​Τι Σημαίνει η Μείωση της Τιμής του Πετρελαίου και Πώς θα Μας Επηρεάσει;

Όσο η εγχώρια ειδησεογραφία ασχολείται με το σαντρέ του Ξηρού, τη θεία φώτιση του Τσίπρα, τα σοσιαλιστικά πάρτυ του ΓΑΠ και τις ρατσιστικές δηλώσεις του Σαμαρά, φαίνεται ότι περνούν στα ψιλά γράμματα οι ειδήσεις για τη μεγάλη πτώση που έχει καταγραφεί στην τιμή του πετρελαίου. Θα μου πεις και τι μας νοιάζει για το πετρέλαιο, όταν εδώ ο κόσμος χάνεται. Όσο όμως κι αν έχουμε δαιμονοποιήσει το πετρέλαιο στο μυαλό μας εξαιτίας των περιβαλλοντικών καταστροφών και των γεωπολιτικών μεταβολών, κι όσο κι αν θεωρούμε ότι αυτά απασχολούν αποκλειστικά αυτούς που έχουν συμφέροντα από όλη αυτήν την ιστορία, στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτό κι άρα δεν μπορούμε να μένουμε αδιάφοροι σε ένα γεγονός που φαίνεται να επηρεάζει τις ζωές και τις τσέπες μας.

Πέρα από την προφανή χρήση του, όπως για θέρμανση και μετακινήσεις, το πετρέλαιο είναι το άλφα και το ωμέγα στην κατασκευή και διάθεση των περισσότερων προϊόντων που έχεις γύρω σου. Στο υπέρλαμπρο φόρεμα που αγόρασες για το βράδυ της πρωτοχρονιάς και μπήκε στην ντουλάπα μέχρι να προκύψει κάποιος γάμος, στο σαμπουάν που λούζεις τα μυαλιά σου, στο mp3, το smartphone σου, τον υπολογιστή, ακόμα και στην οδοντόβουρτσά σου. Με λίγα λόγια το πετρέλαιο έχει διεισδύσει τόσο πολύ στη καθημερινότητα, πράγμα που εξηγεί και το γιατί οι περισσότεροι "σφάζονται" για την τιμή του.

Την περασμένη Δευτέρα, η τιμή του πετρελαίου μπρέντ, το πετρέλαιο δηλαδή που χρησιμοποιείται κυρίως για την παραγωγή βενζίνης, υποχώρησε στα 55,25 δολάρια το βαρέλι καταγράφοντας μία από τις χαμηλότερες τιμές των τελευταίων πεντέμισι ετών, ενώ το αργό στην αμερικανική αγορά έπεσε ακόμα και κάτω από τα 50 δολάρια το βαρέλι για πρώτη φορά από τον Απρίλιο του 2009. To 2014, το πετρέλαιο έκλεισε με απώλειες 48%, πτώση που θεωρείται η δεύτερη χειρότερη της ιστορίας, μετά τις απώλειες της τάξεως του 51% που σημείωσε το 2008. Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά και πώς θα επηρεάσει η πτώση της τιμής του πετρελαίου τη ζωή μας; Και πώς επηρεάζεται ο γεωπολιτικός χάρτης από την μείωση της τιμής του πετρελαίου; Ο Πλάτων Τήνιος, οικονομολόγος, Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά εξηγεί τι συμβαίνει ακριβώς και καταγράφεται αυτή η μείωση στην τιμή του πετρελαίου αλλά και τι συνέπειες θα έχει αυτό στην καθημερινότητά μας επί της ουσίας.

VICE: Τι ακριβώς συμβαίνει με το πετρέλαιο;

Πλάτων Τήνιος: Το πετρέλαιο στην διεθνή αγορά κοστίζει λιγότερο σε δολάρια. Αυτό το πετρέλαιο το αγοράζουν διυλιστήρια και φτιάχνουν προϊόντα τα οποία ξέρει όλος ο κόσμος: Βενζίνη για τα αυτοκίνητα, Ντήζελ για φορτηγά ή θέρμανση, μαζούτ για βιομηχανίες, πίσσα και άσφαλτο για δρόμους, αλλά και πολλά πλαστικά. Οι τιμές όλων αυτών αργά ή γρήγορα θα μειωθούν. Όμως προσοχή: Το πετρέλαιο τιμολογείται σε δολάρια και εμείς βλέπουμε πόσο κοστίζει σε ευρώ . Επειδή αυτήν την εποχή η τιμή του ευρώ απέναντι στο δολάριο πέφτει, η τιμή του πετρελαίου σε ευρώ (που είναι αυτό που θα δούμε στο βενζινάδικο) θα πέσει λιγότερο από ότι θα περιμέναμε να γράφουν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων.

