O Έλληνας Eπιδημιολόγος που Πήγε για 14 Mήνες στο Κονγκό

Το VICE Greece δίνει βήμα σε επιλεγμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε Δευτέρα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, υπογράφει ο Γιώργος Καραπανάγος. Ο Γιώργος έκανε την πρώτη του αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, ως επιδημιολόγος στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Εάν θέλεις κι εσύ να ακολουθήσεις το παράδειγμα του Γιώργου, δες εδώ.

Τέλος Ιουλίου. Μετά από 14 συναρπαστικούς μήνες στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό πήρα ξύλινες μάσκες, καλάθια, υφάσματα με φανταστικά χρώματα και σχέδια, εξαιρετικό καφέ και γύρισα πίσω στους φίλους μου και στην οικογένειά μου. Η αποστολή τελείωσε με επιτυχία, αλλά νομίζω οι εμπειρίες και οι αναμνήσεις θα με στοιχειώνουν για αρκετό καιρό. Είναι πολύ να ζεις 14 μήνες σε αυτή τη γωνιά του κόσμου. Είναι πολύς αυτός ο χρόνος για τη ζωή που κάνουμε στις αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και για αυτόν τον λόγο οι πρώτες αποστολές δεν ξεπερνούν κατά κανόνα τους 9 μήνες. Όταν πήγα δεν ήξερα πολλά για το πώς θα είναι η ζωή εκεί, τι να περιμένω, τι να πάρω μαζί μου. Όταν έφτασα και αφού πέρασε μια περίοδος 2-3 μηνών, που έμοιαζε τρομακτικά με τη Μέρα Της Μαρμότας, κατάλαβα ότι κανείς δεν θα μπορούσε να με έχει προετοιμάσει για αυτό που θα ζούσα. Αλλά αυτό είχε να κάνει περισσότερο με τη ζωή ενός ανθρώπου που βρίσκεται σε αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, παρά με τη ζωή στο Κονγκό.

Η ζωή στο Κονγκό είναι σαν τη ζωή σε κάθε μέρος του πλανήτη και μάλιστα, η περιοχή που ήμουν στην ανατολική επαρχία του Νότιου Κιβού, με σταθερή τη θερμοκρασία στους 20-25 βαθμούς, έμοιαζε πολύ με μια καλή ανοιξιάτικη ή και φθινοπωρινή μέρα κάπου στην Πελοπόννησο ή στην Κρήτη. Το Νότιο Κιβού βρίσκεται στην περιοχή των μεγάλων αφρικανικών λιμνών και μοιράζεται τις λίμνες Κιβού και Τανγκανίκα. Συνορεύει με τη Ρουάντα και το Μπουρούντι.

Στην πόλη που έμεινα τον περισσότερο καιρό, το Μπουκαβού, υπήρχαν παντού φυτεμένοι πάπυροι, αιγυπτιακό φούλι (πλουμέρια) και το αγκάθι του Χριστού (Euphorbia milii), φυτά που έχει πάντα η μητέρα μου στο μπαλκόνι και τα έχει φέρει από την Κρήτη. Είχε βέβαια και τεράστια δέντρα αβοκάντο που δεν είχα ξαναδεί, τόσο μεγάλα που έφτιαχναν καλύβες επάνω. Οι άνθρωποί εκεί πάνε στις δουλειές τους ή τεμπελιάζουν, έχουν οικογένειες, είναι συμπαθητικοί ή αντιπαθείς όπως παντού. Γενικά, ήμουν τυχερός και μπορούσα να έχω μια υποτυπώδη κοινωνική ζωή και έτσι επιβεβαίωσα την πεποίθησή μου ότι η καθημερινότητα στο Κονγκό δεν θα ήταν πολύ διαφορετική από οπουδήποτε αλλού έχω πάει.

Μια τυπική αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα έχει άλλες προκλήσεις. Αυτό που διαφέρει είναι ο τρόπος που μοιράζεσαι τη μέρα σου με τους συναδέλφους σου. Παρόλο που βρήκα τον τρόπο μου τελικά, μου φάνηκε μεγάλη πρόκληση ότι έπρεπε να φύγω από το γραφείο και να πάω στο σπίτι με τα ίδια άτομα, και ας γίναμε και φίλοι με αρκετούς.

Τυπική μέρα είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς. Υπήρχαν οι μέρες γραφείου που δεν διέφεραν πολύ από τις αντίστοιχες μέρες σε μια δουλειά στην Αθήνα. Κι αυτό γιατί το Μπουκαβού είναι μια αρκετά ασφαλής πόλη για τα δεδομένα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και έτσι μπορούσαμε να βγούμε για ένα ποτό, για φαγητό ή ακόμα και σε συναυλίες που οργάνωνε το -εκεί- Γαλλικό Ινστιτούτο. Αλλά υπήρχαν και οι μέρες στο πεδίο. Εκεί τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά.

