Μπήκαμε στα Κοντέινερ Αστέγων στο Μπράιτον

Σπίτι. Ένα μεταλλικό κοντέινερ ύψους 12,1 μέτρων; Τουλάχιστον έτσι το αποκαλεί ο καλλιτέχνης Charlie Devus, που ζει σε αυτό.

Όλα άρχισαν όταν το Brighton Housing Trust, μια τοπική φιλανθρωπική οργάνωση που βοηθάει αστέγους, στο Μπράιτον της Αγγλίας, του βρήκε ένα διαμέρισμα που έμοιαζε να βγήκε από μυθιστόρημα του Ίρβιν Γουέλς.

«Δεν μπορούσα να μείνω εκεί. Υπήρχε αυτή η τεράστια τρύπα στο ταβάνι που έσταζε νερό. Ήταν μια τρέλα και έπρεπε να φύγω γρήγορα» λέει αηδιασμένος. Έτσι, λίγους μήνες αργότερα κι ενώ ακόμα ήταν σε εξέλιξη η κατασκευή ενός νέου πρότζεκτ στέγασης, το Brighton Housing Trust του πρότεινε να μετακομίσει εκεί [στο κοντέινερ] δοκιμαστικά.

Οι εργασίες του νέου προγράμματος στέγασης του Brighton Housing Trust που παρέχει διαμονή στους άστεγους του Μπράιτον- η πόλη φιλοξενεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς αστέγων στη Νότια Ακτή της Αγγλίας- ολοκληρώθηκαν στις 9 Δεκεμβρίου 2013. Πρόκειται για κατοικίες που δεν είναι παρά 36 εμπορευματοκιβώτια, το ένα πάνω στο άλλο ώστε να σχηματίζουν 5οροφο συγκρότημα κατοικιών. Το Richardson’s Yard (Ναυπηγείο Ρίτσαρντσον), όπως είναι γνωστό σήμερα, βρίσκεται στο χώρο όπου παλιά υπήρχε μια παμπ και μια επιχείρηση ανακύκλωσης μετάλλων, κοντά στην περιοχή London Road του Μπράιτον.

Όπως ήταν φυσικό η είδηση της δημιουργίας και ολοκλήρωσης του πρότζεκτ προκάλεσε την περιέργεια των μέσων ενημέρωσης. Το Brighton Housing Trust δέχεται πληθώρα αιτημάτων από μέσα ενημέρωσης για να το επισκεφθούν, ωστόσο αρνείται την πρόσβαση σε όλους τους δημοσιογράφους μέχρι τον Ιούνιο.  Εγώ όμως κατάφερα να τρυπώσω μέσα στο συγκρότημα των εμπορευματοκιβωτίων και να περάσω τη νύχτα εκεί με τους υπόλοιπους ενοίκους.

Όταν μπαίνεις στο Richardson’s Yard αισθάνεσαι ότι όλο το μέρος είναι ερημωμένο βλέποντας τις χοντρές κουρτίνες που καλύπτουν τις πόρτες όλων των κατοικιών.

Μπήκα στο κοντέινερ του Charlie περιμένοντας το χειρότερο- ένα χώρο στενό κι απαίσιο, όπως το κελί κράτησης όπου εκτυλίσσεται μια σκηνή εικονικού πνιγμού σε μια ταινία του Jason Statham. Εκ πρώτης όψεως, το μέρος μου φάνηκε αρκετά ευρύχωρο: κρεμ τοίχοι, μπλε χαλιά, προβλέψιμα βαρετό αλλά με προδιαγραφές να αποκτήσει προσωπικότητα. Ένα τεράστιο παράθυρο σε κάθε άκρο του και θέα στον ορίζοντα πάνω από τις στέγες των σπιτιών. Μια μίνι κουζίνα στη γωνία και ένα μπάνιο μόνο με ντουζιέρα, τα οποία μου θύμισαν έντονα αεροπλάνο της EasyJet.

