Συζητώντας στην Αθήνα με τον «Χιονάνθρωπο» Jo Nesbo για το Tinder, την Μπάλα και το Έγκλημα

Τον συναντώ στο νεοκλασικό του Ιδρύματος Ωνάσση, στην οδό Αισχίνου. Το πορτρέτο της Μαρίας Κάλλας δεσπόζει στην ουρά του ιστορικού πιάνου της Ελληνίδας ντίβας. Οι τοίχοι του σαλονιού είναι καλυμμένοι με μοκέτα σε πορφυρό χρώμα, στολισμένοι με εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας. Βιβλία από τη νεοελληνική ιστορία που σμήλευσαν το νεοελληνικό γένος κοσμούν τις βιβλιοθήκες.

Σχεδόν τίποτα δεν θυμίζει 21ο αιώνα. Από τον κανόνα εξαιρούνται τα κινητά των δημοσιογράφων, που είναι ακουμπισμένα πάνω στο παραδοσιακό ξύλινο τραπέζι, έτοιμα να ηχογραφήσουν τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τον Jo Nesbo, τον διάσημο Νορβηγό συγγραφέα αστυνομικού μυθιστορήματος. Τα βιβλία του έχουν ταξιδέψει σε περισσότερες από 40 χώρες, πουλώντας πάνω από 36 εκατομμύρια αντίτυπα. Δεν περνούν πολλά λεπτά και το «λυσσασμένο πίτμπουλ» -όπως χαρακτήρισε τον Jo Nesbo ο έτερος διάσημος συγγραφέας James Ellroy, θέλοντας να δείξει ότι ο πολυβραβευμένος Νορβηγός τον καταδιώκει για να του πάρει τα πρωτεία της αστυνομικής λογοτεχνίας- παίρνει τη θέση του στο τραπέζι.

Μετά από τις εντυπώσεις που του άφησε η Ελλάδα, ο Jo Nesbo καλείται να πει τη γνώμη του για τον «Χιονάνθρωπο», την ταινία που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη το ομώνυμο μυθιστόρημά του, που έγινε παγκόσμια επιτυχία.

«Δεν την έχω δει», απαντάει σχεδόν αδιάφορος. Πώς γίνεται ο Jo Nesbo να μην «καίγεται» να δει το κινηματογραφικό ντεμπούτο του θρυλικού ηρωά του, ντετέκτιβ Harry Hole; Oι σκληρές κριτικές -2/5 από Guardian, 1/5 από Rotten Tomatoes και το 5,5/10 από IMDb- ίσως εξηγούν την αδιαφορία και την προσπάθεια του συγγραφέα να διαχωρίσει τη μοίρα του βιβλίου από την κινηματογραφική απόδοσή του. «Βλέπω τα βιβλία ως βιβλία, όχι ως ταινίες. Κάποια στιγμή, ένας φίλος του Michael Ondaatje, του συγγραφέα του "Άγγλου Ασθενή", όταν είδε την ομώνυμη ταινία -που δεν ήταν και πολύ καλή- του είπε: "Κοίτα, σου χάλασαν το βιβλίο". Αυτός απάντησε ότι δεν έκαναν τίποτα κακό στο βιβλίο. Το βιβλίο είναι αυθύπαρκτο και δεν χάνεται όταν η κινηματογραφική του απόδοση είναι κακή», λέει ο Nesbo. Στο υπόλοιπο της συζήτησης, δεν επρόκειτο να πει ούτε μία λέξη για την ταινία. «Ήρθα να μιλήσουμε για τη "Δίψα"», είπε στην αρχή της συζήτησης, σχεδόν πριν κάτσει, αναφερόμενος στο νέο βιβλίο του, μία ακόμη ιστορία στην οποία πρωταγωνιστή ο Harry Hole.

Στη «Δίψα», ο ο βετεράνος επιθεωρητής Harry Hole παλεύει να προστατέψει τους συναδέλφους του από έναν δολοφόνο και προσπαθεί να εντοπίσει έναν serial killer που σκοτώνει χρήστες του κοινωνικού δικτύου γνωριμιών Tinder.

