Η Aπουσία του «The Florida Project» από τα Όσκαρ Eίναι η Aπόδειξη πως η Tαξική Πάλη Δεν Είναι Τόσο Pop

Είναι μια κοινωνία δύσκολη, αλλά όμορφη. Έχει αυτήν την άγρια ομορφιά του δρόμου και της αυθόρμητης συλλογικοποίησης που γεννά η κοινή συνθήκη της καταπίεσης. Είναι μια κοινωνία που ζει και αναπνέει μακριά από τα λαμπερά φώτα της χλιδάτης Αμερικής. Είναι εκείνη η πλευρά των ΗΠΑ που δεν βλέπουμε σχεδόν ποτέ στις κινηματογραφικές ταινίες, επειδή οι αγωνίες της, τα πάθη της, η καθημερινότητά της συγκροτούν την απόλυτη επιβεβαίωση πως ο κόσμος της επιβίωσης είναι απείρως γοητευτικότερος από τον εξιδανικευμένο κόσμο των υποτιθέμενων ίσων ευκαιριών και της κοινωνικής ανέλιξης. Συγκροτούν την τέλεια αποδόμηση του αμερικανικού ονείρου.

Αυτόν τον κόσμο μας περιγράφει το ανεξάρτητο διαμαντάκι του Sean Baker, το The Florida Project, μια ταινία που προσγειώθηκε από το πουθενά στις κινηματογραφικές αίθουσες και κατάφερε να κλέψει τις καρδιές άπειρων θεατών σε όλον τον κόσμο. Ο Sean Baker, ο 47χρονος σκηνοθέτης της, ανήκει σε μια συνομοταξία δημιουργών που ακριβώς όπως και ο κόσμος των ταινιών τους, κινείται παραπλεύρως των λαμπερών φώτων του αμερικάνικου ονείρου. Το Χόλιγουντ, η πιο μαζική και ακριβή βιομηχανία παραγωγής ταινιών του κόσμου, δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το κοινωνικό, οριακά ντοκιμαντερίστικο σινεμά που οι ίδιοι κάνουν και φυσικά, η αδιαφορία είναι αμφίδρομη: ούτε οι ίδιοι νοιάζονται για τις προοπτικές καριέρας που το Χόλιγουντ τους προσφέρει.

Ο Sean Baker, η Andrea Arnold, ο Larry Clark, ο Rick Famuyiwa και άλλοι αυτής της συνομοταξίας γνωρίζουν ότι το σινεμά τους θα κινείται και θα αναγνωρίζεται πάντα στους underground κύκλους των σινεφίλ αυτού του κόσμου. Κάνουν κινηματογράφο ανεξάρτητο, οικονομικό, μα γεμάτο ουσία και κοινωνικό σχολιασμό, έναν κινηματογράφο προορισμένο για την εργατική τάξη, αλλά και φτιαγμένο από αυτήν και όχι από εκατομμυριούχους παραγωγούς. Οι πρωταγωνιστές των ταινιών τους είναι ημιεπαγγελματίες, άνθρωποι που έχουν ζήσει τα όσα υποδύονται. Όταν είναι εφικτό, προκειμένου οι ταινίες τους να έχουν μια επιπλέον ελπίδα να πάρουν κινηματογραφική διανομή, μπορεί να ψήσουν κάποιο αστέρι του Χόλιγουντ να συμπεριληφθεί στο cast (στη περίπτωση του The Florida Project αυτό συμβαίνει με τον Willem Dafoe), ώστε να προσδώσει πρεστίζ στις low budget παραγωγές τους.

Καμιά φορά ωστόσο, κάποια από αυτές τις χαμηλόφωνες δημιουργίες καταφέρνει να σπάσει τα στεγανά των underground σινεφίλ κύκλων. Να χτυπήσει στα ίσα σε επίπεδο δημοτικότητας, αποδοχής του κοινού και –γιατί όχι;- ακόμη και εισπράξεων τις πολυδάπανες παραγωγές που κυκλοφορούν στις αίθουσες. Το The Florida Project μπορεί να περηφανεύεται ότι ανήκει ακριβώς σε αυτήν την κατηγορία. Στα τέλη του 2017, την περίοδο που βρισκόταν σε εξέλιξη η εμμονική συνήθεια των κινηματογραφόφιλων να κάνουν τις προσωπικές τους λίστες με τις κορυφαίες ταινίες της χρονιάς που πέρασε, το The Florida Project βρέθηκε σε ουκ ολίγα προσωπικά top-10: μίλησε για τα καλά στις καρδιές άπειρων θεατών και ας ήταν φτιαγμένο –όχι λόγω «ιδεολογίας», αλλά λόγω συνθηκών- για να απευθυνθεί σε λίγους. Στην Τέχνη, ακόμη και στο ανώτερο και πιο εμπορευματοποιημένο επίπεδό της, συμβαίνουν που και που κάτι τέτοια «θαύματα».

