Το «American History X» Προσπάθησε να μας Προειδοποιήσει για τις Παγίδες του Νεοναζισμού

Πριν από δυο δεκαετίες, το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας (American History X) φανέρωσε την άσχημη πραγματικότητα του κινήματος της «λευκής υπεροχής» – την εκδοχή του νεοναζισμού στις ΗΠΑ. Ποτέ προηγουμένως οι θεατές δεν είχαν αντικρίσει της αποκρουστικές όψεις της κουλτούρας των νεοναζί – αίμα και σπασμένα κόκαλα, υποκρισία, μίσος και η δύσκολη διαδρομή του να ξεχάσεις το μίσος μια για πάντα. Η ταινία θεωρήθηκε ένα μήνυμα για το πώς οι υποστηρικτές αυτής της φρικτής ιδεολογίας μπορούν να αφήσουν πίσω τους αυτήν τη ζωή και να λυτρωθούν.

Σήμερα, το μίσος που εξερεύνησε με διάθεση προειδοποίησης η ταινία αποτελεί σταθερό άξονα του πολιτικού διαλόγου. Το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας φάνηκε ότι υποτίμησε το πόσο το μίσος μπορεί να μολύνει και να επηρεάσει την αμερικανική κουλτούρα. Αυτή η υποτίμηση αντικατοπτρίζει την άγνοιά μας για τις καταβολές του μίσους και δείχνει ότι μια καλύτερη ενημέρωση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά την κοινωνία στην καταπολέμησή του.

«Δεν νομίζω ότι υπήρξε κάποιος που είδε το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας τη δεκαετία του ’90 και σκέφτηκε ότι αυτοί οι υποστηρικτές της λευκής υπεροχής θα μπορούσαν να γίνουν ποτέ mainstream», λέει η Heidi Beirich, διευθύντρια του Intelligence Project, στη μη κερδοσκοπική οργάνωση Southern Poverty Law Center. «Τη δεκαετία του ’90 αυτές οι απόψεις ήταν περιθωριακές, ενώ σήμερα κάποιες από αυτές ακούγονται μέχρι και στον Λευκό Οίκο».

Η ταινία ακολουθεί έναν νεαρό σκίνχεντ (τον οποίο υποδύεται ο Edward Furlong), που αναλύει και ερμηνεύει τα γεγονότα γύρω από τη φυλάκιση του μεγαλύτερου αδερφού του για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Ο τελευταίος, ωστόσο, βγαίνει από τη φυλακή αποφασισμένος να εγκαταλείψει την ιδέα της λευκής υπεροχής και να ζήσει μια ζωή απαλλαγμένη από το μίσος. Η ταινία είναι γεμάτη από ρατσιστική ρητορική, η οποία σήμερα αντικατοπτρίζεται σε δηλώσεις του ίδιου του Προέδρου Donald Trump.

Παρακάτω, για παράδειγμα, είναι τα λόγια του Derek Vinyard (τον οποίο παίζει ο Edward Norton, σε μια ερμηνεία που προτάθηκε για Όσκαρ): «Η συνοριακή πολιτική μας είναι ανέκδοτο. Εκπλήσσεται κανένας που νότια των συνόρων μας γελάνε μαζί μας; Γελάνε με τους νόμους μας;». Η ιδέα ότι οι ξένοι γελάνε με τους μεταναστευτικούς νόμους της Αμερικής είναι ένα εύρημα που χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια ο Trump, ο οποίος στις 30 Ιουλίου έγραψε στο Τwitter: «Η παράνομη μετανάστευση είναι ένα κορυφαίο πρόβλημα Εθνικής Ασφάλειας. Μετά από δεκαετίες που παίζαμε παιχνίδια, με ολόκληρο τον κόσμο να γελάει με την ηλιθιότητα των μεταναστευτικών μας νόμων…». Στη συνέχεια κατηγορεί τους Δημοκρατικούς ότι συνωμοτούν, για να υπονομεύσουν το μεταναστευτικό σύστημα της Αμερικής.