«Πρέπει να κλείσω το Tinder;», ρωτάω τον Jo Nesbo.

«Δεν ξέρω, μία φίλη μου δεν ήταν πολύ χαρούμενη με το αγόρι που γνώρισε μέσω Tinder», λέει γελώντας. «Είχε κάποιες πολύ σκληρές εμπειρίες. Όμως δεν ξέρω τι να σου πω. Εσύ έχεις Tinder;», με ρωτάει.

«Ναι»

«Έχεις επιτυχίες;».

«Δεν έχω παράπονο, αλλά μετά τη "Δίψα" φοβάμαι ότι πρέπει να το κλείσω. Δεν θέλω να με δολοφονήσουν».

Ρωτάω τον Jo Nesbo πώς αποφάσισε να βάλει τα social media στις αστυνομικές ιστορίες του. «Γράφω για την κοινωνία και τους ανθρώπους που ζω καθημερινά. Όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας αλλάζουν τη λογοτεχνία και τον τρόπο που γράφω. Η ιδέα για να μπει το Tinder στο βιβλίο ήρθε στο Όσλο. Εκεί έχω ένα πολύ όμορφο διαμέρισμα και από τη σοφίτα μπορώ να απολαμβάνω την πανοραμική άποψη της πόλης. Είναι ο χώρος όπου έχω τον υπολογιστή, την καφετιέρα, τη μουσική μου. Είναι το τέλειο μέρος, όμως εκεί δεν μπορώ να γράψω. Έτσι πηγαίνω να γράψω στο αγαπημένο μου μικρό τραπεζάκι της αγαπημένης μου καφετέριας. Κάποια στιγμή, άρχισα να παρατηρώ τους ανθρώπους γύρω μου. Όταν έβλεπα κάτι ενδιαφέρον, χαμήλωνα τη μουσική και έβγαζα τα ακουστικά μου. Είχα περιέργεια να ακούσω τι συζητούν οι άνθρωποι και κρατούσα σημειώσεις. Θαύμαζα αυτούς που είχαν γνωριστεί μέσω Tinder, γιατί είχαν το θάρρος να συναντηθούν με έναν άγνωστο. Δεν φοβούνταν να απορριφθούν από έναν ξένο, έρχονταν με την καρδιά στα χέρια τους, έτοιμοι να την προσφέρουν στον άλλον. Αυτός ήταν ένας εντελώς νέος τρόπος κοινωνικοποίησης, του οποίου η δραματικότητα τον έκανε κατάλληλο για λογοτεχνική διήγηση. Όταν μία δική μου φίλη μου είπε για το Tinder, της είπα: «Ναι, εννοείται να το δοικμάσεις και να βγεις. Κάν'το και μετά έλα να μου πεις τι έγινε. Αυτό μου έδωσε την έμπνευση».

Τις δολοφονίες που διαπράττονται σε βάρος χρηστών του Tinder καλείται να εξιχνιάσει ο Harry Hole, ο φανταστικός ντετέκτιβ που έκανε τον Jo Nesbo διάσημο σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για την εντέκατη εμφάνιση του αστυνομικού επιθεωρητή που αντιμετωπίζει προβλήματα αλκοολισμού, έχει τάσεις αυτοκαταστροφής και δίνει μία συνεχή εσωτερική πάλη μεταξύ του καλού και του κακού.

