Η Διαδρομή μιας Γυναίκας Μέχρι να Καταλήξει Θύμα Trafficking στην Ελλάδα​

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, δεκάδες γυναίκες, συνήθως προερχόμενες από την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, καταφτάνουν στην Ελλάδα. Έχουν εξαπατηθεί ή εξαναγκαστεί προκειμένου να χρησιμοποιηθούν από διεθνή κυκλώματα ως εμπορεύματα. Οι γυναίκες αυτές έχουν χάσει πλέον τον έλεγχο του σώματός τους, έχουν απομονωθεί από τον κοινωνικό τους κύκλο και βρίσκονται εγκλωβισμένες και αναγκασμένες να παρέχουν υπηρεσίες σεξ χωρίς τη συναίνεσή τους.

Τα θύματα trafficking, ωστόσο, δεν έχουν ούτε πατρίδα, ούτε ηλικία και, όπως αποδεικνύουν τα επίσημα στατιστικά της Ελληνικής Αστυνομίας, τα φαινόμενα σεξουαλικής -και κατ’ επέκταση οικονομικής- εκμετάλλευσης δεν ανήκουν αποκλειστικά στη μακρινή πλέον δεκαετία του ’90. Αντιθέτως, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2018 είχαμε 18 υποθέσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης - και αυτές είναι μόνο οι υποθέσεις που εξιχνιάστηκαν από την Ελληνική Αστυνομία.

Η εμπορία ανθρώπων, εκδοχή της οποίας αποτελεί η σεξουαλική εκμετάλλευση, θεωρείται δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος -και μάλιστα από τα πλέον προσοδοφόρα, μαζί με το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων-, ενώ δεν αποκλείεται οι σωματέμποροι να μην ανήκουν μόνο σε μεγάλα διεθνή κυκλώματα, αλλά και σε μικρότερα τοπικά. Αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα εγκλήματα για τις Αρχές, αφού τόσο η οργάνωση, όσο και ο τρόπος τέλεσής του, κάνουν δύσκολο το να εντοπιστεί και να εξαρθρωθεί.

Η Εύα Καρρά, υπεύθυνη προγραμμάτων ευάλωτου πληθυσμού της «Α21», μιας οργάνωσης η οποία δραστηριοποιείται ενάντια στην εμπορία ανθρώπων φροντίζοντας για την αποκατάσταση των θυμάτων της σύγχρονης δουλείας, δίνοντας τον ορισμό αυτού του τόσο συχνού, αλλά παράλληλα τόσο αθέατου εγκλήματος, εξηγεί πώς το εμπόριο ανθρώπων περιλαμβάνει τρία στοιχεία: «Το ένα έχει να κάνει με το πλαίσιο στο οποίο γίνεται η πράξη. Το δεύτερο με τα μέσα που χρησιμοποιούνται και το τρίτο περιλαμβάνει τον σκοπό της εκμετάλλευσης. Είτε μιλάμε για σεξουαλική εκμετάλλευση, είτε για καταναγκαστική εργασία ή αφαίρεση οργάνων, η εμπορία ανθρώπων πραγματοποιείται σε τρία στάδια: Στρατολόγηση, διακίνηση, εκμετάλλευση».

