Το Προσωπικό μου Ημερολόγιο 10 Ετών από τη «Χώρα Δίχως Όνομα» στα Βόρεια της Ελλάδας

Περνώντας το τελωνείο των Ευζώνων, από την Ελλάδα στη FYROM, ο χρόνος και ο τόπος διαστέλλονται. Το ελληνικό αυτοκίνητο πρέπει να έχει «πράσινη κάρτα» διεθνούς ασφάλισης και επίσης στο ανταλλακτήριο, αριστερά μετά την οριογραμμή, πρέπει να μετατρέψεις τα ευρώ σε δηνάρια. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό. Από τη διάλυση της πρώην σοσιαλιστικής Γιουγκοσλαβίας, στις αρχές της δεκαετίας του '90, η μικρή επικράτεια στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας παραμένει για την Ελλάδα μια χώρα χωρίς όνομα. Το 1991 κήρυξε την ανεξαρτησία της με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Στην Αθήνα αυτό δεν άρεσε καθόλου, γιατί η μεγαλύτερη περιφέρεια στη Βόρεια Ελλάδα ονομάζεται επίσης «Μακεδονία». Τα πράγματα ήταν πιο σκληρά στη Θεσσαλονίκη, την πόλη στην οποία γεννήθηκα, μόλις 40 λεπτά με το αυτοκίνητο από τα σύνορα. Η δική μου γενιά των σημερινών 35ρηδων, μεγάλωσε μαθαίνοντας να αποκαλεί τη γειτονική χώρα, όχι με το συνταγματικό της όνομα, αλλά ως «Σκόπια» ή στην καλύτερη περίπτωση ως FYROM. Το γράμμα "F" στο ακρωνύμιο αντιστοιχεί στη λέξη «Former» (Former Yugoslav Republic of Macedonia). Στο σχολείο και το σπίτι, δηλαδή, αποκαλούσαμε μια χώρα ως «πρώην» κάτι - οποιαδήποτε χρήση της λέξης «Μακεδονία» ήταν ταμπού.

Τα επόμενα χρόνια οι σχέσεις των δύο χωρών πέρασαν διάφορα κύματα, με αποκορύφωμα το ελληνικό βέτο στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, το 2008. Τότε η Ελλάδα είχε μπλοκάρει την ένταξη των Σκοπίων στη Συμμαχία με το συνταγματικό τους όνομα. Ώσπου την περασμένη Τρίτη, ανακοινώθηκε η επίτευξη προκαταρκτικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και FYROM, η οποία προβλέπει τη μετονομασία της χώρας σε «Βόρεια Μακεδονία» και την παράλληλη εκκίνηση ζητημάτων, που εκκρεμούν για τρεις δεκαετίες. Η FYROM είναι τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά από την Ελλάδα. Για τον αμύητο επισκέπτη, είναι ένας γλυκόπικρος κόσμος, σχεδόν εξωτικός. Αυτά τα δέκα χρόνια επισκέπτομαι τακτικά τα Σκόπια. Πίσω από την πολιτική και τη διπλωματία, υπάρχουν πάντα οι καθημερινοί άνθρωποι, η πραγματική οικονομία, ακόμη και το κοινό ποινικό έγκλημα. Αυτό είναι ένα προσωπικό, μη γραμμικό ημερολόγιο δέκα ετών, με ιστορίες από τη «χώρα δίχως όνομα».