«Δεν νιώθω παγιδευμένος με τον χαρακτήρα, καθώς έχω γράψει πολλά βιβλία που δεν αφορούν στον Harry Hole», λέει ο Jo Nesbo. «Χωρίς αμφιβολία, είναι ο σημαντικότερος ήρωας που έχω επινοήσει και τον έχω στην καρδιά μου. Είναι αλήθεια οι συγγραφείς γοητεύονται από την επιτυχία, την προσοχή, τη φήμη. Όλο αυτό γίνεται κάτι σαν ναρκωτικό, εθίζεσαι. Έτσι κάποια στιγμή αναρωτήθηκα: γράφω ιστορίες για τον Harry Hole, επειδή πραγματικά αξίζει τον κόπο ή απλώς για να γίνω διάσημος και να βγάλω λεφτά; Δεν μπορείς να είσαι απολύτως ειλικρινής με τον εαυτό σου. Όμως νομίζω ότι μπορώ πια να πω με σιγουριά ότι δεν χρειάζομαι ούτε άλλα λεφτά, ούτε άλλη φήμη. Όπως όλοι οι συγγραφείς, περνώ τον περισσότερο χρόνο μου μόνος. Νομίζω ότι αν δεν αγαπούσα πραγματικά αυτό που κάνω, αν δεν το ένιωθα ως μία πραγματική ανάγκη, δεν θα το έκανα, δεν θα πλήρωνα το τίμημα της μοναξιάς. Θα μπορούσα να συνεχίσω την αναρρίχηση για την υπόλοιπη ζωή μου, χωρίς να γράφω σελίδα. Θα ήμουν ευτυχισμένος. Όμως νιώθω ακόμα την ανάγκη για συγγραφή και είναι πολυτέλεια να έχω δίπλα μου τον Harry Hole, έναν τόσο πολύπλευρο χαρακτήρα».

Κάποτε, ο Jo Nesbo είπε ότι δεν έχει τίποτα κοινό με τον Harry Hole. Αργότερα, ο ίδιος παραδέχτηκε ότι εκείνη η απάντηση ήταν λανθασμένη. «Εξεπλάγην, όταν με ρώτησαν για πρώτη φορά: "τι κοινό έχεις με τον Harry Hole;". Όμως λίγο αργότερα κατάλαβα γιατί οι άνθρωποι μου κάνουν αυτή την ερώτηση: είχαν δει πριν από μένα τις ομοιότητές μου με τον ντετέκτιβ. Συνειδητοποίησα το αναπόφευκτο, ότι κάθε συγγραφέας που περνάει τόσο χρόνο έναν χαρακτήρα του θα αποκτήσει ομοιότητες μαζί του. Με τον Harry μοιραζόμαστε την αίσθηση του χιούμορ, τις βασικές αρχές με τις οποίες βλέπουμε τον κόσμο», λέει ο συγγραφέας.

Κάποια στιγμή, η συζήτηση πηγαίνει στους γονείς του Jo Nesbo. Η μητέρα του ήταν βιβλιοθηκάριος και ο πατέρας του συνήθιζε να κάθεται στο σαλόνι, να διαβάζει βιβλία και να διηγείται ιστορίες -ανάμεσα στις οποίες το εμβληματικό βιβλίο «Lord of the Flies»- που έκαναν τον μικρό Jo να πιστεύει ότι μπορεί να γράψει πιο συναρπαστικές διηγήσεις. Όμως η κουβέντα δεν γυρίζει γύρω από την επιρροή που είχαν οι γονείς του Jo στη συγγραφική πορεία του, αλλά στο ναζιστικό παρελθόν του πατέρα του, που πολέμησε στο ανατολικό μέτωπο, πλάι στους Γερμανούς. «Ο πατέρας μου θεωρούσε τον εαυτό του πατριώτη και αποφάσισε να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ένωσης, στο πλευρό τον Ναζί. Η αντίληψή του ήταν: "είμαι σύμμαχος με όποιον πολεμά τον Στάλιν". Ήθελε να προστατέψει τη Νορβηγία και να την κρατήσει μακριά από τους Σοβιετικούς, που πολλοί Νορβηγοί έβλεπαν ως απειλή. Πολέμησε στο Λένινγκραντ. Ρίσκαρε τη ζωή του, γιατί νόμιζε ότι έτσι προστατεύει τη χώρα του. Ήταν μία λανθασμένη επιλογή. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, έμεινε τρία χρόνια στη φυλακή. Μετά από χρόνια, τον ρώτησα πώς αισθανόταν για το γεγονός ότι ήταν ναζί. Μου απάντησε: "Νομίζω ότι σωστά τιμωρήθηκα για το τόσο σοβαρό λάθος που έκανα. Όμως μπορούσα να αποφασίσω διαφορετικά; Με τις πληροφορίες που είχα, έβλεπα τον κόσμο με αυτή την οπτική". Η ιστορία του πατέρα μου -την οποία διαπραγματεύομαι στον Κοκκινολαίμη- δείχνει ότι ο άνθρωπος ίσως και να μην έχει ελεύθερη βούληση».