Η μέρα ξεκινάει πολύ νωρίς, μπορεί να μοιραζόμαστε μια τουαλέτα 10 άτομα. Κάθε πρωί, μετά το πρωινό η ομάδα πρέπει να μαζευτεί και να οργανώσει τις δραστηριότητες, να συζητήσουμε τα προβλήματα της αποστολής και να γίνει η απαραίτητη ανασκόπηση ασφάλειας. Έπειτα ξεκινά η μέρα και η δουλειά που έχει να κάνει ο καθένας.

Εγώ, ως επιδημιολόγος, έπρεπε να γυρίζω τις διάφορες δομές υγείας και να οργανώνω τη συλλογή δεδομένων. Όμως κάθε μέρα είχε τα απρόοπτά της - να χαλάσει το Land Cruiser, να χαλάσει ο ασύρματος, να εξαφανιστεί ένας δρόμος την εποχή των βροχών… Όταν αργά το απόγευμα γυρίζαμε στη βάση, ξεκίναγε η δεύτερη βάρδια δουλειάς, μια δεύτερη μέρα! Έπρεπε να αναλύσουμε όλα τα δεδομένα, να συντάξουμε τις ενημερωτικές αναφορές, να ξανασχεδιάσουμε τους χάρτες της περιοχής, να επικοινωνήσουμε με το κέντρο μας για τελικές αποφάσεις. Και σε αντίθεση με το Μπουκαβού δεν μπορούσαμε πια να πάμε για μια μπύρα ή μια βόλτα έξω από τη βάση. Ο λόγος είναι και η περιορισμένη δυνατότητα ανάλυσης της ασφάλειας σε περιοχές που δεν γνωρίζουμε καλά, αλλά και η διατήρηση της ετοιμότητας της ομάδας για εκκένωση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Μπορούν να περάσουν αρκετές εβδομάδες έτσι.

Ως επιδημιολόγος, μια βασική πρόκληση που έπρεπε να αντιμετωπίσω ήταν οι περιορισμένοι πόροι. Είτε γιατί είναι δύσκολο να βρεις το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για μια μεγάλη παρέμβαση, είτε επειδή είναι δύσκολο να μεταφέρεις σε μια απομακρυσμένη περιοχή τον απαραίτητο εξοπλισμό.

Είναι δύσκολο να ετοιμαστείς για μια επιδημία σε ένα πλαίσιο που υπάρχει σχεδόν ολοκληρωτική έλλειψη πληροφοριών. Τα στοιχεία του πληθυσμού, οι αποστάσεις, τα ποσοστά εμβολιασμού είναι όλα κατά προσέγγιση και με μεγάλα σφάλματα. Φτάνεις λοιπόν σε μια επαπειλουμένη περιοχή και αρχίζεις τη συλλογή κάθε πληροφορίας και προσπαθείς να τη διασταυρώσεις. Νομίζω το πιο σημαντικό είναι η χαρτογράφηση της περιοχής - πρέπει να καταλάβεις πού είσαι και πώς κινούνται οι άνθρωποι, τα ζώα, τα νερά.

Μεγάλο μέρος της επαρχίας μαστίζεται από εκρήξεις χολέρας. Πρέπει να καταλάβεις από πού παίρνουν οι άνθρωποι νερό για τις βασικές τους ανάγκες, τι τρώνε, πώς ταξιδεύουν και μεταφέρουν το βακτήριο. Το επίπεδο προετοιμασίας εξαρτάται βέβαια και από τις επιχειρησιακές σου ικανότητες.

Επιπλέον εδώ στην Ευρώπη δεν είχα να αντιμετωπίσω τόσο άμεσα τη δυστυχία που παράγει μια επιδημία. Μου φάνηκε αρκετά δύσκολό να συγκρατήσω την συγκίνησή μου όταν δούλευα μέσα σε μια μεγάλη τέντα γεμάτη με υποσιτισμένα και ταλαιπωρημένα παιδιά. Ο επιμελητής μου που δουλεύει αρκετά χρονιά με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, και ως επιδημιολόγος και ως νοσηλευτής, έχει άλλο στομάχι. Υποθέτω, συνηθίζεις.

