Εύα Παπαμαργαρίτη: «Έβλεπα με Μανία Thundercats»

Δεν έχει κάποιον παιδικό ήρωα, αλλά έβλεπε με μανία Thundercats όταν ήταν μικρή. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Βόλο, αλλά την κέρδισαν οι ψηφιακές τέχνες. Σήμερα, η Εύα Παπαμαργαρίτη, έχοντας ως έδρα της το Λονδίνο, ερευνά τη συνεχώς μεταβαλλόμενη επικράτεια μεταξύ φυσικών και τεχνητών συστημάτων.

Αντιστέκεται στις σταθερές, στατικές μορφολογίες, προξενεί συνθήκες που βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ πανταχού παρόντος και κρυφού, αξίας και ανεπάρκειας, κοινού και επίσημου, επιθυμίας και απέχθειας. Χρησιμοποιώντας ψηφιακά κατασκευασμένες αλληλουχίες / περιβάλλοντα, συλλαμβάνει τα σημερινά παραμορφωτικά θραύσματα χωρίς κανέναν εξωραϊσμό. Το VICE Greece είχε μια γρήγορη κουβέντα μαζί της, με αφορμή το φιλμ But for now all i can promise is that things will become weirder, που παρουσιάζει αυτές τις ημέρες στην Μπιενάλε Αθηνών.

VICE: Αν και έχεις σπουδάσει αρχιτεκτονική, αποφάσισες να ασχοληθείς με τις ψηφιακές τέχνες. Πώς προέκυψε αυτή η απόφαση;
Εύα Παπαμαργαρίτη: Σπούδασα αρχιτεκτονική στο τμήμα Αρχιτεκτόνων στον Βόλο και σίγουρα η δομή του προγράμματος σπουδών και η φύση της συγκεκριμένης σχολής μου έδωσε το έναυσμα και την επιθυμία να ερευνήσω τα ψηφιακά εργαλεία και παράλληλα το πως μπορώ να δημιουργήσω αφηγήσεις και να κατασκευάσω περιβάλλοντα μέσω αυτών. Από εκεί και έπειτα άρχισα να παράγω κάποια έργα περισσότερο ως ανάγκη έκφρασης και λιγότερο ως συνειδητή απόφαση. Ακόμα και τώρα έτσι αντιμετωπίζω ό,τι κάνω, αν δεν υπάρχει κάποια βαθύτερη ανάγκη να με παρακινεί δεν θα κάνω κάτι απλά επιτελεστικά. Νομίζω η μετάβαση συνέβη με πολύ οργανικό τρόπο, βοήθησε σίγουρα το γεγονός πως με τα ψηφιακά εργαλεία μου δίνεται η δυνατότητα να δημιουργήσω κάποια υπερβατικά σενάρια.

Ποιο ήταν το αγαπημένο σου animation ως παιδί και ποιος ο αγαπημένος σου παιδικός ήρωας;
Ως παιδί έβλεπα πολύ συχνά animated ταινίες και σειρές κάτι που πλέον κάνω πολύ δύσκολα. Αγαπημένο animation για κάποιον περίεργο λόγο ήταν μια σειρά που λεγόταν The Racoons - δεν νομίζω πως ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα. Τότε μου φαινόταν πως γινόταν κάτι το μαγικό αλλά ταυτόχρονα αρκετά ρεαλιστικό σε αυτό το δάσος και με έναν τρόπο με έκανε να φαντάζομαι διάφορες ιστορίες για τους ήρωες της σειράς. Επίσης έβλεπα με μανία Thundercats. Αγαπημένο παιδικό ήρωα δεν έχω.

