Γνωρίστε τον Δημοσιογράφο που Κατατροπώνει τους Εγκληματίες Πολέμου

Ο Allan Nairn  (Screen grab via)

Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους δημοσιογράφους-ακτιβιστές, πιθανώς δεν έχετε ακουστά τον Allan Nairn. Όμως, η φήμη δεν ήταν ποτέ φιλοδοξία του. Αντιθέτως, πέρασε τις τελευταίες δεκαετίες κάνοντας ότι μπορούσε για να επηρεάσει τη νόμιμη αλλαγή όπου χρειαζόταν.

Με ειδικότητα τις "θηριωδίες" των ΗΠΑ, ο Nairn έχει κάνει ανταποκρίσεις από τα οστεοφυλάκια της Αϊτής, του Ελ Σαλβαδόρ, της Γουατεμάλας και της Ινδονησίας. Προκάλεσε ανοιχτά τον Χένρι Κίσινγκερ. Βοήθησε να δικαστούν Αμερικανοί διαμεσολαβητές. Αποκάλυψε την εκπαίδευση Αμερικανών σε μονάδες θανάτου στο Ελ Σαλβαδόρ και την Αϊτή  και στη Γουατεμάλα κινηματογράφησε τον άντρα που αργότερα θα γινόταν ο σημερινός πρόεδρος της χώρας, ο οποίος τότε μιλούσε αδιάφορα για το ρόλο του στη γενοκτονία στα highlands τη δεκαετία του ’80. Συχνά, η ειρωνεία είναι ότι τα άτομα τα οποία "αποκαλύπτει" δεν μπορούν ούτε να τον σκοτώσουν, αλλά ούτε να τον βασανίσουν διότι είναι Αμερικανός πολίτης, το οποίο θα έθετε σε κίνδυνο την αμερικανική βοήθεια που λαμβάνουν. Έχοντας την εξασφάλιση που παρέχει το μπλε διαβατήριο του, προκαλεί τα ολοκληρωτικά καθεστώτα που εγκρίνει η Ουάσινγκτον και εκείνους που δίνουν το ΟΚ.

Ο Allan είναι διάσημος για το ρεπορτάζ του στην Ινδονησία. Το 1991, ενώ κάλυπτε τη γενοκτονία στο Ανατολικό Τιμόρ -που τότε ήταν υπό την κατοχή της Ινδονησίας- επέζησε και από τη σφαγή στο Ντίλι στη Σάντα Κρουζ. Ο ινδονησιακός στρατός που τότε διεξήγαγε εκστρατεία μαζικών δολοφονιών, πλησίασε μια κηδεία. Ελπίζοντας πως το status του ως δημοσιογράφος θα μπορούσε να αποτρέψει την αιματοχυσία, ο Nairn παγιδεύτηκε μεταξύ του στρατού και των ανθρώπων που είχαν έρθει στην κηδεία. Στη συνέχεια τον έδειραν ενώ ο στρατός σκότωσε 271 αμάχους. Αργότερα βοήθησε να ιδρυθεί η ETAN, ένας οργανισμός που βοήθησε να σταματήσει η χρηματοδότηση της στρατιωτικής κυβέρνησης της Ινδονησίας από τους Αμερικανούς, που όπως αποδείχθηκε ισχυροποιούσε την δικτατορία του προέδρου Σουχάρτο.

Προσφάτως, δημοσίευσε μια συνέντευξη που είχε πάρει το 2001 από τον πρώην στρατηγό Prabowo Subianto, τον γαμπρό του Σουχάρτο, ευνοούμενο της Ουάσιγκτον και έναν από τους δυο υποψηφίους για την προεδρία της Ινδονησίας στις πρόσφατες εκλογές. Η συνέντευξη περιείχε κάποια ιδιαιτέρως συναρπαστικά σημεία, συμπεριλαμβανομένης της ενόχλησης του Prabowo επειδή ο στρατός σφαγίαζε αμάχους μπροστά στον Τύπο και είχε αμφιβολίες για το κατά πόσο μπορούσε να "φθάσει" σε αξία την φαινομενικά ευγενή δικτατορία του Μουσάραφ στο Πακιστάν.