Τι και αν το σενάριο του The Florida Project είναι επικεντρωμένο κατά βάση στην αποτύπωση της καθημερινότητας της αμερικανικής εργατικής τάξης και λιγότερο στην ευρηματική και πρωτότυπη πλοκή; Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια σημαντική ταινία, ακριβώς εξαιτίας αυτού του στοιχείου της. Επειδή αυτή η αποτύπωση της σκληρής πραγματικότητας γίνεται μέσα από τα αθώα μάτια μιας επτάχρονης πιτσιρίκας και των συνομήλικων φίλων της, που απολαμβάνουν με όλη τους την καρδιά το μεγάλο, φωτεινό και γεμάτο παιχνίδι και ξεγνοιασιά καλοκαίρι τους, μακριά από τις ευθύνες και την πίεση της ενήλικης ζωής. Το ενήλικο μάτι που θα δει την ταινία, θα διακρίνει πίσω από το αφελές βλέμμα της αθώας πρωταγωνίστριας (της οποίας το τόσο φυσικό παίξιμο αποτελεί αριστουργηματικό κομμάτι στο παζλ ετούτης της δημιουργίας) όλη τη σκληρότητα της πραγματικότητας: μια 22χρονη μητέρα που εκπορνεύεται για να ζήσει, τόσο εξόφθαλμα ανώριμη, που η γεμάτη αγάπη ψυχοσύνθεσή της δεν είναι αρκετή, για να εξισορροπήσει τις αδυναμίες της και άπειροι κίνδυνοι -από τουρίστες που φιλοδοξούν να γίνουν πελάτες μιας πόρνης κατά το ξεσάλωμά τους στην Disneyland, μέχρι επίδοξους παιδεραστές που επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την ξεγνοιασιά των παιδιών- απειλούν διαρκώς τον τραυματισμό της παιδικής ψυχής. Όμως είπαμε: η εξιστόρηση γίνεται μέσα από μια παιδική ματιά - και στην παιδική λογική, τα πάντα ξεπερνιούνται με ένα μικρό ξέσπασμα, με μια τρεχάλα.

Η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου σχεδόν αγνόησε στις υποψηφιότητες για Όσκαρ αυτό το ανεξάρτητο αριστούργημα - μόνο ο Dafoe ήταν υποψήφιος για το βραβείο Β΄ Ανδρικού Ρόλου. Κάποιος θα έλεγε πως κάτι τέτοιο ήταν αναπόφευκτο: τόσο πολιτικοποιημένο, τόσο βαθιά ταξικό σινεμά, πώς μπορεί να το σηκώσει ο χλιδάτος κύκλος των Όσκαρ; Πώς να καταλάβει το λαϊκό σινεμά του Baker ο κόσμος των κόκκινων χαλιών και των άπειρων φωτογραφικών φλας; Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Επειδή το Χόλιγουντ, τα τελευταία χρόνια, διανύει μια από τις πιο πολιτικοποιημένες και προοδευτικές περιόδους της ύπαρξής του. Αντιρατσιστικά μηνύματα, σχόλια για την ισότητα των φύλων, καταγγελίες για την ελευθερία της έκφρασης - όλα αυτά τα συναντάς όλο και πιο συχνά στις χολιγουντιανές δημιουργίες. Ειδικά μετά την εκλογή του Donald Trump και τη σχεδόν αυτόματη έκφραση κινημάτων διαμαρτυρίας από γυναίκες, μαύρους, γκέι και διάφορες άλλες κοινωνικές ομάδες, το Χόλιγουντ πήρε οικειοθελώς τον ρόλο του πολιτιστικού εκπροσώπου όλης αυτής της διαδικασίας.