Λίγες εκατοντάδες μέτρα μετά τα σύνορα, έξω από την κωμόπολη της Γευγελής, βρίσκεται η βαλκανική εκδοχή του τζόγου και της διασκέδασης. Πάνω στην εθνική οδό, λειτουργούν τρία καζίνο - το αυστριακών συμφερόντων Flamingo, το Princess που ανήκει σε Τούρκο επιχειρηματία και το Apollonia, το οποίο διαχειρίζονται Σκανδιναβοί. Όλοι εδώ μιλούν ελληνικά. Τα τρία καζίνο υποδέχονται κάθε χρόνο περισσότερους από 1.000.000 επισκέπτες, στη συντριπτική τους πλειονότητα Έλληνες. Το καζίνο της Θεσσαλονίκης, το 2016, είχε 830.000 επισκέπτες. Ο πατριωτισμός πηγαίνει περίπατο όταν πρόκειται για φθηνό φαγητό και δωρεάν κληρώσεις. Τα χρήματα που παίζονται στα slot machines και τα τραπέζια των καζίνο στα σύνορα, ξεπερνούν τα 70 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Ο τζίρος του καζίνο στη Θεσσαλονίκη είναι αντίστοιχος με εκείνων των τριών στη Γευγελή. Δηλαδή, οι Έλληνες παίκτες στη Βόρεια Ελλάδα επιλέγουν να ποντάρουν τα μισά τους χρήματα εκτός συνόρων. Ένα μεσημέρι, στο τηλεοπτικό διαφημιστικό σποτ που έπαιζε σε λούπα στην είσοδο καζίνο της Γευγελής, ένας τύπος πανηγύριζε επειδή είχε κερδίσει το αυτοκίνητο στη μεγάλη κλήρωση. Ο ίδιος άνθρωπος, καθισμένος σε ένα «μηχανάκι» στον πρώτο όροφο, φώναζε ότι κέρδισε και χάιδευε από ευγνωμοσύνη την οθόνη.

Τον Νοέμβριο του 2011, στο γωνιακό καφέ Μπαστιόν στο κέντρο των Σκοπίων, αστυνομικοί πλησίασαν ένα ψηλό άνδρα, που έπινε latte macchiato. Ήταν ο Μάκης Ψωμιάδης, διωκόμενος με διεθνές ένταλμα για την υπόθεση των στημένων αγώνων ποδοσφαίρου στην Ελλάδα, ο οποίος είχε εξαφανιστεί ενάμιση μήνα νωρίτερα από την Αθήνα. Ο Ψωμιάδης είχε ξυρίσει το χαρακτηριστικό μουστάκι του και είχε κόψει κοντά τα μαλλιά του. Φορούσε τζιν παντελόνι, ένα μπεζ μπουφάν και δεν κρατούσε τίποτα στα χέρια. Δεν δήλωσε «πολιτικός κρατούμενος», όπως είχε κάνει το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς έξω από τη ΓΑΔΑ. Ήταν ήρεμος και αστειευόταν με τους αστυνομικούς.

Μεταφέρθηκε στη δικαστική φυλακή Σούτκα, στη μουσουλμανική πλευρά της πόλης, που είναι περιτριγυρισμένη από χαμηλά σπίτια και μάντρες με παλιοσίδερα. Ο ίδιος είπε στους αστυνομικούς ότι πέρασε τα ελληνικά σύνορα ως επιβάτης ενός από τα βανάκια που μεταφέρουν καθημερινά παίκτες καζίνο από τη Θεσσαλονίκη στη Γευγελή. Οι αστυνομικοί δεν τον πίστεψαν – «δεν είναι αφελής για να ρισκάρει να περάσει μόνος και μάλιστα με λεωφορείο», μου είχαν πει τότε. Ο Ψωμιάδης είχε πολλούς γνωστούς στα Σκόπια, πρώην ποδοσφαιριστές, μάνατζερ και Έλληνες επιχειρηματίες. Η έκδοσή του στην Ελλάδα καθυστέρησε αρκετά, καθώς υπήρξε εμπλοκή αναφορικά με τη σφραγίδα και την ονομασία της γειτονικής χώρας στα δικαστικά έγγραφα.

