«Ένιωσα Καλά να Βγάλω τη Βέρα» - Πώς Είναι να Πενθείς για τον Σύζυγό σου στα 30 σου

Το Όταν η Ανάσα Γίνεται Αέρας (εκδ. Πατάκη) του Paul Kalanithi –τα απομνημονεύματα ενός νεαρού, ταλαντούχου νευροχειρουργού που κατέγραψε το προσωπικό του ταξίδι μέσα από μια θανατηφόρα ασθένεια- κυκλοφόρησε περίπου πριν από έναν χρόνο. Θυμάμαι να καταβροχθίζω και τις 256 σελίδες του σε μια πτήση από το Λος Άντζελες στη Νέα Υόρκη, πίνοντας από το φθηνό ουίσκι που προσφέρουν οι εταιρείες χαμηλού κόστους και τρώγοντας εκείνα τα θλιβερά σακουλάκια με αλατισμένα φιστίκια.

Ο Dude ήταν 36 ετών και η καριέρα του μόλις είχε ξεκινήσει να απογειώνεται, όταν έμαθε ότι είχε μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα τέταρτου σταδίου. Όταν έμαθε ότι θα πέθαινε σύντομα, αποφάσισε να γράψει γι’ αυτό. Τα γραπτά του, όμως, δεν είναι καταθλιπτικά, ούτε φιλοσοφικά. Είναι ελπιδοφόρα σε μερικά σημεία και κρύβουν φόβο και θυμό σε άλλα. Είχε χιούμορ. Είχε πολλές απαιτήσεις από τον εαυτό του. Του άρεσε το ουίσκι. Με κάποιον τρόπο, ήταν ο καθένας από εμάς.

Ο Paul δεν πρόλαβε να τελειώσει το βιβλίο και έτσι η σύζυγός του, Lucy -επίσης γιατρός στο Στάνφορντ- πήρε τα ηνία, έγραψε τον επίλογο και κυκλοφόρησε το βιβλίο λίγους μόλις μήνες μετά τον θάνατό του. Παρόλο που η ιστορία του πήγαζε από το πάθος και το θάρρος, στο τέλος με έκανε να σκέφτομαι την απώλεια, τη Lucy και το μωρό τους, την Cady.

Σκεφτόμουν, επίσης, πόσο ενοχλητικό είναι που οι άνθρωποι έχουν τόσο τυποποιημένο τρόπο να πενθούν. Βήμα πρώτο: Νιώσε τη λύπη. Βήμα δεύτερο: Προχώρα στη ζωή σου. Οι σχέσεις δεν είναι τόσο ξεκάθαρες και απλές, επομένως πώς θα μπορούσε να είναι το να χάνεις τον σύντροφό σου; Όταν πήρα συνέντευξη από τη Lucy, χρειάστηκε να καταπιέσω ένα ενοχλητικό συναίσθημα οικειότητας. Το ταξίδι μέσα από το βιβλίο του Paul με έκανε να νιώσω ότι είχα σταθεί δίπλα της, κρατώντας της το χέρι. Στην πραγματικότητα, δεν είχα κάνει απολύτως τίποτα, πέρα από λάθος ερμηνείες. Το πένθος της Lucy δεν ήταν θλίψη. Ήταν οργή, είχε πολλά επίπεδα και κατά έναν ειρωνικό τρόπο, περιείχε περισσότερη ζωή, από ό,τι η χαρά πολλών ανθρώπων. Μίλησα μαζί της για το πώς έχει αλλάξει η καθημερινότητά της, δύο χρόνια αφότου ξεκίνησε να πενθεί.

Πώς έχει αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζεις τους ασθενείς σου αυτό που πέρασες με τον Paul;
Lucy Kalanithi: Σκέφτομαι πολύ πώς να βοηθήσω τους ανθρώπους να λάβουν ιατρική περίθαλψη που συνάδει με τις αξίες τους και προφανώς ο Paul μιλούσε πολύ για αυτό στο βιβλίο του. Η ομιλία TEDMED που έκανα είχε να κάνει με αυτήν την ιδέα – τι είδους ιατρική περίθαλψη μπορεί να σε βοηθήσει με τον καλύτερο τρόπο στη ζωή σου;

Ο Paul είχε μιλήσει για αυτό το ενδιαφέρον θέμα, επειδή ασκούσε τη νευροχειρουργική για δέκα μήνες αφότου αρρώστησε και είχε πει ότι αυτό τον έκανε να μην επικεντρώνεται μόνο στις σπάνιες επιπλοκές που μπορεί να είχε μια νευροχειρουργική επέμβαση, αλλά και στο πώς θα αισθανόταν ο ασθενής. Δεν εστίαζε, λοιπόν, μόνο στις σπάνιες ιατρικές επιπτώσεις, αλλά και τις πιθανές επιπτώσεις στο ίδιο το άτομο και τη ζωή του. Επικεντρωνόταν πολύ περισσότερο στις βιωματικές πτυχές της επέμβασης ή της αρρώστιας των ασθενών του, από όσο θα φανταζόταν στο παρελθόν. Αυτό δεν συνέβη μόνο επειδή ήταν και ο ίδιος άρρωστος, αλλά επειδή έκανε το ίδιο για εκείνον ένας ογκολόγος, λέγοντάς του, «Θα ξεκινήσεις τις χημειοθεραπείες, οι οποίες πιθανότατα θα σε κάνουν να νιώσεις έτσι». Αυτό τον βοήθησε πολύ.

