Δικαιώματα

Το Επίδομα για Μητέρες Κάτω των 30 Ετών μας Πάει Χρόνια Πίσω

Το σκεπτικό των κινήτρων που εξετάζει η κυβέρνηση για γυναίκες κάτω των 30, κρύβει έμφυλες και ηλικιακές διακρίσεις.
Screen Shot 2019-07-24 at 13

Τη χορήγηση επιδόματος 2.000 ευρώ για κάθε βρέφος που γεννιέται στην Ελλάδα ανακοίνωσε η Δόμνα Μιχαηλίδου, από το βήμα της Βουλής. Η Υφυπουργός Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σημείωσε πως «με αυτό το μέτρο αντιμετωπίζουμε τις αυξημένες ανάγκες του πρώτου καιρού μετά τη γέννηση, ώστε τα έξοδα αυτά να μην αποτελούν ανασχετικό παράγοντα, ειδικά για κάθε νέο ζευγάρι». Στη συνέχεια της ομιλίας της ανέφερε πως παράλληλα εξετάζεται η δυνατότητα χορήγησης πρόσθετων κινήτρων σε ζευγάρια που τεκνοποιούν πριν η γυναίκα συμπληρώσει το τριακοστό της έτος. Συγκεκριμένα τόνισε: «Εξετάζουμε τη δυνατότητα χορήγησης πρόσθετων κινήτρων ειδικά για νεαρότερες οικογένειες, αυτές που η γυναίκα τεκνοποιεί πριν τα 30 της χρόνια. Μιας και τι; Ξέρουμε ότι όσο νεαρότερη είναι η γυναίκα, τόσο υψηλότερη είναι η πιθανότητα να τεκνοποιήσει πάνω από ένα παιδί».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Η δήλωση αυτή προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις και παρανοήσεις. Αρκετοί θεώρησαν ότι το επίδομα των 2.000 ευρώ θα αφορά μόνο τις γυναίκες που τεκνοποιούν πριν από τα 30. Σύμφωνα, πάντως, με όσα δήλωσε η υφυπουργός, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Το επίδομα των 2.000 ευρώ αφορά όλα τα παιδιά, απλώς εξετάζονται έξτρα επιδόματα για τις γυναίκες κάτω των 30. Και πάλι όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι το σκεπτικό των επιδομάτων αυτών δεν κρύβει έμφυλες και ηλικιακές διακρίσεις. Φυσικά και είναι πολύ θετικό να θες να βοηθάς όσους θέλουν να γίνουν νέοι γονείς, αλλά το να ορίζεις τα 30 ως όριο είναι προβληματικό.

Όταν ορίζεις τα 30 έτη ως ανώτερο στόχο τεκνοποίησης για μία γυναίκα, αυτομάτως συμβάλλεις σε όλα τα αναχρονιστικά στερεότυπα που θέλουν η ολοκλήρωσή της να έρχεται μέσω της μητρότητας. Παράλληλα, επιβεβαιώνεις όλες τις συντηρητικές φωνές της κοινωνίας που φωνάζουν στα κορίτσια που πλησιάζουν τα 30 - εσύ πότε θα γίνεις μάνα; Την ίδια ώρα, καθιστάς τη γυναίκα μηχανή αναπαραγωγής για τη λύση του δημογραφικού και δεν αναγνωρίζεις όλες τις σύγχρονες επιθυμίες της: το να θέλει να σπουδάσει, να επιμορφωθεί, να μπει στην αγορά εργασίας, να έχει φιλοδοξίες και φυσικά, μέσα σε όλα αυτά, να γίνει και μάνα (αν θέλει και σε όποια ηλικία θέλει). Κι επειδή ξεχνάμε ότι φυσικά και υπάρχουν γυναίκες που θέλουν πολύ να γίνουν μητέρες πριν τα 30, δεν παίρνεις και άλλα μέτρα ώστε να δημιουργήσεις συνολικά ένα περιβάλλον που εκτός από την μητρότητα θα μπορούν να αναπτύξουν και τα υπόλοιπα όνειρά τους. Εν τέλει δηλαδή, δεν λύνεις ούτε το πρόβλημα, αφού τα πραγματικά κίνητρα για να νιώσει ασφάλεια κάποιος και να κάνει παιδί χρειάζονται ολιστικές παρεμβάσεις, ώστε να υποστηρίζεις όλους τους τύπους οικογενειών ανεξαρτήτως ηλικίας.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Οι ανακοινώσεις της νέας κυβέρνησης, πάντως, φαίνεται να συμβαδίζουν με μελέτη της ΜΚΟ «Διανέοσις» για τη δημογραφική κρίση στην οποία εξετάζεται μεταξύ άλλων το αν επηρεάζεται η γονιμότητα από τις διάφορες φάσεις του οικονομικού κύκλου και το γιατί αποκτώνται παιδιά από μητέρες μεγαλύτερης ηλικίας. Όπως σημειώνει η μελέτη: «Μέσα στην ύφεση παρατηρείται σημαντική μετατόπιση της τεκνοποίησης σε μεγαλύτερες ηλικίες και κυρίως σε γυναίκες 35-39 ετών και άνω, οι οποίες δεν έχουν αποκτήσει πρώτο παιδί […] Στο σημερινό κοινωνικό-οικονομικό ελληνικό περιβάλλον φαίνεται να ισχύει η θεωρητικο-εμπειρική συσχέτιση του συναισθήματος ανασφάλειας που νιώθουν οι γυναίκες για το μέλλον το δικό τους και των παιδιών τους, γεγονός που επιδρά αρνητικά στη γεννητικότητα. Ο φόβος του χαμηλού εισοδήματος και το υψηλό κόστος ευκαιρίας καθώς και το μεγάλο ποσοστό πολλών γυναικών που αναζητούν εργασία οδηγεί σε αναβολή των γεννήσεων».

