Tι Πίστευαν ο Αριστοτέλης και οι Άλλοι Φιλόσοφοι για τα Ναρκωτικά

«Sex, Drugs & Rock and Roll».

Μέχρι και πολύ πρόσφατα, η εύκολη και συνηθισμένη απάντηση στις παραπάνω κακές συνήθειες ήταν η πλήρης και αυστηρή αποχή: μην κάνεις σεξ πριν από τον γάμο, μην κάνεις ναρκωτικά και κλείσε επιτέλους αυτά τα κλαπατσίμπαλα. Είναι ωραία ιδέα αυτό το «απλώς πες όχι στα ναρκωτικά». Αν έπιανε αυτή η προσέγγιση, η ζωή θα ήταν πολύ πιο εύκολη για τους απανταχού ανήσυχους γονείς και τις κυβερνήσεις που θέλουν να διαφυλάξουν τον ηθικό χαρακτήρα των παιδιών και των πολιτών τους.

Αλλά σύμφωνα με μια διαφορετική προσέγγιση σχετικά με τη χρήση των ναρκωτικών, η αποχή ίσως και να είναι τελικά εξίσου ανήθικη με την υπερβολική χρήση. Στην αρχαία Ελλάδα –όπου όλο και κάτι ήξεραν από χρήση ουσιών– ο Αριστοτέλης έλεγε πως η έλλειψη ή η αποχή από οτιδήποτε είναι εξίσου κακή με την υπερβολή και πως το σωστό είναι να είμαστε πάντα κάπου στη μέση. Οι φιλόσοφοι έκαναν λόγο για τη «Χρυσή Τομή» και ο Αριστοτέλης πίστευε πως ήταν ο ιδανικός οδηγός για μια ενάρετη ζωή.

Αν το να γίνεσαι χάλια καθημερινά βρίσκεται στη μια πλευρά της ηθικής ζυγαριάς και το να μην ακουμπάς ποτέ ναρκωτικά βρίσκεται στην άλλη, η λογική λέει πως η Χρυσή Τομή ίσως να επιτρέπει την περιστασιακή χρήση. Η μέση απόσταση μεταξύ δύο άκρων, σύμφωνα πάντα με τον Αριστοτέλη, είναι το μέρος όπου πρέπει να βρίσκεσαι αν θες να είσαι ισορροπημένος και να βιώνεις μια καλή ζωή. Μέτρον άριστον, σωστά;

Όλα τα συντηρητικά μυαλά κάνουν λάθος, λοιπόν; Μήπως τελικά ο δρόμος της αποχής και της εγκράτειας δεν οδηγεί στο φως;

Όπως και με καθετί στη φιλοσοφία, έτσι κι εδώ τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Πριν καν υποθέσουμε ότι μπορεί κάποιος να εφαρμόσει μια κατάσταση ισορροπίας με τα ναρκωτικά, πρέπει να ελέγξουμε αν υπάρχει κάποια δεδομένη «αρετή» σε μια τέτοια ιστορία. Για παράδειγμα, πολύς κόσμος θεωρεί πως δεν υπάρχει νόημα να παραμένεις πιστός σε μια παντελώς σαθρή ιδέα. Κοινώς, στην περίπτωσή μας, δεν υπάρχει η παραμικρή αρετή στο να εφαρμόζεις τη Χρυσή Τομή στο ζήτημα των ναρκωτικών αν αυτό δεν πρόκειται να συνεισφέρει ουσιαστικά στη βελτίωση της ζωή σου.

Για να συμπεράνουμε αν τα ναρκωτικά μπορούν να συνεισφέρουν στη βελτίωση της ζωής μας, πρέπει να κοιτάξουμε αν οι λόγοι για τους οποίους ο κόσμος κάνει χρήση ουσιών είναι κακοί ή καλοί.

Για πολλούς πρώιμους ηθικιστές η μέθη εκλαμβανόταν σαν κάτι κακό, μιας και όταν είμαστε μεθυσμένοι δεν μπορούμε να δράσουμε με λογική. Πίστευαν ότι η ικανότητά μας να συμπεριφερόμαστε με λογική είναι αυτό που μας ορίζει ως ανθρώπινα όντα και πως οτιδήποτε υπονομεύει αυτή μας την ικανότητα είναι ηθικά μεμπτό.