Το γέλιο μάς έχει κοπεί, καθώς ο Πρόεδρος και οι σύμβουλοί του έχουν στραφεί σε μια πιο πολεμική γλώσσα. Αναφερόμενος στο Καραβάνι Μεταναστών που ταξιδεύει βόρεια από την Κεντρική Αμερική, ο Trump έγραψε στο Τwitter: «Αυτό είναι μια εισβολή στη Χώρα μας και ο Στρατός μας σας περιμένει!». Ο Trump, επίσης, διέταξε το Πεντάγωνο να στείλει 14.000 στρατιώτες στα σύνορα με το Μεξικό και απείλησε να καταργήσει το δικαίωμα απόκτησης υπηκοότητας με τη γέννηση, της 14ης Τροπολογίας του Συντάγματος.

Σε μια άλλη σκηνή, ο Danny Vinyard θυμάται πώς είχε θεοποιήσει τον μεγαλύτερο αδερφό του, τον Derek -ο οποίος έδιωχνε έγχρωμους από δημόσιους χώρους στο Βένις Μπιτς-, λέγοντας, «Για λίγο, το έκανε στ’ αλήθεια σαν να ήταν δικό μας ξανά». Η ανάκτηση μιας παρελθούσας λάμψης του υποτιθέμενα διαλυμένου κοινωνικού συστήματός μας είναι πυρήνας της φιλοσοφίας του Trump. Η αίσθηση του Danny ότι το Βένις Μπιτς «ήταν δικό μας ξανά», είναι απλώς μια τοπική εκδοχή της κραυγής του Trump να «Κάνουμε την Αμερική Μεγάλη Ξανά».

Οι άνθρωποι στα 90s ερμήνευσαν το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας ως ένα φιλμ για την εγχώρια τρομοκρατία. Η ταινία εν μέρει αιχμαλώτισε τον φόβο και τη λατρεία του κόσμου για τις ομάδες λευκής υπεροχής, μετά τις βόμβες στην Οκλαχόμα το 1995 που ενορχηστρώθηκε από τον Timothy McVeigh. Η επίθεση οδήγησε στον θάνατο 168 ανθρώπων και ήταν η πιο καταστροφική τρομοκρατική ενέργεια σε αμερικανικό έδαφος, μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου. Κοινότητες σε όλη τη χώρα φοβούνταν ότι θα γίνονταν ο επόμενος στόχος σε ένα βασίλειο τρόμου λευκής υπεροχής.

Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ανέτρεψαν αυτούς τους φόβους. Ανομολόγητα, τo προφίλ του «τρομοκράτη» άλλαξε από τον λευκό Αμερικανό, στον άγνωστο Άραβα. «Αν ο τρομοκράτης είναι εγχώριος, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να δείξεις επιείκεια. Υπάρχει η σιωπηρή εντύπωση ότι αυτοί οι τύποι δεν μπορεί να είναι τόσο κακοί, όσο οι μελαψοί από άλλες χώρες», λέει ο Paul Smith, καθηγητής πολιτισμικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο George Mason.

Η ιστορία που ξεδιπλώνεται στο Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας κατέληξε να είναι μια εξαίρεση στον κανόνα. Ο κόσμος του θεάματος και η ποπ κουλτούρα δίνουν πρόθυμα στους μουσουλμάνους τον ρόλο του μπαμπούλα για την Αμερική. Στο μεταξύ, δεν έμεινε χώρος για φόβο για τους φανατικούς της λευκής υπεροχής, οι οποίοι μπήκαν στο περιθώριο των φόβων και των ανησυχιών. Ταινίες της δεκαετίας του 2000 όπως το Ο Ύποπτος της Οδού Άρλινγκτον (Arlington Road) και το Απόλυτος Κίνδυνος (Sum of All Fears) έγιναν η νόρμα. Οι οπαδοί της λευκής υπεροχής και οι νεοναζί ήταν κακοί, που δεν είχαν τίποτα, πέρα από τα πλέον ταπεινά κίνητρα για τα στυγερά τους εγκλήματα.

