Covid-19: Μια Nέα Συνθήκη Βίας Κατά των Γυναικών

Το VICE Greece δίνει βήμα σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άτομα, με τη δημιουργία της στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε εβδομάδα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα με τα οποία καταπιάνονται και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το άρθρο υπογράφει η Έλλη Ξένου, υπεύθυνη συνηγορίας και προγραμμάτων των Γιατρών του Κόσμου.

Οι κρίσεις εκθέτουν και πολλαπλασιάζουν κάθε είδους ευαλωτότητα. Η πανδημία του COVID-19 ακολουθεί την ίδια τάση. Ομάδες πληθυσμού, όπως οι άστεγοι, είναι εμφανώς πιο εκτεθειμένοι στη διασπορά λόγω συνθηκών ζωής και καθημερινότητας. Δεν έχουν σπίτι για να πλυθούν, ούτε ιδιωτικό χώρο ώστε να φροντίσουν για την τήρηση των αποστάσεων. Ζουν στον δρόμο, σε επισφαλείς συνθήκες, χωρίς εισόδημα ώστε να προμηθευτούν τα απαραίτητα (π.χ. μάσκες), ζουν με πρόχειρες λύσεις οι οποίες δεν επιτρέπουν την σωστή προφύλαξη, την τήρηση απόστασης κλπ. Οι Ρομά βλέπουν τις βασικές πηγές εισοδήματός τους, τις ανοικτές λαϊκές αγορές να συρρικνώνονται, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες, οι «κλειστοί» πληθυσμοί γενικότερα, υποφέρουν από περαιτέρω αποκλεισμό από βασικές και απαραίτητες υπηρεσίες.

Παρατηρούμε δυσανάλογη χρήση της κράτησης για μεταναστευτικούς λόγους, αύξηση του κινδύνου σεξουαλικής βίας, περιορισμούς λόγω διακρίσεων στην πρόσβαση στην υγεία και τις κοινωνικές υπηρεσίες και μια δραματική απώλεια βιοποριστικών μέσων που ωθεί ακόμα πιο βαθιά στην φτώχεια και την ανέχεια πολλούς πρόσφυγες και άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας. Τα δεδομένα αυτά συμβάλλουν επίσης στη δραματική αύξηση της πιθανότητας που έχουν οι γυναίκες -ειδικότερα αυτές που ήδη βρίσκονται σε μια καταχρηστική σχέση- και τα παιδιά τους να εκτεθούν σε βία, καθώς τα μέλη της οικογένειας περνούν περισσότερο χρόνο σε στενή επαφή και οι οικογένειες αντιμετωπίζουν πρόσθετο άγχος.

Οι εκτοπισμένες γυναίκες, οι γυναίκες που διαβιούν σε δομές φιλοξενίας ανά τη χώρα μας, αντιμετωπίζουν -ή έχουν αντιμετωπίσει κάποια στιγμή στη ζωή τους- μια θλιβερή καθημερινότητα έμφυλης βίας προερχόμενης από διάφορες πλευρές. Οι γυναίκες αυτές υποφέρουν από μια διπλή περιθωριοποίηση: αυτή που λαμβάνει χώρα εντός των κοινοτήτων τους καθώς και αυτή που προέρχεται από εξωτερικούς παράγοντες ήτοι διακινητές, δυνάμεις καταστολής κλπ. Πρόσφατη σχετική έρευνα των Γιατρών του Κόσμου στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τσάτσος και τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων έδειξε ότι τα περιστατικά έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας είναι συνηθισμένο φαινόμενο: μόνο μία δομή φιλοξενίας ανά την επικράτεια ανέφερε μηδέν περιστατικά έμφυλης βίας. Η εκπαίδευση στελεχών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή που έλαβε χώρα στα πλαίσια του ίδιου έργου, επιβεβαίωσε την έρευνα πεδίου: οι επαγγελματίες πεδίου ανέφεραν πληθώρα περιστατικών εκφράζοντας συγχρόνως την αγωνία τους για σχετική καθοδήγηση και υποστήριξη στον εντοπισμό, διερεύνηση και πρακτική διαχείριση των περιστατικών έμφυλης βίας. Η προηγούμενη εμπειρία της οργάνωσης από την Μόρια της Λέσβου έχει -δυστυχώς- παράξει, ανάμεσα στα άλλα, ένα εκτενές αρχείο αναφορών περιστατικών έμφυλης βίας, μερικές από αυτές τόσο φρικτές που μας σόκαραν και μας στοιχειώνουν μέχρι σήμερα.

