Αυτό το «Έξυπνο» Χάπι με Έκανε να Αγαπάω τη Δουλειά

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Colombia.

Ένα απόγευμα Τρίτης, καθώς πήγαινα με το ποδήλατό μου προς τη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Javeriana, ένα άγνωστο άγχος κατέλαβε το μυαλό μου. Είχα μια έντονη επιθυμία να καθίσω κάτω, ολομόναχος, μέσα στην απόλυτη σιωπή, μπροστά από έναν υπολογιστή. Όχι για να δω τι παίζει στο Facebook, όχι για να δω το meme της ημέρας (όπως κάνω συνήθως), αλλά για να δουλέψω πάνω σε κάτι μισοτελειωμένα αρχεία Excel. Να σημειώσω δε, πως τo Excel δεν είναι μόνο το πιο βαρετό πρόγραμμα στην οικογένεια του Office, αλλά τυγχάνει να είναι και ένα πρόγραμμα που έχω να αγγίξω εδώ και χρόνια.

Το χάπι λέγεται Modafinil και είναι ένα χημικό μείγμα που φτιάχτηκε αρχικά την δεκαετία του '70 στη Γαλλία, εγκρίθηκε από το Food and Drug Administration (FDA) των Ηνωμένων Πολιτειών ως θεραπεία για τη ναρκοληψία και άλλες διαταραχές του ύπνου το 1988 και τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται από υγιέστατους ανθρώπους για να μπορέσουν να μείνουν ξύπνιοι για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και να αυξήσουν την αντιληπτική τους λειτουργία.

Δεν είναι ομως μόνο αυτό. Φάρμακα όπως το Aderall και το Ritalin, που αρχικά δίνονταν σε άτομα που έπασχαν από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ADD), ή το Ampakine -δίνεται σε άτομα που πάσχουν από Alzheimer- καταναλώνονται πλέον από άτομα που θέλουν να βελτιώσουν τις πνευματικές τους επιδόσεις στο διάβασμα ή στη δουλειά. Είναι γνωστά ως nootropics και, σύμφωνα με την έρευνά μου, το Modafinil είναι το μόνο που μπορεί κανείς να αγοράσει νόμιμα, χωρίς συνταγή γιατρού.

Αυτό έκανα ακριβώς άλλωστε την Τρίτη, καθώς πήγαινα στην δουλειά. Διάβασα για τις παρενέργειές του και, μην μπορώντας να βρω κάτι ιδιαίτερα αρνητικό, κατάπια μια πολύ πορτοκαλί κάψουλα με μια γουλιά κόκκινου Gatorade. Έφτασα στη δουλειά λίγο μετά τις 9 το πρωί, όπως κάθε άλλη μέρα.

Κανείς δεν παρατήρησε ότι ανήκα πλέον στο κλαμπ των πιλότων μαχητικών αεροπλάνων, γιατρών των επειγόντων περιστατικών, εκατομμυριούχων της Silicon Valley και απλών ανθρώπων που μελετούν, δουλεύουν και ανατρέφουν ένα παιδί στην Μπογκοτά. Όλοι τους παίρνουν αυτό το φάρμακο για τον ίδιο λόγο: για να δώσουν στον εγκέφαλό τους μια μικρή «σπρωξιά» όταν έρθει η ώρα να πιλοτάρουν μαχητικά αεροπλάνα, όταν πρέπει να σώσουν τις ζωές ανθρώπων για 24 συνεχόμενες ώρες, όταν πρέπει να πάνε σε συναντήσεις όπου παίζονται εκατομμύρια δολάρια ή όταν πρέπει να κάνουν πιο απλά πράγματα, όπως το να διαβάσουν ένα βιβλίο ή να περάσουν νούμερα σε ένα αρχείο Excel.

