Η Νέα Γενιά Οπαδών στο Μεδεγίν Θέλει να Εξαφανίσει τη Βία από το Ποδόσφαιρο

Τις τελευταίες δεκαετίες, συνέβησαν διάφορα άσχημα πράγματα στο ποδόσφαιρο: σκανδαλώδη Παγκόσμια Κύπελλα, θεσμική διαφθορά, ρατσισμός στα γήπεδα και ούτω καθεξής. Ωστόσο, ως παθιασμένος οπαδός της Μαρσέιγ εξακολουθώ να πιστεύω ότι υπάρχει κάτι μοναδικό και όμορφο στο άθλημα. Πέρα από τα οικονομικά κίνητρα των μεγάλων ομάδων, το ποδόσφαιρο εξακολουθεί να δημιουργεί μια αίσθηση κοινότητας και ταυτότητας.

Το 2019, πήγα στην Κολομβία για πέντε μήνες για να γράψω μια διατριβή για την ποδοσφαιρική κουλτούρα. Κατέληξα να περνάω το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μου στο Μεδεγίν, μια πόλη με μακρά ιστορία βίας που έγινε διαβόητη στις αρχές της δεκαετίας του ’00 για τα ποσοστά ρεκόρ ανθρωποκτονιών, διαφθοράς και διακίνησης ναρκωτικών. Το ποδόσφαιρο ήταν πάντα μια αντανάκλαση της κοινωνίας και οι σύνδεσμοι οπαδών της πόλης - γνωστοί ως "barras bravas" - απέκτησαν επίσης φήμη για τις βιαιότητές τους.

Μεταξύ 2008 και 2020, 149 οπαδοί ποδοσφαίρου έχασαν τη ζωή τους από οπαδική βία. Αλλά αυτά τα στατιστικά δεν λένε όλη την αλήθεια. «Το να μιλάμε για βία μεταξύ των συνδέσμων είναι συχνά προβληματικό για έναν απλό λόγο: στην Κολομβία υπάρχει μια εσωτερική σύγκρουση για πάνω από 60 χρόνια», λέει ο Alejandro Villanueva Bustos, ερευνητής πολιτικών επιστημών που ειδικεύεται στον οπαδισμό. «Η βία των barras δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς να μιλήσουμε για τη βία γύρω τους».

Το ίδιο μου λέει ο αντιδήμαρχος Sergio Velázquez όταν συναντιόμαστε στο γραφείο του στο Δημοτικό Συμβούλιο του Μεδεγίν. «Όταν λένε ότι το ποδόσφαιρο δεν είναι βίαιο από μόνο του, είναι αλήθεια», λέει. «Το ποδόσφαιρο δεν δημιουργεί βία, οι οπαδοί εσωτερικεύουν και αναπαράγουν αυτό που συμβαίνει ήδη έξω».

Για την καταπολέμηση της βίας, οι αρχές του Μεδεγίν ενέκριναν μια σειρά προληπτικών μέτρων. Καθόρισαν συγκεκριμένες ζώνες διέλευσης για να αποφεύγεται η διασταύρωση των αντιπάλων barras. Για χρόνια, απαγόρευαν στους συνδέσμους να ταξιδεύουν στους εκτός έδρας αγώνες της ομάδας τους. Αλλά οι barras διαμαρτυρήθηκαν ότι αυτά τα μέτρα σκότωναν σταδιακά το πνεύμα του ποδοσφαίρου. Κατέληξαν σε μια εναλλακτική στρατηγική: Να μεταρρυθμιστούν εκ των έσω.

Έτσι προέκυψε η έννοια του «barrismo social». Ο όρος χρησιμοποιείται για να ορίσει τις κοινωνικές δράσεις υπό την ηγεσία συνδέσμων που στοχεύουν στην αποκλιμάκωση της βίας μέσα και γύρω από ποδοσφαιρικούς αγώνες. Στόχος τους είναι να επαναπροσδιορίσουν το πώς σκέφτονται, αισθάνονται και ενεργούν οι οπαδοί, συνεργαζόμενοι με τις τοπικές αρχές σε πολιτιστικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δράσεις σε μειονεκτικές περιοχές.

Στο Μεδεγίν, υπάρχουν δύο βασικοί barras: Oι Los del Sur, o μεγαλύτερος σύνδεσμος οπαδών στη χώρα, που κάνει περιστασιακά κοινωνικές δράσεις, και ο καινούργιος σύνδεσμος Pueblo Verdolaga, που εστιάζει αποκλειστικά σε κοινωνικές δράσεις.