Πριν από τη ρουλέτα, οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης και των χωριών κοντά στα σύνορα, είχαν μάθει τη φθηνή βενζίνη, τα φθηνά ψώνια στη λαϊκή αγορά της Γευγελής και τα σφραγίσματα στα οδοντιατρεία, λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα. Πολλές νύφες αγοράζουν από εδώ νυφικά. Ένα ευρώ αντιστοιχεί σε 60,7 δηνάρια ΠΓΔΜ. Οι περισσότεροι, όμως, κοντά στα σύνορα συναλλάσσονται με ευρώ. Η Γευγελή είναι μια άσχημη, επίπεδη πόλη. Η βενζίνη κοστίζει εδώ έως και 50 λεπτά φθηνότερα από το Πολύκαστρο, δηλαδή στο γέμισμα του ρεζερβουάρ το κέρδος μπορεί να φθάσει τα 20 ευρώ. Οι τιμές στα οδοντιατρεία ανέρχονται στο 1/5 των αντίστοιχων στην ελληνική πλευρά, τουλάχιστον στα απλά περιστατικά. Πάντως, η διαφορά στις τιμές έχει μικρύνει με τα χρόνια. Ο μέσος καθαρός μισθός στη χώρα των 2.000.000 κατοίκων, είναι 350 ευρώ και το επίσημο ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 22,4%. Το συνολικό διμερές εμπόριο Ελλάδας-ΠΓΔΜ ανήλθε σε 787 εκατ. ευρώ το 2016, ενώ η Ελλάδα είναι ο έκτος κυριότερος εμπορικός εταίρος. Οι ελληνικές εξαγωγές προς τα Σκόπια κυμαίνονται ετησίως περίπου στα 550 εκατ. ευρώ. Οι επενδύσεις ελληνικών συμφερόντων στην ΠΓΔΜ, άμεσες και έμμεσες, που υπολογίζεται ότι έχουν δημιουργήσει περίπου 40.000 θέσεις εργασίας, εκτιμάται ότι υπερβαίνουν σε αξία το ένα δισ. ευρώ - δεν καταγράφονται στο σύνολό τους, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις γίνονται μέσω παρένθετων εταιρειών.

Τον Μάιο του 2015, στην πόλη Κουμάνοβο, κοντά στα σύνορα με τη Σερβία και το Κόσοβο, ειδικές δυνάμεις της ΠΓΔΜ οργάνωσαν ευρεία επιχείρηση για τη σύλληψη περίπου 70 πάνοπλων αλβανόφωνων αντρών, οι οποίοι είχαν περάσει το προηγούμενο διάστημα στη χώρα, άγνωστο για ποιον λόγο. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν 30 ώρες στη συνοικία γύρω από την οδό Πέρο Ιλιέφσκι. Τα καλάσνικοφ κροτάλιζαν και οι εκρήξεις ήταν απανωτές, με αποτέλεσμα να πέσουν νεκροί 14 ένοπλοι Αλβανοί και οκτώ αστυνομικοί των ειδικών δυνάμεων. Τα γειτονικά κτίρια υπέστησαν σοβαρές ζημιές, αυτοκίνητα καταστράφηκαν. Η λυσώδης μάχη, η πρώτη μετά τις εθνοτικές συγκρούσες του 2001, δηλητηρίασε ακόμη περισσότερο τις σχέσεις Σλαβομακεδόνων και Αλβανών στο βόρειο τμήμα της χώρας – το 25% του γενικού πληθυσμού στην ΠΓΔΜ είναι Αλβανοί. «Διαλύσαμε την πιο επικίνδυνη τρομοκρατική ομάδα των Βαλκανίων» δήλωσε ο τότε εθνικιστής πρωθυπουργός, Νίκολα Γκρούεφσκι, όμως ποτέ δεν δόθηκαν απαντήσεις για την ταυτότητα και κυρίως τις επιδιώξεις των ενόπλων, που συγκρούστηκαν με την αστυνομία.