Ανάμεσα στις λύσεις, αυτό που συνίσταται από τους μελετητές είναι και αυτή που προτίθεται να εφαρμόσει η κυβέρνηση. Συγκεκριμένα, στη μελέτη σημειώνουν: «Η δημιουργία ευνοϊκότερου περιβάλλοντος ενίσχυσης των νέων ζευγαριών (κάτω των 30 ετών) και ενθάρρυνσης του γάμου ή της συγκατοίκησης για τη δημιουργία οικογένειας και της τεκνοποιίας. Για τον λόγο αυτό προτείνεται: 1) να ενισχυθούν τα επιδόματα παιδιών από το πρώτο παιδί, 2) να καθιερωθεί πριμ απόκτησης τέκνου για μητέρες κάτω των 30 ετών, 3) να ενισχυθούν τα επιδόματα τοκετού και 4) να καθιερωθούν επιδόματα ενοικίου και μετακόμισης για νέα ζευγάρια».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

VICE Video: Ένα Χρόνο Μετά, το Μάτι από τη Θάλασσα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.


Οι αντιδράσεις

Η πρώτη επίσημη αντίδραση για τις ανακοινώσεις της κας. Μιχαηλίδου ήρθε από την πρώην Πρόεδρο του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) και πλέον βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ, Ειρήνη-Ελένη Αγαθοπούλου. Με δήλωσή της αναφέρει: «Μετά την απόφαση της Κυβέρνησης να μετονομάσει την Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων σε ΓΓ Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και να τη μεταφέρει στο Υπουργείο Εργασίας, έρχονται οι εξαγγελίες της κ. Μιχαηλίδου να επισφραγίσουν την οπισθοδρομική κυβερνητική αντίληψη για το γυναικείο φύλο και τον ρόλο του. "Επίδομα 2.000€ για κάθε παιδί που γεννιέται, για να αντιμετωπιστούν οι αυξημένες ανάγκες του πρώτου καιρού και επιπλέον κίνητρα ειδικά για γυναίκες που τεκνοποιούν πριν τα 30 τους χρόνια". Αρχικά, αυτό που έχουμε να πούμε στην νέα Υφυπουργό Εργασίας είναι ότι η απόφαση μιας γυναίκας ή ενός άνδρα να κάνει παιδιά σχετίζεται με τη συνολικότερη στήριξη, τόσο οικονομική όσο και εργασιακή, που μπορεί να τους παρέχει η Πολιτεία. Επιπλέον, το 2019, δεν μπορεί να θεωρείται ύψιστη υποχρέωση για μια γυναίκα να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος, κάνοντας πολλά παιδιά. Η πεποίθηση αυτή διατηρεί ζωντανές ακόμη και σήμερα τις έμφυλες κατηγοριοποιήσεις και τις επιβολές της πατριαρχίας –οι γυναίκες είναι χρήσιμες κυρίως ως μηχανές αναπαραγωγής– και θέτει σε αμφισβήτηση το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και του αυτο-προσδιορισμού, τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών – άραγε το επίδομα αυτό θα το παίρνουν και όσα ζευγάρια, ανεξαρτήτως φύλου, επιλέγουν την τεκνοθεσία;», αναρωτιέται η κα. Αγαθοπούλου και καταλήγει: «Η περισσότερη ισότητα –στον επαγγελματικό αλλά και τον ιδιωτικό βίο– μεταξύ των φύλων, είναι αυτή που μπορεί να αυξήσει τη γεννητικότητα και όχι το αντίθετο. Καλούμε λοιπόν τη νέα υπουργό και τη νέα κυβέρνηση να λάβουν δραστικά μέτρα στο επίπεδο της συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής ανδρών και γυναικών και στο πλαίσιο αυτό να σχεδιάσουν πολιτικές χωρίς έμφυλα στερεότυπα και ηλικιακές διακρίσεις και φυσικά να ελέγξουν την εργοδοτική αυθαιρεσία εν συνόλω, αλλά και αυτή που σχετίζεται με τα εργασιακά δικαιώματα των γυναικών. Αυτές τις πολιτικές, ναι, θα τις επικροτήσουμε».