Ο Juan Esteban Mosquera είναι ένας από τους ιδρυτές του συνδέσμου Pueblo Verdolaga. Είναι επίσης ο τύπος που μου έμαθε την έννοια του κοινωνικού barrismo όταν έπεσα τυχαία στον λογαριασμό του στο Instagram. Αποφάσισα να τον συναντήσω στο σπίτι του στο Ενβιγάδο, στα νότια προάστια του Μεδεγίν, για να μιλήσουμε για την ποδοσφαιρική παράδοση της πόλης.

Φτάνω στο σπίτι του Mosquera καταμεσήμερο με 35 βαθμούς Κελσίου. Με περιμένει στην αυλή του μαζί με άλλα μέλη των Pueblo Verdolaga. Αφού παράτησε τη δουλειά του στον χώρο της διαφήμισης για να σπουδάσει κοινωνική μηχανική, ο Mosquera ίδρυσε τον σύνδεσμο για να υποστηρίξει την Ατλέντικο Νασιονάλ, μια από τις δύο κύριες ομάδες του Μεδεγίν.

«Η Ατλέντικο Νασιονάλ είναι το νόημα της ζωής μου», λέει. «Η ομάδα μου και ο σύνδεσμός μας, είναι οι λόγοι που σηκώνομαι το πρωί. Ό,τι κάνω περιστρέφεται γύρω από αυτά».

Σε συνεργασία με διάφορες δημόσιες αρχές, ο σύνδεσμος επανεπενδύει όλα του τα κέρδη – από συνδρομές, επιδοτήσεις, merch και άλλα – σε κοινωνικά έργα. Αγοράζουν χρώματα για να ανακαινίσουν σπίτια, νοικιάζουν λεωφορεία για να πάνε οπαδούς στο γήπεδο, μοιράζουν δώρα σε ορφανά τα Χριστούγεννα και παραδίδουν φάρμακα σε ηλικιωμένους σε απομονωμένες περιοχές. Μέσω του έργου τους "A la cancha por primera vez" (Στο γήπεδο για πρώτη φορά), βοήθησαν άτομα από χαμηλότερα οικονομικά στρώματα να αποκτήσουν εισιτήρια για να δουν ζωντανά την ομάδα να παίζει.

Για αρκετές δεκαετίες, η Κολομβία έχει εμπλακεί σε μια εμφύλια σύγκρουση μεταξύ του πλούσιου αστικού πληθυσμού και του φτωχού αγροτικού πληθυσμού – μια σύγκρουση που περιστρέφεται κυρίως γύρω από την άνιση κατανομή εξουσίας και πόρων της χώρας. Τη δεκαετία του '60, μετά από μια δεκαετία πολιτικής βίας, εμφανίστηκαν δύο ένοπλες δυνάμεις που είχαν ως στόχο να εκπροσωπήσουν την τελευταία ομάδα: οι Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC) και ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός (ELN). Και οι δύο έκαναν έναν ανταρτοπόλεμο εναντίον της κυβέρνησης για περισσότερα από 50 χρόνια, μέχρι που κατέληξαν σε ειρηνευτική συμφωνία το 2018.

Τώρα, η χώρα έχει ξεκινήσει το δύσκολο έργο της επανένταξης πρώην ανταρτών στην κοινωνία και της εξομάλυνσης των παλιών αντιπαλοτήτων. Εκεί έρχεται ο σύνδεσμος Pueblo Verdolaga: Συμμετέχει στη διαδικασία προσκαλώντας πρώην αντάρτες να συμμετάσχουν σε διάφορα εργαστήρια φωτογραφίας, θεάτρου και τέχνης.

Το 2019, διοργάνωσαν ένα τουρνουά ποδοσφαίρου σε συνεργασία με τον ΟΗΕ για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Μέρας Ειρήνης. Πάνω από 80 πρώην αντάρτες, καθώς και οι οικογένειές τους και άνθρωποι από τις κοινότητές τους, ταξίδεψαν στο Μεδεγίν για να παρακολουθήσουν τους αγώνες.

Πήγα στον Mosquera και την ομάδα του στο γήπεδο για να παρακολουθήσω έναν αγώνα. Στη διαδρομή μου λέει πώς οι barras έχουν γίνει πλέον θεμελιώδες κομμάτι της κοινότητας – ακόμη και όταν οι αρχές το είχαν κάνει στο παρελθόν, βοηθώντας π.χ. κάποιον να χτίσει ένα σπίτι.

«Ο κόσμος δεν εμπιστεύεται πλέον τις αρχές», λέει, «αλλά αν το φτιάξει ένας barrista, θα χειροκροτήσουν και θα πουν ευχαριστώ».