Πίσω στα Σκόπια, λίγα μέτρα από το άγαλμα του «έφιππου πολεμιστή», βρίσκεται ένα μικρό ξενοδοχείο με το όνομα Jadran («Αδριατική»). Το μακρινό 1992, ένας ψιλόλιγνος τεχνοκράτης του ΔΝΤ ζήτησε δωμάτιο. Ήταν ο Δανός Πολ Τόμσεν, τον οποίο θα μαθαίναμε στην Ελλάδα πολλά χρόνια αργότερα ως επικεφαλής του Ταμείου. Είχε εργαστεί νωρίτερα στο Βελιγράδι, όπου γνωρίστηκε με τη Σέρβα σύζυγό του. Γνώριζε λεπτομέρειες για την οικονομία της περιοχής, καθώς υπήρξε για δύο χρόνια σύμβουλος του τελευταίου πρωθυπουργού της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, Άντε Μάρκοβιτς. Ο τότε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ και αργότερα πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των Σκοπίων, Λιούμπε Τρπέσκι, γνώρισε όσο λίγοι τον Τόμσεν κατά τη θητεία του στη γειτονική χώρα. Μου είχε περιγράψει ότι στις πολύωρες συνεδριάσεις με κυβερνητικά στελέχη, ο «νερόβραστος σοσιαλιστής» στη νιότη του, Τόμσεν, ζητούσε να πιει μόνο νερό. Ήταν εκδηλωτικός μόνο σε έναν αγώνα ποδοσφαίρου στα Σκόπια, μεταξύ της ΠΓΔΜ και της πατρίδας του Δανίας, γύρω στο 1994. Η φυγή του από την ΠΓΔΜ, το 1996, συνέπεσε με την έλευση των πρώτων ελληνικών επενδύσεων (Βερόπουλος, ΤΙΤΑΝ, Εθνική Τράπεζα). Ο ίδιος συνέχισε στη Ρουμανία, τη Μόσχα, την Αθήνα.

«Διαδηλώνω με όλη μου τη δύναμη. Τα παπούτσια και τα χέρια μου είναι γεμάτα μπογιές, αλλά αυτό είναι το λιγότερο», μου είπε η Μικαέλα Ιβάνοβα, φοιτήτρια Νομικής στα Σκόπια. Την άνοιξη του 2016 η ΠΓΔΜ ζούσε την «Πολύχρωμη Επανάσταση». Η χώρα βάδιζε στην ακυβερνησία, μετά από επανειλημμένες άκαρπες εκλογικές αναμετρήσεις. Κάθε απόγευμα, χιλιάδες άνθρωποι κατέβαιναν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν εναντίον του Νίκολα Γκρούεφσκι. Κι έκαναν κάτι αφοπλιστικό. Έστηναν αυτοσχέδιες σφεντόνες και εκτόξευαν σακουλάκια με χρώμα στα αχαμνά του αλόγου του Μέγα Αλέξανδρου και τις προκάτ προσόψεις των κιτς αρχαιοελληνικών κτιρίων, στις όχθες του ποταμού Βαρδάρη.

Όλα αυτά συμβόλιζαν για εκείνους τον αυταρχισμό της διακυβέρνησης Γκρούεφσκι και υποθέσεις διαφθοράς, με κορυφαία το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών - οι υπηρεσίες ασφαλείας φέρεται να κατέγραφαν τις συνομιλίες συνολικά 26.000 ανθρώπων ή αλλιώς το 1,3% του πληθυσμού της χώρας, μεταξύ αυτών πολιτικών αντιπάλων του Γκρούεφσκι, καθηγητών και δημοσιογράφων. Η «Πολύχρωμη Επανάσταση» ξεκίνησε το απόγευμα της 12ης Απριλίου και αφορμή στάθηκε η απόφαση του προέδρου της ΠΓΔΜ, Γκιόργκι Ιβάνοφ, να χορηγήσει αμνηστία σε 56 κυβερνητικά στελέχη και αξιωματούχους, που εμπλέκονταν στο σκάνδαλο. Η πολύμηνη πολιτική κρίση στα Σκόπια τερματίστηκε την άνοιξη του 2017 με την παρέμβαση του αμερικάνικου παράγοντα και τον σχηματισμό κυβέρνησης υπό τον Ζόραν Ζάεφ.