Ακόμα κι αν δεχτούμε αυτό το επιχείρημα, δεν συνεπάγεται πως θα πρέπει να είμαστε απόλυτα συντηρητικοί με τα ναρκωτικά. Δεν δύναται κάθε ουσία να σε επηρεάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να μην μπορείς να λειτουργείς λογικά. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι από εμάς μπορούμε να «μεθάμε υπεύθυνα». Με άλλα λόγια, μπορούμε να πίνουμε αλλά ταυτόχρονα και να λαμβάνουμε αποφάσεις όταν αυτό χρειάζεται. Αν όμως είσαι άνθρωπος που δεν μπορεί να κρατήσει καμία επαφή με τη λογική και την υπευθυνότητα όταν κάνει χρήση ουσιών –καφεΐνη, αλκοόλ ή και meth–, τότε η ηθική επιλογή θα ήταν να μείνεις μακριά από αυτά.

Υπάρχουν άλλοι φιλόσοφοι που πιστεύουν πως η χρήση ναρκωτικών δεν θα έπρεπε να εξετάζεται με όρους λογικής και πως το γεγονός ότι οι ουσίες μπορούν να αλλάξουν τη συνειδησιακή μας αντίληψη είναι και το βασικό στοιχείο που τους δίνει αξία. Ο ψυχολόγος Abraham Maslow πίστευε πως τα ναρκωτικά μπορούσαν να χαρίσουν στους ανθρώπους μια «κορυφαία εμπειρία», κάτι που δεν θα μπορούσε να περιγραφεί επαρκώς αλλά που θα μπορούσε να αλλάξει τη ζωή του ατόμου, ακριβώς επειδή πήγαινε πέρα από τα όρια της λογικής. Για τον Maslow, αυτές οι εμπειρίες ήταν πολλές φορές σχεδόν θρησκευτικού χαρακτήρα, καθώς του έδιναν μια αίσθηση ενότητας με όλα πλάσματα του κόσμου.

Ένας άλλος ψυχολόγος, ο William James, πίστευε πως το υποξείδιο του αζώτου ήταν το μυστικό για να επιτευχθούν οι εμπειρίες που περιέγραφε ο Maslow. O James δεν συζήτησε ποτέ για το αν αυτός ο δρόμος προς τις κορυφαίες εμπειρίες ήταν φτιαγμένος για όλους, αλλά τα πάμπολλα γραπτά του δεν δίνουν την εντύπωση ενός ατόμου που πίστευε πως η χρήση ναρκωτικών ήταν το ίδιο με το να πίνεις καμία μπίρα πού και πού. Αντιμετώπιζε την ιδέα με τον απαραίτητο σεβασμό, ένα σεβασμό που φανερώνει πως έβλεπε αυτή την οδό σαν κάτι ολότελα διαφορετικό.

Και οι δύο αυτές απόψεις –τόσο ο δρόμος της λογικής όσο και η πιο υπερβατική αντίληψη– έχουν κάποιο κοινά στοιχεία, τα οποία αφορούν το γιατί κάποιος κάνει χρήση ναρκωτικών. Οι ορθολογιστές δεν εκτιμούν τη χρήση των ναρκωτικών όταν ο σκοπός της είναι να μεταβάλει κάποιος τη συνειδησιακή του αντίληψη. Ο William James πολύ πιθανόν να το θεωρούσε ρηχό αν κάποιος έκανε διαρκώς χρήση ουσιών χωρίς κάποιο βαθύτερο σκοπό.

Ο Αριστοτέλης πιθανώς να συμφωνούσε. Πίστευε πως η ικανότητά μας να εξετάζουμε τι κάνουμε και πώς το κάνουμε είναι αυτό που μας διαχωρίζει από τα ζώα, τα οποία λειτουργούν μόνο με βάση το ένστικτο και το συναίσθημα.

Τα παραπάνω δεν μας αφήνουν και με κάτι στέρεο στα χέρια σχετικά με τα ναρκωτικά και την ηθική, αλλά τουλάχιστον μας δείχνουν πως πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικότερα αυτά που νομίζουμε πως ορίζουν μια «καλή ζωή», καθώς και αν ο τρόπος με τον οποίο διαχειριζόμαστε τα πράγματα γύρω μας συνάδει με αυτήν.

Αν είσαι τακτικός χρήστης, σκέψου γιατί θες να μεταβάλλεις τη συνειδησιακή σου αντίληψη και πόση αξία δίνεις στη διατήρηση της λογικής. Αν δεν κάνεις χρήση ποτέ, σκέψου πώς αντιμετωπίζεις τις νόμιμες ουσίες όπως το αλκοόλ. Μήπως τελικά απλώς μεταβάλλεις τη συνειδησιακή αντίληψή σου με διαφορετικό τρόπο;

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Australia/NZ.

Περισσότερα από το VICE

Τι Έμαθα για τον Εαυτό μου, την Ελλάδα και τον Έρωτα στην Ουρά του ΙΚΑ Καλλιθέας

H Τελευταία Μόδα στην Τέχνη Είναι το Γυμνό

Τι Σημαίνει να Κάνεις Διακοπές στη Σίφνο