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μείζονα παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία και την υγεία των γυναικών, και επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Σε παγκόσμιο επίπεδο, μία στις τρεις γυναίκες έχουν βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από στενό σύντροφο ή σεξουαλική βία από οποιονδήποτε δράστη κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Το πρόβλημα της έμφυλης και της ενδοοικογενειακής βίας στη χώρα μας -και όχι μόνο- συνιστά τον «ελέφαντα στο δωμάτιο»: όλοι το βλέπουν, όλοι ξέρουν ότι συμβαίνει ωστόσο σχεδόν κανείς δεν μιλάει γι’ αυτό. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες εθνικές στατιστικές, ούτε συνεκτικό, εθνικό σχέδιο στρατηγικής και δράσης. Η μεσογειακή δομή της κοινωνίας μας, οι πατριαρχικές αντιλήψεις και τα μοντέλα οικογένειας, τα πρότυπα και οι γενικευμένες αντιλήψεις περί φύλου, ενισχύουν το στίγμα και την ντροπή. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό βίας κατά των γυναικών (37%) παγκοσμίως. Αυτό οφείλεται σε διαρθρωτικούς μηχανισμούς εντός των κοινωνιών της Μεσογείου -ανάμεσά τους τόσο η δική μας όσο και πολλές από τις χώρες καταγωγής μεταναστών και προσφύγων-  που διατηρούν τις ανισότητες μεταξύ των φύλων σε διάφορα επίπεδα, σε συνδυασμό με πολιτικές κρίσεις και κοινωνικοοικονομική αστάθεια στην περιοχή. Η ίδια περιοχή αντιμετωπίζει περισσότερες ανθρωπιστικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, με τεράστιο αριθμό προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων πληθυσμών. Οι αρχικές πληροφορίες από δύο χώρες της περιφέρειας αναφέρουν αύξηση κατά 50-60% των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, με βάση τις εκκλήσεις επιζώντων για βοήθεια στις τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης που λειτουργούν από οργανώσεις γυναικών στην περιοχή.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Τα μέτρα που λαμβάνονται για τον περιορισμό του κορονοϊού παράγουν αναπόφευκτα συνθήκες που ευνοούν ιδιαίτερα την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία. Η απομόνωση, παράλληλα με τα προβλήματα υγείας και τα οικονομικά προβλήματα που συσσωρεύονται, προκαλούν αύξηση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με πηγές της κοινωνίας των πολιτών, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην ελληνοκυπριακή κοινότητα για παράδειγμα, αυξήθηκαν κατά 58% κατά τη διάρκεια της καραντίνας, δηλαδή από τα μέσα Μαρτίου έως τις 22 Απριλίου 2020. Στην τουρκοκυπριακή κοινότητα η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη, καθώς οι κλήσεις σε γραμμές βοήθειας αυξήθηκαν έως και δέκα φορές μετά το lockdown. Μια ανάλυση των επιπτώσεων του COVID-19 από την UN Women στα παλαιστινιακά εδάφη διαπίστωσε αύξηση της βίας με βάση το φύλο. Σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Μεξικό και η Βραζιλία, η αύξηση των κλήσεων σε τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας τους τελευταίους μήνες υποδηλώνει αύξηση της ενδοοικογενειακής κακοποίησης.

Η βία κατά των γυναικών, μπορεί να επιτείνεται από έκτακτες καταστάσεις, περιβάλλοντα, κοινωνικές δομές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, δεν γεννιέται ωστόσο, ούτε καθορίζεται από αυτά. Η έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία είναι δι-εθνική, δια-πολιτισμική, α-ταξική και οριζόντια. Εδράζεται σε διαστρεβλωμένες ερμηνείες, αντιλήψεις και βιώματα δύναμης και εξουσίας. Έτσι, αν και τα ποσοστά των γυναικών που έχουν υποφέρει βία είναι σημαντικά μεγαλύτερα, αξίζει να σημειωθεί πως η έμφυλη βία στρέφεται ή μπορεί να στρέφεται και κατά των ανδρών ή άλλων φύλων. Χώρες υψηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Νότια Αφρική και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρουν επίσης σημαντικές αυξήσεις στις αναφορές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας μετά την επιδημία του COVID-19.

Η έμφυλη και η ενδοοικογενειακή βία ήταν μια παγκόσμια πανδημία πολύ πριν από την επιδημία του COVID-19. Σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξαν τα Ηνωμένα Έθνη, 243 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια ηλικίας μεταξύ 15 και 49 ετών παγκοσμίως υποβλήθηκαν σε σεξουαλική ή σωματική βία από στενό σύντροφο τους τελευταίους μήνες. Με άλλα λόγια, μία στις τρεις γυναίκες έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία σε κάποιο σημείο της ζωής της. Οι ειδικοί έχουν χαρακτηρίσει την ενδοοικογενειακή βία  κατά τη διάρκεια της κρίσης του COVID-19 ως «αόρατη πανδημία» ως «ωρολογιακή βόμβα» και ως την «απόλυτη καταιγίδα (perfect storm)».

Οι κρίσεις στις μέρες μας δυστυχώς πολλαπλασιάζονται, επεκτείνονται και βαθαίνουν. Εκθέτουν και πολλαπλασιάζουν κάθε είδους ευαλωτότητα. Αποτελούν προνομιακό πεδίο καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αποτελούν συγχρόνως έναν καθρέφτη για την κοινωνία εκθέτοντας την εικόνα της και έναν προβολέα που φωτίζει τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις της. Την ίδια στιγμή, δίνουν την ευκαιρία για μια νέα αρχή. Για να επανατοποθετηθούμε απέναντι σε αυτά που μας ενώνουν, για να διατρανώσουμε την πίστη μας σε μια κοινωνία δικαίου και αλληλεγγύης. Μας δείχνουν πως η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των γυναικών αλλά και του δικαιώματος όλων των ανθρώπων να ζουν σε έναν κόσμο χωρίς βία, είναι μια διαρκής προσπάθεια και όχι ένα χαλαρό επίτευγμα.

Περισσότερα απο το VICE

30 Χρόνια Μετά το Ντεμπούτο των O.P.A., Ακόμα «Όλοι Λένε Εντάξει»

Ένας Πλούσιος Άνδρας Στήνει Ιδιωτικό Σχολείο Χωρίς Μάσκες για Παιδιά των Followers του

Μια Μόνη Μητέρα Έγινε Nτίλερ στη Διάρκεια της Καραντίνας για να Ζήσει την Οικογένειά της

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.