Πέντε μήνες αργότερα, στα μέσα Οκτωβρίου του 2017, αστυνομικοί στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης εντόπισαν έξι άνδρες με πλαστά διαβατήρια. Οι τέσσερις ήταν μετανάστες από την Ασία και την Αφρική. Ωστόσο, το ενδιαφέρον των αστυνομικών επικεντρώθηκε στους άλλους δύο, οι οποίοι είχαν εκδώσει εισιτήρια για να πετάξουν στη Βουδαπέστη. Φορούσαν ακριβές αθλητικές φόρμες και είχαν στα χέρια τους βουλγάρικα διαβατήρια, τα οποία αποδείχθηκαν πλαστά. Από την έρευνα προέκυψε ότι οι δύο άγνωστοι άνδρες ήταν υπήκοοι ΠΓΔΜ, ανώτερα στελέχη της Διεύθυνσης Αντικατασκοπείας. Σε βάρος τους εκκρεμούσε Ερυθρά Αγγελία της Ιντερπόλ, καθώς διώκονται για το σκάνδαλο των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων. Ο πρώτος ήταν επικεφαλής τμήματος στη Διεύθυνση Ασφάλειας, στενός συνεργάτης του Σάσο Μιγιάλκοφ, πρώην παντοδύναμου επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών στην ΠΓΔΜ, ξαδερφού του απερχόμενου πρωθυπουργού και κεντρικού προσώπου στο σκάνδαλο των υποκλοπών. «Φοβόμαστε για τη ζωή μας», υποστήριξαν από την πρώτη στιγμή. Μετά από πολύμηνη δικαστική μάχη, οι ελληνικές Αρχές απέρριψαν τελικά το αίτημα έκδοσης των δύο πρακτόρων στη γειτονική χώρα.

Δεν είναι, όμως, όλα τοξικοί εθνικισμοί και πολιτικά σκάνδαλα στην ΠΓΔΜ. Κάθε Αύγουστο, στην πλευρά της λίμνης Δοϊράνης που ανήκει στη γειτονική χώρα, οι Σκοπιανοί που δεν έχουν χρήματα να κατέβουν για μπάνιο στη Χαλκιδική, βουτούν στα θολά νερά και ζουν το βαλκανικό θερινό όνειρο. Το πρώτο χωριό μετά τα σύνορα ονομάζεται Star Dojran (μτφρ. Παλιά Δοϊράνη) και είναι ένα πολύβουο τουριστικό θέρετρο. Το νερό της λίμνης οριοθετείται με τσιμεντένιο τοιχίο, στο οποίο είναι βιδωμένοι κίτρινοι μεταλλικοί αναβατήρες. Η πλαζ είναι ένα κενό 4-5 μέτρων με σκληρό χώμα ή χαλίκι, πάνω στο οποίο στήνονται ομπρέλες και ξαπλώστρες. Εδώ βλέπεις Lada, Zastava και «σκαραβαίους».

Υπάρχει μια νοσταλγική ατμόσφαιρα και αρκετή μετα-σοβιετική ανεμελιά. Ο φραπέ κοστίζει 120 δηνάρια (δύο ευρώ), και ένα πλήρες γεύμα μιας τετραμελούς οικογένειας με ψητό γριβάδι ή κοτόπουλο στη σούβλα, περίπου 1.300 δηνάρια. Υπάρχει υπαίθριο παζάρι κι ένας τύπος, ο Ιβάν, που κυκλοφορεί με ένα μικρό πύθωνα στον ώμο κάνοντας φακιρικά. Στο Star Dojran δεν είναι καθόλου όμορφα, όμως τελικά η ομορφιά είναι και θέμα χρημάτων.

Το Τέτοβο, πόλη 70.000 κατοίκων στο βορειοδυτικό άκρο της ΠΓΔΜ, είναι η πόλη με την υψηλότερη ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρώπη. Υπάρχουν φορές που τα μικροσωματίδια φθάνουν 25 φορές πάνω από το όριο. Περικυκλωμένη καθώς είναι από βουνά, η πόλη με το κυρίαρχο αλβανικό στοιχείο κοντά στα σύνορα με το Κόσσοβο, μοιάζει με βόμβα σε αντίστροφη μέτρηση. Ο Αριανίτ Τζαφέρι, ακτιβιστής στην τοπική ομάδα EcoGuerilla, μου είπε ότι τα φοβερά επίπεδα μόλυνσης οφείλονται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: «Η κυβέρνηση απέτυχε να εφαρμόσει την περιβαλλοντική νομοθεσία, επιτρέποντας σε εργοστάσια της κομμουνιστικής περιόδου να λειτουργούν έως σήμερα χωρίς φίλτρα και περιορισμούς. Επιπλέον, στο Τέτοβο δεν υπάρχει δημόσια αστική συγκοινωνία και όλοι κυκλοφορούν με ντιζελοκίνητα αυτοκίνητα περασμένης τεχνολογίας. Κι επίσης, μέχρι πρόσφατα υπήρχαν παράνομες χωματερές ακόμη και στο κέντρο της πόλης». Δεκαπέντε χιλιόμετρα έξω από το Τέτοβο βρίσκεται το εργοστάσιο Jugohrom, που παρήγαγε κράματα σιδήρου. Ήταν τόσο μεγάλη η μόλυνση που προκαλούσε, ώστε το Υπουργείο Περιβάλλοντος αναγκάστηκε το κλείσει. Η κυβέρνηση έδωσε προθεσμία στους ιδιοκτήτες, ώστε να τοποθετήσουν φίλτρα στα φουγάρα. - «Πιστεύεις ότι θα συμμορφωθούν;» ρώτησα τον Τζαφέρι. «Είναι μάταιο, σαν να θες να βάλεις φίλτρα του Instagram σε κινητό Nokia3210», απάντησε.