Τα μέσα που χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι οι απειλές, η χρήση βίας, η εξαπάτηση, η παραπλάνηση, η απαγωγή, ο καταναγκασμός και η κατάχρηση εξουσίας, ενώ η διακίνηση δεν είναι απαραίτητο πως συμβαίνει διασυνοριακά: Μπορεί να συμβεί και εντός της χώρας, από αγροτικές σε αστικές περιοχές. Το βέβαιο είναι πως ο διακινητής φροντίζει πάντα να απομακρύνει το άτομο από το οικείο περιβάλλον, για να το χειριστεί και να το εκμεταλλευτεί με τον τρόπο που θέλει.«Η λέξη “εκμετάλλευση” είναι το στοιχείο-κλειδί στην εμπορία ανθρώπων», υπογραμμίζει η υπεύθυνη της οργάνωσης, «επειδή τα θύματα είναι στην πλειοψηφία τους άτομα ευάλωτα και είναι εύκολο να στοχοποιηθούν από τα τέτοιου είδους κυκλώματα. “Ευάλωτη” είναι μια κατάσταση όπου το πρόσωπο δεν έχει άλλη είτε πραγματική είτε παραδεκτή επιλογή. Υπάρχει, δηλαδή, εκμετάλλευση των αδυναμιών του, αφού πρόκειται για άτομα που είναι κοινωνικά απομονωμένα, άτομα που μπορεί ήδη να έχουν θυματοποιηθεί στο παρελθόν ή άτομα που μπορεί να προέρχονται από οικογένειες των οποίων η δομή είναι ήδη διαλυμένη, με αποτέλεσμα να μην παρέχει ένα προστατευτικό πλαίσιο», συμπληρώνοντας πως «η ανέχεια είναι ένας πολύ καθοριστικός παράγοντας».

Σύμφωνα με την Α21, οι στρατηγικές με τις οποίες προσεγγίζουν τα άτομα μοιάζουν να είναι εξατομικευμένες, αφού ο άνθρωπος για τους σωματέμπορους μετατρέπεται σε ένα εμπόρευμα από το οποίο θα βγάλουν χρήματα, ξανά και ξανά, ενώ κατά μια έννοια, κάθε φορά προσαρμόζουν το σενάριο στις «ανάγκες» του ατόμου.

Υπόσχεση εργασίας

«Πρώτα επιλέγουν το άτομο και μετά βρίσκουν το πιο δελεαστικό πράγμα να του πουν», τονίζει η Εύα Καρρά, επικαλούμενη τα περιστατικά που έχουν φτάσει στις δομές της οργάνωσης. «Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι και κάθε φορά εξαρτάται από το άτομο που θα προσεγγίσουν. Η εικόνα που έχουμε σχηματίσει, όμως, είναι πως η υπόσχεση για εργασία αποτελεί το πιο συνηθισμένο σενάριο. Για παράδειγμα, σε χώρες των Βαλκανίων που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη κατάσταση, υπάρχει ακόμη και στημένο επίσημο site, το οποίο στα χαρτιά δηλώνει γραφείο ευρέσεως εργασίας και υποτίθεται πως μπορεί να βρει δουλειά σε κοπέλες στην Ελλάδα, σερβιτόρες σε εστιατόρια ή σε ξενοδοχεία ως καμαριέρες. Αυτό είναι πραγματικό σενάριο. Ολόκληρη η επιχείρηση επί της ουσίας παγιδεύει ανθρώπους μέσα σε αυτό».