Τα εμπορευματοκιβώτια αγοράστηκαν σε μειωμένη τιμή από την ολλανδική εταιρία TempoHousing και αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για στέγαση στο Άμστερνταμ μέχρι που σταμάτησε η χρηματοδότηση του πρότζεκτ. Σήμερα τα κοντέινερ και η γη έχουν νοικιαστεί στο  Brighton Housing Trust για μια 5ετία από μια εταιρία που λέγεται QED Property Developers.

«Είναι ένα τολμηρό σχέδιο και το χειροκροτώ» λέει ο Charlie. «Αλλά έχει σοβαρά προβλήματα. Αυτές οι θερμάστρες με κεραμικές αντιστάσεις είναι άχρηστες. Ο χώρος ήταν απίστευτα κρύος το χειμώνα και δεν μπορούσα να μείνω εδώ. Είχε πάρα πολύ κρύο για να κοιμηθώ. Επιπλέον, όλος ο χώρος άρχισε να σκουριάζει μόλις δυο εβδομάδες αφού μετακόμισα. Κοίτα την ξύλινη επένδυση έξω, όλα έχουν σαπίσει. Αυτό πρέπει να στηλιτευθεί. Έχω την εντύπωση ότι ενώ η QED έκανε το καλύτερο για να φαίνονται φιλικά [τα κοντέινερ] προς το περιβάλλον, στην πραγματικότητα απλώς ανακύκλωσε κάποια μη εμπορεύσιμα προϊοντα». (Η QED παραδέχθηκε ότι «υπάρχουν κάποια σημεία στα οποία δεν μπορούμε να έχουμε πρόσβαση, εκεί όπου οι σανίδες έχουν σαπίσει ελαφρώς» και ανακοίνωσε πως οι επισκευές θα γίνουν ‘σύντομα’.)

Σταδιακά, μετατοπίζω τη συζήτησή μας προς ένα άλλο σημείο που βρίσκω ενδιαφέρον στο πρότζεκτ: την ασφάλεια.

«Ο φόβος μου είναι ότι αυτό το μέρος μπορεί να γίνει άρθρο στις σελίδες της Daily Mail ανά πάσα στιγμή» λέει ο Charlie. «Κυκλοφορούν πολλά ναρκωτικά εδώ. Υπάρχει βία. Και δεν γίνεται καμία πραγματική προσπάθεια από πλευράς Brighton Housing Trust να τα αντιμετωπίσει».

«Αυτό που έχουμε εδώ ένα προκάτ γκέτο» συνεχίζει. «Και εάν δεν αστυνομεύεται, δυνητικά, η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει. Πολλοί άνθρωποι έχουν διαμαρτυρηθεί για τα ναρκωτικά και την ανάγκη ύπαρξης ασφάλειας. Ένας από τους κύριους στόχους, στην αρχή, ήταν να καθαρίσουμε το μέρος από τα ναρκωτικά και τους εμπόρους, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Οι γείτονες μου δουλεύουν και οι δύο. Και υπάρχει κίνδυνος να εκδιωχθούν για να έρθουν τοξικομανείς με μεγαλύτερο επιδοτούμενο ενοίκιο».

«Νόμιζα ότι αυτό ήταν πρωτοβουλία του δημοτικού συμβουλίου για να βοηθήσει τους άστεγους. Δεν κατάλαβα ότι εδώ ζουν και εργαζόμενοι» είπα προβληματισμένος.

«Κοστίζει 800 ευρώ το μήνα για να ζει κανείς εδώ. Το ενοίκιο μου είναι επιδοτούμενο, αλλά για όλους είναι σα να νοικιάζουν ένα οποιοδήποτε σπίτι».

Τα 800 ευρώ ενοίκιο είναι αρκετά ακριβά για το Μπράιτον κι ακόμα περισσότερο για έναν άστεγο που ζει στην πόλη. Ήταν έκπληξη για μένα ότι υπάρχει κόσμος εδώ που πληρώνει ενοίκιο, πόσο μάλλον όταν πρέπει να ζήσει σε μια κονσέρβα για σαρδέλες χωρίς καμία ασφάλεια.

