμένα όλα. Ξέρεις, περνάνε από εμένα σχεδόν όλα - και από την Εύα Κολόμβου που «τρέχει» τα υπόλοιπα θέματα της παραγωγής. Πέρα από το οργανωτικό κομμάτι, όμως, έχω έναν απίστευτο ενθουσιασμό που είχα να τον νιώσω από πολύ παλιά. Ξέρεις, αισθάνομαι ότι αυτό το πράγμα ζει ακόμα και συνεχίζει να πηγαίνει. Είναι κινητήριος δύναμη αυτή, ότι υπάρχει ανταπόκριση. Γουστάρει ο κόσμος.

Γιατί πιστεύεις ότι γουστάρει ακόμα ο κόσμος;
Για πολλούς οι FFC έχουν συμπέσει με την εφηβεία τους ή τα χρόνια μεταξύ 20-25. Δηλαδή τα χρόνια που για τους περισσότερους είναι τα καλύτερα ή αυτά που θυμάσαι πιο έντονα. Πέρα από τη μουσική μας, τους πηγαίνουν πίσω σε εκείνες τις εποχές, νιώθουν αυτήν τη νοσταλγία. Επίσης, δεν είναι τραγούδια που προσβάλλουν, ούτε θα πεις στα 40 σου «Δες τι μαλακίες άκουγα πιο μικρός». 

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Δεν κατάλαβα ποτέ τους τύπους που λένε «θα κάτσω να γράψω ένα κομμάτι το απόγευμα». Η έμπνευση σε επισκέπτεται όποτε αυτή θέλει.

Ποιες ήταν οι αντιδράσεις των καλλιτεχνών που πήρες τηλέφωνο, ζητώντας τους να συμμετέχουν σε αυτό το tribute live;
Όλοι είπαν ότι τους τιμάει η επιλογή μου και αυτό μου άρεσε. Κι εμένα με τιμά που δέχτηκαν αυτοί οι καλλιτέχνες. Είναι καταξιωμένοι. Δεν είχαν ανάγκη να προβληθούν. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό που δέχονται να πουν στίχους άλλου καλλιτέχνη. Με τιμούν και τους τιμάω, τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο.

Υπήρξε κανείς που αρνήθηκε να συμμετέχει;
Δεν θα είναι ο Βαλάντης από τους Στίχοιμα, αλλά επειδή θα βρίσκεται εκτός Ελλάδας τη μέρα του live - γενικά υπάρχει πολύ καλή σχέση μεταξύ μας. Επίσης, οι Λόγος Τιμής αρνήθηκαν ευγενικά επειδή θεώρησαν ότι τα τραγούδια πρέπει να μείνουν όπως ήταν. Με σεβασμό, το γκρουπ μού εξέφρασε την άποψη ότι δεν ήθελε να «πειράξει» τα κομμάτια μας. 

Τόσα χρόνια μετά τους FFC και ό,τι άλλο έχεις κάνει, είτε solo είτε ως Αντίξοες Παραγωγές, τι εισπράττεις από τον κόσμο;
Αρχικά, να σου πω ότι εμένα ξεκίνησαν με αναγνωρίζουν μετά τη διάλυση των FFC. Όσο ήμασταν ενεργοί δεν με αναγνώριζαν. Θυμάμαι, χαρακτηριστικά, που ήμουν στο Λουτράκι σε μια παραλία μαζί με τον Κώστα (σ.σ. Κουρμένταλα). Με το που τον είδαν κάποιοι πιτσιρικάδες, έφυγαν μπουλούκι κατά πάνω του φωνάζοντας «Ο Κώστας από τους FFC»! Εμένα μόνο που δεν με έριξαν κάτω. Δεν με είδαν καν.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ή ένα άλλο σκηνικό, σε ένα μαγαζί που είχαμε πάει με τα παιδιά από το γκρουπ να πάρουμε καφέδες και εκείνους τους αναγνώρισαν. «Μπράβο Κώστα, μπράβο Θωμά...», τους έλεγαν. «Το παιδί;» απόρησαν για μένα. Λέω «κουβαλάω τα μηχανήματα εγώ». Παραδόξως, λοιπόν, μετά τους FFC αρχίζουν να με αναγνωρίζουν πολλοί - στον δρόμο, στο ψιλικατζίδικο.

Ευτυχώς, πάντως, δεν με έχει πιάσει κανείς να μου πει «Πού 'σαι ρε bro / Yo man / Το κρατάμε αληθινό» και διάφορα τέτοια. Οι πιο πολλοί μου σφίγγουν το χέρι, λένε ένα (ή περισσότερα) «ευχαριστώ», άντε να βγάλουμε και καμιά φωτογραφία. Μου αρέσει αυτό, που το κρατάνε σε ένα επίπεδο. Τόσο όσο. 