Το πιο Καυτό Πάρτι στη Μύκονο στους -7°C

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook

Η επιδημιολογία στην οποία εγώ ειδικεύτηκα μελετά προβλήματα, όπως η παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά προβλήματα κ.ά. που παρουσιάζονται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα λόγω κακών διατροφικών επιλογών σε πληθυσμούς με άφθονες επιλογές. Στην αποστολή μου βρέθηκα σε μια κοινωνία με μηδενικές επιλογές. Βρίσκεις υποσιτισμένα παιδιά γιατί πολύ απλά δεν υπάρχει φαγητό. Τα παιδιά παθαίνουν χολέρα γιατί υπάρχουν μόνο μολυσμένα νερά για να χρησιμοποιήσουν τα νοικοκυριά.

Εδώ θέλεις να βοηθήσεις τους ανθρώπους να κάνουν συνειδητές επιλογές, εκεί προσπαθείς να χωνέψεις το γεγονός ότι υπάρχουν τόσοι άνθρωποι χωρίς αυτές τις επιλογές.

Μια τρομακτική ομοιότητα είναι ο αυξημένος κίνδυνος που υπάρχει τώρα πια για μια επιδημία ιλαράς στις χώρες που πιστεύαμε ότι έχουμε τελειώσει με αυτό το πρόβλημα, επειδή ο κόσμος δεν εμβολιάζει πια τα παιδιά του.

Το Κονγκό είναι τεράστιο και ομολογώ ότι μου είναι ακόμα δύσκολο ακόμα και μετά από 14 μήνες να παρουσιάσω μια συνεκτική εικόνα της χώρας. Αν περιοριστούμε στην δημόσια υγεία που ήταν και το αντικείμενό μου, στην περιοχή που ήμουν υπάρχει έντονο το πρόβλημα της ελονοσίας, της χολέρας και της ιλαράς. O ΗΙV επίσης. Οι κρατικές δομές είναι δυστυχώς ανεπαρκείς να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες του πληθυσμού. Οι φυσικές καταστροφές επίσης προκαλούν ανθρωπιστικές κρίσεις μιας και η ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού στην ακριτική περιοχή δεν περιορίζεται στις υπηρεσίες υγείας.

Τέλος και ίσως πιο σημαντικό πρόβλημα παραμένουν οι διαρκείς εχθροπραξίες μεταξύ των διαφόρων οπλισμένων ομάδων που έχουν ξεμείνει στην περιοχή από την εποχή της γενοκτονίας της Ρουάντας και των δύο κατοπινών πολέμων του Κονγκό. Η ατζέντα και η στρατηγική αυτών των ομάδων είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, όπως και η στρατηγική του Κονγκολέζικου στρατού για την αντιμετώπισή τους, αλλά σίγουρα δημιουργούν συστηματικά κύματα εκτοπισμένων πληθυσμών.

Και το μεγάλο πρόβλημα στην περιοχή, που ευτυχώς φάνηκε στα διεθνή ΜΜΕ εξαιτίας του πρόσφατου Νόμπελ για την Ειρήνη, είναι οι τεράστιοι πληθυσμοί σεξουαλικώς κακοποιημένων γυναικών. Το πρόβλημα είναι τρομακτικό. Διαβάζαμε ημερήσιες αναφορές για εκατοντάδες γυναίκες θύματα. Αυτό είναι κάτι που δεν το συνηθίζεις.

Οι ομάδες άμεσης επέμβασης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι σίγουρα το πιο εντυπωσιακό εργαλείο που διαθέτει αυτός ο οργανισμός. Στο Νότιο Κιβού, δύο ομάδες με 8-12 άτομα η καθεμία, παρακολουθούν έναν πληθυσμό 6 εκατομμυρίων σε μια έκταση 3 φορές σαν την Πελοπόννησο και επεμβαίνουν αποτελεσματικά σε περίπτωση ανάγκης.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαθέτουν έναν συγκλονιστικό μηχανισμό που μπορεί σε ένα Σαββατοκύριακο να κατασκευάσει ολόκληρο ιατρικό κέντρο σε περιοχές απομακρυσμένες 7-8 ώρες από τη βάση μας. Αυτό το έζησα και σιγουρά οφείλεται στην καλή οργάνωση αλλά πολύ περισσότερο στις ομάδες εφοδιασμού.

Περισσότερα από το VICE:

Το Χωριό στη Φλώρινα που Βουλιάζει και οι 20 Κάτοικοι που Δεν το Εγκαταλείπουν

Ο Ζωρζ Τσαπέλας Ήταν ο Πρώτος (και Ίσως ο Μόνος) Gay Έλληνας Πορνοστάρ

Πώς να Φωτογραφίσεις Έναν Πόλεμο αν Δεν Είσαι Πολεμικός Φωτορεπόρτερ