Το Ισλάμ θα Διδάσκεται από τον Οκτώβριο στο ΑΠΘ

Όσοι θα δώσουν φέτος πανελλαδικές εξετάσεις, θα μπορούν να μαρκάρουν μία επιπλέον επιλογή στο μηχανογραφικό δελτίο: Την Εισαγωγική Κατεύθυνση Μουσουλμανικών Σπουδών στο ΑΠΘ. Το πρώτο πρόγραμμα ισλαμικών σπουδών σε ελληνικό πανεπιστήμιο δεν θα έχει κατηχητικό χαρακτήρα ούτε πρόκειται για ιερατική σχολή μουσουλμάνων. Αντίθετα, είναι ένα τετραετές πρόγραμμα σπουδών με ακαδημαϊκή και επιστημονική στόχευση. Έρχεται δε σε μια πικρή χρονική συγκυρία, κατά την οποία τα δεδομένα στο προσφυγικό καθιστούν εκ των πραγμάτων αναγκαία την επανάγνωση του διαθρησκειακού διαλόγου, το ίδιο και η έξαρση του ισλαμικού εξτρεμισμού στην Κεντρική Ευρώπη.

Συμβαίνει όμως και κάτι περισσότερο πρακτικό. Οι απόφοιτοι του τμήματος που θα προέρχονται από τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, θα μπορούν στο εξής να επιστρέψουν εκεί για να διδάξουν το Ισλάμ στα δημόσια σχολεία. Επιπλέον, παρότι δεν λέγεται δημοσίως, δίνεται η δυνατότητα σε μειονοτικούς που θέλουν να γίνουν ιεροδιδάσκαλοι να μη αναγκάζονται να πηγαίνουν για σπουδές στην Τουρκία ή τη Σαουδική Αραβία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα.

«Το Πανεπιστήμιο οφείλει να ελέγχει τον φονταμενταλισμό διά της γνώσεως» λέει στη συνέντευξή του στο VICE ο καθηγητής Χρυσόστομος Σταμούλης, πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ και εισηγητής του ιστορικού για τα ελληνικά ακαδημαϊκά δεδομένα προγράμματος. Από την πρώτη στιγμή, τον Μάρτιο του 2014, η απόφαση του Τμήματος Θεολογίας είχε τύχει μεγάλης αποδοχής στην ακαδημαϊκή κοινότητα - στη Σύγκλητο του ΑΠΘ είχε περάσει με 20 θετικές ψήφους, μία αρνητικά και πέντε «λευκά».

Το πρόγραμμα πολέμησαν εξ αρχής μόνο ακραίοι συντηρητικοί κύκλοι της Εκκλησίας, μια μικρή πλην όμως θορυβώδης μειοψηφία, που κολλούσε αφίσες-επικηρύξεις στους διαδρόμους με ονόματα καθηγητών, μιλούσε για τον «ερχομό του αντίχριστου» ή καλούσε σε ημερίδες, με υποχρεωτική παρακολούθηση εν ώρα μαθήματος, αρθρογράφους της «Ελεύθερης Ώρας». Μόλις χθες ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος σε ραδιοφωνική συνέντευξη εξέφρασε φόβους για «το ενδεχόμενο επεισοδίων μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων φοιτητών» και προανήγγειλε νέα σύναξη διαμαρτυρίας.

VICE: Πότε και από ποιους ξεκίνησε η προσπάθεια;
Χρυσόστομος Σταμούλης: Το 2012 συνέπεσαν οι αναζητήσεις του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ με εκείνες του Υπουργείου Παιδείας, διότι δεν υπήρχε ένας ακαδημαϊκός φορέας, ο οποίος θα μπορούσε να εκπαιδεύσει τους καθηγητές των Θρησκευτικών στη μέση εκπαίδευση. Μία αντίστοιχη κίνηση είχε γίνει και τη δεκαετία του ΄90, αλλά δεν προχώρησε. Το Τμήμα Θεολογίας έχει τεράστια ιστορία στο θέμα των ισλαμικών σπουδών, έχουμε σπουδαίους θρησκειολόγους που διδάσκουν το Ισλάμ εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Επιπλέον, η Θρησκειολογία ήταν ένα από τα τέσσερα μαθήματα στο πρώτο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος, το 1942-3.