VICE VIDEO: Δύο Έλληνες Καλλιτέχνες Μιλούν για την Athens Biennale 2018

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Θα έλεγες ότι τα έργα σου έχουν έναν dark χαρακτήρα; Από πού εμπνέεσαι για τις δημιουργίες σου;
Ναι, υπάρχουν dark στοιχεία σίγουρα στα έργα μου, κάποιες φορές παρουσιάζονται με προφανή τρόπο και κάποιες άλλες υποβόσκουν, πάντως είναι σχεδόν πάντα εκεί. Η έμπνευση έρχεται με αρκετά απροσδόκητο τρόπο. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες αναφορές που κατέχουν σημαντική θέση σε αυτή τη διαδικασία, ακόμη και χωρίς να το καταλαβαίνω άμεσα. Ιδιαίτερα συγκεκριμένα έργα καλλιτεχνών, συγγραφέων, σκηνοθετών ή φιλοσόφων με τα οποία ήρθα σε επαφή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κυρίως κατά τη διάρκεια των σπουδών μου όπως ο Beckett, οι Oulipo, η Ursula Le Guin ο Cronenberg, ο J.G Ballard, o Paul Mccarthy, ο Roland Barthes. Eίναι σα να τρέχουν πάντα στο background και με έναν τρόπο τα ερεθίσματα που λαμβάνω συχνά, φιλτράρονται μέσω αυτών. Τελευταία παρατηρώ πολύ όσα συμβαίνουν γύρω μου στις πόλεις όπου ζω και επισκέπτομαι, τις κινήσεις των ανθρώπων, τις παύσεις τους, το πως κοιτάζονται ή το πως αποφεύγουν να κοιτάζονται, τους ήχους του εκάστοτε περιβάλλοντος στο οποίο είμαι. Εμπνέομαι πολύ από το εδώ και το τώρα. Η έμπνευση είναι συνδυασμός ερεθισμάτων και συνθηκών, δεν νομίζω πως υπάρχει κάποιο τρικ για αυτό, είτε συμβαίνει είτε όχι, και είναι κάπως περίεργο ίσως και να την ονομάζουμε, νιώθω πως εννοιολογικά την περιορίζουμε σα να είναι κάτι το πολύ απτό.

Ποια είναι η σχέση σου με την τεχνολογία;
Πολύ έντονη μιας και χρησιμοποιώ τεχνολογικά εργαλεία σε καθημερινή βάση. Θεωρώ ωστόσο πως δεν πρέπει ούτε να την αποθεώνουμε ούτε να τη δαιμονοποιούμε, έχει να κάνει εξάλλου αρκετά και με εμάς όλο αυτό, πως δηλαδή επιλέγουμε να τη χρησιμοποιήσουμε. Αναμφίβολα είναι απαραίτητη πλέον σε όλα τα επίπεδα της ζωής και η επίδρασή της είναι εμφανής με διττό τρόπο. Πάντως διαφωνώ αρκετά με τη νοσταλγία που επικρατεί συχνά για την «αγνότητα» των παλαιότερων εποχών όπου έλειπαν τα κινητά τηλέφωνα, το Internet κτλ, νομίζω δημιουργεί μια παραπλανητική κατάσταση που δεν δημιουργεί κάποιο παραγωγικό έδαφος στη συζήτηση γύρω από την τεχνολογική εξέλιξη και τις επιπτώσεις της.

Πώς επηρεάζεται η ψηφιακή τέχνη από τις πιο παραδοσιακές μορφές;
Yπάρχει σαφώς κάποια διαλεκτική σχέση μεταξύ των ψηφιακών και των παραδοσιακών μορφών τέχνης. Είναι αρκετά ενδιαφέρον το πως δομείται αυτή η σχέση ακόμα και αν το δούμε από εντελώς πρακτική και προφανή σκοπιά. Πολύ συχνά τα ψηφιακά μέσα και οι παράμετροι που χρησιμοποιούμε στα softwares είναι άμεσες αναλογίες των παραδοσιακών εργαλείων, π.χ. υπάρχουν softwares για να κατασκευάσεις ψηφιακά γλυπτά ή να δημιουργήσεις συγκεκριμένες υφές με διαδικασίες που παραπέμπουν στη ζωγραφική. Πέρα από αυτό το επίπεδο όμως θεωρώ πως οι τέχνες επικοινωνούν ως ένα βαθμό μεταξύ τους ούτως ή άλλως, σαφέστατα αλληλοτροφοδοτούνται και το αν επικοινωνούνται μέσω σύγχρονων ή περισσότερο παραδοσιακών μέσων δεν παίζει τόσο ρόλο όσο το τι προσπαθούν να επικοινωνήσουν εν τέλει και πως μπορούν να προκαλέσουν σκέψεις και συζητήσεις πάνω στα θέματα με τα οποία καταπιάνονται.

