Όσα μου Έμαθε Ένας Αντιστασιακός στην Πορεία του Πολυτεχνείου

Το μεσημέρι της 17ης Νοέμβρη, ενώ το χαλάζι έβρισκε βίαια τις ομπρέλες των Αθηναίων, μια υψωμένη ροζιασμένη γροθιά υψωνόταν μπροστά από την Κεφαλή στο Προαύλιο του Πολυτεχνείου, μπροστά από το γλυπτό που δημιούργησε ο αντιστασιακός Αγαμέμνωνας Μακρής για να τιμήσει τις μνήμες των απανταχού φοιτητών. Ήταν ο Μανώλης Γλέζος, ο άνθρωπος που βρέθηκε στο Πολυτεχνείο για να αφήσει τρία-τέσσερα γαρύφαλλα και να μας θυμίσει πώς τιμάει κάποιος τους νεκρούς που δεν θέλει να εγκαταλείψει στη λήθη. Ήταν ο πιο εντυπωσιακός, μια σπάνια εικόνα που έκανε τον χρόνο να σταματήσει για λίγο. Δεν ήταν όμως ο μόνος.

Η χθεσινή πορεία μνήμης ξεκίνησε λίγο μετά τις πέντε το απόγευμα από την Πλατεία Κλαυθμώνος. Μπροστά, όπως κάθε χρόνο, βρισκόταν ο Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών. Και φέτος ένιωθες σε κάθε κύτταρο σου το δέος που σου προκαλεί το περπάτημα και η όψη τους. Πλησιάζω έναν μικροκαμωμένο κύριο που στέκεται δίπλα στο πανό και συστήνομαι. «Εμένα με λένε Λουκά Πανάγο. Τι θέλεις να σου πω; Αν συμμετείχα στα γεγονότα; Ναι, συμμετείχα. Δυστυχώς, ο σκοπός μας αποπροσανατολίστηκε. Δεν βλέπεις πώς είναι σήμερα τα πράγματα;», λέει αρχικά.

Του ζητώ να μου δώσει μια εικόνα από εκείνη την ημέρα. «Ήταν Παρασκευή όπως και σήμερα. Συμπίπτει η μέρα», εξιστορεί και σταματάει να χαιρετήσει παλιούς συντρόφους με έναν τρόπο που μόνο όσοι έχουν μοιραστεί την κοινή ανάγκη για ελευθερία αναγνωρίζουν. Όταν αποχαιρετά τον φίλο του, συνεχίζει: «Ξεκίνησε από τη Νομική και γιγαντώθηκε σιγά-σιγά η εξέγερση. Το φύλο το δικό σου, το γυναικείο, στην κυριολεξία πρωτοστατούσε. Να βλέπεις τις κοπέλες γαντζωμένες στα κάγκελα, ήταν άλλο πράγμα, δεν παίζονταν με τίποτα. Τέτοια ώρα είχαν αρχίσει τα επεισόδια στη Σταδίου, στα Χαυτεία. Εμείς ήμασταν μπροστά στο Πολυτεχνείο κι εγώ είχα τον αδερφό μου μέσα γιατί ήταν σπουδαστής και ήταν και στην επιτροπή με τα υπόλοιπα παιδιά. Μου είχε κάνει εντύπωση ένας πιτσιρικάς από το Περιστέρι, 13 χρονών, που πήγαινε σε τεχνική σχολή. Για πότε έβγαλε κάτι κατσαβίδια και ακινητοποίησε το τρόλεϊ; Σε χρόνο μηδέν. Τον έχω σταμπάρει λοιπόν τον πιτσιρίκο και διαισθάνομαι μέσα μου ότι κάτι θα συμβεί απόψε. Τον εκλιπαρούσα επί δύο ώρες να φύγει να πάει στο σπίτι του».