Ήσασταν στην ομάδα των καθηγητών που εισηγήθηκε το πρόγραμμα;
Ως πρόεδρος του Τμήματος Θεολογίας από το 2011, εισηγήθηκα το θέμα και η αποδοχή των συναδέλφων ακαδημαϊκών ήταν εξαιρετική. Το Τμήμα Θεολογίας πάντα σεβόταν και κατανοούσε την ετερότητα και τον διάλογο. Από τη Σύγκλητο του Πανεπιστήμιου πέρασε με συντριπτική πλειοψηφία - 20 θετικές ψήφοι, μία αρνητική και πέντε λευκές. Οι τελευταίοι δεν ήταν αρνητικοί, απλώς εξέφρασαν αμφιβολίες για το κατά πόσο θα καταφέρουμε να αντεπεξέλθουμε οικονομικά. Η χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου έχει μειωθεί στο ένα τρίτο. Υπάρχει δέσμευση του Υπουργείου και γι' αυτό προχωράμε, όμως αυτό που δεν θα μπορέσουμε να υπερνικήσουμε είναι οι οικονομικές δυσκολίες.

Υπήρξαν εξ αρχής αντιδράσεις;
Ναι βέβαια, εσωτερικές και εξωτερικές. Υπήρχαν αντιδράσεις συναδέλφων, οι οποίοι είχαν άλλη άποψη. Ήταν μία μικρή μειοψηφία, η οποία είχε κάθε δικαίωμα να κρατήσει τη δική της άποψη. Αυτό που μας πλήγωσε ήταν ότι η συγκεκριμένη ομάδα προσπάθησε να επιβάλλει την άποψή της στη μεγάλη ακαδημαϊκή πλειοψηφία με μέσα τα οποία δεν ήταν ακαδημαϊκά. Διανέμονταν αφίσες και φυλλάδια στα αμφιθέατρα, έγιναν αντι-συνέδρια και συνάξεις, στις οποίες η παραπληροφόρηση κατείχε κυρίαρχη θέση. Και όλα αυτά έφθασαν στον κόσμο μέσα από επισκόπους και τις ενορίες.

Τι λεγόταν δηλαδή;
Κατ' αρχήν, ένα μεγάλο ψεύδος ήταν ότι υπάρχει μια συγκριτιστική θεώρηση της Ορθοδοξίας με το Ισλάμ, ότι δηλαδή στο ίδιο πρόγραμμα κοιτάζουμε με τον ίδιο τρόπο και συγκριτικά τις δύο θρησκείες. Δεν το κάναμε ποτέ, πρόκειται για κάτι ανεξάρτητο.

Προσωπικά δεχτήκατε απειλές;
Πολλές. Έμμεσες και άμεσες. Γράφτηκαν πράγματα στο Διαδίκτυο τα οποία εμπίπτουν στα όρια της ποινικής δικαιοσύνης. Δέχτηκα πολλά απειλητικά μηνύματα, αρκεί να μπείτε στο Διαδίκτυο και να πληκτρολογήσετε το όνομά μου. Κάποια στιγμή ένας μου έγραψε ότι «με αυτά που κάνεις, θα καταλάβεις αύριο-μεθαύριο τι θα πάθει η σύζυγος και η κόρη σου». Αυτό είναι τρελό!

Αντιδράσεις εκτός Πανεπιστημίου υπήρξαν;
Ναι, από ορισμένους μητροπολίτες, επίσης μικρή μειοψηφία, που έκανε όμως πολύ θόρυβο και νομίζω ότι έκανε και πάρα πολύ κακό. Δημιούργησε πρόβλημα σε ανθρώπους που είχαν θετική διάθεση. Όταν τους εξηγούσαμε τι κάνουμε, έλεγαν «μα, αυτό είναι εξαιρετικό».

Φοβάται κάποιος που δεν έχει ισχυρή αυτοσυνειδησία. Η Ορθοδοξία στον τόπο μας είναι στο DNA του νέο-ελληνικού πολιτισμού, συνεπώς γιατί να φοβηθεί από κάτι διαφορετικό, το οποίο αφορά πολίτες που θέλουν να πάνε σε ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα και να μάθουν τι είναι το Ισλάμ; Σήμερα όλη η ευρωπαϊκή και παγκόσμια συζήτηση γίνεται γύρω από το Ισλάμ. Ο πολιτισμός διαλέγεται με το Ισλάμ, είτε με τα θετικά είτε με τα αρνητικά του χαρακτηριστικά. Και βεβαίως υπάρχουν περίπου 120.000 Έλληνες πολίτες της Θράκης, μία μουσουλμανική μειονότητα που έχει δικαίωμα να σπουδάσει το Ισλάμ. Δεν νομίζω ότι υπάρχει πιο κατάλληλος χώρος γι' αυτό από το Πανεπιστήμιο.