Τι άλλο καθορίζει η τιμή του πετρέλαιου;

Το πετρέλαιο χρησιμοποιείται παντού – αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο. Αυτό γίνεται τόσο με το κόστος της ίδιας της ενέργειας για να παραχθούν προϊόντα, αλλά και μέσω προϊόντων που χρησιμοποιούν πετρέλαιο ως πρώτη ύλη – όπως για παράδειγμα πολλά πλαστικά. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η μείωση στο κόστος μεταφοράς που επηρεάζει όλα τα προϊόντα, ιδίως για αυτούς που ζούν σε νησιά ή σε απομακρυσμένες περιοχές. (Αν και το κατά πόσο θα γίνει αυτό εξαρτάται από τις συνθήκες ανταγωνισμού στις μεταφορές: μπορεί οι φορτηγατζήδες για παράδειγμα να συνεννοηθούν και να κρατήσουν τις τιμές ψηλές). Μικρότερες μειώσεις όπως είναι φυσικό θα έχουμε σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες και άυλα προϊόντα (π.χ. κάτι που κατεβαίνει σε υπολογιστή). Τέλος, εκτός από μεταβολές που οφείλονται στα ίδια τα προϊόντα πετρελαίου όπως η βενζίνη, θα υπάρχουν μειώσεις και σε ανταγωνιστικά καύσιμα όπως το φυσικό αέριο ή ο ηλεκτρισμός από λιγνίτη. Η συνολική επίπτωση θα πάρει καιρό να εκδηλωθεί, και εξαρτάται και πάλι από το πόσο μόνιμη θα είναι η μείωση.

Τι σημαίνει η πτώση του πετρελαίου;

Φτηνότερα ταξίδια και εκδρομές για όλους. Πιο ζεστά σπίτια. Ίσως μεγαλύτερα αυτοκίνητα. Για το Κράτος όλα αυτά σημαίνουν περισσότερα έσοδα από φόρους (που έτσι δεν θα χρειάζεται να τα παίρνουν από αλλού – όπως από σπίτια ή από το εισόδημα). Αλλά το Κράτος ίσως κρατήσει και ένα τμήμα της μείωσης για το ίδιο, ελπίζοντας ότι ο καταναλωτής δεν καταλάβει ότι η δική του τιμή μειώθηκε λιγότερο από την διεθνή (δηλαδή αυξήθηκαν οι φόροι). Αυτά ισχύουν για αυτούς που καταναλώνουν πετρέλαιο. Για τους παραγωγούς πετρελαίου η μείωση σημαίνει λιγότερα λεφτά, που σημαίνει λιτότητα και περικοπές επενδύσεων. Όμως μικρότερα εισοδήματα θα έχουν και αυτοί που παράγουν άλλα είδη ενέργειας – φυσικό αέριο αλλά και ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά – οι τιμές των οποίων θα παρασυρθούν και αυτές προς τα κάτω.

Τι σημαίνει αυτή η πτώση για τους καταναλωτές;

Μικρότερους λογαριασμούς. Πιο φτηνή χρήση αυτοκινήτων. Αναλόγως του προτύπου κατανάλωσης οι επιπτώσεις αλλάζουν. Για κάποιον που του αρέσουν τα κρύα δωμάτια, κατεβάζει όλη μέρα ταινίες στον υπολογιστή του και τις βλέπει με φώς κλειστό, ίσως η μείωση είναι αδιάφορη. Για εμάς τους ποδηλάτες είναι καθαρά αρνητική – περισσότερα καυσαέρια από περισσότερα αυτοκίνητα να μας κυνηγάνε σε πιο μπλοκαρισμένους δρόμους.

Είναι κάτι θετικό ή κάτι αρνητικό η πτώση;

Αν είσαι καταναλωτής πετρελαίου θετικό. Αν είσαι παραγωγός πετρελαίου αρνητικό. Μερικοί καταναλωτές θα κερδίσουν περισσότερο – οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως η χαλυβουργία και μεγάλα εργοστάσια, αυτοί που ζούν σε κρύες περιοχές ή τους αρέσουν τα μεγάλα αυτοκίνητα. Επίσης μερικοί παραγωγοί πετρελαίου θα χτυπηθούν περισσότερο. Κυρίως αυτοί που την εποχή που οι τιμές ήταν ψηλές επωφελήθηκαν κάνοντας μεγάλες επενδύσεις – που τώρα δεν θα έχουν λεφτά να ξεπληρώσουν. Αυτό σημαίνει ότι χώρες με μεγάλο πληθυσμό και ανάγκες (όπως η Ρωσία ή η Βενεζουέλα) θα έχουν σοβαρό πρόβλημα ενώ χώρες με μικρό πληθυσμό (όπως η Σαουδική Αραβία) ή που έχουν μεγάλες αποταμιεύσεις (όπως η Νορβηγία) θα ανταπεξέλθουν πιο εύκολα. Στην αρχική περίοδο όμως θα υπάρχουν προβλήματα από την αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία που δημιουργεί μια μεγάλη πτώση τιμών. Επίσης όμως και από το αν θεωρηθεί ότι η μείωση είναι μόνιμη και θα κρατήσει, ή αν είναι παροδική και θα ανατραπεί. Σε πλανητικό επίπεδο, η αύξηση κατανάλωσης υδρογονανθράκων (δηλ. πετρέλαιο κ.ά.) σημαίνει περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου και περισσότερα προβλήματα στον πλανήτη. Π.χ. αν μένετε σε μικρό "χαμηλό" νησί ίσως θα πρέπει να μετακομίσετε γιατί θα ανεβεί η στάθμη της θάλασσας (αφού λιώνουν οι πάγοι) και θα βουλιάξει το σπίτι σας.