Ο Κρίστοφερ Μάρσλαντ, 50άρης Βρετανός, παρακολουθεί τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ από μικρό παιδί. Τον Αύγουστο του 2017, μια Τρίτη με φοβερή ζέστη και ανυπόφορη υγρασία δίπλα στον ποταμό Βαρδάρη, βρέθηκε μαζί με δύο φίλους του έξω από το γήπεδο Philip ΙΙ Arena στα Σκόπια, για τον τελικό του Super Cup, μεταξύ της Ρεάλ Μαδρίτης και της αγαπημένης του ομάδας. «Αγοράσαμε εισιτήρια προς 50 ευρώ μέσω του κλαμπ στο Μάντσεστερ και ταξιδέψαμε με πτήση τσάρτερ. Χαίρομαι που είμαι εδώ και ελπίζω να σηκώσουμε το τρόπαιο», μου είπε όταν τον συνάντησα σε ένα υπαίθριο μπαρ έξω από το γήπεδο. Η Γιουνάιτεντ δεν κατάφερε να κερδίσει τη Ρεάλ (οι Ισπανοί κέρδισαν με σκορ 2-1), όμως για λίγα 24ωρα το παγκόσμιο ποδοσφαιρικό ενδιαφέρον ήταν στραμμένο στα Σκόπια.

VICE Video: Μετανάστες Φεύγουν από την Ελλάδα Διασχίζοντας Τρεις Χώρες με τα Πόδια

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Υπήρχει μια φοβερή σημειολογία. Τα συμβόλαια των παικτών των δύο ομάδων φθάνουν συνολικά στο 1,24 δισ. ευρώ. Σε μια κάπως αυθαίρετη σύγκριση, δεδομένων των οικονομικών αντιστοιχιών, το ονομαστικό ΑΕΠ της ΠΓΔΜ ανέρχεται στα 10,9 δισ. δολάρια. Πώς κατάφερε μια μικρή και φτωχή βαλκανική χώρα να αναλάβει για πρώτη φορά μια τέτοια διοργάνωση με παγκόσμια εμβέλεια; Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στη λεγόμενη διπλωματία του ποδοσφαίρου – ο τερματισμός της κυβερνητικής κρίσης και η αλλαγή κυβέρνησης στα Σκόπια σηματοδότησαν μια σαφή δυτική στροφή, που προφανώς επιβραβεύθηκε. Ελάχιστα νοιάζονταν για όλα αυτά οι φίλαθλοι στις εξέδρες. Στο 54ο λεπτό, κι ενώ το σκορ ήταν 2-0 υπέρ της Ρεάλ, σηκώθηκε για ζέσταμα ο Κριστιάνο Ρονάλντο και οι θεατές άρχισαν να ζητοκραυγάζουν σαν να μπήκε γκολ.