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2--2.jpg

Μετά τη διάλυση, το 2005, έγιναν προσπάθειες επανένωσης του γκρουπ;
Έχει συμβεί να βρεθούμε, να τα πούμε - περισσότερο για να βολιδοσκοπήσω την κατάσταση από μεριάς μου, σχετικά με το τι διάθεση υπάρχει. Αλλά δεν την είδα αυτήν τη διάθεση. Ας πούμε, ο Κώστας έχει περάσει σε μια εντελώς άλλη φάση ζωής - άλλος άνθρωπος. Οπότε, ουσιαστικά, δεν έφτασα ποτέ κοντά στο να του προτείνω να επανενωθούμε. Του είχα κάνει μια πρόταση να έρθει σε μια παρουσίαση solo δίσκου μου να πούμε δύο ακυκλοφόρητα -ως τότε- κομμάτια FFC που θα υπήρχαν στον δίσκο, αλλά δεν τον ενδιέφερε. Αλλά, σε καμία περίπτωση, δεν πλακωθήκαμε ούτε καν τσακωθήκαμε. Ο κόσμος, ξέρω, θέλει ίντριγκα. Θέλει να έχεις μαλώσει με τον άλλον, να μην τα έχετε βρει στο οικονομικό. Δυστυχώς, όμως, είναι βαρετή η ιστορία μας σχετικά με την αποχώρηση του Κώστα.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Γενικά, στην πορεία σας, υπήρξαν διαφωνίες; 
Όχι, τίποτα. Δεν υπήρξε ποτέ η παραμικρή διαφωνία. Υπήρχε αλληλοκάλυψη, αν θες. Δεν είχαμε προβλήματα, αλήθεια. Ξεκινούσα να γράφω στίχους εγώ, μπορεί να έμπαινε μετά ο Κώστας, συνέχιζα ξανά εγώ. Είχαμε τρομερή ροή. 

Μπήκατε ποτέ στη λογική να ακολουθήσετε το hip hop εντελώς επαγγελματικά, εννοώ να το βλέπετε σαν εισόδημα;
Πάντα ήθελα να ζήσω από τη μουσική, αλλά δεν το πίστευα. Όταν ξεκινάς το '86-'87 και δεν υπάρχει καν κοινό να σε ακούσει, αναγκαστικά το πας σιγά-σιγά το πράγμα. Αργότερα, ναι, μπήκα στη φάση να τα δώσουμε όλα σε αυτό κι ας φάμε τα μούτρα μας. Όταν μπήκε ο Κώστας στο συγκρότημα, δούλευε σε μια εταιρία με υδραυλικά είδη - αν θυμάμαι καλά. Και του λέω «Κώστα, τα παίζουμε όλα για όλα. Αν θες να το κάνουμε πρέπει να παραιτηθείς, να ρίξουμε όλη μας τη δύναμη εκεί. Δεν απαιτώ τίποτα, απλώς αυτή είναι η σκέψη μου». Ξέρεις, η έμπνευση δεν είναι κάτι που μπορείς να προγραμματίσεις, π.χ. να δουλεύεις μέχρι τις 4μμ και να λες ότι θα κάτσεις μετά να εμπνευστείς. Θυμάμαι που δούλευα λάντζα σε ένα ζαχαροπλαστείο και όπως έπλενα τα καζάνια, τα παρατούσα όλα για να σημειώσω τον στίχο που μου είχε έρθει εκείνη την ώρα. Δεν κατάλαβα ποτέ τους τύπους που λένε «θα κάτσω να γράψω ένα κομμάτι το απόγευμα». Η έμπνευση σε επισκέπτεται όποτε αυτή θέλει. Είναι μεγάλο ρίσκο να τα παρατήσεις όλα από τη μία, αλλά πιστεύω ότι πρέπει να είσαι full time σε αυτό.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μια φορά που φεύγαμε από το Roxy ακούω τον Κώστα να ραπάρει ένα κομμάτι του Ice-T. Τον πιάνω και του λέω «Θέλω να κάνω συγκρότημα και ψάχνω κάποιον να ραπάρει. Έχεις ωραία προφορά». Εμείς ξεκινήσαμε να ραπάρουμε στα αγγλικά.

Πώς το ζούσατε τότε; Πώς δουλεύατε, ας πούμε;
Το πρόγραμμα ήταν το εξής: Εγώ ξυπνούσα αργά, επειδή κοιμόμουν αργά. Έπεφτα για ύπνο 6 το πρωί και ξυπνούσα κατά τις 2 το μεσημέρι - ακόμα έτσι είναι. Συνήθως ο Κώστας με ξυπνούσε, ερχόταν σπίτι μου, αράζαμε, μπορεί να περνούσαν φίλοι, να πίναμε τίποτα. Καθόλη τη διάρκεια αυτή, όμως, τα μηχανήματα ήταν stand by. Οπότε, γράφαμε και μουσική παράλληλα. Όχι κάθε μέρα. Αλλά έτσι κυλούσε η φάση. Και το βράδυ μπορεί να πηγαίναμε στο Mo Better, αργότερα γυρνούσαμε σπίτι, μπορεί να βλέπαμε ταινίες μέχρι τις 5 το πρωί και την άλλη μέρα ξανά το ίδιο πρόγραμμα. Είχαμε συνεχόμενη επαφή.