Πώς φτάσαμε σε αυτήν την πτώση;

Υπάρχουν παράγοντες που ίσως αντιστραφούν αργότερα – όπως ότι η οικονομική κρίση μείωσε την παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο. Υπάρχουν όμως και πιο μόνιμοι παράγοντες, όπως η μεγάλη διεύρυνση της προσφοράς πετρελαίου παγκοσμίως. Όταν η προσφορά είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση, οι τιμές πέφτουν. Αυτό παίρνει κάποιο χρόνο να φανεί στις τιμές στα βενζινάδικα (παρεμβάλλεται η διύλιση και η διανομή) αλλά αργά ή γρήγορα θα γίνει. Στις αιτίες από την πλευρά της προσφοράς συγκαταλέγονται η διεύρυνση προσφοράς από τη Ρωσία. Εξίσου μεγάλο ρόλο έπαιξαν ανακαλύψεις νέων κοιτασμάτων στην Αφρική αλλά και νέες τεχνολογίες άντλησης πετρελαίου. Η τεχνολογία του fracking (οριζόντια εξόρυξη) για παράδειγμα έχει επιτρέψει στις ΗΠΑ να μην εισάγουν πετρέλαιο για πρώτη φορά για δεκαετίες.

Πως θα επηρεάσει την ελληνική οικονομία;

Θετικά, αφού καταναλώνουμε πολύ περισσότερο από ότι παράγουμε (δηλαδή τίποτε). Ιδιαίτερα κερδισμένο θα βγει το Δημόσιο αφού μαζί με την ενέργεια μαζεύει πλήθος φόρων. Όμως η εικόνα δεν είναι αμιγώς θετική για όλους. Τομείς που περίμεναν χρήματα από την Ρωσία ή τις Αραβικές χώρες θα διαπιστώσουν ότι η ζήτηση από εκεί θα περιοριστεί και θα πρέπει να βρουν άλλους πελάτες. Οι εφοπλιστές τανκερ θα διαπιστώσουν ότι οι ναύλοι θα πέσουν. Επίσης οι προοπτικές ανεύρεσης πετρελαίου στις ελληνικές θάλασσες θα είναι χειρότερες – αφού αν μείνουν χαμηλές οι τιμές θα αξίζουν λιγότερο τα πιθανά αποθέματα και δεν θα αξίζει τον κόπο κανείς να ψάχνει πολύ βαθιά ή αλλού με μεγάλο κόστος (όπως π.χ. στο Ιόνιο ή στην Κρήτη). Οσοι έσπευσαν να πανηγυρίσουν λόγω της προοπτικής ανεύρεσης πετρελαίου στο χωριό τους ίσως το έκαναν πρόωρα.

Πως θα επηρεάσει τον ανταγωνισμό στον τομέα της ενέργειας;

Εξαρτάται πόσο μόνιμη θεωρείται η μείωση. Όλες οι πηγές ενέργειας θα επηρεαστούν αρνητικά με μεγαλύτερη πίεση στις πιο κοστοβόρες και 'πειραματικές' – όπως τα ανανεώσιμα, την βιομάζα ή τα φωτοβολταϊκά. Σε γενικές γραμμές θα ευνοηθούν οι πιο "βρώμικες" πηγές ενέργειες και θα υποχωρήσουν οι πιο καθαρές. Αυτό ίσως οδηγήσει κάποιες χώρες να πάρουν εξισορροπητικά μέτρα για το περιβάλλον με την αύξηση φορολογίας στο πετρέλαιο.

Πως η πτώση της τιμής του επηρεάζει το γεωπολιτικό χάρτη;

Ανεβαίνει η δύναμη καταναλωτών, περιορίζεται αυτή των παραγωγών. Παραγωγοί με μεγάλα χρηματοοικονομικά αποθέματα (καταθέσεις) θα τα χρησιμοποιήσουν σαν αποκούμπι και έτσι η μείωση επιρροής τους θα είναι μικρή. Αυτό ισχύει πρωτίστως για την Σαουδική Αραβία και άλλες Αραβικές χώρες με μικρό πληθυσμό (Κόλπος). Αντιθέτως ιδιαίτερο πρόβλημα θα έχουν υπερχρεωμένοι μεγάλοι παραγωγοί που έχτισαν την ευημερία τους στις υψηλές τιμές πετρελαίου και δεν έχουν χρηματικά αποθέματα. Η Βενεζουέλα είναι σε αυτή την κατηγορία ενώ για την Ρωσία η μείωση της τιμής του πετρελαίου επιδεινώνει μια οικονομική κρίση που σχετίζεται τόσο με την οικονομική όσο και την εξωτερική της πολιτική.

Foto via flickr

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.