Πιστεύεις ότι υπάρχουν κανόνες για το πένθος; Υπάρχει κάποιος που ακολούθησες στο δικό σου πένθος;
Ο μοναδικός κανόνας που είχα ήταν ότι δεν υπάρχουν κανόνες. Νομίζω ότι το πένθος δεν είναι μια γραμμική διαδικασία. Μπορώ να σου δώσω ένα παράδειγμα: Πήγαμε στον τάφο του Paul με μια παρέα στα 39α γενέθλιά του, περίπου έναν χρόνο μετά τον θάνατό του. O ήλιος βασίλευε και κάποιος είχε φέρει βεγγαλικά. Ο κόσμος είχε φέρει μπίρες και σνακ και ήταν κάτι σαν συνάθροιση γύρω από έναν τάφο. Η ατμόσφαιρα ήταν θλιβερή, αλλά ταυτόχρονα ήταν και σαν κοκτέιλ πάρτι. Τα συναισθήματα ήταν ανάμεικτα – ακριβώς όπως τα συναισθήματα που έχω διαρκώς στη ζωή μου. Είχα φέρει κάτι μικρά ηχεία και είχαμε βάλει να παίζει bossa nova, που άρεσε πολύ στον Paul και ξαφνικά γύρισα, είδα ένα τεράστιο μπουκάλι Johnnie Walker Blue πάνω στο μνήμα του Paul και μου φάνηκε τέλειο. Με έκανε πολύ χαρούμενη. Σε κάποιους μπορεί να φανεί παράξενο, αλλά εγώ αισθάνθηκα ότι ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν, μιας και οι φίλοι του Paul ήταν εκεί και υπήρχε ένα ουίσκι πάνω σε μια ταφόπλακα. Δεν υπήρχε κανένας κανόνας. Πρέπει να κάνεις ό,τι σου βγαίνει, για να τιμήσεις ή να πενθήσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο, σε λογικό πλαίσιο.

Ακόμη και μόνο διαβάζοντας το βιβλίο του –το οποίο είναι μια μικρή, αλλά έντονη ματιά στην προσωπικότητά του– ένιωσα ότι ακριβώς αυτό θα ήθελε.
Ναι, σίγουρα. Στην κηδεία του Paul, ο αδελφός του έκανε κάτι εκπληκτικό. Κάναμε μια πολύ παραδοσιακή κηδεία στην εκκλησία του Στάνφορντ. Έπαιζαν ύμνοι στο εκκλησιαστικό όργανο, έγινε λειτουργία και ο κόσμος φορούσε μαύρα. Ο αδελφός του Paul, ο Javeen, ο οποίος ήταν μικρότερός του, διάβασε τον τελευταίο επικήδειο και ήταν υπέροχο. Ήταν η πιο ιερή στιγμή της ζωής μου, εξαιτίας όλων όσων μόλις είπες – επειδή ακριβώς αυτό θα ήθελε ο Paul. Ο Jeevan, στη διάρκεια αυτού του υπέροχου επικήδειου, έδειξε προς τη μια πλευρά της εκκλησίας και είπε: «Θέλω όλοι να κάνετε ένα τελευταίο πράγμα. Θέλω αυτή η πλευρά της εκκλησίας να πει “Death Be” και η άλλη πλευρά να πει “Not Proud”» - είναι από το ποίημα του John Donne. Έτσι, λοιπόν, ολόκληρη η εκκλησία φώναξε «Θάνατε, μην είσαι περήφανος» και ήμουν σε φάση, «Ουάου, αυτό είναι πραγματικά τρελό». Στο τέλος, φόρεσε μια μάσκα γορίλα από μια αποκριάτικη στολή του Paul, που ο Paul την είχε φυλαγμένη στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου του. Έλεγε πάντα ότι είναι «μόνο για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης». Αυτό που έκανε ο Jeevan στο τέλος της τελετής ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόταν. Τώρα που αισθάνομαι ότι μπορώ να συνδεθώ με τη θλίψη άλλων ανθρώπων, νομίζω ότι αυτές είναι οι στιγμές που είναι πραγματικά παρήγορες για τους ανθρώπους. Είναι όταν αισθάνονται συνδεδεμένοι με το πρόσωπο που πέθανε.