Υπάρχει το επιχείρημα ότι από την ίδρυσή της η Θεολογική Σχολή ήταν χριστιανική και όχι θρησκειολογική.
Αυτό είναι λάθος. Στο ιστορικό του Τμήματος υπάρχουν αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι οποίες ακριβώς καταδεικνύουν ότι οι Θεολογικές Σχολές στην Ελλάδα δεν έχουν ομολογιακό χαρακτήρα. Γι' αυτό και στον τίτλο δεν υπάρχει κανένας επιθετικός προσδιορισμός, δεν λέει «Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας». Ότι βρισκόμαστε στην Ελλάδα και ο πυρήνας της θρησκευτικότητας είναι η ορθόδοξή μας παράδοση και διδάσκουμε 95% ορθόδοξη παράδοση, είναι σαφές. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα τα πολιτισμικά μας χαρακτηριστικά και άλλο ότι δια του νόμου έχουμε ομολογιακό χαρακτήρα και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο.

Σας πίκρανε η στάση συναδέλφων σας ακαδημαϊκών;
Ναι βέβαια, γιατί κι εγώ πολλές φορές έχω άλλη άποψη σε διάφορα θέματα, αλλά εκφράζεται σε ένα δημοκρατικό, ακαδημαϊκό πλαίσιο. Χρησιμοποιήθηκαν τότε πολλοί φοιτητές, παιδιά στο πρώτο και δεύτερο έτος που πιστεύουν εύκολα τους δασκάλους τους. Με αυτή την έννοια είπα νωρίτερα ότι έγινε ζημιά, έφθασαν σε ανθρώπους που δεν είχαν τη δυνατότητα αληθινής κατανόησης των πραγμάτων εικόνες και σκέψεις, οι οποίες δεν είχαν καμία σχέση με την πραγματικότητα.

Τι στάση κράτησε η επίσημη Εκκλησία;
Είναι θετική, ο αρχιεπίσκοπος έκανε δηλώσεις και δήλωσε θετικός στο πρόγραμμα. Οι αντιδράσεις είναι μεμονωμένες, δεν υπάρχει επίσημη αντίδραση. Είναι κάποιοι ιεράρχες, οι οποίοι δεν μπορώ να καταλάβω γιατί επιμένουν.

Πρακτικά σε ποια φάση βρισκόμαστε;
Έχει υπογραφεί το Προεδρικό Διάταγμα από το Υπουργείο Παιδείας και από τα συναρμόδια υπουργεία. Αυτή τη στιγμή ο φάκελος βρίσκεται στο Υπουργείο Οικονομικών. Τα χρήματα αφορούν κυρίως τη γραμματειακή υποστήριξη. Από εκεί κι έπειτα το Υπουργείο Παιδείας αναλαμβάνει την πρόσληψη πέντε διδασκόντων με δεκάμηνες συμβάσεις, με ανοιχτή προκήρυξη και ακαδημαϊκά κριτήρια, οι οποίοι θα διδάσκουν το Κοράνι και τα Αραβικά. Επίσης, θα διδάσκουν καθηγητές και άλλων τμημάτων, Νομικής, Πολιτικών Επιστημών, Αρχιτεκτονικής, του Τμήματος Ιστορίας κ.α.