Τα τελευταία χρόνια, η αντανάκλαση αυτής της τόσο πολιτικοποιημένης πραγματικότητας στα Όσκαρ ήταν χαρακτηριστική. Τόσο χαρακτηριστική, που ακόμη και ένα τμήμα του κοινού που κατανοεί και ευνοεί μια τέτοια δημιουργική στροφή ως προς το περιεχόμενο των χολιγουντιανών ταινιών, έμοιαζε να δυσανασχετεί από το γεγονός ότι η καλλιτεχνική αξία κατέληξε να μοιάζει μια υπόθεση υποτιμημένη μπροστά στο πολιτικό σκέλος των ταινιών. Το πολιτικό αυτό κλίμα για το Χόλιγουντ είναι τόσο εξόφθαλμο που μοιάζει να διαπερνάει κάθετα τη βραδιά της απονομής των Όσκαρ και να αποτελεί τελικά δομικό τμήμα της λαμπερής βραδιάς.

VICE Video: Ο Τάκης Σπυριδάκης Κόντεψε να Πάει Φυλακή για μια Ταινία

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Η εκπληκτική Frances McDormand που τιμήθηκε με Όσκαρ για την ερμηνεία της στην ταινία Τρεις Πινακίδες έξω από το Έμπινγκ, στο Μιζούρι, καθόρισε με ένα καλοδουλεμένο και εξαιρετικά πολιτικό λόγο ολόκληρη τη βραδιά: το φεμινιστικό μανιφέστο της έκανε άπειρες γυναίκες σε όλον τον κόσμο να δακρύσουν και μπόλικους άνδρες να χειροκροτήσουν. Η ίδια η ταινία της δε, μια υπόγεια, αλλά ουσιωδώς πολιτική ταινία, στοιβάχτηκε στις υποψηφιότητες για την καλύτερη ταινία της χρονιάς με άλλες οκτώ -λιγότερο ή περισσότερο- πολιτικές δημιουργίες. Από τον θριαμβευτή των Όσκαρ, Η Μορφή του Νερού του Guillermo del Toro, έναν ύμνο στην έννοια της διαφορετικότητας και ένα οριακά προβοκατόρικο μανιφέστο υπέρ της άνευ όρων και ορίων σεξουαλικής απελευθέρωσης, μέχρι το πολυδιαφημισμένο The Post: Απαγορευμένα Μυστικά του Steven Spielberg, που μοιάζει λες και χρηματοδοτήθηκε απευθείας από το Δημοκρατικό Κόμμα και από το αντιπολεμικό αριστούργημα του Christopher Nolan, Δουνκέρκη, μέχρι το τέλειο τέκνο του κινήματος #metoo που ακούει στο όνομα Lady Bird» και το τσαμπουκαλεμένα αντιρατσιστικό Τρέξε!, η παρέλαση των πολιτικών μηνυμάτων στα Όσκαρ μοιάζει μια ασταμάτητη διαδικασία. Χωρίς καμία αμφιβολία, πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος, για να βλέπεις σινεμά.

Θα έλεγε κανείς πως βρισκόμαστε σε μια περίοδο που το Χόλιγουντ αποδεικνύει ότι η ταξική πάλη (με την ευρεία και όχι με την αμιγώς οικονομική της έννοια) έχει γίνει λίγο πιο ποπ. Σωστά; Λάθος. Σε άλλες εποχές, η προκλητική απουσία του The Florida Project από τις υποψηφιότητες θα ήταν μια αναμενόμενη εξέλιξη. Όμως στην εποχή που διανύουμε, είναι το ίδιο το Χόλιγουντ που έχει θέσει τόσο ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων για τον ίδιο τον εαυτό του. Η ανικανότητά του να ενσωματώσει στην ετήσια γιορτή του την πιο ταξική δημιουργία της χρονιάς έρχεται να αποδείξει πως για την ώρα τα όριά του είναι εξόφθαλμα: το Χόλιγουντ μπορεί να είναι ικανό να ανοίγει πολλές και ενδιαφέρουσες πολιτικές συζητήσεις, μπορεί με περηφάνια να εκπροσωπεί πολιτιστικά τα κινήματα κοινωνικών δικαιωμάτων που κάνουν διαρκώς την εμφάνισή τους στους δρόμους των ΗΠΑ, αλλά στέκεται αμήχανο και ανήμπορο να κατανοήσει και να ζυμωθεί με το αμιγώς ταξικό σινεμά, το σινεμά που όχι απλά μιλάει για τη βάση της κοινωνίας, όχι απλά εκπροσωπεί όσους αγωνίζονται για την επιβίωσή τους, αλλά (πολύ περισσότερο) παράγεται από εκείνους, προέρχεται από εκεί.