Πού βγαίνατε τότε;
Κάθε Τρίτη πηγαίναμε στο Mo Better που είχε hip hop. Επίσης, κάθε μέρα περνούσαμε από το Roxy και κάθε σαββατοκύριακο θα βγαίναμε στο Β-52. Επίσης πηγαίναμε στο Camel στη Γλυφάδα. Για μια περίοδο βγαίναμε αρκετά στα Εξάρχεια, στου Ψυρρή (πριν γίνει τουριστικός προορισμός), έπειτα Θησείο, αργότερα στον Κεραμεικό και πλέον εδώ. Αυτή είναι η έξοδός μου πια. Μπίρα, με φίλους, στη γειτονιά.

Επίσης, παλιότερα υπήρχε στη Λ. Αλεξνάδρας ένα μαγαζί: το «Άλσος». Εκεί γίνονταν τα πάρτι “Sunrise”. Είχε ένα stage με τα πιο «δυναμικά» ακούσματα, ένα lounge room για να χαλαρώνεις και κάτω είχε έναν χώρο που έπαιζε break beat και jungle. Eγώ γούσταρα τρελά την jungle και πηγαίναμε εκεί. Εκείνη την εποχή ήταν το μόνο εναλλακτικό που υπήρχε.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ακόμη, θυμάμαι ότι πηγαίναμε Lycabettus και στο Fuzz. Καθόμασταν σε όλο το πρόγραμμα στο Fuzz και περιμέναμε, επειδή ξέραμε ότι στο τέλος θα έπαιζε δύο κομμάτια hip hop - NWA και κάτι ακόμη.

Τέλος, βγαίναμε καμιά φορά προς Γλυφάδα στα τέλη των 80’s, επειδή εκεί «έσκαγαν» Αμερικανοί πεζοναύτες και είχε κάποια μαγαζιά -όπως το Sussex-που έβαζαν hip hop μουσική, λόγω των Αμερικανών. Όποτε πηγαίναμε, μετά επειστρέφαμε με το λεωφορείο στις 5 το πρωί. Και υπήρχε ένας ραδιοφωνικός σταθμός από την Αμερικάνικη Βάση που επίσης έπαιζε hip hop.

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2--4.jpg

Μιας και μιλάμε για ραδιόφωνο, ξέρεις ποια είναι η πρώτη hip hop εκπομπή; Δεν είναι του Δημήτρη Μεντζέλου. Η πρώτη ήταν του Τόλη Ζαχαρόπουλου, στον Ηχώ FM στον Βύρωνα. Μάλιστα, του είχαμε δώσει demo μας ως FFC και το είχε βάλει στην εκπομπή. Είχαμε πάει και στον Μεντζέλο αργότερα, αλλά πρώτος ήταν ο Τόλης Ζαχαρόπουλος - φοιτητής Ιατρικής. Αυτοί είναι οι πιο παλιοί από τους παλιούς.

Το γεγονός ότι έγραφες στο μεγαλύτερο ποσοστό εσύ τους στίχους, πώς είχε λειτουργήσει για το συγκρότημα;
Γενικά αντιμετωπίζαμε το hip hop πέρα από τα στερεότυπά του, π.χ. ότι ο MC πρέπει οπωσδήποτε να γράφει τους στίχους του. Το βλέπαμε ως μουσική, συνολικά. Αν έγραφα εγώ καλούς στίχους, ας τους έλεγε κι ο Κώστας. Δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Πολλά κομμάτια, στην τελική, δεν θα είχαν βγει αν είχαμε αυτό το κόμπλεξ. Ο ακροατής θέλει να είναι καλό αυτό που ακούει. Δεν τον νοιάζει τόσο αν το έχω γράψει εγώ ή ο Κώστας. Κι ο Κώστας, ας πούμε, έχει παίξει μπάσο και κιθάρα σε πολλά κομμάτια μας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η σύνθεση των FFC πώς δημιουργήθηκε;
Από το breakdance ξεκίνησε. Κοίτα, εγώ πήγαινα φροντιστήριο αγγλικά μαζί με τον Θοδωρή Μάγγο. Μάλιστα τον είχα για φλώρο. Μια φορά, στο μάθημα, ήρθε φορώντας χοντρά κορδόνια. Τότε τα χοντρά κορδόνια τα φορούσαν όσοι χόρευαν breakdance. Και υπήρχε μόνο ένα μαγαζί που τα πουλούσε, στο Μοναστηράκι. Οπότε, τον βλέπω και του λέω «εσύ γιατί φοράς χοντρά κορδόνια»; Μου λέει «επειδή χορεύω break». Και του λέω «Άντε ρε! Πάμε μετά σε μια πυλωτή να δούμε άμα χορεύεις». Έτσι, αρχίσαμε να γνωριζόμαστε. Μια Κυριακή, που είχαμε πάει να χορέψουμε στη φοιτητική εστία στου Ζωγράφου, μου λέει «θα φέρω κι έναν φίλο από τη γειτονιά». Κι έφερε τον Κώστα. Κάναμε παρέα σιγά-σιγά και με τον Κώστα. Μια φορά που φεύγαμε από το Roxy ακούω τον Κώστα να ραπάρει ένα κομμάτι του Ice-T. Τον πιάνω και του λέω «Θέλω να κάνω συγκρότημα και ψάχνω κάποιον να ραπάρει. Έχεις ωραία προφορά». Εμείς ξεκινήσαμε να ραπάρουμε στα αγγλικά. Αυτό ξέραμε τότε. Δεν υπήρχε καν σαν ιδέα ο ελληνικός στίχος. Ήταν επιστημονική φαντασία. Έτσι, μπήκε κι ο Κώστας στο γκρουπ και ξεκινήσαμε σιγά-σιγά να πηγαίνουμε στούντιο, και το ένα έφερε το άλλο.