Πήρα συνέντευξη από τον Allan στις 9 Ιουλίου, την ημέρα των εκλογών στην Ινδονησία. Μιλήσαμε για την αντιμετώπιση αυτών που διέπρατταν μαζικές δολοφονίες και τον ρώτησα γιατί αποφάσισε να δημοσιεύσει τη συνέντευξη με τον Prabowo.

Ο Prabawo Subianto (Image via)

VICE: Τον περασμένο μήνα δημοσιεύσατε μια συνέντευξη που είχατε κάνει με τον Prabowo τον 2001. Γιατί τώρα;

Allan Nairn: Ήταν στα πρόθυρα του να γίνει πρόεδρος και μου είχε πει πράγματα που σκέφτηκα ότι θα είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για το κόσμο στην Ινδονησία. Αισθάνθηκα ότι είχα την ευθύνη να τα φέρω στο φως για να τα συνυπολογίσουν. Είχα μιλήσει με τον Prabowo ανεπίσημα, οπότε η απόφαση να σπάσω το δημοσιογραφικό απόρρητο που του είχα υποσχεθεί, αρχικά ήταν πολύ δύσκολη. Όμως τελικά, όσο πιο πολύ το σκεφτόμουν, τόσο περισσότερο συνειδητοποιούσα ότι έπρεπε να το κάνω διότι θα έκανα κακό είτε έσπαγα, είτε διατηρούσα το απόρρητο. Αποφάσισα πως θα ήταν χειρότερο να αποκρύψω αυτές τις πληροφορίες.

Αργότερα οι TNI (ένοπλες δυνάμεις της Ινδονησίας) σας απείλησαν, σωστά;

Ναι. Είπαν πολλά. Είπαν ότι ήμουν εχθρός του έθνους και ανέφεραν -και αυτό είναι αλήθεια- ότι στο παρελθόν με είχαν συλλάβει επτά φορές επειδή είχα μπει στη χώρα παράνομα. Αυτό έγινε επειδή, αρχικά μου είχε απαγορευτεί η είσοδος διότι με θεωρούσαν απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας την εποχή της κυριαρχίας του Σουχάρτο. Φαίνεται ότι καλούσαν τις TNI να με συλλάβουν και είχε γραφτεί στον Τύπο ότι είχα γίνει επιχειρησιακός στόχος των ενόπλων δυνάμεως της Ινδονησίας.

Σας απειλούν αρκετά, πως το αντιμετωπίζετε;

Είμαι ασφαλής, επειδή είμαι ξένος και πάνω απ’ όλα επειδή είμαι Αμερικανός πολίτης. Κατάγομαι λοιπόν από την ίδια χώρα που προέρχονται τα όπλα του στρατού και όπως καταλαβαίνετε αυτό μου δίνει πολλά περιθώρια όσον αφορά στην ασφάλεια. Προσπαθώ να χρησιμοποιήσω αυτό το προνόμιο όσο περισσότερο μπορώ για να λέω πράγματα που, αν τα έλεγα υπό άλλες συνθήκες, θα με είχαν σκοτώσει. Οπότε, κατά κάποιο τρόπο, είμαι ένα είδος αγωγού.

Αρκετοί φίλοι μου έχουν δολοφονηθεί, όπως, π.χ., ο Mοunir, ο οποίος είναι θρυλική φιγούρα στην Ινδονησία, ένας ήρωας και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ήταν ο πρώτος που τάχθηκε κατά των εγκλημάτων από το στρατό και την αστυνομία. Είναι επίσης ένας έξυπνος άνθρωπος, ένας από τους εξυπνότερους ανθρώπους που έχω συναντήσει. Λέγεται ότι δολοφονήθηκε σε αεροπλάνο, όταν η μυστική υπηρεσία του στρατού έβαλε μεγάλη δόση arsenic στο φαγητό του και εκείνος έκανε εμετό μέχρι θανάτου.

