Ένας από τους στόχους μιας αποκαλούμενης εταιρείας-βιτρίνα είναι τα χρήματα που έχουν επενδυθεί σ' αυτή να μην μπορούν να οδηγήσουν στον ιδιοκτήτη της. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι είσαι δικτάτορας που θέλει να χρηματοδοτήσει την τρομοκρατία, να δωροδοκηθεί ή να κλέψει την περιουσία του κράτους του. Η εταιρεία-βιτρίνα είναι μια ψεύτικη οντότητα που σου επιτρέπει να διατηρείς και να κινείς μετρητά με εταιρική επωνυμία χωρίς οι φορολογικές αρχές ή οι διεθνείς ελεγκτικοί μηχανισμοί να γνωρίζουν πως είναι δικά σου. Όταν τα χρήματα είναι «μεταμφιεσμένα» σαν περιουσιακά στοιχεία αυτής της επιχείρησης –που παραδοσιακά συστήνεται από έναν αξιόπιστο δικηγόρο ή κάποιον φίλο σ' έναν υπεράκτιο φορολογικό παράδεισο για να σκεπάσει με ακόμα περισσότερο σκοτάδι την ιδιοκτησία– μπορείς να τα ξοδέψεις ή να τα χρησιμοποιήσεις για άλλους, νέους φαύλους σκοπούς. Αυτός είναι ο ακριβής ορισμός του ξεπλύματος χρήματος –όταν παίρνουμε βρόμικα χρήματα και τα «καθαρίζουμε»– και οι εταιρείες-βιτρίνα το κάνουν δυνατό. Είναι «οχήματα απόδρασης», λέει ο πρώην ερευνητής της αμερικανικής Υπηρεσίας Τελωνείων Keith Prager, «για ληστές τραπεζών».Το Δεκέμβριο του 2014, το VICE δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας έρευνας ενός χρόνου του δημοσιογράφου Ken Silverstein για τις «σκιώδεις» συμφωνίες της Mossack Fonseca, της νομικής εταιρίας που «πρωταγωνιστεί» στα Έγγραφα του Παναμά.
Όταν το 2011 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας και οι κρατικές δυνάμεις ασφαλείας άρχισαν να σκοτώνουν τους αντιπάλους του Άσαντ, ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση έβαλαν τον Makhlouf σε μια λίστα με τους φίλους του καθεστώτος των οποίων τα διεθνή περιουσιακά στοιχεία θα έπρεπε να εντοπιστούν και να κατασχεθούν, γιατί, όπως το έθεσε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, έγινε πλούσιος δωροδοκώντας και «συνεπικουρώντας τη δημόσια διαφθορά Σύρων αξιωματούχων του καθεστώτος».Εάν ο Makhlouf ήταν ληστής τράπεζας, το όχημα διαφυγής του θα ήταν μια εταιρεία με την επωνυμία Drex Technologies SA. Τον Ιούλιο του 2012, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών αναγνώρισε την Drex –εικονική οντότητα με έδρα στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους– ως το εταιρικό όχημα που ήλεγχε μυστικά ο Makhlouf και χρησιμοποιούσε για να «διευκολύνει και να διαχειρίζεται τις διεθνείς χρηματοοικονομικές συμμετοχές του». Με άλλα λόγια, ας πούμε ότι ο Makhlouf έβγαλε μερικά εκατομμύρια δολάρια όντας στην κορυφή μιας μυστικής επιχειρηματικής συμφωνίας με έναν διεφθαρμένο Σύρο αξιωματούχο. Δεν μπορούσε να τα βάλει σε τραπεζικό λογαριασμό, γιατί με αυτόν θα συνδεόταν. Αντ' αυτού, τα διοχέτευσε μέσω της Drex, ώστε το χρήμα να μην μπορεί να συνδεθεί μαζί του.