Η μετάβαση σε ελληνικό στίχο ήταν εύκολη απόφαση και πώς πάρθηκε;
Όχι, δεν ήταν εύκολο. Προσπαθούσα πολύ να πείσω τους άλλους δύο τότε. «Τι ελληνικό στίχο;» μου έλεγαν. Πάντως, ο πρώτος που θυμάμαι να μου λέει περί ελληνικού στίχου ήταν ο Αρτέμης (TXC) προτού φτιάξουν τους Terror X Crew. Αυτός, τότε, είχε μάθει ότι υπάρχουν κάτι τύποι στον Βύρωνα που ακούνε hip hop και μαζεύονται στο Roxy. Τότε, αν άκουγες ότι κάπου υπάρχει κόσμος που ασχολείται με το hip hop έφευγες να πας να τους βρεις. Και μου λέει ο Αρτέμης, όταν βρεθήκαμε, «Εγώ θα κάνω hip hop με ελληνικό στίχο». «Τι λες ρε;» του απάντησα. Και θυμάμαι ακόμα τον πρώτο στίχο που μου είχε πει: Κατεβαίνω τον δρόμο, με ένα ούζι στον ώμο. Έτσι άρχισα να το επεξεργάζομαι και σκέφτηκα ότι έχει δίκιο. Το 70-80% της δύναμης είναι ο στίχος.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πριν το hip hop δεν άκουγα καν μουσική. Μετά, όμως, το πήρα πατριωτικά. Οτιδήποτε άλλο το απέρρπιτα.

Θεωρείς ότι ο στίχος είναι πάνω από τη μουσική σε ένα rap τραγούδι;
Αυτό που κοιτάζει ο κόσμος σε αυτήν τη μουσική, αυτό που τον «τραβάει» ίσως, είναι όσα λένε οι στίχοι. Εγώ, επειδή με θεωρώ μουσικό παραγωγό κι όχι MC, κοιτάζω πιο πολύ την παραγωγή. Η γενική αλήθεια είναι, όμως, ότι ο στίχος έχει άλλη βαρύτητα για τον κόσμο που ακούει rap.

Πιστεύεις ότι αυτό ισχύει μέχρι σήμερα, σε ό,τι αφορά τη rap μουσική; 
Πλέον έχει αλλάξει αυτό. Ειδικά αν μιλάμε για την trap. Υπάρχουν trap κομμάτια που ουσιαστικά δεν ακούς στίχο. Σχεδόν μουρμουρίζουν. Και αναδεικνύονται πολύ παραπάνω οι μουσικοί παραγωγοί πλέον. Αλλά το να μη λες τίποτα δεν μου αρέσει. Μιλάω για αυτούς που «μουρμουρίζουν». Γενικά, νέοι καλλιτέχνες υπάρχουν αξιόλογοι. Πάντα θα υπάρχουν. Ευτυχώς.