Επειδή αυτό ακριβώς είναι το «πρόβλημα» με την ταξική πάλη: όσο καλόπιστα και αν την παρατηρείς, όσο προοδευτική θέση και αν επιχειρήσεις να πάρεις, θα είναι πάντα οι άμεσοι εμπλεκόμενοι που την εκπροσωπούν καλύτερα από όλους. Το Χόλιγουντ, όσο προοδευτικό και αν γίνει, δεν θα μπορέσει ποτέ να καταλάβει τους ερασιτέχνες ηθοποιούς του The Florida Project, εκείνους που αναγκαστικά θα κάνουν πιο ταπεινά επαγγέλματα από αυτό του ηθοποιού για να ζήσουν (όπως η εντυπωσιακή Bria Vinaite που υποδύεται την ανώριμη μητέρα της υπόθεσης), επειδή το Χόλιγουντ δεν τους έκανε τη χάρη να ανοίξει τις πόρτες του για αυτούς. Είναι ανατριχιαστικό, αλλά αποτελεί και τεράστιο κατόρθωμα: το The Florida Project, που κατάφερε να μιλήσει σε τόσο μαζικό κοινό, είναι μια οριακά DIY δημιουργία, ταξική όχι απλά ως προς το περιεχόμενό της, αλλά και ως προς την προέλευση των συντελεστών της.

Φυσικά, δεν υπάρχει λόγος να είμαστε αφοριστικοί: το γεγονός ότι μια ταινία όπως το The Florida Project απέκτησε ένα φανατικό κοινό, ποσοτικά αναντίστοιχο του κοινού που προσδοκούσε, δεν είναι εντελώς άσχετο με την πολιτική στροφή του Χόλιγουντ. Η σχέση είναι φανερά διαλεκτική: είναι αυτή η στροφή που εκπαίδευσε μαζικά το κοινό, ώστε να μπορεί να εκτιμά διαμάντια όπως αυτό του Sean Baker. Δεν αναιρείται ωστόσο η ουσία. Όπως στο The Florida Project, ακριβώς δίπλα από την Disneyland και τους χιλιάδες τουρίστες της υπάρχει ένα φτηνό μοτέλ που φιλοξενεί τους κολασμένους αυτής της Γης, έτσι και πλάι στον φανταχτερό κόσμο του Χόλιγουντ υπάρχει ένα ανεξάρτητο σινεμά που αναπληρώνει με το ποιοτικό βάθος του την έλλειψη απεριόριστου budget παραγωγής. Θα συναντηθούν άραγε ποτέ αυτοί οι δύο κόσμοι; Η αλήθεια είναι πως όσο και αν μοιάζουν καταδικασμένοι να συνυπάρχουν ο ένας πλάι στον άλλο, δεν θα συναντηθούν ποτέ - και τελικά, αυτό είναι μάλλον καλό. Επειδή κάθε The Florida Project, που ταρακουνάει τις βεβαιότητες για το αμερικανικό όνειρο, πρέπει να παράγεται ανεξάρτητα από τα μεγάλα στούντιο, καθώς μόνο έτσι θα περιφρουρήσει την ευστοχία του περιεχομένου του. Ας μείνει, λοιπόν, για πάντα έτσι: έστω και αγνοημένο από τα Όσκαρ, τον ανεξάρτητο κινηματογράφο τον έχουμε πολλή ανάγκη σε αυτήν του την ανόθευτη και ειλικρινή μορφή.

Περισσότερα από το VICE

Ζωντανοί-Νεκροί σε Ψυχιατρική Κλινική: Φωτογραφίες του Ένοχου Μυστικού της Ελληνικής Κοινωνίας

H Bria Vinaite του «The Florida Project» Είναι Σίγουρη οτι Υπάρχουν Εξωγήινοι

Ποια Είναι η Ακροδεξιά Οργάνωση «Combat 18 Hellas», Μέλη της Οποίας Συνελήφθησαν από την Αντιτρομοκρατική