Εξαπάτηση από τον σύντροφο

Υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις που οι σωματέμποροι δεν χρειάζεται να ασκήσουν βία ή να κάνουν χρήση όπλου, αφού υπάρχει και το σενάριο εξαπάτησης από τον σύντροφο. Όπως μάλιστα τονίζει η εκπρόσωπος της Α21, είναι μια από τις πιο συνηθισμένες μορφές αλίευσης ατόμων: «Αυτό το σενάριο ονομάζεται “loverboy” ανεπίσημα και είναι πολύ συνηθισμένη μέθοδος. Αυτό που συμβαίνει εδώ είναι ότι αναπτύσσεται μια σχέση εμπιστοσύνης: Εμφανίζεται ένας άνδρας, εμφανίσιμος, καλός, ευγενικός, με το προφίλ του καλού ιππότη που θα σώσει την κοπέλα, δημιουργείται μια “σχέση” και η κοπέλα αναπτύσσει συναισθήματα. Αρχικά, δεν υπάρχει τίποτα το αρνητικό, όμως αργότερα, όταν η σύνδεση και ο δεσμός μεγαλώνουν και γίνεται όλο και πιο σοβαρό, έρχεται η πρόταση. Αυτή η πρόταση λέει “Έχω βρει δουλειά στην Ελλάδα, θα είμαι εκεί, θέλω να σε παντρευτώ. Έλα μαζί μου να δουλέψουμε και να παντρευτούμε”. Είναι πολύ σημαντικό το ότι υπάρχει αυτή η εξαπάτηση, επειδή η κοπέλα βλέπει μπροστά της τον μελλοντικό της σύζυγο και όχι έναν κρίκο της αλυσίδας των ατόμων που συνεργάζονται σε ένα διεθνές κύκλωμα σωματεμπορίας. Ασφαλώς και λέει “ναι”. Αυτό που συμβαίνει συνήθως στη συνέχεια είναι ότι θα δώσει το διαβατήριο της στον άνδρα, ο οποίος είναι επίσης αυτός που θα αγοράσει τα εισιτήρια και θα αναλάβει το κόστος μετακίνησης. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, πολλές φορές δεν υπάρχει καμιά ένδειξη ότι έχει μπλέξει σε μια τέτοια κατάσταση. Φτάνοντας στην Ελλάδα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο άνδρας θα της ζητήσει να ξεπληρώσει αυτό το χρέος και να κάνει πράγματα που δεν θέλει».

Ψευδής υπόσχεση μετανάστευσης/πώληση από την οικογένεια

Άλλος ένας τρόπος αλίευσης, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Α21, είναι η απαγωγή, αλλά και η ψευδής υπόσχεση μετανάστευσης, τακτική που και λόγω της προσφυγικής κρίσης έχει αυξηθεί. Υπάρχει επίσης, δυστυχώς, η πώληση από την οικογένεια: Μέχρι πρότινος, τα ποσοστά των περιστατικών trafficking της Α21 ήταν από υπόσχεση εργασίας 42,5%, πώληση από την οικογένεια 10,7% και εξαπάτηση από τον σύντροφο 9,6%.

«Αυτό που βλέπουμε πολύ συχνά είναι ότι μπορεί να πάρουν μια κοπέλα και την κλειδώσουν σε ένα διαμέρισμα. Είναι μια διαδικασία που λέγεται “breaking”, δηλαδή “σπάσιμο”. Είναι μια πολύ βίαιη διαδικασία, επειδή περιλαμβάνει πολλές φορές χρήση σεξουαλικής βίας και ασφαλώς σωματικής βίας. Αυτό που θέλουν να πετύχουν, όταν πλέον έχει φτάσει αυτή η φάση, είναι να δοθεί στην κοπέλα η εντύπωση πως δεν έχει καμιά απολύτως επιλογή. Να την τρομοκρατήσουν, να την κακοποιήσουν, έτσι ώστε να μην περάσει απ’ το μυαλό της ότι μπορεί να αντισταθεί σε αυτό που την εξαναγκάζουν να κάνει. Να μη μιλήσει ή να μη ζητήσει βοήθεια αργότερα. Υπάρχει, επίσης, πολύ έντονο το στοιχείο της απειλής σε αυτήν τη φάση. Ειδικά σε γυναίκες που έχουν αφήσει πίσω παιδιά και οικογένειες υπάρχει η απειλή, “Αν δεν κάνεις αυτό που ζητάω, ξέρω πολύ καλά πού είναι τα παιδιά ή η οικογένειά σου”. Τις απειλούν με οτιδήποτε μπορεί να λειτουργήσει εκφοβιστικά», περιγράφει η εκπρόσωπος της Α21.

