Άλλαξε η Ευρώπη Μετά το Περασμένο Σαββατοκύριακο;

Ακόμα κι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του ευρωπαϊκού ονείρου, θα συμφωνούσε ότι το περασμένο Σαββατοκύρακο, η Ευρώπη έδειξε τον πιο σκληρό εαυτό της απέναντι στην Ελλάδα. Οι μαραθώνιες συνεδριάσεις στο eurogroup και την Σύνοδο Κορυφής, οι απαιτήσεις των εταίρων, η στάση της Γερμανίας, αλλά και τα μέτρα που μπήκαν στο τραπέζι για διαπραγμάτευση προκάλεσαν αντιδράσεις παγκοσμίως. Ενδεικτικό του αντίκτυπου είναι ότι πολίτες, οικονομολόγοι και πολικοί από όλο τον κόσμο, μετέτρεψαν το #ThisIsACoup (σ.σ. αυτό είναι πραξικόπημα) πρώτο hashtag σε όλο τον κόσμο στο twitter.

Για άλλους το περασμένο Σαββατοκύριακο ήταν μία ακόμα αποκάλυψη του τι πραγματικά είναι η Ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ για άλλους μία σκοτεινή σελίδα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ποια θα είναι όμως η επόμενη ημέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Μπορεί να είναι η ίδια; Ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης, καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών καθηγητής πιστεύει πως «Η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει. Αλλά όχι λόγω του περασμένου Σαββατοκύριακου».

VICE: Με ποιο σκοπό ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση; Πιστεύετε ότι σήμερα παραμένει συνεπής σε αυτούς τους σκοπούς;
Παναγιώτης Ιωακειμίδης: Κάνοντας μία πολύ σύντομη ιστορική αναδρομή θα πρέπει να τονίσουμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ως ευρωπαϊκή κοινότητα όταν ξεκίνησε η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης είχε ένα κεντρικό στόχο, να διασφαλίσει στην Ευρώπη την σταθερότητα και την ειρήνη. Κι αυτό επειδή η ευρωπαϊκή ήπειρος είχε δοκιμαστεί από συγκρούσεις, αιματοχυσίες, πολέμους και καταστροφή. Στην πορεία βεβαίως προστέθηκαν μία σειρά από άλλοι στόχοι με τη διασφάλιση της δημοκρατίας και της ευημερίας, της προστασίας του περιβάλλοντος και την προώθηση της ειρήνης στο παγκόσμιο επίπεδο. Με τον τρόπο αυτό φτάσαμε στη σημερινή Ε.Ε.

Ο κεντρικός στόχος που έθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει κάτα κάποιο τρόπο επιτευχθεί. Οι χώρες που ανήκουν στην Ε.Ε. απολαμβάνουν ένα υψηλό επίπεδο σταθερότητας. Καμία χώρα δεν διανοείται να επιτεθεί εναντίον κάποιας άλλης. Οι σχέσεις μεταξύ δυνάμεων που στο παρελθόν χαρακτηρίζονταν από συγκρουσιακή χημεία, όπως μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας είναι αυτή τη στιγμή σε ένα εξαιρετικά σταθερό επίπεδο. Οι οποιεσδήποτε συγκρούσεις γίνονται γύρω από ένα τραπέζι. Με άλλα λόγια ανταλλάσσουμε επιχειρήματα, μερικές φορές πολύ σκληρά επιχειρήματα. Έχουμε ολονύχτιες συνεδριάσεις προκειμένου να βρούμε κοινές λύσεις και να καταφύγουμε σε συμβιβασμούς. Έχουμε αντιπαλότητες ίσως σε κάποιο βαθμό, αλλά στο τέλος καταλήγουμε σε έναν συμβιβασμό με ειρηνικό τρόπο. Και αυτό δεν θα πρέπει να το παραβλέπουμε σε ό, τι αφορά την Ε.Ε. Είναι γεγονός ότι οι νεότερες γενιές, οι οποίες εκ των πραγμάτων δεν έχουν καμία ανάμνηση των τραγικών στιγμών που έζησε η Ευρώπη στο παρελθόν, θεωρούν ως δεδομένη την κατάσταση αυτή. Αλλά δεν είναι έτσι. Εάν για οποιοδήποτε λόγο η Ε.Ε. διαλυόταν, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Ευρώπη θα είχε περιέλθει ξανά στην κατάσταση των αιματηρών συγκρούσεων, των εμφυλίων αντιπαλοτήτων, σε μια νέα τραγική σύγκρουση και πόλεμο. Άρα, πρέπει να καταγράψουμε ως θετικό κι ως επιτυχία αυτό που κατάφερε η Ε.Ε.