Ορισμένα κοινωνικά πρότζεκτ τα τρέχει ο δήμος, αλλά σε αποκλειστική συνεργασία με τους barras – όπως το Golvivencia (ένα μείγμα των ισπανικών λέξεων για «γκολ» και «συνύπαρξη») και Así suena el fútbol Αυτός είναι ο ήχος του ποδοσφαίρου). Στο προηγούμενο πρότζεκτ, οι barras διοργάνωσαν ποδοσφαιρικούς αγώνες μεταξύ λεγόμενων αντιπάλων – για παράδειγμα, νεαρών εναντίον της αστυνομίας ή οπαδών αντίπαλων ομάδων. Η ανατροπή είναι ότι παίζουν χωρίς διαιτητή και αντ' αυτού ενθαρρύνονται να διαιτητεύουν οι ίδιοι το παιχνίδι για να προωθήσουν τη μη βίαιη επίλυση συγκρούσεων. Το τελευταίο τους πρότζεκτ επιτρέπει σε νέους από μειονεκτικές γειτονιές να μπουν στην ορχήστρα του barra, να μάθουν πώς να παίζουν κάποιο όργανο και να παίζουν σε αγώνες.

Ο Raúl Martínez, κοινωνιολόγος και διοργανωτής στο Los del Sur, βλέπει τους barras ως πραγματική πολιτική δύναμη. «Όταν τα παιδιά από τη γειτονιά μαζεύονται και συνεργάζονται με την επιτροπή κοινοτικής δράσης, εμπλέκονται στην πολιτική – όχι στην πολιτική των κομμάτων, αλλά στην πολιτική της καθημερινότητας», μου λέει πίνοντας καφέ. «Υιοθετούμε πολιτική θέση και αναλαμβάνουμε πολιτική δράση όταν κάνουμε δουλειά με τα παιδιά στις γειτονιές. Αφοσιωνόμαστε σε προγράμματα που είναι για όλους».

Ο αντιδήμαρχος Velázquez συμφωνεί: «Οι αρχές είναι αργές, πρέπει να περιμένεις πολύ για να γίνουν τα πράγματα», λέει. «Κοινωνικές ομάδες όπως οι barras κινούνται πιο γρήγορα και κατανοούν καλύτερα τις ανάγκες των ανθρώπων. Καταλήγουν να λύνουν τα προβλήματα της κοινότητας, γεγονός που κάνει το κράτος να τα βλέπει διαφορετικά. Όταν αποφασίζουμε να θεσπίσουμε ορισμένες δημόσιες πολιτικές, καθόμαστε και τις συζητάμε με τους barras για να βεβαιωθούμε ότι θα γίνουν γρήγορα».

Σε μια χώρα όπου πολλοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να συντονιστούν για έναν ποδοσφαιρικό αγώνα παρά για έναν ντιμπέιτ για πρόεδρο –και όπου η εμπιστοσύνη στις αρχές έχει επιδεινωθεί από τα χρόνια της διαφθοράς– είναι λογικό να αναρωτιόμαστε εάν οι πολιτικοί έχουν απώτερο κίνητρο να συνεργαστούν στενά με τους barras.

«Έχουμε εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια και έχουμε δει ότι σε σημαντικές στιγμές, υπάρχει στρατηγική προσέγγιση προς τους οπαδούς», εξηγεί ο Bustos. «Έτσι οι οπαδοί εκμεταλλεύονται την ευκαιρία να ζητήσουν από τους πολιτικούς εξοπλισμό, σημαίες και χρήματα. Δεν πλησιάζει πλέον ο πολιτικός υποσχόμενος τρία ή τέσσερα πράγματα, μάλλον το αντίθετο».

Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα των κοινωνικών πρωτοβουλιών των barras και των δημόσιων αρχών είναι ορατά στους Κολομβιανούς – τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. «Οι barras είναι βασικός παράγοντας στην κοινωνική ανάπτυξη της χώρας και έχουν μεγάλη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης», συνεχίζει ο Bustos. «Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι barras είναι σχεδόν εξίσου σημαντικοί στην Κολομβία με το ίδιο το ποδόσφαιρο».

Περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω:

 Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο  VICE Belgium.

Περισσότερα από το VICE

Όσα μου Δίδαξε για τη Ζωή το «Τhe X-Files»

Πώς να Κάνεις Σχέση με Ζευγάρι: Ένας Οδηγός για Αρχάριους

Χιλιάδες Αρχαία Κτίσματα "Κρύβονται" Μέσα στον Αμαζόνιο, Σύμφωνα με Μελέτη

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.