Αργότερα, κατέβηκα κάτω για να μιλήσω και με άλλους ανθρώπους οι οποίοι ζουν εδώ. Σταμάτησα μια μεσήλικη γυναίκα στα σκαλιά, η οποία ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη.

«Μας είπαν ότι το ενοίκιο θα ήταν μόνο 500 ευρώ το μήνα» μου είπε προσθέτοντας ότι «πολλοί άνθρωποι εκνευρίστηκαν με αυτό», πράγμα αναμενόμενο αφού πρόκειται για 62,5% αύξηση ενοικίου. «Είναι πολύ ακριβό και μας αγνοούν σε κάποια ζητήματα, όπως οι φορητές θερμάστρες που μας υποσχέθηκαν. Κοστίζει 6 λίρες την ημέρα για να ζεσταθεί ο χώρος και δεν κάνουν τίποτα για να βοηθήσουν. Η έλλειψη ασφάλειας είναι τρομακτική και γνωρίζω ανθρώπους που πραγματικά φοβούνται να έρθουν στα σπίτια τους». «Είμαι στη λίστα προς στέγαση του συμβουλίου εδώ και 15 χρόνια. Η αίτηση όμως επανειλημμένα έχει χαθεί ή αγνοηθεί» συνέχισε. «Σας λέω, ότι όσο περισσότερο κατανοείς το σύστημα, τόσο περισσότερο αηδιασμένος νιώθεις».

Αφού χτύπησα αρκετές πόρτες, βρήκα ακόμα έναν κάτοικο ο οποίος ήταν πρόθυμος να συζητήσει μαζί μου: έναν τύπο με το όνομα Merzak Maarli, ο οποίος ζει στον τρίτο όροφο.

«Δεν είναι κι άσχημα, αλλά κάποιος βγάζει πολλά λεφτά εδώ» λέει ανασηκώνοντας τους ώμους. «Για να είμαι ειλικρινής, μας περιέγραψαν μια ψεύτικη εικόνα πριν να μετακομίσουμε εδώ. Δεν είχαν χτιστεί ακόμα, οπότε όλοι είδαμε μόνο τα αρχιτεκτονικά σχέδια. Φαινόταν ωραίο, αλλά η εικόνα ήταν εντελώς διαφορετική όταν μετακομίσαμε».

Ο Merzak είναι κοινωνικός και καλοντυμένος. Όταν τον ρώτησα τι τον έφερε εδώ, η ιστορία του είχε απίστευτες ομοιότητες με άλλες ιστορίες που άκουσα.

«Με έστειλαν εδώ από την ψυχιατρική κλινική Elm Grove. Τεχνικά ήμουν άστεγος. Ξέρετε έμενα σε σπίτια άλλων κλπ. Αυτή τη στιγμή εργάζομαι μια μέρα την εβδομάδα, έτσι ώστε να καταφέρω να ξαναμπώ στην αγορά εργασίας».

Το ενδιαφέρον είναι ότι στον Charlie, τον Merzak και τους άλλους ενοίκους του συγκροτήματος στους οποίους μίλησα, τους είχε προσφερθεί το κοντέινερ στο Richardson’s Yard αφού έγιναν «τεχνικά άστεγοι». Ο τύπος του άστεγου που προκύπτει μετά από μικρή αλλά απότομη αλλαγή των περιστάσεων. Ο τύπος του άστεγου που ακόμα έχει πρόσβαση σε ένα ζεστό μπάνιο, καθαρά ρούχα και το όνομα του έχει βρει θέση στα κρατικά έγγραφα προκειμένου να λάβει επίδομα στέγασης αλλά και να μπει σε πρόγραμμα εργασιακής επανένταξης. Όχι όμως ο τύπος του άστεγου που βρίσκουμε να τρέμει σε ένα μουσκεμένο από τη βροχή υπνόσακο.