Από την άλλη πλευρά όμως θα πρέπει να τονίσουμε ότι το σύστημα της Ε.Ε. που έχουμε σήμερα, πάσχει. Έχει τεράστια ελλείμματα. Χρειάζεται περισσότερη Ευρώπη, αλλά κυρίως καλύτερη Ευρώπη. Πρώτα από όλα μία Ευρώπη που να μπορεί να λειτουργεί με δημοκρατικό τρόπο. Να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τα αιτήματα της πλειοψηφίας των πολιτών της. Η Ε.Ε. έχει αυτή τη στιγμή ένα τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα, το οποίο θα πρέπει να καλύψει. Να αναζητήσει τρόπους να επανασυνδεθεί με τον μέσο Ευρωπαϊο πολίτη. Και κυρίως να συνδεθεί με τη νέα γενιά. Το πρώτο μεγάλο κενό είναι το έλλειμμα της δημοκρατίας. Ένα άλλο έλλειμμα είναι αυτό των κατάλληλων πολιτικών, που θα συμπληρώνουν την Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα που έχουμε ζήσει σε σχέση με την Ελλάδα, οφείλονται και στο γεγονός ότι το σύστημα της ΟΝΕ είναι ατελές. Στηρίζεται μόνο στη νομισματική ένωση, δεν έχει κοινή οικονομική, δημοσιονομική, κοινωνική πολιτική. Αυτά τα ελλείμματα θα πρέπει οπωσδήποτε να συμπληρωθούν προκειμένου να αποφύγουμε μελλοντικές κρίσεις. Η Ε.Ε. είναι ο απαραίτητος θεσμός για την ήπειρο. Χωρίς αυτή δεν θα είχαμε τη σταθερότητα, την ειρήνη, τη δημοκρατία, ούτε την ευημερία σε κάποιο βαθμό.

Όταν δημιουργήθηκε η Ε.Ε. λέτε ότι ένας από τους σκοπούς ήταν να αποφευχθούν οι πόλεμοι και να εξασφαλιστεί η ειρήνη. Ποιο είναι σήμερα το διακύβευμα;
Το πρόσφατα παράδειγμα της Ουκρανίας θυμίζει ότι η ειρήνη παραμένει το διακύβευμα κι ο βασικός στόχος για την Ε.Ε. Η Ε.Ε. είναι ο απαραίτητος θεσμός που εξασφαλίζει την σταθερότητα στην Ευρώπη, παρά το ότι θεωρείται δεδομένο. Θα πρέπει η Ε.Ε. να απαντήσει και σε μία σειρά από νέες προκλήσεις, όπως της παγκοσμιοποίησης, της μετατόπισης της οικονομικής και πολιτικής εξουσίας προς την Ανατολή, όπως Κίνα και Ινδία και αλλά και το μείζον πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, που μεταξύ άλλων δημιουργεί και τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα.

Θεωρείτε ότι σήμερα μπορεί να συντελείται ένας οικονομικός πόλεμος στο εσωτερικό της Ε.Ε.;
Δεν θα συμφωνούσα σε μία τέτοια δραματοποίηση. Προσωπικά δεν νομίζω ότι υπάρχει οικονομικός πόλεμος. Δεν τον βλέπω να υπάρχει. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σκληρές αντιπαραθέσεις, σκληρές απόψεις ανάμεσα σε χώρες. Οι χώρες έχουν πολλές φορές διαφορετικές αντιλήψεις και συμφέροντα και πολλές φορές τα εκφράζουν με έναν έντονο, πολύ σκληρό και βάναυσο τρόπο. Κάτι το οποίο είναι αρνητικό. Δεν θα μιλούσα όμως για πόλεμο. Το γεγονός όμως αυτό, ότι υπάρχουν τόσο αντίθετες και σκληρές απόψεις ανάμεσα στις χώρες υπογραμμίζει και την αναγκαιότητα του ευρωπαϊκού πλαισίου. Γιατί φανταστείτε να υπήρχαν αυτές οι αντιπαλότητες και να μην υπήρχε το πλαίσιο της Ε.Ε. που θα διευκόλυνε έναν κάποιο συμβιβασμό. Αντιληφθείτε τι θα μπορούσε να είχε γίνει. Τότε, όντως θα είχαμε ένα πόλεμο. Αυτή τη στιγμή δεν τον έχουμε. Έχουμε την σκληρή αντιπαράθεση, που την είδαμε και πρόσφατα με την ελληνική περίπτωση.

Πώς κρίνετε τη στάση της Ε.Ε. και της Γερμανίας το περασμένο Σαββατοκύριακο απέναντι στην Ελλάδα;
Θα χαρακτήριζα την συμπεριφορά της Γερμανίας άστοχη και σκληρή. Σε τελευταία ανάλυση δεν εξυπηρετεί και τον στόχο της, που είναι η ενίσχυση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Γιατί αυτόν τον στόχο έχει η ίδια η Γερμανία. Και βεβαίως μία συμπεριφορά η οποία βεβαίως χαρακτηρίζεται από πολύ βασικά λάθη. Αλλά το ανάγνωσμα που λέει ότι η Γερμανία έχει στόχο να εξοντώσει την Ελλάδα ή κάτι παρεμφερές, προσωπικά δεν το συμμερίζομαι.