Στα τέλη του Οκτωβρίου του 2014, κατάφερα να πάρω αρκετά έγγραφα για την Drex από το γραφείο μητρώου εταιρειών των Βρετανικών Παρθένων Νήσων. Τα αρχεία δεν αποκαλύπτουν και πολλά – για παράδειγμα το όνομα του Makhlouf δεν αναφέρεται πουθενά σ' αυτά. Έπρεπε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία να οδηγήσει σε διεθνείς έρευνες, προκειμένου να εντοπιστούν και να παγώσουν τα περιουσιακά στοιχεία του Makhlouf και άλλων ληστών του καθεστώτος Άσαντ, ώστε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών να ανακαλύψει ότι ο ίδιος ήλεγχε την εταιρεία και ήταν ιδιοκτήτης, ανώτερο στέλεχος και μέτοχός της. Αλλά μέχρι τη στιγμή που συνέβη αυτό ήταν ήδη πολύ αργά, καθώς η Drex είχε εξαφανιστεί από το μητρώο εταιρειών των Βρετανικών Παρθένων Νήσων. Με άλλα λόγια, η Drex Technologies SA ήταν το όχημα που έκρυβε τις σκιώδεις οικονομικές δραστηριότητες του Makhlouf και μέχρι αυτό να αποκαλυφθεί, ο Makhlouf είχε άπλετο χρόνο να μεταφέρει τις επιχειρήσεις και τα περιουσιακά στοιχεία του σε άλλη υπεράκτια δικαιοδοσία.Διαβάστε ακόμα: Πρέπει να Αποποινικοποιηθούν τα Ναρκωτικά;
Ωστόσο, ποιος καθιστά την ύπαρξη αυτών των εικονικών οντοτήτων δυνατή; Για να λειτουργήσουν, οι εταιρείες-βιτρίνα όπως η Drex χρειάζονται έναν πιστοποιημένο πράκτορα, μερικές φορές έναν δικηγόρο που καταθέτει τα απαιτούμενα εταιρικά έγγραφα και του οποίου το γραφείο συνήθως λειτουργεί ως έδρα της εικονικής επιχείρησης. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί ένα στρώμα προστασίας μεταξύ της εταιρείας-βιτρίνα και του ιδιοκτήτη της, ειδικά εάν η εικονική εταιρεία είναι καταχωρισμένη σ' έναν μυστικό φορολογικό παράδεισο όπου οι πληροφορίες για την ιδιοκτησία της φυλάσσονται πίσω από ένα αδιαπέραστο τείχος νόμων και κανονισμών. Στην περίπτωση του Makhlouf –και, όπως ανακάλυψα, στις περιπτώσεις πολλών άλλων διεφθαρμένων επιχειρηματιών και διεθνών γκάνγκστερ– η οργάνωση που βοήθησε στη σύσταση της εταιρείας-βιτρίνα και στη θωράκισή της από τον διεθνή έλεγχο ήταν μια νομική εταιρεία που λέγεται Mossack Fonseca και ήταν ο πιστοποιημένος πράκτορας της Drex από τις 4 Ιουλίου του 2000 έως τα τέλη του 2011.Ιδρύθηκε στον Παναμά το 1977 από τον γερμανικής καταγωγής Jurgen Mossack και έναν Παναμέζο ονόματι Ramón Fonseca, έναν αντιπρόεδρο του σημερινού κυβερνώντος κόμματος της χώρας, ενώ αργότερα προστέθηκε και τρίτος συνέταιρος, ο Ελβετός δικηγόρος Christoph Zollinger. Από τη δεκαετία του '70, η νομική εταιρεία έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της και σήμερα δουλεύει με θυγατρικά γραφεία σε 44 χώρες, μεταξύ άλλων στις Μπαχάμες, στην Κύπρο, στο Χονγκ Κονγκ, στην Ελβετία, τη Βραζιλία, στο νησί Τζέρσεϊ, το Λουξεμβούργο, στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους και –ίσως το πιο ανησυχητικό– στις ΗΠΑ, ειδικά στις πολιτείες του Γουαϊόμινγκ, της Φλόριντα και της Νεβάδα.Σε όλο τον κόσμο υπάρχει τεράστιος αριθμός νομικών εταιρειών που ανταγωνίζονται μεταξύ τους και πολλές από αυτές καταχωρίζουν βιτρίνες ακριβώς τόσο σκιώδεις όσο η Drex