Αυτό που έμαθα εδώ είναι ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά ανάμεσα σε κάποιον που είναι άστεγος και σε κάποιον που κοιμάται στο δρόμο. Και αυτό δεν είναι ένα πρόγραμμα στέγασης που απευθύνεται στους τελευταίους. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ρώτησα αρκετούς πλανόδιους πωλητές του περιοδικού Big Issue σε όλη την πόλη για αυτό το πρόγραμμα και όλοι φάνηκε ότι δεν είχαν ιδέα για το πώς μπορούν να πάρουν ένα κοντέινερ στο Richardson’s Yard. Έτσι κι αλλιώς αμφιβάλλω εάν θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν κάθε μήνα τα 800 ευρώ για το ενοίκιο.

Καθώς συζητούσα με τον Merzak, κάτι μου τράβηξε την προσοχή. Ήταν ένα γράμμα από την QED που ενημέρωνε τους ενοίκους ότι επρόκειτο να ξεκινήσει η κατασκευή νέου συγκροτήματος στην αριστερή πλευρά του ναυπηγείου- γραφεία σχεδιασμένα για να καλύψουν τις ανάγκες ‘νέων δημιουργικών βιομηχανιών’ του Μπράιτον.

«Είχαμε την εντύπωση ότι επρόκειτο να γίνει κήπος» μου λέει ο Merzak που φαίνεται λίγο μπερδεμένος.

Λίγο πριν έρθω στο Richardson’s Yard, είχα ανακαλύψει έγγραφο του δημοτικού συμβουλίου του Μπράιτον-Χόουβ με προτάσεις για μια σειρά από προς υλοποίηση στόχους. Το έγγραφο, με τίτλο The London Road Central Masterplan, στη σελίδα 14 αποκαλύπτει αυτό που φαίνεται ότι είναι ο πραγματικός προορισμός του χώρου. Ο στόχος είναι να αξιοποιηθεί για «χρήσεις σχετικές με εργασιακή απασχόληση […] συμπεριλαμβανομένων της ανέγερσης επιχειρήσεων και οικονομικά προσιτού χώρου εργασίας για δημιουργικές βιομηχανίες». Υπάρχει επίσης ένα σημείο που λέει «η οικιστική χρήση μπορεί να επιτραπεί εφόσον επιτρέπει την ανάπτυξη». Αυτό που κατάλαβα, λοιπόν, είναι ότι το Richardson's Yard μάλλον δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα των αστέγων στο Μπράιτον, αλλά μια προσοδοφόρα πρόχειρη λύση για την QED μέχρι το επόμενο μεγάλο βιομηχανικό πρότζεκτ.

Πράγματι, στην ιστοσελίδα της QED, ο διευθυντής της εταιρίας Chris Gilbert σχεδόν το ομολογεί. «Εάν αποδειχθεί επιτυχής, αυτή η φόρμουλα θα μπορούσε να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος που θα βοηθήσει στην ανακούφιση του στεγαστικού προβλήματος στο Μπράιτον, παρέχοντας «μεταβατική στέγαση» σε ένα χώρο που υπό άλλες συνθήκες θα υποχρησιμοποιούνταν μέχρι να επιλεχθεί για κάποια πιο σημαντική χρήση». Ο Gilbert παραδέχεται ότι αυτό «δεν είναι πιθανό να συμβεί για πολλά χρόνια, με δεδομένο το σημερινό οικονομικό κλίμα» και οπότε είναι εύκολο να δει κανείς γιατί, προς το παρόν, αυτός μπορεί να είναι ένας καλός τρόπος να χρησιμοποιηθεί ο χώρος ώστε να αποδίδει έσοδα, ενώ παράλληλα να αποτελεί και αξιοπρεπείς δημόσιες σχέσεις για όλους όσοι εμπλέκονται με το πρότζεκτ.