Παρακολουθήσαμε το φιλμ σου στην Μπιενάλε Αθηνών, But for now all i can promise is that things will become weirder. Ποιο είναι το πιο περίεργο που μπορεί να συμβεί στις ζωές μας στο κοντινό μέλλον κατά την άποψή σου;
Αρχικά, ο τίτλος του έργου αναφέρεται σε πρώτο επίπεδο ανάγνωσης σε μια μελλοντική συνθήκη παράλληλα όμως, αυτό που υπονοείται είναι πως τα πράγματα με έναν τρόπο είναι ήδη έτσι κι αλλιώς περίεργα κάτι που είναι πολύ κεντρικό ως statement στο αφήγημα που κατασκεύασα. Το τι μπορεί να συμβεί μελλοντικά είναι αρκετά ασαφές ακόμη, λαμβάνοντας όμως δεδομένα και ενδείξεις της παρούσας κατάστασης θεωρώ πως έχουμε πολλά δείγματα σε κοινωνικό, πολιτικό και περιβαλλοντικό επίπεδο για το ότι οι σημερινές συνθήκες είναι αρκετά συγκεχυμένες ως προς το πως παρουσιάζονται σε εμάς και εκ των πραγμάτων και ως προς το πως τις βιώνουμε. Με έναν τρόπο δεν ξέρουμε πλέον από που πηγάζει και που κατοικεί η αλήθεια. Πριν κάτι μήνες το 032c, ένα απο τα αγαπημένα μου περιοδικά, είχε τον εξής τίτλο: The Big Flat Now. How to be everywhere, anytime and everyone at once και πιστεύω αυτή η πρόταση περικλείει σε μεγάλο βαθμό την «παράξενη» φάση που διανύουμε. Νιώθω ταυτόχρονα πως επικρατεί μια αβεβαιότητα για την ταυτότητα και τις προθέσεις μας η οποία με έναν αναπάντεχο τρόπο έχει γίνει μέρος της ζωής μας. Δεν είναι απαραίτητα κάτι καταστροφικό αυτό ίσως απλά μας αποτρέπει από το να κάνουμε ασφαλείς ή εύστοχες προβλέψεις για το πως μπορεί να εξελιχθούν τα πράγματα σε μακροσκοπικό και μικροσκοπικό επίπεδο.

Το animation σου περιέχει δυστοπικές και για πολλούς «αηδιαστικές» μορφές που προκαλούν τον θεατή. Πρόκειται για αμφισβήτιση της πραγματικότητας, προειδοποίηση ή απλώς έκφραση συναισθημάτων;
Με έναν τρόπο, όλα αυτά μαζί. Και υπάρχουν σαφείς sci-fi αναφορές σε αυτές τις μορφές που σίγουρα εμπεριέχουν και την έννοια της δυστοπίας. Δεν είναι τυχαίο πως επέλεξα οι συγκεκριμένες μορφές να είναι σχεδόν πάντα συνδεδεμένες με το ανθρώπινο σώμα. Λειτουργούν σαν κάποιο είδος μάσκας, πρόσθετα μέλη που ουσιαστικά κρύβουν τα πρόσωπα των χαρακτήρων και κατ' επέκταση το βλέμμα τους. Οι χαρακτήρες που κατοικούν στο έργο κινούνται μονίμως μηχανικά, κάπως ενσικτωδώς και χωρίς σαφή πρόθεση στον περιγυρό τους ή είναι πάντα στατικοί και περιορισμένοι. Μπορεί κάποιος να «μεταφράσει» τις τερατώδεις αυτές μάσκες σαν κάποιο είδος άμυνας ή προστασίας αλλά ταυτόχρονα σαν αδυναμία των χαρακτήρων να ξεχωρίσουν τι ακριβώς συμβαίνει τριγύρω τους. Είναι χαρακτηριστικό πως σε κάποιο σημείο εμφανίζεται η συγκεκριμένη πρόταση στο video την ώρα που δυο παραμορφωμένα χέρια πληκτρολογούν με μανία: Sometimes i take off my glasses, hoping my myopia will successfully hide the details of my surroundings. Αρκετά συχνά υπάρχει κάτι το λυτρωτικό στο να μην ξέρουμε τι συμβαίνει γύρω μας αλλά ταυτόχρονα αυτό μπορεί να αποτελέσει και μια φοβερή παγίδα.

Μπορείς να μας πεις δυο λόγια για την επιλογή της μουσικής;
Τους ήχους του video τους δημιούργησα η ίδια. Ο ήχος είναι πολύ σημαντικό μέρος των έργων μου και κατασκευάζει μια παράλληλη δομή που λειτουργεί περισσότερο ή λιγότερο αυτόνομα ανάλογα με το εκάστοτε έργο και τις προθέσεις μου. Συχνά υφίσταται σαν κάποιο είδος μέτρου που επιβάλλει τον ρυθμό στην κινούμενη εικόνα. Στο έργο που παρουσιάζω στη Μπιενάλε σίγουρα ο ήχος κατέχει κομβική θέση, είναι σαν να ενώνει μέσω παύσεων και εντάσεων τα θραύσματα που αποτελούνται από την εικόνα και το κείμενο. Σε πολλά σημεία γίνεται πιο ambient και σε άλλα σχεδόν θορυβώδης. Όσο δημιουργούσα τους ήχους για αυτό το video σκεφτόμουν πως ιδανικά θα ήθελα να προκαλούν κάποια ανοίκεια, ακανθώδη αίσθηση στον θεατή σε αναπάντεχα σημεία, σαν να μην πρέπει να τον αφήσουν να εφησυχαστεί.