Ένας άλλος φίλος μου, ο Jafar Siddiq-Hamzah από το Άτσεχ άρχισε να γίνεται γνωστός ως η φωνή της πολιτικής κίνησης των πολιτών για την ελευθερία στο Άτσεχ. Στα μέσα του 2001, ο Jafar εξαφανίστηκε. Ήμουν στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή, οπότε ήρθα στην χώρα για να ψάξω να τον βρω. Ένα μήνα μετά το πτώμα του βρέθηκε σε μια χαράδρα μαζί με άλλα τέσσερα πτώματα. Όλοι είχαν τα χέρια δεμένα πίσω από την πλάτη και είχαν ακρωτηριαστεί σε βαθμό που δεν αναγνωρίζονταν. Ούτε εγώ, ούτε η οικογένεια μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε τον Jafar από το πρόσωπο του διότι είχε τεμαχιστεί. Γύρω από το στέρνο είχε πολλές μαχαιριές. Τελικά τον αναγνώρισαν από μια εγχείριση που είχε κάνει στο στομάχι. Λόγω του ηρωισμού του και του ηρωισμού άλλων ανθρώπων σαν κι αυτόν, σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος τις τελευταίες δεκαετίες, οπότε υπάρχει μια σχετική ελευθερία του λόγου σήμερα. Αλλά για κάποιον σαν εμένα; Ένα ξένο; Δεν υπάρχει και τόση ελευθερία.

Οι εξεγέρσεις που ανέτρεψαν τον Σουχάρτο (Photo via)

Το λέτε αυτό, αλλά είχατε αρκετά μεγάλο αντίκτυπο στην άμβλυνση των συνεπειών από την στρατιωτική κυβέρνηση.

Το 1990 πήγα στο τότε κατεχόμενο Ανατολικό Τιμόρ. Το Τιμόρ, στην πραγματικότητα, ήταν το σκηνικό της πιο εντατικής αναλογικά γενοκτονίας από την εποχή των Ναζί. Το ένα τρίτο του πληθυσμού στο Τιμόρ είχε δολοφονηθεί ή είχε πεθάνει από πείνα και ασθένειες. Ο στρατός εισέβαλλε στο Τιμόρ έχοντας πάρει πράσινο φως προσωπικά από τον πρόεδρο Φορντ και τον Χένρι Κίσινγκερ. Όταν πήγα εκεί το 1990, ήταν ακόμα υπό στρατιωτική κατοχή. Αυτό στην πραγματικότητα ήταν το χειρότερο, ο πιο έντονος τρόμος που έχω βιώσει στην ζωή μου. Τα γεγονότα στη Γουατεμάλα, το 1980, πλησιάζουν σε κάτι ανάλογο, αλλά τίποτα δεν αγγίζει αυτό που συνέβαινε στο Τιμόρ εκείνη τη χρονική περίοδο.

Το Νοέμβριο του 1991 ξαναπήγα εκεί. Τότε έγινε η σφαγή του Ντίλι στο νεκροταφείο της Σάντα Κρουζ. Τέλος πάντων, μετά από αυτό βοήθησα για να δημιουργηθεί ένα δίκτυο βάσης στις ΗΠΑ -το Δίκτυο Δράσης για το Ανατολικό Τιμόρ (ETAN). Από το 1991 έως το 1999 αγωνιζόμασταν για να καταφέρουμε να διακόψουμε την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια προς την Ινδονησία, μέσω μιας εντατικής καμπάνιας άσκησης πίεσης και ετών πολιτικού αγώνα. Αυτό είχε μια αρκετά μεγάλη επίδραση, γιατί, σύμφωνα με τον ναύαρχο Sudomo, ο οποίος ήταν ο πρώην αρχηγός ασφαλείας του Σουχάρτο, αυτές οι διαδοχικές διακοπές στην αμερικανική βοήθεια έδεσαν τα χέρια του καθεστώτος, όταν το ΄97 και το ’98 ακόμα και φοιτητές βγήκαν στους δρόμους κατά την εξέγερση εναντίον του Σουχάρτο.