Ο πατέρας Nesbo μετάνιωσε για την ωμή φυσική βία που άσκησε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο γιος του έχει μετανιώσει για λίγη από τη βία που «άσκησε» με την πένα του. «Στην Λεοπάρδαλη, νομίζω ότι το παράκανα με τη βαναυσότητα. Η βία είναι σημαντικό στοιχείο των ιστοριών μου, αφού πρέπει να σε κάνουν να νιώσεις —συναισθηματικά και λογικά— ότι έξω υπάρχει ένα τέρας που σκοτώνει και το οποίο κάποιος πρέπει να σταματήσει. Όμως όταν η βία σταματά να είναι συστατικό στοιχείο της πλοκής και γίνεται εφέ, είναι υπερβολική και λανθασμένη. Αυτό έγινε στην Λεοπάρδαλη, όπου παρασύρθηκα από την ικανότητά μου να περιγράφω με ενάργεια τη βία, τον σαδισμό και τα βασανιστήρια. Κάποια στιγμή στη Δανία, έπεσε στα χέρια μου η κριτική ενός Σουηδού δημοσιογράφου, που ήταν έξαλλος με την κλιμάκωση της βιαιοπραγίας στο βιβλίο. Ξαναδιάβασα τα χωρία και είχε δίκιο. Ποτέ ξανά δεν χώρεσα τόση βία σε βιβλίο μου».

Ο Jo Nesbo, που κατάφερε να παίξει στην πρώτη εθνική του νορβηγικού πρωταθλήματος με τη φανέλα της Molde, λέει ότι πριν τον κερδίσει η συγγραφή, «το μεγαλύτερο εφηβικό μου πάθος ήταν το ποδόσφαιρο. Όπως οι περισσότεροι συνομήλικοί μου, ονειρευόμουν να γίνω ποδοσφαίριστής και να παίξω στην Αγγλία. Υποστήριζα την Tottenham και ήμουν σίγουρος ότι δεν θα απογοητεύσω εμένα και και όσους με πίστευαν, πιστεύοντας ότι μία μέρα θα φορέσω τη φανέλα της αγαπημένης μου ομάδας. Όμως σύντομα τραυματίστηκα και αναγκάστηκα να σταματήσω το ποδόσφαιρο. Ήμουν απογοητευμένος, όμως στην πραγματικότητα μου συνέβη αυτό που αργά ή γρήγορα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι περισσότεροι νέοι, ότι δηλαδή δεν έχουν το ταλέντο και τα μέσα για να κατακτήσουν το όνειρό τους. Δεν θα παίζαμε όλοι στην Premier League της Αγγλίας, όπως νομίζαμε. Ακόμα ονειρεύομαι πάντως οτι χτυπάει το τηλέφωνο μου και μου ζητάνε να πάω στο γήπεδο να παίξω».

[VICE Video] Είναι η Αθήνα το Νέο Βερολίνο;