Ποιο είναι το αγαπημένο δικό σου έργο και ποιο κάποιου άλλου καλλιτέχνη;
Νομίζω το αγαπημένο μου έργο είναι κάθε φορά και το πιο πρόσφατο που έχω δημιουργήσει, μιας και αντικατοπτρίζει με κάποιο τρόπο αυτά που έχω μέσα μου και νιώθω την ανάγκη να επικοινωνήσω τη δεδομένη χρονική στιγμή. Σχετικά με άλλους καλλιτέχνες μου είναι δύσκολο να αναφερθώ σε ένα και μόνο συγκεκριμένο έργο. Συνήθως η προσοχή μου διαχέεται με αποσπασματικό τρόπο σε έργα διαφορετικών καλλιτεχνών και ειδών ανάλογα την περίοδο. Μπορώ όμως να αναφέρω κάποιους στα έργα των οποίων επανέρχομαι με αρκετή συχνότητα τελευταία και είναι οι Roberto Cuoghi, Paul McCarthy, Laure Prouvost, Aleksandra Waliszewska, Wu Tsang, Korakrit Arunanondchai, Katja Novitskova, Andro Wekua.

Τα τελευταία χρόνια έχεις ως έδρα σου το Λονδίνο. Ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στη σκηνή του animation εκεί σε σχέση με την Ελλάδα;
Οι διαφορές υφίστανται κυρίως σε επίπεδο μεγέθους των παραγωγών που συναντάει κανείς στο Λονδίνο και στο γεγονός πως το animation εδώ χρησιμοποιείται ως μέσο σε πολύ μεγαλύτερο εύρος σε τομείς όπως τέχνη, κινηματογράφο, μόδα κτλ. Σίγουρα και στην Ελλάδα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, γίνονται προσπάθειες και σημαντικές πρωτοβουλίες απο συγκεκριμένα φεστιβάλ και ιδρύματα γύρω από το animation και τις δυνατότητές του αλλά θεωρώ πως είναι ακόμα μάλλον ένα αντικείμενο που αδικείται από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται.

Πώς βλέπεις το παρόν αλλά και το μέλλον της ψηφιακής τέχνης στην Ελλάδα;
Παρατηρώ πως συμβαίνουν πράγματα κυρίως μεμονωμένα από συγκεκριμένους καλλιτέχνες αλλά σταδιακά και σε πιο ευρύ φάσμα. Δε θα έλεγα πως υπάρχει ακόμα μια συστηματική προσέγγιση προς αυτό το είδος τέχνης στην Ελλάδα αν και κάποια πράγματα πλέον έχουν αρχίσει να συμβαίνουν και σε ακαδημαϊκό επίπεδο, τα οποία βέβαια θεωρώ πως δεν αρκούν από μόνα τους. Θεωρώ όμως πως είναι πολύ σημαντικό που υπάρχουν εκθέσεις όπως η φετινή Biennale οι οποίες παρουσιάζουν έργα ψηφιακής τέχνης, ειδικά σε τέτοιο βαθμό. Το κοινό της Ελλάδας δεν είναι ακόμα εξοικειωμένο με τα ψηφιακά μέσα και πολλές φορές αντιμετωπίζεται η ψηφιακή τέχνη σαν κάτι το παράξενο μιας και υπάρχει έντονη πρακτική ακόμα γύρω από πιο παραδοσιακές μορφές τέχνης που μοιάζουν ακόμα αρκετά πιο προσβάσιμες κυριολεκτικά και μεταφορικά. Παρ'όλα αυτά πιστεύω πως αργά ή γρήγορα θα συμβεί κι αυτό, πολύ απλά διότι είναι μια μορφή τέχνης που μπορεί να συνομιλήσει άμεσα με το τι συμβαίνει γύρω μας αυτή τη στιγμή και να φιλτράρει το πραγματικό με υπερβατικούς όρους.

Περισσότερα από το VICE

«Τον Χτύπησαν, ρε!» - Η Δολοφονία Γρηγορόπουλου σε 3D Αναπαράσταση

The Last Drive: «Η Μουσική Προορίζεται να Μιλήσει για τα Πάντα»

Ο Γιάννης Μαντζουράνης Φωνάζει Ακόμη «Εθνικάρα» στα Γήπεδα