FYI.

This story is over 5 years old.

Μουσική

Ο Fela Kuti Είναι o Καλλιτέχνης που Έφτιαξε την Afrobeat

Μίλησα στον Alex Gibney, τον άνθρωπο που έφτιαξε μια ταινία με θέμα τον μεγάλο Νιγηριανό καλλιτέχνη.
Amelia Abraham
Κείμενο Amelia Abraham

Ο Fela Kuti είναι ένας σαφώς πιο σημαντικός εκπρόσωπος της αντικουλτούρας από όσο του αναγνωρίζεται. Στις αρχές της δεκαετίας του 70, δημιούργησε την Afrobeat, ένα μουσικό είδος που ανακάτευε τις επιρροές του από την ανατροφή του στην Νιγηρία (κυρίως εκκλησιαστικές μουσικές της εποχής) και την τζαζ, την φανκ και την σόουλ που άκουσε όταν έζησε στο Λονδίνο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Στην Νιγηρία, η μητέρα του Fela ήταν ενεργό μέλος του φεμινιστικού κινήματος και δηλωμένη εχθρός της αποικιοκρατίας και η στάση της απέναντι στο κατεστημένο, είναι κάτι που και ο ίδιος ο Fela υιοθέτησε όταν άρχισε να εξελίσσεται ως μουσικός και στιχουργός. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 70, όταν και επέστρεψε στην Νιγηρία από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ίδρυσε το Kalakuta Republic, ένα στούντιο ηχογραφήσεων αλλά και κοινόβιο, ανακηρύσσοντας αυτόν και την μπάντα του ανεξάρτητους από το κράτος της Νιγηρίας. Από αυτό το σημείο και πέρα, ήταν σε διαρκή σύγκρουση με την Νιγηριανή κυβέρνηση.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στην νέα του ταινία Finding Fela, ο παραγωγικότατος δημιουργός ντοκιμαντέρ Alex Gibney, ακολουθεί την καριέρα του και την μουσική του μαχητικού καλλιτέχνη. Μίλησα πρόσφατα με τον Gibney για το νέο του δημιούργημα.

VICE: Γεια σου Alex. Πώς δημιούργησες το νέο σου ντοκιμαντέρ για τον Fela;

Alex Gibney: Είχα ακούσει την μουσική του Fela στο παρελθόν, αλλά για κάποιο λόγο την είχα αφήσει, μέχρι που είδα το μιούζικαλ Fela! το οποίο με συνεπήρε. Θέλησα να ανακαλύψω ξανά την μουσική του. Ο Stephen Hendels, ο παραγωγός της παράστασης, με πλησίασε και μου πρότεινε να κάνω μια ταινία, όπου θα πήγαινα με όλον τον θίασο στο Lagos της Νιγηρίας για να στήσουμε την παράσταση εκεί.

O Fela φοίτησε στο Trinity College του Λονδίνου, όπου άκουσε τζαζ, έπαιξε πιάνο και έμαθε να παίζει τρομπέτα. Πώς επηρέασε την μουσική του αυτή η εμπειρία;

Αρχικά είχε πάει στο Λονδίνο για να σπουδάσει ιατρική , αλλά κατάλαβε γρήγορα ότι δεν του πήγαινε κάτι τέτοιο, οπότε και γράφτηκε στο Trinity College of Music. Στην ταινία δείχνουμε και τον έλεγχό του, όπου και βλέπει κανείς ότι απέτυχε σε αρκετά μαθήματα. Άλλωστε η ουσία δεν ήταν η φοίτηση στην σχολή, αλλά το γεγονός ότι εκτέθηκε στην jazz μέσω των διαφόρων clubs του Λονδίνου. Τον επηρέασε βαθιά και αυτό το πέρασε στην ποπ μουσική της Νιγηρίας, την highlife.

Σε αυτό προσθέτουμε και αυτά που ανακάλυψε στην Αμερική, την funk και τον James Brown, που όλα μαζί ενώθηκαν για να δημιουργήσουν την Afrobeat, έναν απίθανο ζωμό από διάφορες μουσικές επιρροές. Από παραδοσιακούς Αφρικάνικους ρυθμούς και Χριστιανική εκκλησιαστική μουσική, μέχρι funk και jazz.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Πόσο άλλαξε η ζωή του όταν συνάντησε την σχέση του και μούσα του Sandra, που παίζει έναν σημαντικό ρόλο στην ταινία σου; Αυτή δεν του έδωσε τα πρώτα του μαθήματα σχετικά με το Black Power Movement;

Ήταν μια τεράστια αλλαγή για αυτόν. Σύμφωνα με την περιγραφή της, ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Τον θεωρούσε λίγο αφελή πολιτικά στην αρχή και ανέλαβε να τον εκπαιδεύσει και να τον κάνει σαφώς πιο ριζοσπαστικό, κάτι που πιστεύω πως πέτυχε. Όταν επέστρεψε στην Νιγηρία, ήξερε πια ότι η μουσική θα αποκτήσει έναν πιο funky χαρακτήρα, αλλά ήξερα κιόλας ότι πλέον θα την χρησιμοποιούσε σαν όπλο. Τον επηρέασε βαθιά. Μέσω αυτής έμαθε για τον Malcolm Χ καθώς για άλλες ριζοσπαστικές προσωπικότητες που τον επηρέασαν ιδιαίτερα.