«Ακόμη και όταν οι εγχώριοι τρομοκράτες ήταν αρκετά ενεργοί στα 90s, δεν ρωτούσαμε και πολλά γι’ αυτούς», λέει ο Smith. «Σίγουρα, λείπουν οι άνθρωποι που θα θίξουν το γεγονός ότι οι ιδέες της λευκής υπεροχής υπάρχουν στην αμερικανική κουλτούρα εδώ και ενάμιση αιώνα, και εμφανίζονται σε διαφορετικά μέρη, διαφορετικές εποχές».

Αυτή η αδιαφορία για μια πλήρη ιστορική θεώρηση είναι ενδημική στην αμερικανική κουλτούρα. Κάνει το παρελθόν ένα συνονθύλευμα ατομικών κινήτρων αποκομμένων από το ευρύτερό τους πλαίσιο. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που εμποδίζει την ανάθεση ευθύνης για μεγάλα πολιτισμικά τραύματα, όπως η σκλαβιά και ο κρατικά επικυρωμένος ρατσισμός.

Το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας είναι εν μέρει θύμα της εξατομίκευσης της Ιστορίας. Το σενάριό του μεταφέρει την περίληψη ενός περίπλοκου ταξιδιού στα σώματα του Derek και του Danny. Όμως, δεν βλέπουμε ποτέ την ανταμοιβή για κανέναν από τους δύο χαρακτήρες, όταν αντιμετωπίζουν με θάρρος το μίσος που βοήθησαν να θεριέψει.

Στην τελευταία πράξη της ταινίας, ο Derek πείθει τον μικρό του αδελφό Danny να εγκαταλείψει και εκείνος το κίνημα της λευκής υπεροχής. Ο Derek καλείται από εξέχοντα μέλη της κοινότητας να έρθει αντιμέτωπος με την παλιά του συμμορία, για ένα πρόσφατο περιστατικό. O Derek διστάζει. Προσπαθεί να βγει από αυτήν τη διαμάχη, αλλά τελικά συμφωνεί να βοηθήσει. Το υποσχόμενο όφελος από τη μεταστροφή του –μια συνάντηση του Derek με την πρώην συμμορία του, σε μια προσπάθεια να τους δείξει έναν άλλον δρόμο– ακυρώνεται για πάντα, όταν ο Danny πυροβολείται και σκοτώνεται από έναν μαύρο συμμαθητή που εκδικείται για κάτι που έγινε στην αρχή της ταινίας.

Σύμφωνα με την ταινία, οι συνέπειες της βίας της λευκής υπεροχής δεν τελειώνουν ποτέ. Υπάρχουν διαλείμματα τυχαίας διάρκειας, αλλά η ταινία δεν ξεκαθαρίζει πώς η τραγωδία που θρέφει αυτό το κίνημα μπορεί να μετατραπεί σε πραγματική αλλαγή. Ο φόνος του Danny έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τη συνάντηση του Derek με την πρώην συμμορία του. Ένα παρόμοιο τραύμα έβαλε τον Derek στον δρόμο της λευκής υπεροχής. Μία μόνο πράξη βίας διακόπτει την προσπάθεια και των δύο πρωταγωνιστών να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της ιδέας της λευκής υπεροχής. Με τον Danny να είναι το βασικό κίνητρο του Derek για να αφήσει πίσω του το μίσος, ο τελευταίος είναι τώρα ευάλωτος στην επιστροφή του σε αυτόν τον κόσμο.