Αναπαράσταση της σφαγής στη Σάντα Κρουζ, από όπου επέζησε ο Allan. (Photo via)

Κάνετε συνεντεύξεις με πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι πιθανώς θα σας βλέπουν ως εχθρό τους. Πως τους πείθετε να σας μιλήσουν;

Οι καταστάσεις διαφέρουν κάθε φορά. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς τους στρατιωτικούς που εμπλέκονται σε αυτές τις θηριωδίες ποτέ δεν έχουν προσεγγιστεί, οπότε αυτό πολλές φορές λειτουργεί θετικά. Σε μερικές περιπτώσεις με βλέπουν ως εχθρό, αλλά για διάφορους λόγους μπορεί να θέλουν να μιλήσουν -ίσως θέλουν να εκφράσουν το θυμό τους, ίσως θέλουν να στείλουν κάποιου είδους μήνυμα ή μπορεί να θέλουν να αποκαλύψουν πληροφορίες για κάποιον από τους εχθρούς τους. Στην περίπτωση του Prabowo, νομίζω ότι εν μέρει το διασκέδαζε να κάθεται με κάποιον που ήταν τόσο μεγάλος εχθρός.

Είναι ενοχλητική εμπειρία;

Πάντα είναι. Είναι πάντα δύσκολο να πρέπει να αντιμετωπίσεις κατά συρροή δολοφόνους. Με τον Prabowo, δεν ήμουν σίγουρος εάν θα το κάνω, αλλά μετά σκέφτηκα: «Λοιπόν, μπορεί με το να καθίσω και να μιλήσω μαζί του να βοηθήσει να λύσω το μυστήριο για τις δολοφονίες που ερευνούσα».

Η καλύτερη προσέγγιση είναι να πάρεις ένα διαφορετικό δρόμο, που στην πραγματικότητα είναι πιο εύκολος απ' ό,τι φαντάζεσαι. Παράδειγμα αυτού θα μπορούσε να είναι η συνάντηση μου με τον Στρατηγό Gramajo. Ήταν ένας από τους κορυφαίους διοικητές στις σφαγές του 1982, στην Γουατεμάλα και ήταν ο αγαπημένος των ΗΠΑ για να γίνει πρόεδρος στη Γουατεμάλα. Οπότε οι ΗΠΑ τον έφεραν στο Χάρβαρντ για να πάρει Master στη Δημόσια Διοίκηση. Ενώ ήταν στο Χάρβαρντ, προσπάθησα να καταθέσω αγωγή εις βάρος του με βάση το νόμο Alien Tort Claims Act, που αρχικά συντάχθηκε για να καταπολεμήσει τους πειρατές. Σύμφωνα με το νόμο, οι δράστες μπορούν να δικαστούν σε οποιαδήποτε χώρα για εγκλήματα που έκαναν αλλού.

Του επιδώσαμε τα έγγραφα την ημέρα της αποφοίτησής του από το Χάρβαρντ. Διέφυγε από τη χώρα και καταδικάστηκε. Δεν θεωρήθηκε ποινική υπόθεση, δυστυχώς, αλλά τον διέταξαν να πληρώσει περίπου 13 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό τελικά τον κατέστρεψε πολιτικά. Κάποια στιγμή, διοργανώθηκε debate στο Πανεπιστήμιο Brown για την εκπομπή 60 Minutes. Πριν την έναρξη ήρθε κοντά μου και μου έδωσε το χέρι του. Αρνήθηκα να του δώσω το δικό μου. Του είπα «Δεν θέλω να κάνω χειραψία με έναν εγκληματία».

Αυτό θα πρέπει να σας έδωσε αρκετή ικανοποίηση.

Ναι, μου φάνηκε ότι ήταν το πιο εποικοδομητικό κομμάτι. Αλλά με τον Gramajo, επειδή έγινε δημόσια, δεν ήθελα να δημιουργήσω την ψευδαίσθηση της φιλικότητας. Χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις κάθε φορλα. Αργότερα ο Gramajo πέθανε από επίθεση μελισσών. [Αληθινή ιστορία]

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.