Η trap, καθαρά ως μουσική παραγωγή, πώς σου φαίνεται;
Οι παραγωγές δεν με χαλάνε. Ίσα-ίσα, μερικές έχουν ενδιαφέρον. Το lifestyle με χαλάει. Το βρίσκω ξεπερασμένο. Μου θυμίζει τους νεόπλουτους που είχαν έρθει στην Αθήνα, αρχές '80, που είχαν «πιάσει» απότομα λεφτά και έκαναν υπερβολές, γίνονταν κιτς, σνομπ και ξεχνούσαν από πού ξεκίνησαν. Και τότε έβαζαν χρυσά δόντια θυμάμαι. Υπερβολές χωρίς λόγο. Μου φαίνεται παρωχημένο όλο αυτό. Επίσης πιστεύω ότι αν δεν ήταν στη μόδα, το 90% δεν θα έκανε αυτήν τη μουσική.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Από τους πιο «φρέσκους» καλλιτέχνες ποιους εκτιμάς, καλλιτεχνικά και ανθρώπινα;
Σίγουρα όλοι όσοι θα είναι στο tribute live. Επίσης μου αρέσει ο Stk. Μου είχε κάνει εντύπωση όταν τον άκουσα. Δεν είναι εντελώς σκληρό hip hop, έχει ωραίο στίχο και δεν το παίζει κάποιος. Γνωριστήκαμε κιόλας. Επίσης οι Λόγος Τιμής είναι καλοί, ο Novel είναι ωραίος. Σίγουρα θα βρω κι άλλους αν καθίσω να σκεφτώ. Θα έλεγα και Στίχοιμα, αλλά θεωρούνται παλιοί πλέον.

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2--8.jpg

Θέλω να επιστρέψουμε στην κουβέντα για το breaking. Πώς ήταν η breakdance κοινότητα τότε;
Το breakdance είχε γίνει μόδα στην Ελλάδα γύρω στο '83-'84, αλλά δεν το είχαν συνδέσει με το hip hop. Βγαίναμε το Σάββατο, από τη δική μου γειτονιά με το boombox κι έβλεπες άλλους πέντε-έξι από άλλη γειτονιά -κι αυτοί με boombox-, βρίσκαμε πυλωτές με μάρμαρο κάτω για να γλιστράμε κι αυτή ήταν η διασκέδασή μας. Μαζευόμασταν στο Ωδείο Αθηνών, επίσης, κάθε Κυριακή. Είχε κόσμο απ' όλη την Αθήνα, 20-30 άτομα. Μετά πηγαίναμε στη φοιτητική εστία στου Ζωγράφου και χορεύαμε εκεί. Αργότερα ξεφούσκωσε όλο αυτό και ξαφνικά έφυγε το breakdance. Δηλαδή, αν χόρευες breaking το '86 θεωρούσαν ξεπερασμένος. 

Το ζούσες full on σε ό,τι αφορά τα τέσσερα στοιχεία του hip hop: rap ,Dj-ing, graffiti, breaking;
Ναι, ταγμένος σε όλα. Και μουσικά σκαλωμένος. Δεν άκουγα τίποτα άλλο. Μάλιστα, πριν το hip hop δεν άκουγα καν μουσική. Μετά όμως το πήρα πατριωτικά. Οτιδήποτε άλλο το απέρρπιτα. Όταν μπήκαν στη ζωή μου τα samples, όμως, κι άρχισα να μαθαίνω από πού προέρχονται, πέρασα στη soul, στη reggae, στη funk. Και κατέληξα στα ρεμπέτικα σε κάποια φάση. Άκουγα και punk για μια περίοδο. 

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Μιας και ανέφερες την punk μουσική, θεωρείς ότι το κοινό στα πρώτα ελληνικά hip hop live είχε πιο punk νοοτροπία;
Ναι, τελείως. Το hip hop ήρθε σε μια περίοδο που το punk άρχιζε να ξεφτίζει και οι νεολαίοι έψαχναν το εναλλακτικό μουσικό ρεύμα της εποχής, κάτι για να τους εκφράσει. Όλες οι συμπεριφορές στα πρώτα live που κάναμε με τους TXC στο An Club, το '92-'93, ήταν punk. Χτυπιούνταν, έφευγαν ματωμένοι - όλη η ιδεολογία ήταν punk, απλώς άλλαζε η μουσική. Ήταν hip hop πλέον.

Με το που πατάω το play αρχίζει να τρίζει το σπίτι. Μετά από ελάχιστο χρόνο αντιλαμβάνομαι ότι δεν είναι τα ηχεία, αλλά κάνει σεισμό. Ήταν ο μεγάλος σεισμός στην Αθήνα, το 1999. Φύγαμε τρέχοντας!

Ποια ήταν η σχέση σου/σας με τους TXC;
Πολύ καλή. Κάναμε εκείνα τα πρώτα live στο An Club μαζί και συνεχίσαμε μαζί, γενικά. Επίσης, στο τελευταίο τους live ως TXC στη Βουλιαγμένη ήμασταν πάλι μαζί, όπως όταν ξεκινήσαμε.

Υπήρχε ενότητα στη σκηνή τότε;
Ναι. Ειδικά εμείς, οι TXC και οι Razastarr ήμασταν μια οικογένεια. Δεν υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ μας.