Διαλείμματα σε αυτού του είδους τη βία φαίνεται ότι σχεδόν δεν υπάρχουν πια. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο μίσος των συμμοριών που παρουσιάζονται στο Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας και τις διάφορες ομάδες της σημερινής ακροδεξιάς. Είτε πρόκειται για την παρέλαση της alt-right στο Σάρλοτσβιλ, συμπλοκές των Proud Boys στους δρόμους, τον ένοπλο αντισημίτη που σκόρπισε τον θάνατο σε συναγωγή ή τον Derek Vinyard που κατεβάζει με δύναμη το πόδι του πάνω σε ένα κεφάλι στο κράσπεδο, είναι όλα το ίδιο. Η λευκή υπεροχή υπάρχει για αιώνες. Παραμονεύει στο περιθώριο της αμερικανικής εξουσίας από τη γέννηση αυτού του έθνους. Η βασιλεία της στον Λευκό Οίκο μπορεί να συνεχιστεί άνετα, εκτός και αν ο λαός ψηφίσει στις επόμενες εκλογές υποψηφίους που τάσσονται ανοιχτά και ένθερμα ενάντια στον ρατσισμό.

Όμως υπάρχει τουλάχιστον μία αξιοσημείωτη διαφορά που κάνει τους σημερινούς οπαδούς της λευκής υπεροχής πολύ πιο επικίνδυνους από τους σκίνχεντ του Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας. Η ταινία απεικονίζει τους σκίνχεντ διαφορετικούς στην εμφάνιση από τους ανθρώπους που δεν εμφορούνται από μίσος: Φοράνε αρβύλες με κόκκινα κορδόνια, έχουν γυαλιστερά, φρεσκοξυρισμένα κεφάλια και τατουάζ με ναζιστικά σύμβολα και ρατσιστικά σλόγκαν. Αλλά οι οπαδοί της λευκής υπεροχής σήμερα επιδιώκουν κυρίως να προσαρμόζονται στην κοινωνία, παρά να ξεχωρίζουν.

«Σήμερα, βλέπεις τον Richard Spencer να φοράει πόλο μπλουζάκια και παντελόνια khakis. Είναι καλή προσπάθεια για branding και τους επιτρέπει να ελίσσονται και να προσελκύουν κοινό που κάποιος με αρβύλες και απαίσια ρατσιστικά μπλουζάκια δεν θα μπορούσε παλιά να προσελκύσει», προειδοποιεί ο Beirich.

Ο Gavin McInnes* και η ομάδα του, The Proud Boys, για παράδειγμα, που δεν αυτοπροσδιορίζονται ως λευκοί εθνικιστές, αλλά έχουν πολλές από τις βασικές τους απόψεις, φοράνε μπλουζάκια Fred Perry. Ο νεοναζί blogger και ιδρυτής του The Daily Storm, Αndrew Anglin, με παρόμοιο τρόπο προσπάθησε να κάνει τα παπούτσια New Balance επίσημα παπούτσια των λευκών. Ιδωμένες μαζί, αυτές οι φαινομενικά ασήμαντες ενδυματολογικές προτιμήσεις σχηματίζουν ένα σατανικό μοτίβο.

«Όλες οι ομάδες που υπάρχουν τώρα, είναι απλώς εμείς από τα 90s, λιγάκι πιο λουστραρισμένοι. Ακούω αυτά τα πράγματα και σκέφτομαι μόνο ότι άκουγα ακριβώς τα ίδια πριν από 30 χρόνια», λέει ο Frankie Meeink, συνιδρυτής του Life After Hate, μιας ομάδας που βοηθάει οπαδούς της λευκής υπεροχής να εγκαταλείψουν το κίνημα. Ο Meeink ήταν σε μια συμμορία σκίνχεντ τα χρόνια της αναμόρφωσής του. Επέλεξε να φύγει, όταν επαφές του με μέλη της εβραϊκής και αφροαμερικανικής κοινότητας τον έκαναν να αμφισβητήσει τις απόψεις του. Μερικοί ισχυρίζονται ότι το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας βασίζεται στη δική του ιστορία, αν και τον Meeink δεν τον νοιάζει αν ισχύει ή όχι αυτό: Το μήνυμα του Life After Hate είναι αυτό που μετράει.