Βλέπετε, το ωραίο με τα εμπορευματοκιβώτια είναι ότι, όταν χρειαστεί, μπορούν να μετακινηθούν γρήγορα. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του Inside Housing, η QED σχεδιάζει να μεταφέρει τα κοντέινερ μετά τη λήξη του 5ετούς μισθωτηρίου στο Brighton Housing Trust και ενδεχομένως να μετατρέψει την περιοχή σε prime real estate για συγκροτήματα γραφείων και ακριβά διαμερίσματα. Η QED έχει ήδη ρίξει πάνω από 1.000.000 ευρώ στο πρότζεκτ, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχει ευρύτερο σχέδιο το οποίο είναι πέρα από τη βούληση παροχής κατοικιών σε «ουσιαστικά άστεγους» για πέντε χρόνια, με 800 ευρώ το μήνα ενοίκιο.

Προσθέτοντας κάποια νούμερα, παρατήρησα ότι η QED θα μπορούσε να κερδίσει περίπου 1.700.000 ευρώ νοικιάζοντας τα 36 εμπορευματοκιβώτια στο ναυπηγείο μέχρι να λήξει το μισθωτήριο. Κάτι που μόνο κακό δεν το λες.

Κάποια στιγμή πήγα για ύπνο φιλοξενούμενος σε ένα από τα κοντέινερ. Και κοιμήθηκα βαθιά. Η νύχτα πέρασε χωρίς να συμβεί κάτι. Στην πραγματικότητα ήταν αρκετά ήσυχα.

Την επόμενη μέρα επέστρεψα στο σπίτι. Από εκεί τηλεφώνησα στον Andy Winter, τον CEO του Brighton Housing Trust και του έθεσα ορισμένα από τα παράπονα και τις επικρίσεις που άκουσα για το Richardson's Yard. Μου είπε ότι είχε «πλήρη επίγνωση» για τα περιστατικά αντικοινωνικής συμπεριφοράς που είχαν προκληθεί, προσθέτοντας ότι «Σε γενικές γραμμές ευθύνονται οι επισκέπτες δυο ενοίκων […] Επίσης έχουμε πλήρη επίγνωση το τι συμβαίνει με τους ενοικιαστές τους οποίους επισκέπτονται και έχουμε λάβει αυστηρά μέτρα εις βάρος τους».

Ο Winter πρόσθεσε ότι επίσης έχουν «συμβουλεύσει τους ενοίκους να πάρουν κλειδαριά για την πύλη εισόδου» στο ναυπηγείο και με διαβεβαίωσε ότι οι ένοικοι έχουν επιμελώς ελεγχθεί, ενώ κάποιοι από αυτούς ήταν ήδη γνωστοί στο Brighton Housing Trust. «Αυτό που δεν μπορούσαμε να ελέγξουμε ήταν οι φίλοι που έρχονται στο ακίνητο. Γενικά, γνωρίζουμε ότι κάποια άτομα έρχονται στο χώρο και προσπαθούν να πουλήσουν ναρκωτικά. Ακολουθούμε αυστηρή γραμμή όσο αφορά στη διακίνηση των ναρκωτικών και το πρώτο πράγμα που κάνω όταν το θέμα αφορά τα ναρκωτικά είναι να αναμείξω την αστυνομία».

Το Richardson’s Yard μπορεί να φαίνεται ως μια δημιουργική λύση σε αυτό που στον κόσμο των αστέγων είναι ένα πολύ αληθινό και ολοένα εντονότερο πρόβλημα. Ωστόσο η εντύπωση που αποκόμισα είναι ότι αποσκοπεί λιγότερο στην αποκατάσταση των μακροχρόνιων αστέγων που κοιμούνται στο δρόμο και περισσότερο στη δημιουργία ενός πρότζεκτ γρήγορου πλουτισμού που θα παρέχει περαιτέρω αστική ανάπλαση. Ένας  άλλος τύπος για αποκόμιση κερδών με τη μορφή 36 μεταλλικών εμπορευματοκιβωτίων με 5ετή διάρκεια ζωής, αδικαιολόγητα ακριβά ενοίκια, υψηλούς λογαριασμούς κοινής ωφέλειας και προβλήματα ασφαλείας.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.