Μετά από μερικές ώρες αναμονής, ακόμα περίμενα αυτήν την περίφημη «κλωτσιά». Έστειλα δύο email και μετέφρασα δύο παραγράφους. Τίποτα το σπουδαίο. Παρατήρησα ότι κάτι είχε αρχίσει να μου συμβαίνει όταν στις 11.30 το πρωί ήμουν ακόμα στο γραφείο μου διαβάζοντας και μεταφράζοντας, χωρίς να έχω κάνει διάλειμμα για τσιγάρο. Τα τσιγάρα ήταν στο τραπέζι, η πόρτα ήταν ανοιχτή και υπήρχε κάποιος έξω που με περίμενε με αναπτήρα και όρεξη για κουβέντα. Αλλά, εκείνη την ημέρα, δεν είχα ΕΓΩ όρεξη.

Η «κλωτσιά» ήρθε για τα καλά το μεσημέρι. Προσφέρθηκα μόνος μου (πράγμα περίεργο) να γράψω μερικά πράγματα στα αγγλικά για τους συνάδελφούς μου στο VICE Canada, σχετικά με το τι πιστεύαμε εμείς οι Κολομβιανοί για τις φωτογραφίες που απεικόνιζαν τους τρεις υποψήφιους για την προεδρία της χώρας τους. «Γράψε 200 λέξεις για κάθε υποψήφιο», είπε χαλαρά ο αρχισυντάκτης μου Andres Paramo. Μέσα στην επόμενη ώρα είχα απορροφηθεί πλήρως από αυτήν τη δουλειά. Στο μεταξύ, η Camila, η συνάδελφος που καθόταν δίπλα μου, στράβωσε τα μούτρα της και σηκώθηκε από την καρέκλα της περιμένοντας τον ντελιβερά με τις πίτσες. Εγώ συνέχιζα να κοιτάω τις βαρετές φάτσες των υποψηφίων και να «χτυπάω» το πληκτρολόγιο με μια καλή ταχύτητα. Δεν υπήρχε χώρος στο μυαλό μου για πείνα. Ούτε καν για το αγαπημένο μου φαΐ.

Στην πραγματικότητα, κανείς δεν ξέρει πραγματικά πώς λειτουργεί το Modafinil. Ακούγεται απίστευτο, ειδικά για ένα φάρμακο που μπορείς να αγοράσεις νόμιμα στην Κολομβία, αλλά το ίδιο συμβαίνει περίπου και με άλλες ιατρικές ουσίες, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται για την ολική αναισθησία. Γνωρίζουμε ότι η ολική αναισθησία είναι αποτελεσματική και ασφαλής (τουλάχιστον σε σχέση με το χλωροφόρμιο που είχαμε πριν), αλλά είμαστε ακόμα σε ένα σημείο, που αν κάποιος προσπαθήσει να σου εξηγήσει πως λειτουργεί, μάλλον θα κάνει λάθος. Κάτι πολύ παρόμοιο συμβαίνει και με την ουσία που σταμάτησε το μυαλό μου από το να σκέφτεται την πίτσα, δέκα λεπτά πριν το μεσημεριανό.

Υπάρχει μια γενική σιγουριά για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του Modafinil, όσο το φάρμακο έχει να κάνει με το να κρατάει ξύπνιους τους ναρκοληπτικούς ασθενείς. Θεωρείται «ασφαλές» αν και οι παρενέργειές του περιλαμβάνουν πόνους στο στήθος, ναυτία, ζαλάδες, άγχος και ταχυκαρδία. Όλα αυτά όμως συμβαίνουν σε ένα ποσοστό ασθενών που είναι κάτω του 10%. Οι ασθενείς, εν τέλει, προτιμούν αυτό το ρίσκο, από το ρίσκο του να κατεβαίνεις τις σκάλες και ξαφνικά να πέφτεις σε έναν βαθύ ύπνο. Αυτό που ακόμα δεν γνωρίζουμε και ψάχνουμε, είναι το πώς το Modafinil πετυχαίνει τον στόχο του.