Παρότι φειδωλός με τις πολιτικές τοποθετήσεις και περιοριζόμενος στη γενική αρχή ότι ο κόσμος πρέπει να γίνει περισσότερο αλληλέγγυος, ο Jo Nesbo σχολίασε το πλέον βάναυσο έγκλημα στην νορβηγική ιστορία, όταν ο Νορβηγός νεοναζί Anders Breivik, αφού τοποθέτησε βομβιστικό μηχανισμό σε αυτοκίνητο, με αποτέλεσμα η έκρηξη να προκαλέσει τον θάνατο οκτώ ατόμων, μετέβη σε κατασκήνωση του Εργατικού Κόμματος, όπου πυροβόλησε μέχρι θανάτου 69 άτομα. «Νομίζω ότι η νορβηγική κοινωνία έχει πλέον θεραπευτεί από αυτό το γεγονός. Κι αυτό γιατί αυτή η επίθεση ήταν εντελώς διαφορετική από την 11η Σεπτεμβρίου. Η τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους ήρθε μετά από στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ και έκανε τους Αμερικανούς να σκεφτούν γιατί τόσοι άνθρωποι τους μισούν στον κόσμο. Ήταν μία πολιτική κίνηση. Αντίθετα, οι επιθέσεις του Breivik ήταν το δυστύχημα που προκάλεσε ένας τρελός, όχι το αποτέλεσμα της δράσης μίας πολιτικής ομάδας. Οπουδήποτε ένας άνθρωπος θα μπορούσε να βγει έξω και να κάνει αυτό το έγκλημα».

Προς το τέλος η κουβέντα γίνεται πιο προσωπική. Τι κάνει έναν πετυχημένο συγγραφέα να συνεχίζει να γράφει; «Ο φόβος. Έτσι μπορώ να αντιμετωπίσω τους φόβους μου», λέει ο Jo Nesbo και προσθέτει για το τι κάνει ιδιαίτερα επιτυχημένη την αστυνομική λογοτεχνία που με φόντο τη Βόρεια Ευρώπη: «Έχει να κάνει με την παράδοση και την ιστορία. Τη δεκαετία του '70, εμφανίστηκαν πάρα πολλοί και καλοί Σκανδιναβοί συγγραφείς που πήραν τις μικρές αστυνομικές ιστορίες από τα περίπτερα και τις ανέβασαν σε ένα ανώτερο ποιοτικά επίπεδο. Οι άνθρωποι ανταποκρίθηκαν σε αυτό, αφού η αστυνομική λογοτεχνία πήρε τη θέση της θρησκευτικής λογοτεχνίας και έδειξε έτοιμη να διαπραγματευθεί κοινωνικά και ηθικά θέματα -με απλά λόγια, τι είναι σωστό και τι λάθος- την ώρα που τα υπόλοιπα λογοτεχνικά είδη περιορίστηκαν στο άτομο».

Κάποια στιγμή, το λογοτεχνικό ταλέντο του Jo Nesbo έκανε έναν φίλο αστυνομικό να ζητήσει τη βοήθειά του. «Ήταν μία ανεξιχνίαστη υπόθεση. Με ρώτησε αν θα μπορούσα να τον βοηθήσω και μου έδωσε όσες πληροφορίες είχε. Ένιωθα σίγουρος για τον εαυτό μου και του είπα προς τα πού έπρεπε να κινηθεί. Ωστόσο η υπόθεση δεν εξιχνιάστηκε ποτέ», λέει ο ίδιος γελώντας.

Λίγο πριν το τέλος, ρωτάω τον συγγραφέα για το αν ο Harry Hole ενδέχεται, εξαιτίας του αντιφατικού και αυτοκαταστριφικού χαρακτήρα του, να σκοτώσει ο ίδιος ή να σκοτωθεί σε κάποια μελλοντική σελίδα του. «Δεν μπορώ να κάνω spoilers», μου απαντάει, «ωστόσο δεν μπορώ να αποκλείσω κανένα σενάριο».

Σήμερα (17/10) στις 19.00 ο Jo Nesbo θα μιλήσει στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Ακολουθήστε τον Θοδωρή Χονδρόγιαννο στο Facebook, στο Twitter και στο Instagram.

Περισσότερα από το VICE

Είμαι Ένας από τους Ελάχιστους Ανθρώπους στον Κόσμο που Δεν Μπορεί να Κόψει το Κάπνισμα Επειδή θα Αρρωστήσει

Συζητώντας με τον Τάσο Θεοφίλου για μια Pulp Τραγωδία

Νεάπολη: Το Σαν Φρανσίσκο των Φτωχών Έβγαλε τον Αγγελάκα και Έναν Προέδρο της Δημοκρατίας