VICE Video: Παρακολουθήσαμε την Αφαίρεση Τατουάζ μιας Γυναίκας που τη Μάρκαραν ως Σκλάβα του Σεξ

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που έχουν συλλεχθεί από γυναίκες που διασώθηκαν, έχει διαπιστωθεί σύμφωνα με την οργάνωση πως «Το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει σωματικά, σεξουαλικά, αλλά και επανειλημμένα ψυχολογικά βασανιστήρια. Ένα από τα τρικ περιλαμβάνει κάποιο άλλο μέλος του κυκλώματος, ντυμένο με αστυνομική στολή, να συμμετέχει στη διαδικασία βίας και κακοποίησης. Άλλη μια μέθοδος χειραγώγησης που χρησιμοποιούν είναι το να φέρνουν λίγες ημέρες αργότερα ένα μέλος του κυκλώματος, το οποίο προσποιείται τον πελάτη που θέλει να βοηθήσει το θύμα. Κάνουν οτιδήποτε χρειαστεί, για να σιγουρευτούν πως μπορούν να χειραγωγήσουν το θύμα τις πρώτες ώρες και τις πρώτες εβδομάδες που βρίσκεται κλειδωμένο στο διαμέρισμα. Όλο αυτό είναι μια στημένη κατάσταση και αν η κοπέλα τολμήσει να ζητήσει βοήθεια και να ανταποκριθεί, δεν χρειάζεται να μπούμε σε λεπτομέρειες για το τι επακολουθεί», λέει η Εύα Καρρά.

Ο εξαναγκασμός, η κατ’ επίφαση συναίνεση, είναι το δεύτερο στοιχείο-κλειδί του trafficking. Το μέλος της Α21 προσπαθώντας να μεταφέρει την αίσθηση του ελέγχου και της τρομοκρατίας που ασκείται στα θύματα trafficking τονίζει πως «Όταν ένα άτομο έχει βιώσει αυτήν την κατάσταση και μάλιστα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, παθαίνει τρομερό ψυχικό τραύμα και έχει συνέπειες στην ψυχική σταθερότητά του. Από ένα σημείο και μετά δεν χρειάζεται καν να βρίσκεται ο διακινητής δίπλα στην κοπέλα. Μπορεί να κλείσει η πόρτα στο δωμάτιο που θα μπει με τον πελάτη και το θύμα απλώς να χαμογελάσει και να προσποιηθεί, έχοντας βιώσει όλη αυτήν την κακοποίηση. Μιλάμε για ακραία βία, απειλές και ευαλωτότητα. Σκεφτείτε ένα άτομο το οποίο βρίσκεται σε μια χώρα όπου δεν μιλάει τη γλώσσα, χωρίς τα χαρτιά του. Πολλές γυναίκες δεν ξέρουν καν πού βρίσκονται, σε ποια περιοχή της Ελλάδας. Αυτό που τους έχει ειπωθεί ξανά και ξανά είναι ότι το κύκλωμα και οι διακινητές ελέγχουν τους πάντες και τα πάντα, και συγκεκριμένα ότι έχουν επαφές με την Αστυνομία και ελέγχουν άτομα του πολιτικού κόσμου. Υπάρχει, επίσης, ο παράγοντας της μετανάστευσης: Πολλά από τα θύματα έχουν εισέλθει με παράνομο τρόπο στην Ελλάδα και υπάρχει πάντα η απειλή, "Αν τολμήσεις να μιλήσεις, εσένα θα βάλει η Αστυνομία μέσα, επειδή είσαι παράνομα εδώ". Πόσες επιλογές έχει πραγματικά αυτός ο άνθρωπος να ξεφύγει και πόσο αναπόσπαστη έχει γίνει η βία και η τρομοκρατία στην καθημερινότητά του; Πόσο πιθανό είναι αυτός ο άνθρωπος να μιλήσει;».