«Εν τέλει καταφέραμε και έφυγε. Μετά έγινε αυτό που ξέρετε. Με πρωταγωνιστή τον εκφωνητή του Πολυτεχνείου, τον Μήτσο τον Παπαχρήστο, και τη Δαμανάκη, που ήταν εκεί σε δεύτερο ρόλο, ανεξάρτητα πως εξελίχθηκε αργότερα. Στην Αρχιτεκτονική, στον πάνω όροφο ήταν η επιτροπή και έβγαζε προκηρύξεις. Ο κόσμος ερχόταν, αλλά βέβαια υπήρχαν και προβοκάτορες. Πάντα σ’ αυτές τις περιπτώσεις να θυμάσαι ότι υπάρχουν προβοκάτορες, όπως και σήμερα. Η ουσία είναι η εξής: Η Χούντα έγινε με έναν κυρίαρχο σκοπό των Αμερικάνων - κι αυτός ήταν η Κύπρος. Και το πέτυχαν. Ο Παπαδόπουλος και οι άλλοι, δεν ήταν τυχαίοι αυτοί που επέλεξαν. Εγώ είμαι ρεαλιστής σε αυτά τα πράγματα, δεν θέλω ούτε να τα μεγαλοποιώ, ούτε να τα μυθοποιώ. Να τους δίνεις τη διάσταση των πραγματικών γεγονότων. Η ουσία, λοιπόν, είναι ότι αν ο κόσμος κατέβαινε στον δρόμο και έβλεπες ένα παλλαϊκό συλλαλητήριο θα είχε πέσει η Χούντα. Ο κόσμος όμως όταν ακούει "καθίστε ήσυχα, έχουμε την ησυχία μας και τι τα θέλετε", από φόβο δεν αντιδρά. Αυτοί που πρωτοπορούν πάντα είναι οι λίγοι. Ό,τι γίνεται, γίνεται με τους λίγους και μετά ακολουθούν οι πολλοί. Ο Άρης, ξέρεις με πόσους ξεκίνησε; Με 13 άτομα», καταλήγει.

Λίγο πριν τελειώσουμε την κουβέντα, η πορεία ξεκίνησε και οι πρώτες αστυνομικές δυνάμεις έκαναν την εμφάνισή τους στο Σύνταγμα. Πίσω από την κεντρική πορεία που αποτελούνταν από φοιτητικούς συλλόγους, κομματικές νεολαίες, αριστερές οργανώσεις και αναρχικές συλλογικότητες, ακολουθούσε η πορεία του ΠΑΜΕ. Ο δρόμος προς τη Βουλή ήταν κλειστός από τρεις κλούβες και οι άνδρες των ΥΜΕΤ μαζί με τα ΜΑΤ περιφρουρούσαν τη Μεγάλη Βρετανία και τα τριγύρω κτίρια. Σύμφωνα με τη ΓΑΔΑ, ο κόσμος συνολικά έφτασε τους 10.000, ενώ στο τέλος της πορείας έκανε την εμφάνισή του κι ένα μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ. Όπως και πέρυσι, προπηλακίστηκαν από άλλους διαδηλωτές έξω από την Αμερικανική Πρεσβεία και αναγκάστηκαν να κάνουν πορεία με τη συνοδεία των Αστυνομικών.

Το επεισοδιακό τριήμερο του Πολυτεχνείου ολοκληρώθηκε αργά τα ξημερώματα αφήνοντας πίσω του μια δικηγόρο που κινδυνεύει να χάσει το πόδι της, αρκετούς τραυματίες που δέχτηκαν τα γκλομπ της αστυνομίας μετά από απρόκλητη επίθεση των ΜΑΤ και την περιοχή των Εξαρχείων πνιγμένη στα δακρυγόνα. Στις 15 Νοεμβρίου, μια ομάδα περίπου 30 ατόμων που υπέγραφε ως «Κατάληψη Πολυτεχνείου» κατέλαβε τον χώρο όπου ήταν προγραμματισμένο να ξεκινήσουν όπως κάθε χρόνο οι εκδηλώσεις για τον τριήμερο εορτασμό από την εξέγερση του ’73. Εκείνη την ημέρα δεν επέτρεψαν σε φοιτητικούς συλλόγους και κομματικές νεολαίες να εισέλθουν στο Πολυτεχνείο και να φτιάξουν τα καθιερωμένα «τραπεζάκια» εξηγώντας τους πως μπορούν να μπουν μόνο «ως ατομικότητες». Την επόμενη μέρα, μετά από παρέμβαση αναρχικών-κομμουνιστών που διαφωνούσαν με την κατάληψη, το Πολυτεχνείο άνοιξε και πάλι ώστε να εισέλθει μέσα οποιοσδήποτε ήθελε.