Η Ε.Ε. δεν είχε μία ενιαία στάση απέναντι στην Ελλάδα. Υπήρχαν χώρες οι οποίες ήταν ιδιαίτερα υποστηρικτικές προς την Ελλάδα, όπως η Γαλλία και η Ιταλία. Οι θεσμοί της Ε.Ε., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για παράδειγμα υπήρξε ιδιαίτερα υποστηρικτική προς την Ελλάδα, όπως κι όφειλε να κάνει. Από την άλλη πλευρά, υπήρξαν χώρες που ήταν ιδιαίτερα ανελαστικές και σκληρές. Χώρες που είναι πλησιέστερα στη λογική της Γερμανίας. Αλλά κι εδώ θα πρέπει να κάνουμε μία προσπάθεια να ερμηνεύσουμε το γιατί. Και η εξήγηση βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό και στην συμπεριφορά της χώρας μας. Η Ελλάδα έτυχε υποστήριξης από την Ε.Ε. στον υψηλότατο δυνατό βαθμό. Πήρε τα περισσότερα δάνεια από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Είχε δύο προγράμματα στήριξης. Τα γνωστά μνημόνια. Παρεμφερή προγράμματα είχαν κι άλλες χώρες, όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Οι χώρες αυτές κατάφεραν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα, να κάνουν τις μεταρρυθμίσεις και να βγουν και από τα προγράμματα, να επανέλθουν στις αγορές και να λειτουργούν σαν κανονικά κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Η Ελλάδα δεν το κατάφερε αυτό. Και δεν το κατάφερε γιατί δεν έκανε τις μεταρρυθμίσεις. Τι έκανε η Ελλάδα; Συμφωνούσε στις μεταρρυθμίσεις στο χαρτί, αλλά ποτέ δεν είχαν μεταφραστεί σε πραγματική πολιτική και δεν είχαν υλοποιηθεί. Για το λόγο αυτό και για τα κολοσσιαία λάθη που έγιναν το τελευταίο πεντάμηνο δημιουργήθηκε ένα τεράστιο χάσμα εμπιστοσύνης μεταξύ Ευρώπης και της ελληνικής πλευράς. Επομένως, ορισμένες χώρες ήθελαν ιδιαίτερα αυστηρές ρυθμίσεις για να διασφαλίσουν ότι οτιδήποτε αποφασισθεί θα είναι υλοποιήσιμο. Λέγοντας αυτό δεν δικαιολογώ την ιδιαίτερα σκληρή τοποθέτηση, απλώς προσπαθώ να την εξηγήσω. Για να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, θα πρέπει να δούμε την Ευρωπαϊκή πλευρά, αλλά και τα του οίκου μας.

Μπορεί η Ευρώπη να είναι ίδια μετά από το περασμένο Σαββατοκύριακο και την στάση της απέναντι στην Ελλάδα;
Η Ευρώπη δεν πρέπει να είναι ίδια. Η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει όχι λόγω του Σαββατοκύριακου. Υπήρχε δραματικό, δύσκολο, αλλά δεν νομίζω ότι πρέπει να το αναγάγουμε σε ιστορικό κομβικό σημείο. Δεν πρόκειται περί αυτού. Η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει για όλους τους λόγους που προανέφερα. Θα πρέπει να γίνει μία καλύτερη Ευρώπη με περισσότερη δημοκρατία, μεγαλύτερη αλληλεγγύη. Πρέπει να αλλάξει για γενικότερους λόγους κι όχι για το δραματικό Σαββατοκύριακο που βιώσαμε.

Πιστεύετε ότι κινδυνεύει το οικοδόμημα της Ε.Ε.;
Το ερώτημά σας παραπέμπει στο έλλειμμα δημοκρατίας και στην ανάγκη η Ε.Ε. να επανασυνδεθεί με την ευρωπαϊκή κοινωνία. Διότι αναπτύσσονται δυνάμεις που είναι είτε σκεπτικιστικές είτε ακόμα και απορριπτικές προς το σύστημα της Ε.Ε. Οι δυνάμεις που απορρίπτουν προέρχονται από την άκρα δεξιά, από το φασιστικό χώρο, διότι είναι οι δυνάμεις που πιστεύουν ότι η επιστροφή στο εθνικό κράτος και στην εθνική κυριαρχία θα επιλύσει τα προβλήματα. Πρόκειται φυσικά για έναν μύθο. Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι ότι παρά το ότι έχουμε αυτά τα φαινόμενα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν, υπάρχει ένα στέρεο σώμα πολιτών στην Ευρώπη που στηρίζει την ευρωπαϊκή ενοποίηση και την βλέπει ως το απαραίτητο στοιχείο για τις αξίες και τα αγαθά που αναφέραμε. Σταθερότητα, ειρήνη, δημοκρατία, ευημερία. Όπως κάθε πολιτικό φαινόμενο πάντοτε κινδυνεύει. Θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να προσαρμοστεί και να απαντήσει σε νέες προκλήσεις ώστε να ακυρώσει τους νέους κινδύνους. Ναι από μία άποψη κινδυνεύει αλλά μπορεί να αποφύγει οποιουδήποτε κινδύνους για την επιβίωσή τους εφόσον προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.