Μετά από όλα αυτά, πώς άλλαξε ο τρόπος και τα θέματα για τα οποία τραγουδούσε;

Άρχισε να τραγουδάει για τα φλέγοντα θέματα των ημερών. Συγκεκριμένα άρχισε να επιτίθεται στην κρατική διαφθορά, στα φαινόμενα δωροδοκίας και στην καταχρηστική εξουσία του στρατού. Ένα τραγούδι σαν το Zombie ας πούμε, απεικόνιζε τον Νιγηριανό στρατό ως άμυαλα τσιράκια της εξουσίας, κάτι που φυσικά δεν άκουσε με ευχαρίστηση η κυβέρνηση της χώρας, που ήταν υπό των έλεγχο του στρατού. Εξαιτίας αυτών των θέσεών του, ο στρατός έκαψε το κοινόβιό του το 1977 και πέταξε την μητέρα του από τον δεύτερο όροφο του κτιρίου, μια πτώση που της κόστισε την ζωή της.

Ο Fela είχε AIDS αλλά συνέχιζε να κάνει σεξ χωρίς προφυλάξεις. Το μιούζικαλ δεν αναφέρεται σε αυτήν την σημαντική λεπτομέρεια. Εσύ γιατί αποφάσιες αν το βάλεις στην ταινία;

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Θεώρησα ότι ήταν ένα πολύ σημαντικό και αληθινό ζήτημα, δεν μπορούσε να το αφήσω έξω από την ταινία.

Το μιούζικαλ δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το θέμα στο βάθος που χρειαζόταν. Διάλεξαν να στοχεύσουν σε μια περίοδο της ζωής του Fela χωρίς να την εξετάσουν την πορεία του μέχρι το τέλος.

Θεώρησα ότι το να εξετάσω αυτό το θέμα ήταν σημαντικό γιατί σου έδειχνε ότι ο τρόπος που έζησε του κόστισε μέχρι και το μυαλό του, την διανοητική του υγεία. Όπως πολλοί δυνατοί, χαρισματικοί άντρες, προς το τέλος της ζωής του είχε χάσει την επαφή του με την πραγματικότητα. Του άρεσε να κάνει σεξ και δεν ήθελε να τον σταματήσει το γεγονός ότι ήταν του φορέας του HIV. Ήταν ο μεγάλος Fela Kuti και είχε τον θάνατο στο τσεπάκι του. Μάλιστα, άλλαξε το μεσαίο του όνομα σε Anakalupo που μεταφράζεται σε «αυτός που κουβαλάει τον θάνατο στην τσέπη του». Αρνήθηκε να αναγνωρίσει την σοβαρότητα της κατάστασής του. Ακόμα και όταν άρχισε να βγάζει σημάδια και πληγές στο δέρμα του, έλεγε πως ήταν σαν ένα φίδι, ότι έβγαζε καινούργιο δέρμα.

Τι αποκόμισες από την ταινία; Ποια νομίζεις ότι είναι η κληρονομιά του Fela;

Ήταν ένας άνθρωπος με φοβερή λάμψη. Στην ταινία μιλάμε και για τα λάθη του, αλλά προς το τέλος της ζωής του δημιούργησε και μερικές από τις καλύτερες μουσικές του στιγμές. Ένα τραγούδι όπως το Beasts of No Nation δεν είναι απλώς μια δριμύτατη επίθεση προς τους καταπατητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν είναι μόνο ένα τραγούδι αυστηρής κριτικής προς πολιτικά πρόσωπα όπως ο PW Botha και η Margaret Thatcher. Έχει και ένα groove που το κάνει υπερβατικό και βαθιά πνευματικό. Φαντάζει λες και καλεί κάτι από τα βάθη μας, να ακουμπά σε μια συλλογική συνείδηση. Σε στοιχειώνει και σε μαγεύει με την ομορφιά του.

Ήταν μια πολύ σημαντική προσωπικότητα ως σύμβολο του πως ένας καλλιτέχνης μπορεί να στέκεται απέναντι στην εξουσία. Όχι υιοθετώντας το μήνυμα της βίαιης αντίστασης και προτρέποντας στους ακροατές του να αρπάξουν τα όπλα, αλλά λέγοντας ότι μπορείς να κάνεις την τέχνη να εκφραστεί μέσα σου, γεμίζοντάς την με μια φλόγα που κανένας δικτάτορας δεν μπορεί να σβήσει. Αυτό, για μένα, είναι πραγματικά ενδιαφέρον. Ήταν ένας άνθρωπος που θυσίασε τα πάντα για την τέχνη του.

Σε ευχαριστούμε Alex.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter Facebook και Instagram.