Κάποιοι λένε πως το Modafinil διεγείρει τον εγκέφαλο, κάνοντάς τον να εκκρίνει μια ορμόνη, την ισταμίνη. Ίσως η λέξη να σας λέει κάτι, μιας και γνωρίζετε τα «αντισταμινικά», έναν τύπο ουσιών που μπλοκάρουν της παραγωγή της ισταμίνης, τα οποία συναντάμε σε αντι-αλλεργικά φάρμακα, τα οποία προκαλούν υπνηλία. Άρα είναι λογικό: αυξάνοντας την παραγωγή της ισταμίνης, το Modafinil προκαλεί το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από ένα φάρμακο όπως το Loratadine (ενώ μπορεί να είναι και εξίσου άκακο).

Όμως, άλλες μελέτες δείχνουν πως το Modafinil λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με αυτόν που λειτουργούν πάνω στον εγκέφαλο ουσίες όπως οι αμφεταμίνες και η κοκαΐνη. Ίσως και ακόμα πιο εύκολα: αυξάνει την παραγωγή ντοπαμίνης, την ορμόνη που προκαλεί τις αισθήσεις που έχουμε όταν τρώμε, όταν κάνουμε σεξ ή όταν πετυχαίνουμε έναν φίλο. Είναι η ίδια ορμόνη που προκαλεί αυτά που αισθανόμαστε όταν είμαστε σε εγρήγορση, όταν νιώθουμε ευχαρίστηση και όταν ανταμειβόμαστε για κάτι. Αν ισχύει τελικά το παραπάνω, τότε αυτή η θεωρία δείχνει πως το Modafinil μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση και μπορεί να μας οδηγήσει σε κατάχρηση. Δυστυχώς όμως, λόγω της έλλειψης μακροχρόνιας έρευνας, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδειχτεί.

Ο ντελιβεράς έκανε 45 λεπτά για να φέρει την πίτσα από το εστιατόριο, το οποίο απέχει δέκα οικοδομικά τετράγωνα από εμάς, αλλά εμένα δεν μου καιγόταν καρφί. Ο εγκέφαλος της Camila «πλημμύριζε» με ντοπαμίνη από τη μυρωδιά του πεπερόνι, αλλά ο δικός μου είχε πάρει τη δόση του λίγες ώρες πριν από το πορτοκαλί χαπάκι. Φάγαμε την πίτσα στο πάρκο και η όλη διαδικασία μας πήρε γύρω στα 25 λεπτά. Μερικές ημέρες αργότερα, ρώτησα την Camila να μου μιλήσει για τη συμπεριφορά μου κατά την διάρκεια του γεύματος: «Ήσουν κουλ και μιλήσαμε για λίγο», είπε. Αυτήν τη φορά, όμως, δεν της είπα να «κάνουμε τον γύρω του τετραγώνου για να χωνέψουμε», ούτε της είπα να «φάμε και κανένα γλυκό να μας φύγει η γεύση του πεπερόνι». Δεν της είπα καν να κάνουμε το «ιερό» τσιγάρο μετά το μεσημεριανό. Απλά επέστρεψα στο γραφείο μου για να τελειώσω τη δουλειά που μου είχαν αναθέσει, την ίδια στιγμή που λίγα μέτρα πιο εκεί, οι συνάδελφοί μου είχαν πιάσει την κουβεντούλα με τη συνοδεία τσιγάρου στην αυλή.

Όταν πλέον επέστρεψε ο αρχισυντάκτης μου στο γραφείο του, το κείμενο το οποίο έπρεπε να λάβουν οι Καναδοί το αργότερο μέχρι την Παρασκευή, είχε ήδη τελειώσει. «Κιόλας;», με ρώτησε ο Paramo με τα μάτια του να γουρλώνουν από την έκπληξη πίσω από τους φακούς των γυαλιών του. Του έγνεψα καταφατικά και του είπα και ένα απλό «ναι», λες και ήταν απόλυτα φυσιολογικό για εμένα να τελειώνω τη δουλειά μου πιο νωρίς από την εκάστοτε διορία.