Μπορείς να πας σε οποιαδήποτε νομική εταιρεία στην πόλη, από τη μικρότερη έως τη μεγαλύτερη, και να ανοίξεις μια εταιρεία-βιτρίνα χωρίς να σου κάνουν καμία ερώτηση
Πίσω στην Diamond Ballroom, ο Ramses Owens είχε ανέβει στο βήμα. Άψογα ντυμένος και με περιποιημένα μαλλιά τέλεια κομμένα και χτενισμένα, ενσάρκωνε την κοινοτοπία του σύγχρονου κακού στα χρηματοοικονομικά. Ο Owens, που στο πρόγραμμα αναφερόταν ως μάστερ του «φορολογικού σχεδιασμού», αστειεύτηκε με το κοινό λέγοντας ότι προτιμά να περιγράφουν τη δουλειά του ως «βελτιστοποίηση του ενεργητικού» των πελατών.Όταν εργαζόταν για τη Mossack Fonseca, ο Owens απέκτησε εμπειρία σχετικά με τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των εταιρειών στο νησί Niue του νότιου Ειρηνικού. Το 1996, η εταιρεία κέρδισε αποκλειστικά δικαιώματα να ιδρύει εταιρείες-βιτρίνα στο νησί και, σύμφωνα με διεθνείς έρευνες και δημοσιογραφικά ρεπορτάζ, εντός τεσσάρων ετών είχαν καταγραφεί 6.000 εικονικές εταιρείες, κάποιες εκ των οποίων ελέγχονταν από εγκληματικά συνδικάτα της ανατολικής Ευρώπης και διεθνή καρτέλ ναρκωτικών. Τα ευρήματα οδήγησαν στην επιβολή διεθνών κυρώσεων το 2001, με αποτέλεσμα πέντε χρόνια αργότερα το νησί να κλείσει την επιχείρηση εταιρικής καταγραφής. Η Mossack Fonseca καθάρισε και πάλι, μεταφέροντας τους λογαριασμούς των πελατών της στο Niue και σε άλλους παραδείσους, συμπεριλαμβανομένων των νησιών Σαμόα, και όπως αποκαλύφθηκε από δικαστικά αρχεία, η νομική εταιρεία διατάχθηκε να παραδώσει τη Νεβάδα. (Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι εταιρείες που μεταφέρθηκαν εμπλέκονταν σε παράνομη δραστηριότητα, αν και η ταυτότητα των ιδιοκτητών εκείνων των εταιρειών παραμένει άγνωστη).Οι Αμερικανοί πιστεύεται ότι διατηρούν πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια σε υπεράκτιους παραδείσους, με ετήσιες απώλειες μόνο για την εφορία που ανέρχονται σε 100 δισεκατομμύρια δολάρια
Το 2001, το νομοθετικό σώμα της Νεβάδα πέρασε ένα νόμο που θα ενθάρρυνε την ίδρυση εταιρειών στην πολιτεία, θωρακίζοντάς τις από τις ευθύνες. Μέσα σε λίγα χρόνια η Νεβάδα έγινε η έδρα μιας ποικιλίας σκευωρών σχημάτων «πυραμίδας», εταιρικών απατεώνων, ατόμων που προωθούσαν μετοχές της δεκάρας, απατεώνων του διαδικτύου και φοροφυγάδων. Το 2014 υπήρχαν περίπου 300.000 ενεργές εταιρείες στην πολιτεία, μία ανά εννέα κατοίκους, και μόνο το 2012 τα συνολικά έσοδα ήταν 133 εκατομμύρια. Μεγάλο μέρος αυτής της δραστηριότητας είναι πιθανώς ποινικά κολάσιμο. Ωστόσο το 2013 η ένωση Nevada Registered Agent Association άσκησε πιέσεις ώστε να μην περάσει πρόταση για υιοθέτηση πιο αυστηρών κανονισμών που θα αποθαρρύνουν την ύπαρξη εταιρικού απορρήτου. Το νομοσχέδιο τελικά απορρίφθηκε.