Ο ίδιος ο Trump έχει κάνει απόψεις της λευκής υπεροχής κομμάτι της κληρονομιάς του, υποστηρίζοντας αυτές τις φαύλες αξίες μέσα από τις πολιτικές του. «Είμαι εθνικιστής», δήλωσε στο Τέξας. Γράφει στο Τwitter: «Το σημερινό Δημοκρατικό Κόμμα θα προτιμούσε να προστατέψει εγκληματίες εξωγήινους, παρά ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ – γι’ αυτό οι Δημοκρατικοί πρέπει να καταψηφιστούν και να ΦΥΓΟΥΝ». Η χρήση της λέξης «Δημοκρατικός», συγκεκριμένα, φέρνει στον νου αρκετές στιγμές από το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας, όπου η λέξη χρησιμοποιείται υποτιμητικά από τους οπαδούς της λευκής υπεροχής, για όσους διαφωνούν μαζί τους, ιδίως γυναίκες.

Η παρείσφρηση αυτών των απόψεων στον Λευκό Οίκο έχει δώσει στους οπαδούς της λευκής υπεροχής πρωτοφανή επιρροή στη χώρα. Σύμφωνα με μια αναφορά του Southern Poverty Law Center, «Ιστορικά, αυτές οι ομάδες ενισχύονται κατά τη διάρκεια κυβερνήσεων των Δημοκρατικών, λόγω του φόβου για περιορισμό της οπλοκατοχής και για ομοσπονδιακή δράση εναντίον τους. Συνήθως, παρακμάζουν όταν ο Πρόεδρος είναι Ρεπουμπλικάνος. Όμως αυτό δεν ισχύει με τον Trump, του οποίου οι ακραίες απόψεις μπορεί και να τις αναζωογονούν». Μια πρόσφατη έρευνα, επιπλέον, έδειξε ότι γύρω στο 6% των λευκών στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ακροδεξιές απόψεις, κάτι που μεταφράζεται σε 11.000.000 ανθρώπους.

«Αυτοί οι αριθμοί είναι τεράστιοι, συγκριτικά με το πού ήταν την εποχή που βγήκε το Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας», λέει ο Tony McAleer, πρόεδρος του συμβουλίου του Life After Hate.

Για τον McAleer, έναν πρώην οπαδό της λευκής υπεροχής, η σημασία της ταινίας βρίσκεται στη δυνατότητα των χαρακτήρων να στραφούν στην αγάπη και τη συμπόνια. «Παρουσιάζει μια αλληγορία ενός προγράμματος εξόδου. Είναι μια γενναία, τολμηρή ταινία, χρόνια μπροστά από την εποχή της», λέει.

VICE Video: Η Πρώην Νεοναζί που Έγινε Τρανς

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Η ένταση στην ταινία κορυφώνεται τη στιγμή που ο Derek, στα χειρότερά του, δέχεται αγάπη και συμπόνια από τον καθηγητή του στο Λύκειο, τον Sweeney (που υποδύεται ο Avery Brooks), ο οποίος είναι μαύρος. Επισκέπτεται τακτικά τον Derek στη φυλακή και γίνεται το πρόσωπο που αναθέτει στον Danny να γράψει το κείμενο για τη ζωή του Derek, το οποίο δίνει στην ταινία τη δομή της. Σε μια καθοριστική στιγμή, ο Derek βιάζεται από κρατούμενους-μέλη του Aryan Nation (Άριο Έθνος) και πρώην φίλους του, επειδή αμφισβήτησε την αφοσίωσή τους στη λευκή υπεροχή. O Sweeney έρχεται με βιβλία και παρηγορεί τον Derek, αλλά ρωτάει: «Από όλα όσα έχεις κάνει, έχει κάνει κάτι τη ζωή σου καλύτερη;». Ο Derek κλαίει. «Όχι», είναι η σιωπηρή απάντηση.

«Εκείνη τη στιγμή έβαλα τα κλάματα», λέει ο McAleer. «Απάντησα αυτήν την ερώτηση για τον εαυτό μου, όπως και εκείνος».