Τι ακριβώς θα διδάσκεται;
Το πρόγραμμα είναι τετραετές και οι ενότητες είναι τέσσερις: Η πρώτη είναι ο πυρήνας του Ισλάμ, δηλαδή το Κοράνι, το οποίο θα καλύψουν κατά βάση οι πέντε καθηγητές που θα εκλέγονται κάθε χρόνο. Η δεύτερη είναι ο διάλογος της Ορθοδοξίας με το Ισλάμ, ο ιστορικός και του παρόντος. Σε αυτό είμαστε επαρκέστατοι, έχουμε πολύ καλούς Πατρολόγους και Δογματολόγους, αλλά και πολύ καλούς συναδέλφους στην Οικουμενική Θεολογία. Η τρίτη κατεύθυνση αφορά στις γλώσσες, πολλοί άνθρωποι της μειονότητας δε μιλούν καλά Ελληνικά, κι έτσι θα διδάσκονται Ελληνικά, Αγγλικά και Αραβικά. Ο τέταρτος πυλώνας είναι ο δια-τμηματικός, τα επιλεγόμενα μαθήματα, στα οποία θα συνδράμουν συνάδελφοι άλλων τμημάτων. Πρέπει να δούμε το Ισλάμ και για την τέχνη, την αρχιτεκτονική του, για τη μουσική.

Πόσοι φοιτητές θα εισαχθούν τον Οκτώβριο;
Έχουμε ζητήσει 30-50 θέσεις φοιτητών από το Υπουργείο. Το πρόγραμμα θα είναι στο μηχανογραφικό δελτίο στις φετινές εξετάσεις του Λυκείου. Απευθύνεται σε όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκεύματος ή φύλου.

Οι απόφοιτοι τι μπορούν να κάνουν;
Αν είναι Έλληνες πολίτες της μειονότητας, θα μπορούν να διδάσκουν στα δημόσια σχολεία της Θράκης, όπου υπάρχουν ανοιχτές θέσεις και μεγάλες ανάγκες. Το κράτος παρέχει τα δικαιώματα που οφείλει σε Έλληνες πολίτες άλλου θρησκεύματος. Επιπλέον, μέχρι σήμερα ιεροδιδάσκαλοι γίνονταν όσοι αποφοιτούσαν από την πρώην Ειδική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης, οι οποίοι ήταν δάσκαλοι, δεν ήταν θεολόγοι, και όσοι είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό. Δεν νοείται κράτος δικαίου που δεν μπορεί να εκπαιδεύσει τους δασκάλους του. Επίσης, υπάρχουν ανάγκες στο Πατριαρχείο για στελέχωση της εκκλησίας στους δια-θρησκειακούς διαλόγους, αντίστοιχα και στο Υπουργείο Εξωτερικών. Μη ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στο επίκεντρο του προσφυγικού ζητήματος, έτσι πολλοί αξιωματικοί της Αστυνομίας και του Λιμενικού έχουν εκφράσει ενδιαφέρον.

Τι ισχύει στο εξωτερικό;
Αντίστοιχα προγράμματα υπάρχουν σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού. Για παράδειγμα, στο Ποντιφικικό Πανεπιστήμιο της Ρώμης υπάρχει κατεύθυνση ισλαμικών σπουδών. Σκεφτείτε, στο Βατικανό! Όπου δεν υπάρχει το αντίστοιχο παράδειγμα της Θράκης με τον ελληνικό μουσουλμανικό πληθυσμό δεύτερης και τρίτης γενιάς.

Πολλοί είπαν ότι προσπαθούμε να ελέγξουμε το Ισλάμ. Κάνουν μεγάλο λάθος. Το μόνο που μπορεί να κάνει το Πανεπιστήμιο, και οφείλει να το κάνει, είναι να ελέγχει τον φονταμενταλισμό δια της γνώσεως.

Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η λειτουργία του τμήματος;
Δεν μας ευχαριστεί, γιατί είναι δυσάρεστη η επικαιρότητα, αλλά δυστυχώς είμαστε επίκαιροι. Ωστόσο, αυτό που κάνουμε έχει μια προφητικότητα, ώστε να βοηθήσει στην επίλυση κάποιων προβλημάτων. Τα προβλήματα δεν θα λυθούν, αλλά το πρόγραμμα θα συμβάλει στη διαμόρφωση τρόπων και στάσεων ζωής απέναντι στο ξένο και το διαφορετικό. Ο Ιγκόρ Σταβίνσκι λέει ότι το σημερινό προπατορικό αμάρτημα είναι η μη αποδοχή της διαφορετικότητας.

Περισσότερα από το VICE

Φωτογραφίες Μέσα από την Κρυψώνα όπου οι Πεζοναύτες «Έπιασαν» τον El Chapo

Ένα Απόγευμα στον Πειραιά με τον «Αφρό» του Ελληνικού Breakdancing

O Γυμνός Κόσμος των Νεο-Χίπηδων της Αμερικής