Το πρωί της 4ης Νοεμβρίου οδήγησα στην Casino Center Boulevard στην καρδιά του Λας Βέγκας, πέρα από το Golden Nugget και το El Cortez (ιδιοκτησίας της μαφίας) και την περιοχή που έχει τα περισσότερα εστιατόρια στην Αμερική. Έπειτα πήρα τον Interstate 15 και κινήθηκα νότια προς το Henderson, ένα προάστιο όπου τα γιγαντιαία εμπορικά κέντρα αντικαθίστανται με σπίτια που χαρακτηρίζονται από τη θαμπάδα του στόκου.Η MF Corporate Services βρίσκεται στο συγκρότημα Parc Place Professional Complex, περιοχή όπου βρίσκονται αρκετά πανομοιότυπα κτίρια, με έναν όροφο και στέγες από κόκκινα κεραμίδια. Υπάρχουν μόνο λίγα αυτοκίνητα στον χώρο στάθμευσης και δεν είδα κανέναν έξω, μόνο την ασπροκόκκινη επιγραφή MF Corporate Services.Από όσα μπορώ να πω με βάση τα δημόσια αρχεία και τα δικόγραφα, η MF Corporate Services φαίνεται ότι υπάρχει μόνο για να στήνει τις εικονικές εταιρείες για τους πελάτες της Mossack Fonseca στη Νεβάδα. Υπεύθυνη εκεί είναι η Amunategui, ωστόσο δικόγραφα δείχνουν ότι συνεργάζεται στενά με υπαλλήλους της Mossack Fonseca στον Παναμά όπως η Leticia Montoya, θεματοφύλακας πολλών αρχείων για δεκάδες εικονικές εταιρείες που συνδέονται με τον Lázaro Báez.Η Νεβάδα έγινε έδρα μιας ποικιλίας σκευωρών σχημάτων «πυραμίδας», εταιρικών απατεώνων, ατόμων που προωθούσαν μετοχές της δεκάρας, απατεώνων του διαδικτύου και φοροφυγάδων
Η Montoya έχει αρκετά πολυτάραχη καριέρα. Στο παρελθόν έχει υπηρετήσει ή ήταν υποψήφια διευθύντρια για τουλάχιστον έξι ανώνυμες εταιρείες που ήταν μπλεγμένες σε μεγάλα διεθνή σκάνδαλα διαφθοράς. Μεταξύ αυτών είναι μια παναμέζικη εικονική εταιρεία που λέγεται Nicstate, ιδιοκτήτες της οποίας αποδείχθηκε ότι ήταν μεταξύ άλλων ο πρώην πρόεδρος της Νικαράγουας Arnoldo «Fat Man» Alemán. Χρησιμοποίησε τη Nicstate και άλλα υπεράκτια… οχήματα για να διοχετεύσει περίπου 100 εκατομμύρια δολάρια κρατικών κονδυλίων στην τσέπη του. Η Montoya βοήθησε επίσης να ιδρυθεί η Mirror Development Inc., την οποία η Siemens της Γερμανίας χρησιμοποίησε για να διοχετεύσει μίζες σε αξιωματούχους της κυβέρνησης της Αργεντινής, προκειμένου να κερδίσει συμβόλαιο αξίας ενός δισεκατομμυρίων δολαρίων για την παραγωγή εθνικών ταυτοτήτων. Κι αυτό ήταν μόνο ένα από τα γρανάζια που χρησιμοποίησε η Siemens, η οποία επίσης έδωσε μίζες σε κυβερνητικούς αξιωματούχους στο Μπαγκλαντές, στη Βενεζουέλα και στο Ιράκ, με τον Σαντάμ Χουσεΐν να είναι ένας από τους παραλήπτες των «δώρων».Σκέφτηκα ότι η καλύτερη πιθανότητα να μιλήσω με την Amunategui ήταν εάν εμφανιζόμουν απροσδόκητα, χωρίς να έχω προηγουμένως τηλεφωνήσει. Όταν χτύπησα τη γυάλινη πόρτα της MF Corporate Services, μου έκανε νόημα ένας άντρας να μπω μέσα. Ακριβώς μέσα από την πόρτα υπήρχε μια λευκή πλαστική σακούλα σκουπιδιών με κατεστραμμένα χαρτιά και ένας παγκόσμιος χάρτης ήταν κρεμασμένος στον τοίχο. Πάνω από αυτόν υπήρχαν τέσσερα ρολόγια που έδειχναν την ώρα στο Λας Βέγκας, το Χονγκ Κονγκ, στην Ελβετία και στον Παναμά.