Στις αρχές Αυγούστου του 2015, τα ξένα Μέσα είχαν αρχίσει να συνειδητοποιούν αυτό που επρόκειτο να συμβεί στην Ειδομένη. Χιλιάδες πρόσφυγες από τα νησιά, έφθαναν στα σύνορα Ελλάδας-ΠΓΔΜ, για να συνεχίσουν βόρεια προς τη λεγόμενη «Βαλκανική Διαδρομή». Η Ειδομένη θα εξελισσόταν σε σύμβολο της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη. Όμως, τον πρώτο καιρό η «μαύρη τρύπα» του ανθρώπινου δράματος βρισκόταν λίγα χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα, στον σιδηροδρομικό σταθμό της Γευγελής. Άνθρωποι κρέμονταν από τα παράθυρα των τρένων, οικογένειες ποδοπατούνταν στις αποβάθρες, βρέφη σηκώνονταν στα χέρια στην ουρά για την καταγραφή των στοιχείων ταυτότητας από την Αστυνομία. Η κατάσταση στον σιδηροδρομικό σταθμό, που μοιάζει βγαλμένος από τη δεκαετία του ΄60, ήταν μια κόλαση. Η Αστυνομία της ΠΓΔΜ κατέγραφε ξανά τους πρόσφυγες και τους ενημέρωνε ότι είχαν στη διάθεσή τους 72 ώρες για να διασχίσουν τη χώρα, συνεχίζοντας το μακρύ τους ταξίδι. Από τα Σκόπια στο Βελιγράδι, το Νόβι Σαντ, έπειτα τη Σουμπότιτσα και τα ουγγρικά σύνορα. Η Ουγγαρία είχε ξεκινήσει τότε την κατασκευή φράχτη μήκους 170 χλμ. στα σύνορα με τη Σερβία.

Οι κάτοικοι των χωριών στις δύο πλευρές των συνόρων, που πάντα έβλεπαν με καχυποψία τον «γείτονα», αλλά πάντως συνυπήρχαν χωρίς προβλήματα, αιφνιδιάστηκαν το πρωινό της 18ης Νοεμβρίου 2015. Συνεργεία του Στρατού των Σκοπίων άρχισαν να σκάβουν τρύπες για την τοποθέτηση μεταλλικών πασσάλων. Είχε ξεκινήσει η ανέγερση του φράχτη. Το πρώτο χωριό απέναντι, είναι το Μοΐν, με περίπου 300 κατοίκους, λίγο μεγαλύτερο από την Ειδομένη. Ο Μπορίς και ο Κρίστο, δύο νέοι γύρω στα 30, δέχτηκαν να μας κεράσουν πορτοκαλάδα και τούρκικο καφέ στη βεράντα της αγροικίας τους, το τελευταίο σπίτι στο χωριό, μια ανάσα από τα σύνορα. Εργάζονταν και οι δύο σε καζίνο της Γευγελής. Τις υπόλοιπες ώρες καλλιεργούσαν 20 στρέμματα αμπελώνων, κόκκινης και λευκής ποικιλίας. Μας είπαν για τους πρόσφυγες που είχαν περάσει μαζικά τα σύνορα την Καθαρή Δευτέρα του 2016, διασχίζοντας έναν χείμαρρο και υπομένοντας άγρια αστυνομική βία από τους Σκοπιανούς. «Εκατοντάδες άνθρωποι κατέβαιναν από το βουνό, βουτηγμένοι στη λάσπη. Υπήρχαν πολλές γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι. Οι αστυνομικοί τους συνέλαβαν και τους χώρισαν σε τρία μεγάλα γκρουπ», μου είπαν. «Το πρόβλημα της ονομασίας ανάμεσά μας πάλιωσε. Το σημερινό κοινό μας πρόβλημα είναι αυτοί οι άνθρωποι», είπε τότε ο Μπορίς. Στην επιστροφή περάσαμε ξανά από την θεωρούμενη πλατεία του χωριού. Υπήρχε ένα χορταριασμένο μετα-σοβιετικό μνημείο ηρώων. Τα μνημεία στα μεθοριακά χωριά είναι τα σημάδια του ψυχολογικού συνόρου.

Περισσότερα από το VICE

Όταν ο Bhagwan, ο Γκουρού του Ελεύθερου Έρωτα Έφτανε στην Κρήτη

Οι Γονείς μου Ήξεραν ότι θα Πέθαιναν Προτού Κλείσω τα Εννιά

Τα Βακτήρια που Κουβαλάς με τα Παπούτσια σου στο Σπίτι Είναι ΟΚ