Η σωματεμπορία είναι ένα από τα πιο καλά οργανωμένα εγκλήματα, επειδή οι εμπλεκόμενοι αφαιρούν σταδιακά κάθε δυνατότητα από το θύμα να ζητήσει βοήθεια ή ακόμη και να σκεφτεί να το πράξει. Σύμφωνα με την Εύα Καρρά, πέρα από τις Ομάδες Αnti-trafficking της Ελληνικής Αστυνομίας, η Α21 έχει ξεκινήσει ακόμη μια προσπάθεια, δημιουργώντας την 24ωρη γραμμή 1109 για την πληροφόρηση για εμπορία ανθρώπων. Όπως λέει, «Λειτουργεί όλη την εβδομάδα και μπορεί να καλέσει οποιοσδήποτε ανώνυμα και να μεταφέρει οποιαδήποτε σχετική πληροφορία ή να ενημερωθεί ο ίδιος για το θέμα. Η παραμικρή λεπτομέρεια μπορεί να είναι καταλυτική στη διάσωση ενός ανθρώπου. Ασφαλώς, τις διασώσεις τις κάνουν οι διωκτικές Αρχές με τις οποίες συνεργάζεται η γραμμή 1109. Η Α21 κάνει την καταγραφή των στοιχείων και τις μεταφέρει στην Αστυνομία. Πολλές φορές έχει συμβεί να παρακολουθούν ήδη τα συγκεκριμένα κυκλώματα ή τις συγκεκριμένες περιοχές και να βρίσκουν από ένα τηλεφώνημα το κομμάτι του παζλ που λείπει. Έχουμε δει ανθρώπους να διασώζονται με αυτόν τον τρόπο».

Πέρα από την τηλεφωνική γραμμή, η οποία βοηθά στο να ταυτοποιηθούν τα θύματα, η Α21 έχει αναπτύξει δραστηριότητες γύρω από το κομμάτι της αποκατάστασης αυτών των γυναικών. Όπως μας εξηγεί, έχει δημιουργηθεί ένας ξενώνας «κρίσης», για ολιγοήμερη, βραχυπρόθεσμη φιλοξενία, με 24ωρη φύλαξη. Υπάρχει, επίσης, το πρόγραμμα μετάβασης, το οποίο περιλαμβάνει την παροχή υποστήριξης, με στόχο την ομαλή ένταξη του ατόμου και πάλι στην τοπική κοινωνία, την αποκατάσταση του τραύματος, την υποστήριξη στην αναζήτηση ανεξάρτητης κατοικίας και την επαγγελματική εκπαίδευση, ώστε να μπορέσει το άτομο να κάνει τα επόμενα βήματα στη ζωή του. Παράλληλα, η Α21 τρέχει ένα πρόγραμμα επαναπατρισμού, το οποίο αξιολογεί το ρίσκο και με πολλή προσοχή εξασφαλίζει την ασφαλή επιστροφή του ατόμου στη χώρα καταγωγής του, αν το ίδιο το επιθυμεί. Επιπλέον, υπάρχει και ένα κέντρο ημέρας που παρέχει δημιουργική απασχόληση μέσα από δραστηριότητες, μαθήματα ξένων γλωσσών και υπολογιστών. Για τα θύματα που επιχειρούν να καταθέσουν, υπάρχει συμβουλευτική και νομική εκπροσώπηση, αλλά και ψυχολογική υποστήριξη ή καθοδήγηση σε κάθε βήμα της δικαστικής διαδικασίας.

Τo Σάββατο, 20/10, η Α21 διοργανώνει σε δεκάδες πόλεις του κόσμου το «Walk for Freedom», μια σιωπηλή πορεία για τους 27.000.000 ανθρώπους που ζουν σήμερα σαν σκλάβοι. Στην Ελλάδα το «Περπάτημα για την Ελευθερία» θα γίνει σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Δράμα, Βόλο, Κομοτηνή και Τρίκαλα, στις 5:00 μ.μ. Διαβάστε περισσότερες πληροφορίες στην επίσημη σελίδα της Α21 στο Facebook

Περισσότερα από το VICE

Ο Άγνωστος Κόσμος των Κυνομαχιών στην Ελλάδα

Πέρασα ένα Βράδυ Ακούγοντας Ραδιοφωνικούς Σταθμούς στα AM

Ντροπιαστικά Κόλπα που Κάνουν οι Άνθρωποι για να Γλιτώνουν Λεφτά