«Ηρέμησε ρε Bradley Cooper», είπα στον εαυτό μου. «Σταμάτα να κάνεις φιγούρα». Πέρα από το τι προκαλεί στο ανθρώπινο σώμα το συγκεκριμένο φάρμακο, έχει προκαλέσει και μια άκρως ενδιαφέρουσα κουβέντα περί ηθικής, σχετικά πάντα με τα φάρμακα εκείνα που αυξάνουν την πνευματική και αντιληπτική απόδοση.

Μήπως αυτό που έκανα δεν ήταν σωστό απέναντι στους συνάδελφούς μου, όπως τον Paramo και την Camila, που δεν είχαν τη φαρμακευτική βοήθεια που είχα εγώ; Σύμφωνα με ένα άρθρο του Rob Goodman, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ηθικής του Kennedy Institute, η χρήση φαρμάκων τα οποία βελτιώνουν την αντιληπτική και πνευματική λειτουργία είναι αποδεκτή, αν βέβαια δεν βάζει σε κίνδυνο τη δουλειά κάποιου άλλου εργαζόμενου. Αυτή η περίπτωση αφορά τους εργαζόμενους του Department of Treasury της Αυστραλίας, οι οποίοι πέρυσι παραδέχτηκαν (ανώνυμα βέβαια) πως είχαν χρησιμοποιήσει το εν λόγω φάρμακο για να ολοκληρώσουν τον προϋπολογισμό στην ώρα του. Θεωρώ όμως πως θα ήταν διαφορετικό να πάρεις Modafinil για να περάσεις τις εξετάσεις ώστε να μπεις στο πανεπιστήμιο της Μπογκοτά για παράδειγμα.

Η παρούσα συζήτηση έχει πολλές γκρίζες ζώνες. Αν έπαιρνα αυτά τα χάπια σε καθημερινή βάση, είναι πολύ πιθανό να παρήγα περισσότερα άρθρα ανά εβδομάδα, κάτι που δεν θα επηρέαζε τη δουλειά των άλλων δημοσιογράφων, αλλά θα τους πίεζε να ανεβάσουν την παραγωγικότητά τους, κάτι που δεν θα ήταν δίκαιο, ειδικά αν δεν αποκάλυπτα ότι κάνω χρήση. Από την άλλη βέβαια, εκείνοι σε αντίθεση με εμένα, πίνουν όλη μέρα Vive 100 (ένα ενεργειακό ποτό), αν και δεν το κρύβουν βέβαια. Σύμφωνα με τους καθηγητές Mirko Garasic και Andrea Lavazza, αν είναι κανείς να κάνει χρήση αυτών των φαρμάκων, τότε η πιο ηθική κίνηση που μπορεί να κάνει είναι να ενημερώσει τα αφεντικά και τους συναδέλφους του ότι το κάνει.

Θα μπορούσε επίσης να ειπωθεί πως το ηθικά σωστό θα ήταν απλά να μην τα παίρνει κανείς, αλλά αυτό θα ήταν εν τέλει και κάπως υποκριτικό, μιας και ζούμε στην εποχή των energy drinks. Αυτό που πρέπει να μάθουμε, είναι το πόσο δύσκολος έχει αποδειχτεί ο έλεγχος των αναβολικών στον χώρο του αθλητισμού, υποστηρίζει ο Vince Cakic, καθηγητής του πανεπιστημίου του Σύδνεϋ. Ο Cakic απευθύνει ένα κάλεσμα στην ακαδημαϊκή κοινότητα (η οποία έχει δεχτεί με ανοιχτές αγκάλες το φάρμακο) να γίνει πιο ρεαλιστική και να εστιάσει στην έρευνα πάνω σε φάρμακα όπως το Modafinil και το Ritalin, με σκοπό να αποκαλυφτούν οι πραγματικές παρενέργειες που έχουν αυτά τα φάρμακα πάνω σε υγιείς ανθρώπους και όχι απλά να απαγορεύεται η νόμιμη χρήση αυτών των ουσιών στους χώρους των πανεπιστημίων.