Το «Σκληροί Καιροί» ισχύει ότι προοριζόταν να είναι ο πρώτος hip hop δίσκος στην Ελλάδα;
Εμείς πηγαίναμε στο στούντιο και γράφαμε κομμάτια από το 1987. Κάποια στιγμή εμφανιστήκαμε σε έναν διαγωνισμό DMC, νομίζω το 1992. Τότε υπήρχε ένας όρος ότι ο DJ που διαγωνίζεται, μπορεί να φέρει δύο MCs πάνω στη σκηνή. Τότε είχε παιξει ο DJ μας, ο Mix Mad, κι εγώ με τον Κώστα μαζί του. Κάτω στο κοινό ήταν ο BD Foxmoor. Μας είδε, μας βρήκε μετά και μας λέει «κάνω κι εγώ hip hop». Αυτός ετοίμαζε επίσης τον δίσκο του τότε. Είχε βρει χρήματα. Και κανονίσαμε να βγάλουμε τον δίσκο μέσω της Freestyle Productions. Τα δικά μας κομμάτια ήταν έτοιμα εδώ και τρία-τέσσερα χρόνια. Τέλος πάντων, βγήκε πρώτα το «Διαμαρτυρία» από τη Freestyle και ακολούθησε ο δικός μας δίσκος (Σκληροί Καιροί).

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πώς έζησες την κόντρα hip hop - low bap; 
Εμείς μείναμε έξω από αυτό, διότι το θεωρούσαμε εντελώς παιδικό. Παρόλα αυτά, υπήρχε έντονα. Είχαν παίξει «ξύλα». Πιστεύω, πάντως, ότι έγινε για εμπορικούς λόγους. Διότι συσπειρώνεις καλύτερα ένα κοινό, αν του βάλεις έναν εχθρό απέναντι. Πραγματική αιτία δεν υπήρχε.

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2-9039.jpg

Σήμερα, σε τι στιλ μουσικής γράφεις;
Σίγουρα δεν είναι το παλιό στιλ, αλλά ούτε και το νέο. Είναι όπως το νιώθω σήμερα. Σαν να ακούς μουσική από ταινία, που από πίσω έχει ένα beat και ραπάρισμα. Αφήνω τον εαυτό μου ελεύθερο. Πάντα ήθελα -και θέλαμε- να κάνουμε διαφορετικά πράγματα. Για παράδειγμα στον δίσκο «Υπ’ όψιν» υπάρχουν πολλά κομμάτια που δεν τα λες boom bap. Είναι κάτι άλλο. Δεν ξέρω. 

Ποια είναι τα τραγούδια σου/σας, που σε εκφράζουν περισσότερο;
Το «Θολά Νερά», το «Αν», το «Φταίω κι Εγώ», το «Θέλω να Μιλήσω», το «Ίδιο Τραγούδι». Ας πούμε, το «Παραμύθι» που είναι το πιο γνωστό μας δεν είναι από τα αγαπημένα μου. Όχι ότι το αφορίζω. Καμία σχέση. Γενικά σκέφτομαι το συναίσθημα που είχα όταν έγραφα το εκάστοτε κομμάτι, ώστε να το ξεχωρίσω. Και πόσο κοντά σε αυτό το συναίσθημα καταφέραμε να το αποτυπώσουμε στην ηχογράφηση.

Ποια μουσική παραγωγή σου «χάρηκες» περισσότερο;
Πάντα όταν γράφεις μια παραγωγή αυθυποβάλλεσαι εκείνη τη στιγμή, ότι κάνεις κάτι γαμάτο - άσχετα με το τι θα προκύψει τελικά. Θυμάμαι, όμως, μόλις είχα φτιάξει το «Βαρέθηκα» που καθόμουν, το άκουγα και σκεφτόμουν «ωραίος ρε bro» (σ.σ. γέλια)! Αλλά το κρατάω μέχρι εκεί. Έχω μια τρομερή ιστορία με το «Βαρέθηκα», επίσης. Είχε έρθει ο Κώστας από το σπίτι μου, μια μέρα αφότου το είχα τελειώσει. Του λέω «κάτσε να σου βάλω ένα beat που έφτιαξα χθες». Και με το που πατάω το play αρχίζει να τρίζει το σπίτι. Μετά από ελάχιστο χρόνο αντιλαμβάνομαι ότι δεν είναι τα ηχεία, αλλά κάνει σεισμό. Ήταν ο μεγάλος σεισμός στην Αθήνα, το 1999. Φύγαμε τρέχοντας! Για τρία-τέσσερα δευτερόλεπτα, όμως, νόμιζα ότι ήμουν αρχηγός του κόσμου. 

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Νομίζω ότι η πιο ευχάριστη στιγμή ήταν το 1997, όταν με πήρε τηλέφωνο ο Sparky T και μου είπε ότι η Polygram θα μας υπέγραφε, μετά από δέκα χρόνια παρουσίας μας στη σκηνή.