Στο τέλος της πορείας, μπλοκ αναρχικών δέχθηκε επίθεση των ΜΑΤ χωρίς να έχει προηγηθεί κάποιο περιστατικό. Ο κόσμος πανικοβλημένος άρχισε να τρέχει, ενώ ο δρόμος πνίγηκε στα δακρυγόνα. Αμέτρητοι ένστολοι εμφανίστηκαν από τα στενά και άρχισαν να ξυλοκοπούν αδιακρίτως όποιον έβρισκαν στην Πλατεία Αργεντινής, ενώ άλλοι έκαναν εμετό και προσπαθούσαν να βρουν μια ανάσα οξυγόνου μέσα στα χημικά. Η αστυνομική βία ήταν ανεξέλεγκτη, ενώ αρκετοί τραυματίες αναγκάστηκαν να διακομισθούν στον Ευαγγελισμό με τραύματα στο κεφάλι.

Λίγο μετά τις 8 το απόγευμα, τα επεισόδια στα Εξάρχεια είχαν αρχίσει να κορυφώνονται. Η περιοχή από το πρωί άλλωστε ήταν περικυκλωμένη από δυνάμεις των ΜΑΤ, ενώ κλούβες ήταν παραταγμένες γύρω από το Πολυτεχνείο, στην Τοσίτσα, τη Στουρνάρη και στα στενά γύρω από την Πλατεία Εξαρχείων. Οι αστυνομικοί ήταν τόσοι που θύμιζαν τις σκληρές εποχές καταστολής Αθανασίου, Κικίλια και Δένδια. Τα Εξάρχεια γέμισαν δακρυγόνα, πέτρες και μολότοφ. Σύμφωνα με τη ΓΑΔΑ, «Συνελήφθησαν από τις αστυνομικές δυνάμεις συνολικά 16 άτομα εκ των οποίων 9 ημεδαποί, 2 υπήκοοι Γαλλίας, 2 Γερμανίας, 1 Ιταλίας, 1 Λιθουανίας και 1 Ιράκ. Σε βάρος τους σχηματίσθηκε δικογραφία για τα κατά περίπτωση αδικήματα της βαριάς σωματικής βλάβης, απόπειρας επικίνδυνων σωματικών βλαβών σε βάρος αστυνομικών, εμπρησμού, έκρηξης, διακεκριμένων περιπτώσεων φθοράς και παραβάσεις της νομοθεσίας περί όπλων». Οι συλληφθέντες θα οδηγηθούν στον αρμόδιο εισαγγελέα, ενώ επιπλέον προσήχθησαν 23 άτομα. Τα επεισόδια στα Εξάρχεια ολοκληρώθηκαν με την εισβολή των ΜΑΤ στην Πλατεία Εξαρχείων. Οι αστυνομικές δυνάμεις όχι μόνο έκαναν εκτεταμένη χρήση χημικών, αλλά έσερναν στο οδόστρωμα ανθρώπους και ξυλοκόπησαν με πρωτοφανή βιαιότητα έναν διαδηλωτή έξω από το παλιό Floral.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της χθεσινής νύχτας γίναμε μάρτυρες ενός ανείπωτα ζοφερού περιστατικού. Ανάμεσα στις οδομαχίες μιας ομάδας αντιεξουσιαστών και των ΜΑΤ, μια φωτοβολίδα τραυμάτισε πολύ σοβαρά στο πόδι μια γυναίκα κάτοικο της περιοχής, στη συμβολή των οδών Νοταρά και Κουντουριώτη. Η φωτοβολίδα είχε στόχο δημοσιογράφους που βρίσκονταν στο σημείο. Για την ακρίβεια, πριν βρει τη συγκεκριμένη γυναίκα πέρασε από δυο ρεπόρτερ που ήταν δίπλα της. Το βίντεο που αποτύπωσε η κάμερα του Euronews μόνο να σε στοιχειώσει μπορεί, σε μια εικόνα που χρειάζονται τόνοι μελάνης για να αποτυπωθεί το συναίσθημα που σου προκαλεί. Η φωτοβολίδα που εκτοξεύθηκε από πυροσωλήνα καρφώθηκε στο πόδι της, έκαιγε μέσα της για περίπου ένα λεπτό, ενώ εκείνη στεκόταν ουρλιάζοντας με τους ανθρώπους τριγύρω της να την κοιτούν ανήμποροι να της προσφέρουν οποιαδήποτε βοήθεια. Οι φωνές της, αποτέλεσμα της καταδικαστέας επίθεσης που δέχτηκε, μιας επίθεσης η οποία μόνο αποτροπιασμό μπορεί να προκαλέσει και κυρίως να αναγκάσει επιτέλους τα κινήματα να απομακρύνουν τέτοιου είδους φαινόμενα.

Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον Ευαγγελισμό, όπου νοσηλεύεται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Έχει υποστεί συντριπτικό κάταγμα στο γόνατο, βλάβη στα αγγεία, έχει ήδη χειρουργηθεί και θα χρειαστεί να υποβληθεί σε νέες επεμβάσεις. Κατά τη διάρκεια της πρώτης επέμβασης παρουσίασε προβλήματα στο αναπνευστικό, ενώ οι θεράποντες γιατροί φοβούνται πιθανά εγκαύματα στους πνεύμονες από την εισπνοή φωσφόρου που περιείχε η φωτοβολίδα, αλλά και πιθανή μόλυνση που θα προκαλέσει περαιτέρω επιπλοκές.

Το τριήμερο μάς άφησε ξανά γεμάτους απορίες, να γυρίζουμε στα σπίτια μας κλαίγοντας από τα δακρυγόνα, γρατζουνισμένοι από κάποια πέτρα που μας πήρε ξώφαλτσα, να ρωτάμε συναδέλφους και φίλους που ήταν σε μια πορεία μνήμης του Πολυτεχνείου αν είναι καλά, αν χτύπησαν, αν τους συνέλαβαν. Στα χρόνια του χάους και της σύγκρουσης, της απάθειας και της μιζέριας, είμαστε μια κοινωνία σκορπισμένη. Ένα χάος που απαρτίζεται από μολότοφ, φωτοβολίδες που βρίσκουν περαστικούς, δακρυγόνα, γκλομπ και ανοιγμένα κεφάλια διαδηλωτών. Μια γενιά που άλλοτε παλεύει να διεκδικήσει τα δίκια της κι άλλοτε τα χάνει μόνη της. Κάτοικοι σε μια πόλη που μοιάζει καταδικασμένη να συγκρούεται, σχεδόν ανίκανοι να γεννήσουμε κάτι καινούριο.

Η φωνή του κυρίου Λουκά, του αντιστασιακού που συνάντησα σ΄αυτήν την πορεία, την επόμενη μέρα όλου αυτού του χάους που παρακολουθήσαμε, μοιάζει με την απάντηση που μανιωδώς ψάχνει κάποιος μετά τα γεγονότα αυτού του τριημέρου:

«Εγώ, έχω μια αρχή. Την αρχή του Αϊνστάιν που έλεγε πως δεν υπάρχει ταβάνι. Δεν είμαι δογματιστής και δόγμα σημαίνει οπισθοδρόμηση. Το μυαλό σου πρέπει να είναι ανοιχτό και να διαλέγεις. Ανήκεις σε κάποιο χώρο και είσαι υποχρεωμένος να υπακούς στην πλειοψηφία, όταν όμως βλέπεις ότι αυτό που πέρασε ή κάτι που έγινε ήταν λάθος και ήταν το δικό σου το σωστό, πρέπει να μην είσαι ισόβιος. Ισοβιότητα σημαίνει σκοταδισμός. Ξέρεις γιατί λυπάμαι; Ακούω νέα παιδιά να λένε "δεν θα πάρω σύνταξη" και θέλω να τους πω "Τι λες ρε κόπανε; Τούμπα να τα φέρεις όλα. Τι να πάει να πει δεν θα πάρεις;". Πάντα όμως θα υπάρχουν μικρά φυτώρια ιδεών. Αυτά θα είναι οι καταλύτες, το προζύμι. Η νεολαία θα βρει τον δρόμο της. Έχει σκαμπανεβάσματα η ζωή, ένα καρδιογράφημα είναι. Το κακό είναι να μείνεις σε ίσια γραμμή. Είναι νομοτελειακό πως η πρόοδος δεν σταματά. Ούτε κανείς μπορεί να τη σταματήσει. Κι εσείς θα βρείτε τον δρόμο σας. Δεν είναι ανάγκη να ακολουθείτε εμάς, φτιάξτε κάτι καινούριο».

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω:

Περισσότερα από το VICE

Μιλήσαμε με τους Έλληνες που Υποστηρίζουν ότι ο Σπύρος Λούης Ίσως να Έκλεψε την Πρωτιά του Μαραθωνίου το 1896

Σας Παρουσιάζουμε τον Άνδρα που Έχει 7.000 Match στο Tinder

Η Ιστορία της 16χρονης Μαθήτριας που Σκότωσε Δύο Ανθρώπους «Επειδή δεν μου Αρέσουν οι Δευτέρες»