Ομάδες όπως το Life After Hate πιστεύουν ότι η τακτική του Sweeney, με προσέγγιση, διάλογο και συμπόνια, είναι ο πιο σίγουρος δρόμος για το τέλος του μίσους. Αυτό μπορεί να είναι προβληματικό, μιας και το βάρος της εκπαίδευσης και της αναμόρφωσης λευκών ρατσιστών μπορεί να πέσει στους ώμους και μαύρων και μη-μαύρων έγχρωμων. Με αυτή τη σύμβαση, o Sweeney ενσαρκώνει το μοτίβο του «Μαγικού Νέγρου», αυτό του επιφορτισμένου με την επίλυση προβλημάτων λευκών πρωταγωνιστών και την απαλλαγή τους από ρατσιστικές προκαταλήψεις.

Ακόμη και έτσι, ο Meeink πιστεύει ότι η αποδοχή και η προθυμία να βρεις κοινό έδαφος, προσφέρουν την καλύτερη ευκαιρία για μεταστροφή των οπαδών της λευκής υπεροχής.

«Όταν λέω σε ανθρώπους να αφήσουν αυτές τις σκέψεις, δεν μιλάμε καν για τις απόψεις τους. Εγώ μιλάω για τη ζωή. Έχει να κάνει με το να κοιτάς τη ζωή σου και να αναρωτιέσαι αν είναι όπως θα έπρεπε να είναι», υποστηρίζει.

Σημαντικοί οργανισμοί ΜΜΕ έχουν δυσκολευτεί, όπως και πολλοί άνθρωποι, για το πώς πρέπει να μιλάνε για τη λευκή υπεροχή. Οι New York Times, για παράδειγμα, επικρίθηκαν για ένα άρθρο που θεωρήθηκε ότι κρατάει ίσες αποστάσεις, σε σχέση με τη ρητορική που ενέπνευσε τον MAGAbomber. Φαίνεται ότι κάθε είδους δημοσιότητα κάνει αυτές τις ομάδες όλο και πιο εμφανείς στον εθνικό διάλογο. Υπάρχει η επιθυμία να βρεθεί ένας τρόπος να συζητήσουμε και να ερευνήσουμε τι σημαίνει αυτό για τον πολιτισμό, γενικά, αλλά η βία που είναι εγγενής στη λευκή υπεροχή, ακυρώνει την ικανότητά μας να εστιάζουμε σε οτιδήποτε πέρα από την αγριότητά της.

Η ταινία Μαθήματα Αμερικανικής Ιστορίας, 20 χρόνια από την πρεμιέρα της, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος η κουλτούρα μας να έρθει σε επαφή με αυτό το περίπλοκο θέμα. Μέσω αυτής, μπορούμε να κατανοήσουμε τόσο την ανάγκη να θέσουμε τους υποστηρικτές της λευκής υπεροχής προ των ευθυνών τους για τις πράξεις τους, όπως έκανε ο Sweeney με τον Derek, όσο και να τους παροτρύνουμε να ακολουθήσουν μια ζωή αγάπης, όπως έκανε ο Derek με τον Danny. Είναι ένα από τα λίγα πολιτιστικά έργα που καταγράφουν το τι σημαίνει η ιδέα της λευκής υπεροχής. Οι θεατές της ταινίας μπορούν να καταλάβουν καλύτερα πόσο βαθιά ριζωμένο είναι το πρόβλημα και γιατί δεν μπορεί να του επιτραπεί να βγει εκτός ελέγχου.

*Ο Gavin McInnes ήταν συνιδρυτής του Vice Media. Έφυγε από την εταιρεία το 2008 έκτοτε δεν έχει καμία σχέση μαζί της. Ίδρυσε την οργάνωση The Proud Boys το 2016.

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Περισσότερα από το VICE

Ο Έβρος Είναι το «Ποτάμι των Φαντασμάτων»

«Οι Απαλές Υφές Είναι πιο Ερεθιστικές» - Η Σεξουαλική Έλξη για τους Τυφλούς

Πώς να Τακτοποιήσεις την Ντουλάπα σου μια και Καλή