Επιστρέφοντας στην περιέργως παραγωγική μου ημέρα, τα πράγματα πήραν έναν πολύ στραβό δρόμο όταν αποφάσισα να πιώ έναν καφέ. Μερικά λεπτά αργότερα, η καρδιά μου άρχισε να χτυπάει δυνατά και ένιωσα μια ελαφριά πίεση στο στήθος. Οι πνευματικές παρενέργειες, όμως, μου φάνηκαν ακόμα πιο ανησυχητικές. Άρχισαν να με ενοχλούν οι ερωτήσεις των συναδέλφων μου, ακόμα και για απλά πράγματα: ένα συνώνυμο, ένα video, ένα meme. Οι καθημερινές κουβέντες που είχα με του συνάδελφούς μου άρχισαν να με εξοργίζουν. Αναρωτιέμαι γιατί δεν παίρνουν κι αυτοί ό,τι κι εγώ;

Αποφασίζω ότι ο χώρος εργασίας μου δεν είναι πλέον ο κατάλληλος και πηγαίνω προς τη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Javeriana. Στον δρόμο με πιάνει λάστιχο με το ποδήλατο. Διάολε. Κάνω μια στάση στο πλησιέστερο συνεργείο, αλλά βρίσκω την όλη διαδικασία πολύ αργή. Ρωτάω τον μηχανικό τι οφείλω προτού καν τελειώσει και ξεκινάω πάλι προς το πανεπιστήμιο. Πάω τόσο γρήγορα που θα πίστευε κανείς ότι δίνουν τζάμπα μπύρα.

Προτού μπω στην βιβλιοθήκη, κάνω το πρώτο τσιγάρο της ημέρας. Με επτά ώρες καθυστέρηση. Η καρδιά μου έχει αρχίσει να χτυπάει γρήγορα πάλι. Κάθομαι μπροστά σε έναν υπολογιστή σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. Ξέρω το password, αλλά το γράφω λάθος ξανά και ξανά. Τα χέρια μου ιδρωμένα και τρεμάμενα.

Σύμφωνα με τον Dr. Scott Vrecko, είναι πιθανό τα nootrpics να μην μπορούν τελικά να αυξήσουν την ικανότητα του ατόμου στο να δεχτεί, να θυμηθεί και να διαχειριστεί πληροφορίες, αλλά τελικά, απλά, να του βελτιώνουν την διάθεση καθώς το κάνει. Ο Vrecko πέρασε μερικές εβδομάδες σε ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο μιλώντας στους φοιτητές για το Adderall. Συνέλεξε μαρτυρίες από φοιτητές, με εμπειρίες οι οποίες έμοιαζαν πολύ με τη δική μου. Πολλοί είπαν πως το χάπι τους έκανε να αισθάνονται πιο ικανοί στο να ολοκληρώνουν εργασίες και δουλειές, ακόμα και πριν ξεκινήσουν.

Η δεύτερα δουλειά της ημέρας ήταν να περάσω μια σειρά από στοιχεία σχετικά με τα αποτελέσματα των ληστειών στην Μπογκοτά (ανά ώρα και τοποθεσία) από ένα αρχείο PDF σε ένα Excel worksheet. Τέτοιου είδους μηχανικές εργασίες με στέλνουν συνήθως κατευθείαν στο Facebook, στο Youtube ή σε κάποιο άρθρο της Wikipedia, αλλά αυτήν τη φορά ήταν διαφορετικά: το να δακτυλογραφώ ξερά, κρύα στοιχεία ήταν το highlight της ημέρας. Ένιωθα μια ζεστή αίσθηση μέσα μου καθώς γέμιζε το worksheet. Σύντομα είχα σταματήσει τόσο να ιδρώνω όσο και να τρέμω.

Τα συμπεράσματα από το στοιχεία μου έρχονταν εύκολα. Ποιος θα πίστευε πως οι πιο επικίνδυνες γειτονιές ήταν αυτές που θεωρούσαμε ασφαλέστερες; Ποιος θα πίστευε πως η στατιστική θα ήταν τόσο διασκεδαστική; Να πάει στο διάολο και το φιλικό της Εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της Κολομβίας που ξεκινούσε σε λίγο, αν είναι θα δω κανένα σοβαρό ματς, όταν παίζουν με καμιά Γερμανία ή καμιά Αργεντινή.