VICE Video: Είναι Πολύ Ακριβό να Πεθαίνεις στην Ελλάδα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Πώς κρατάς ζωντανό το πνεύμα του, την αίσθηση του χιούμορ του και όλα αυτά για την Cady;
Δεν ξέρω ακόμη, προσπαθώ να το βρω. Θέλω να φτιάξω ένα φωτογραφικό άλμπουμ, να το γεμίσω με φωτογραφίες του Paul και να τον περιγράψω με τρόπο που να είναι κατανοητός σε ένα παιδί ηλικίας δύο-τριών χρόνων, ίσως χρησιμοποιώντας πράγματα που του άρεσε να κάνει. Μπορεί να γράφω για παράδειγμα, «του άρεσαν τα σκυλιά, του άρεσε να κάνει αστεία, του άρεσε να διαβάζει» και μετά να τα συνδέω όλα αυτά με πράγματα που αρέσουν σε εκείνη, ώστε να εντυπωθεί στη συνείδησή της. Της λέω, ας πούμε, αυτός ο άνθρωπος ονομάζεται «Paul». Όταν τη ρωτάω, «Πώς λένε τον μπαμπά σου;», εκείνη λέει «Paul», αλλά όλα αυτά μοιάζουν περισσότερο με ταχυδακτυλουργικά τρικ. Γίνομαι πολύ ευτυχισμένη, όταν τα ακούω, αλλά δεν νομίζω ότι σημαίνει κάτι για εκείνη. Γι’ αυτό θέλω να φτιάξω αυτό το άλμπουμ, έτσι ώστε όταν μιλάμε για τον Paul, να μπορεί να έχει μια εικόνα στο μυαλό της στην οποία να καταχωρεί αυτές τις πληροφορίες. Ίσως σε ορισμένες φάσεις της ζωής της, ο Paul να μην είναι σημαντικός για εκείνη και αυτό νομίζω ότι με πονάει περισσότερο από όλα. Από εκείνη εξαρτάται, όμως. Απλώς αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη να της το μεταδώσω όλο αυτό.

Υπάρχει ένα σημεία στο άρθρο που έγραψες για τους Times, όπου αναφέρεσαι στη στιγμή που έβγαλες τη βέρα σου. Αυτό άλλαξε καθόλου τα στάδια του πένθους σου;
Νομίζω ότι συνέβη το αντίστροφο. Ο τρόπος που βιώνω την απώλειά του αλλάζει συνεχώς. Σε εκείνη τη φάση ένιωσα καλά να βγάλω τη βέρα. Τώρα φοράω τη βέρα του Paul και από πάνω τη δική μου. Θα μπορούσαν να είναι τυχαία δαχτυλίδια – θα υπέθετε κανείς ότι είναι ένα οικογενειακό δαχτυλίδι ή κάτι τέτοιο και προφανώς, αν κοιτάξεις τα χέρια μου, θα δεις ότι δεν είμαι παντρεμένη, αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα τα βγάλω και αυτά.

Υπάρχει κάποια στιγμή όπου η θλίψη μεταμορφώνεται σε ένα άλλο είδος συναισθήματος; Τι ακολουθεί μετά τη θλίψη;
Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι μετά από αυτό. Δεν νομίζω ότι τελειώνει, αλλά στην περίπτωσή μου, τα συναισθήματα που συνοδεύουν τη θλίψη, έρχονται κατά κύματα ή πονάνε λιγότερο. Δεν νιώθω μαχαιριές στην καρδιά όπως προηγουμένως, αλλά αγαπώ τον Paul ακριβώς όπως προηγουμένως. Αυτό δεν έχει αλλάξει καθόλου. Μερικές φορές μου έστελνε φιλιά στον αέρα. Ας πούμε, αν ήμασταν σε ένα πάρτι και βρισκόταν απέναντί μου στον χώρο και τον κοίταζα, εκείνος σήκωνε ελαφρώς το πηγούνι του και μου έστελνε ένα φιλί. Τώρα, του στέλνω και εγώ φιλιά. Αν στρίψω, για παράδειγμα, σε μια γωνία του σπιτιού και δω μια φωτογραφία του, στέλνω ένα φιλί στον αέρα. Ή αν δω κάτι που μου τον θυμίζει, στέλνω ένα φιλί στον αέρα και δεν παρατηρώ καν ότι το κάνω - γίνεται ενστικτωδώς. Είμαι απόλυτα ανοιχτή στην ιδέα να ερωτευτώ ξανά. Αλλά νομίζω ότι θα τον αγαπώ για πάντα, ανεξάρτητα από τι άλλο θα συμβεί σε εμένα και την Cady και νομίζω ότι αυτό ισχύει και για τους ανθρώπους που έχουν χάσει έναν γονιό. Νιώθω ότι έχεις πάντα μια σχέση με τους ανθρώπους που έφυγαν.

Περισσότερα από το VICE

Εικόνες από τα Γραφεία Τελετών που «Στήνουν» τους Νεκρούς σαν να Είναι Ζωντανοί

Στο Αινιγματικό Μυαλό του Πάνου Κοκκινόπουλου: Έγκλημα, Πούρα και Hitchco

Περάσαμε μια Μέρα σε Γυρίσματα Ελληνικού Πορνό