Ο άντρας τηλεφώνησε στην Amunategui όταν ζήτησα να της μιλήσω, η οποία εμφανίστηκε από ένα άλλο δωμάτιο. Το πρόσωπό της ήταν γεμάτο φακίδες και είχε τα μαλλιά της πιασμένα κότσο. Αρνήθηκε να μιλήσει όταν της είπα ότι ήμουν δημοσιογράφος που ενδιαφερόταν για τη δουλειά τής MF Corporate Services για τον Báez. «Δώστε μου το όνομά σας και θα δω εάν ο δικηγόρος μας μπορεί να σας μιλήσει», είπε ενώ κουνούσε το δάκτυλο αρνητικά.«Ο δικηγόρος για τη Mossack Fonseca;» ρώτησα.«Όχι, ο δικηγόρος της εταιρείας μου», απάντησε, αναφερόμενη στην MF Corporate Services. «Είναι διαφορετικές».Για μια στιγμή κάθισα εκεί, κοιτώντας τα φώτα στο ταβάνι και προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρω έναν τρόπο να συνεχίσω τη συζήτηση. Υπήρχαν ακόμα τόσο πολλά που ήθελα να ξέρω και η Amunategui ήταν το πιο κοντινό πρόσωπο που είχε σχέση με τη Mossack Fonseca και με το οποίο θα μπορούσα να μιλήσω απευθείας.Ήθελα να τη ρωτήσω για συγκεκριμένους ανθρώπους που συνδέονταν με τις εικονικές εταιρείες που είχε ιδρύσει η Mossack Fonseca για την αμερικανική κυβέρνηση, τους διεθνείς ερευνητές και τον ένα χρόνο της έρευνάς μου. Τον Billy Rautenbach, έναν υποτιθέμενο πλασιέ για τον Ρόμπερτ Μουγκάμπε, επί πολλά χρόνια πρόεδρο της Ζιμπάμπουε. Τη Γιούλια Τιμοσένκο, πρώην πρωθυπουργό της Ουκρανίας και ολιγάρχισσα με το παρατσούκλι «πριγκίπισσα του φυσικού αερίου». Τον Beny Steinmetz, έναν Ισραηλινό δισεκατομμυριούχο που λέγεται ότι χρησιμοποίησε μια εικονική εταιρεία στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους την οποία είχε συστήσει η Mossack Fonseca για να πληρώσει μίζα στη σύζυγό του δικτάτορα της Γουινέας, όπου ο Steinmetz ήθελε να του παραχωρηθεί μια τεράστια περιοχή εξόρυξης. Ήθελα να τη ρωτήσω ακόμα και για το προφίλ της Mossack Fonseca στο Facebook και το Twitter, όπου φιλοξενούνται φωτογραφίες χαμογελαστών αποδεκτών φιλανθρωπικών δωρεών.Αλλά η Amunategui δεν θα έλεγε λέξη αφού έγραψε τα στοιχεία μου. Υποσχέθηκε ότι θα έδινε τις πληροφορίες στον δικηγόρο της. Δεν έκανε καν τον κόπο να με συνοδεύσει έως την πόρτα αλλά χώθηκε στο δικό της γραφείο, κάθισε στο γραφείο της όπου υπήρχαν μερικοί φάκελοι και πακέτα της FedEx και σήκωσε το τηλέφωνο. Μπορούσα να την ακούσω να μιλάει από το χολ και παρόλο που δεν μπορούσα να καταλάβω τι έλεγε, ήταν σαφές ότι ήταν ταραγμένη, πιθανώς με τον προαναφερόμενο δικηγόρο, ο οποίος ποτέ δεν μου τηλεφώνησε.Η άρνηση της Amunategui να απαντήσει σε ερωτήσεις ήταν εκνευριστική, αλλά δεν ήταν έκπληξη. Όταν δουλεύεις για τη Mossack Fonseca υπάρχουν πολλά βρόμικα μυστικά που πρέπει να διαφυλάξεις, οπότε το να κρατάς τα χείλη σου σφραγισμένα είναι το πιο σημαντικό μέρος της δουλειάς σου για να την κάνεις σωστά.O Ken Silverstein είναι ρεπόρτερ στο First Look Media.Περισσότερα από το VICEΤι Είναι η Ταϊλανδέζικη Ηρωίνη που Έχει Κατακλύσει το Κέντρο της Αθήνας;Οι Ανατριχιαστικές Φωτογραφίες από το Εσωτερικό της «Βίλας των Δολοφονιών»Το ΑΠΘ «Στήνει» τα Καλύτερα Πάρτι στη ΘεσσαλονίκηΔιαβάστε ακόμα: Σεξ, Ποίηση και Σχέσεις στις Γυναικείες Φυλακές στην Ελλάδα