Ποια ξεχωρίζεις από τα live μεγάλων ξένων rap συγκροτημάτων που έχουν γίνει στην Ελλάδα;
Το πρώτο live που έπαιξαν οι Run-DMC στο Καλλιμάρμαρο. Δεν έχω πωρωθεί τόσο, ποτέ ξανά σε live. Ήταν γεμάτο όλο το στάδιο, αλλά μόνο για τους Run-DMC δεν είχε γεμίσει. Θυμάμαι ότι είχε πολλούς ροκαμπιλάδες στο κοινό. Έπαιζαν επίσης Bonnie Tyler και Jerry Lee Lewis. Όταν βγήκαν οι Run-DMC ήταν όλο το στάδιο αδιάφορο, πέρα από 20 πιτσιρικάδες - εμάς. Όλοι άλλοι πήγαιναν τουαλέτα εκείνη την ώρα ή για να φάνε κάνα σουβλάκι... Εμείς δεν το φανταζόμασταν ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα τότε, να έρθει αυτό το γκρουπ στην Ελλάδα. Ακόμα θα ακούσω Run-DMC και χτυπιέμαι. 

Επίσης, ξεχωρίζω το live των Public Enemy όπου παίξαμε κι εμείς ως support. Ο Dj τους, τότε, είχε πιάσει τον Κώστα μετά το live και του είχε πει «μπράβο, δεν το περίμενα ότι στην Ελλάδα υπάρχει τόσο καλό hip hop. Μας αρέσετε πολύ». Ακόμη και στο set τους είχαν πει στο κοινό ότι «να υποστηρίζετε το ελληνικό hip hop, επειδή συγκροτήματα που ακούσαμε εδώ όπως οι FFC και οι Deadlock μας αρέσουν πάρα πολύ». Για να παίξουμε σε εκείνο το live, θυμάμαι ότι είχαμε στείλει τους στίχους μας μεταφρασμένους στα αγγλικά για να τους εγκρίνουν.

Ποια ήταν η εμπειρία σου/σας με τις δισκογραφικές εταιρίες;
Ήταν τέλεια μέχρι που βγήκε το «Παραμύθι» και ήρθαμε σε ρήξη. Ως τότε, η εταιρία μάς έδινε ώρες στο στούντιο κι εμείς πηγαίναμε και γράφαμε. Δεν ερχόταν κανείς να μας «ελέγξει» ή κάτι τέτοιο. Γράφαμε ό,τι θέλαμε, τους πηγαίναμε το demo και κυκλοφορούσε. Κανονίζαμε ποιο τραγούδι θα κάνουμε videoclip, με ποιον σκηνοθέτη. Αυτά. Όλα μια χαρά. Σε κάποια φάση, όμως, η Polygram πουλήθηκε στη Universal και ήρθε ένας καινούργιος διευθυντής.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Τότε εμείς είχαμε βγάλει ήδη τρεις δίσκους και είχαμε υπογράψει για άλλους τρεις. Το πρώτο CD θα ήταν το Υπ’ όψιν, το οποίο μέσα είχε το κομμάτι «Παραμύθι». Πάει ο Θωμάς στην εταιρία, δίνει το CD όπως πάντα και ρωτάει «Το ακούσατε το CD;». Απάντησαν θετικά και μάλιστα «πάμε για κοπή»! Τους λέει πάλι «Το "Παραμύθι" το ακούσατε»; Αυτοί δεν πιστεύω ότι άκουγαν ποτέ τα κομμάτια, δεν τους ένοιαζε. Και του απαντάνε πάλι ότι «ναι, εφόσον είναι μέσα στον δίσκο το έχουμε ακούσει». Ο Θωμάς επέμεινε κι άλλο, μέχρι που το άκουσε ο νέος διευθυντής και είπε ότι «αυτό το πράγμα εγώ δεν το βγάζω, διότι είστε πολύ μικροί εσείς για να ξέρετε αν το ΠΑΣΟΚ και η Χούντα είναι ασορτί. Δεν βάζω την υπογραφή μου». Κάναμε έπειτα μια συνάντηση να συζητήσουμε, επέμενε ότι δεν θέλει το «Παραμύθι» κι εγώ του απάντησα πως «ούτε εγώ γράφω στίχους σκεπτόμενος αν θα αρέσουν σε εσένα». Έτσι σπάσαμε το συμβόλαιο. Και συνεχίσαμε μόνοι μας.

Ακόμη θυμάμαι που μου είχε πει ότι «τώρα τα hip hop συγκροτήματα έχουν μπράτσα» κ.λπ. Και τι να έκανα; Να ξεκινούσα τα γυμναστήρια; Την είχε δει κάπως περίεργα. Η ειρωνεία είναι ότι μετά από χρόνια το «Παραμύθι» έγινε το πιο δημοφιλές τραγούδι μας κι ενώ είχε φύγει αυτός ο διευθυντής, με πήραν από τη Universal και μου είπαν «Θέλουμε να βγάλουμε ένα Best Of. Μπορείτε να μας δώσετε το "Παραμύθι"»; Και το παραχωρήσαμε ευγενικά.