Δεν υπάρχει αμφιβολία, αυτό το αναθεματισμένο χάπι κάνει δουλειά. Αλλά με τι κόστος; Οι γιατροί Kimberly Urban και Wen-Jun Gao θεωρούν ότι το φάρμακο μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες ζημιές σε άτομα κάτω των 30. Το Modafinil μπορεί να ζημιώσει την λεγόμενη πλαστικότητα του εγκεφάλου, έναν όρο που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται σε διάφορες καταστάσεις. Αυτό που ανησυχεί τους γιατρούς είναι το ότι αυξάνοντας την ποσότητα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο όταν αυτός ακόμα αναπτύσσεται (κάτι που σταματά να συμβαίνει στα 30 έτη), μπορεί να επηρεαστεί σφοδρά η ικανότητα που έχουν οι υποδοχείς του εγκεφάλου να διαχειρίζονται την βραχυπρόθεσμη μνήμη καθώς και την ικανότητα του εγκεφάλου να αντιδρά σε διάφορα ερεθίσματα, όπως αυτά που λαμβάνουμε σε κοινωνικές καταστάσεις.

Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, ότι τα συμπεράσματα των Urban και Gao στηρίζονται σε υποθέσεις και σε θεωρίες που δεν έχουν ακόμα αποδειχτεί, μιας και, όπως προαναφέρθηκε, δεν υπάρχουν μέχρι αυτήν τη στιγμή ουσιαστικές μελέτες σε βάθος χρόνους σχετικά με τις επιπτώσεις του Modafinil στον εγκέφαλο.

Η μέρα μου κύλησε περίπου όπως και η προηγούμενη. Με μερικές μικρές διαφορές. Η ευχαρίστησή μου βρισκόταν στην δουλειά μέσα στη βιβλιοθήκη και όχι έξω στον ήλιο με ένα τσιγάρο. Αποφάσισα να μην πάρω ένα μπουκάλι νερό επειδή δεν είχα καμία διάθεση να περιμένω. Μου έτυχε άλλο πρόβλημα με το ποδήλατο, αλλά αυτήν τη φορά το άφησα και περπάτησα. Άλλες φορές μια βόλτα στο Chapinero θα μου φαινόταν καλή ιδέα. Αυτήν τη φορά όμως, μου φάνηκε απλά ως χάσιμο χρόνου. Φτάνοντας σπίτι μετά από μια μεγάλη παραγωγική ημέρα, συνήθιζα να σβήνω τα φώτα, να ανάβω ένα joint και να βλέπω κάποια κωμική σειρά. Η ευχαρίστηση όμως που μου έδιναν όλα αυτά δεν υπήρχε σε τόση ένταση. Ήξερα όμως ότι την επόμενη ημέρα θα ήμουν πάλι ο αναβλητικός, πολυλογάς τύπος που ήξερα, εκείνος που δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σε τίποτα.

Το Modafinil μπορεί να είναι το λιγότερο διασκεδαστικό ναρκωτικό εκεί έξω (τουλάχιστον από αυτά που έχω δοκιμάσει), αλλά σε αυτήν την εποχή της ζωής μέσα σε γραφεία, ήταν αυτό που τελικά μου έβγαλε το περισσότερο νόημα. Περίεργο δεν είναι; Η ίδια γενιά που δέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες τα ναρκωτικά εκείνα που υποσχέθηκαν «το άνοιγμα του μυαλού», ναρκωτικά όπως το MDMA και το LSD, πλέον προτιμά ναρκωτικά σαν το Modafinil, που κάνουν ακριβώς το αντίθετο.

Διαβάστε επίσης

Έτσι Ψωνίζει Ναρκωτικά Όλος ο Πλανήτης από το Ίντερνετ

Έτσι Είναι τα Μάτια σου Όταν Έχεις Πάρει Ναρκωτικά

Flakka: Το Ναρκωτικό που σε Κάνει Κανίβαλο