Εκτός από τις αντιδράσεις από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ, φεμινιστικές οργανώσεις και φεμινίστριες αντέδρασαν στις ανακοινώσεις. Ενδεικτικά, η φεμινιστική συλλογικότητα «Καμία Ανοχή» σχολίασε μέσω Facebook: «Επίδομα σε γυναίκες κάτω των 30 που τεκνοποιούν. Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, στο Υπουργείο Εργασίας. Το σώμα μας εργοστάσιο παραγωγής και αναπαραγωγής. Το σώμα μας πεδίο αντίστασης απέναντι στις σεξιστικές και ταξικές πολιτικές. Δεν θα γεμίσουμε τις αποικίες, κύρια υφυπουργέ, δεν θα σκύψουμε το κεφάλι στο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια, κύριοι και κυρίες της κυβέρνησης. Θα μας βρείτε απέναντι».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Τι λένε οι αριθμοί

Οι γυναίκες, τόσο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη, γεννούν το πρώτο τους παιδί όλο και σε μεγαλύτερη ηλικία. Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), εκτός από τη μείωση των γεννήσεων στη χώρα μας, αυξάνεται και ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που κάνουν παιδιά. Όπως χαρακτηριστικά φαίνεται στους δύο παρακάτω πίνακες, σε βάθος 40 ετών από το 1977 έως το 2017, ο μέσος όρος ηλικίας τεκνοποίησης έχει μεγαλώσει. Επίσης, αύξηση καταγράφεται και την περίοδο της κρίσης, αφού την περίοδο 2011-2017, ο μέσος όρος πήγε από τα 30,5 έτη στα 31,4.

1563964227426-Screen-Shot-2019-07-24-at-113834

Πίνακας ΕΛΣΤΑΤ

1563964243014-Screen-Shot-2019-07-24-at-113911

Πίνακας ΕΛΣΤΑΤ

Το φαινόμενο πάντως δεν είναι ελληνικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2017, οι γυναίκες κατά μέσο όρο στην Ε.Ε. κάνουν το πρώτο παιδί στα 29,1. Μάλιστα, μέσα σε πέντε χρόνια, από το 2013 μέχρι το 2017, ο μέσος όρος αυξήθηκε από τα 28,7 έτη στα 29,1. Σύμφωνα με τη έρευνα, οι νεότερες γυναίκες που γίνονται μητέρες για πρώτη φορά είναι στη Βουλγαρία (μέσος όρος 26,1 έτη) και την Ρουμανία (μέσος όρος 26,5 έτη), ενώ οι μεγαλύτερες στην Ιταλία (μέσος όρος 31,1 έτη), την Ισπανία (μέσος όρος 30,9 έτη) και το Λουξεμβούργο (μέσος όρος 30,8 έτη). Η Ελλάδα ακολουθεί το Λουξεμβούργο με τις γυναίκες να τεκνοποιούν κατά μέσο όρο στα 30,4 έτη.

1563964287903-Screen-Shot-2019-07-24-at-121043

Τέλος, σύμφωνα με ρεπορτάζ της Καθημερινής, μία στις τέσσερις γυναίκες που γεννήθηκαν μετά το 1970 δεν θα τεκνοποιήσει ποτέ. Όπως εξηγεί στην εφημερίδα η κ. Άρτεμις Τσίτσικα, Αναπλ. Καθηγήτρια Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ, Επιστ.Υπεύθυνος Μονάδας Εφηβικής Υγείας Β’Παιδιατρική Κλινική Νοσοκομείου Παίδων Π.& Α.Κυριακού, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής σε ό,τι αφορά τους σχετιζόμενους με την τελική ατεκνία λόγους, «η τεκνογονία συνδέεται με τον θεσμό του γάμου στην ελληνική οικογένεια. Τη νοοτροπία, δηλαδή, του "αν δεν παντρεύεσαι, δεν κάνεις παιδιά"». Όπως λέει η καθηγήτρια, «Οι κοινωνικο-οικονομικές δυσκολίες, τις οποίες αντιμετωπίζουν τα νεαρά ζευγάρια στη χώρα, ευθύνονται επίσης στο να προχωρήσουν σε γάμο και οικογένεια, καθώς αδυνατούν να αυτονομηθούν οικονομικά. Άλλωστε, και η ίδια η απομάκρυνση από το πατρικό σπίτι καθυστερεί για τους ίδιους λόγους». Όπως καταλήγει στο ρεπορτάζ, «με τη σωστή ενημέρωση των πολιτών, την ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, την οργάνωση φιλικών προς τη νέα μητέρα δομών, την παροχή κινήτρων και στους δύο γονείς, όπως με την χορήγηση και πατρικών αδειών – στο εξωτερικό αυτό είναι θεσμός. Τη διασφάλιση της σύγχρονης Ελληνίδας ότι χωρίς να στερηθεί την εκπαίδευση και την εργασία, μπορεί να γίνει και μητέρα».

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.

Περισσότερα από το VICE

Η Fahima, η Rabiya και η Farzana Δολοφονήθηκαν στα Ελληνοτουρκικά Σύνορα

Αντικαπνιστικός Νόμος στην Ελλάδα: Μια Παρωδία 163 Ετών

«Καγκούρικες» Φωτογραφίες Από το Πάρτι του Sin Boy

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.