Ένιωσες κάποια δικαίωση;
Το είχα αφήσει ήδη πίσω μου, δεν με ένοιαζε πολύ. ΟΚ, μια μικρή δικαίωση την ένιωσα. Αυτοί, όμως, θα έπρεπε να νιώθουν αμήχανα που μου ζήτησαν το κομμάτι για το οποίο σπάσαμε τότε το συμβόλαιο.

PETSOUKIS_FFC_PMAIDIS_VICE_2500px_2-9012.jpg

Υπάρχει κάτι που θα άλλαζες από όλο αυτό το «ταξίδι» στη μουσική;
Δεν θα έκανα τόσες συνεργασίες, ειδικά με κάποια άτομα. Δεν θέλω να γίνω συγκεκριμένος, αλλά υπάρχουν πολλοί με τους οποίους δεν θα ήθελα να έχω συνεργαστεί. Σκέψου να τους έχεις βοηθήσει τρελά και όταν διαλύονται οι FFC, ξαφνικά να μη σου μιλάνε. Έτσι, χωρίς λόγο. Με κάποιους δεν θα ήθελα να έχω γνωριστεί καν. Επίσης θα άλλαζα κάποια πράγματα σε διάφορες συμφωνίες κατά καιρούς, που μας έχουν εκμεταλλευτεί. 

Ποιες καλές στιγμές ξεχωρίζεις από την πορεία σου/σας;
Νομίζω ότι η πιο ευχάριστη ήταν όταν με πήρε τηλέφωνο ο Sparky T που είχε μπει στο γκρουπ τότε και μου είπε ότι η Polygram θα μας υπέγραφε, μετά από δέκα χρόνια παρουσίας μας στη σκηνή, το 1997. Εκείνη την εποχή, η FM Records είχε αρχίσει να υπογράφει πολλούς ράπερ. Είχε κάνει και σε μας μια πρόταση, αλλά δεν ήταν καλή. Αλλά ήταν μια φάση που όλα τα πρώτα συγκροτήματα είχαν υπογράψει. Οπότε, ήμασταν στο στούντιο και ο ηχολήπτης μας, ο Παπασπύρου, λέει «τι θα γίνει ρε παιδιά; Είστε οι πιο παλιοί και δεν έχετε υπογράψει ακόμα». Έτσι κάναμε ένα demo, το πήρε ο Sparky T που είχε έναν γνωστό στην Polygram, τους άρεσε κι έτσι έκλεισε η συμφωνία. Δυσκολευόμουν να το πιστέψω τότε. Ήταν μια ευτυχισμένη στιγμή.

Η μουσική εξακολουθεί να υπάρχει στη ζωή σου καθημερινά; Φτιάχνεις τραγούδια σε σταθερή βάση; 
Αν εξαιρέσεις τον τελευταίο μήνα που ασχολούμαι σχεδόν αποκλειστικά με το tribute live, κάθομαι καθημερινά στο μηχάνημα. Θα βγάλω ένα-δύο κομμάτια την εβδομάδα. Παλιότερα καθόμουν περισσότερο.

Θα κυκλοφορήσει νέο υλικό από μέρους σου;
Έχω ετοιμάσει έναν solo δίσκο με δέκα κομμάτια. Είχα 30 αρχικά, αλλά κράτησα αυτά που θα κυκλοφορήσουν.

Τέλος, σχετικά με ένα βιβλίο που είχες γράψει για τους FFC: Υπάρχει σκέψη να επανακυκλοφορήσει;
Μπορεί να είχε γίνει ήδη αν δεν υπήρχε το live. Πήγε λίγο πίσω. Σκέφτομαι να βγάλω μια κασετίνα που θα έχει το βιβλίο μέσα, με πιο ωραία εικαστικά και να περιλαμβάνει, επίσης, ακυκλοφόρητα κομμάτια των FFC της περιόδου 1987-1990. Αυτά.

Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.

  •  Ακολουθήστε τον Παύλο Τουμπέκη στο Instagram.

 Περισσότερα από το VICE

«Όλες μας Είμαστε η Μάχσα»: Η Μάριαμ Μιλάει για τα 43 Χρόνια Ακραίας Καταπίεσης των Γυναικών στο Ιράν

Kάποιοι στο TikTok Εκθέτουν το Περίνεό τους στον Ήλιο

Οι Eιδικοί Απαντούν: Τι Τρώμε Όταν Έχουμε Χανγκόβερ;

Ακολουθήστε το VICE σε FacebookInstagram και Twitter.