Πώς να Καταλάβεις αν Είσαι Εθισμένος στον Έρωτα

Ο έρωτας είναι ο λόγος που στέλνουμε «Κοιμάσαι;» σε όλες τις επαφές μας στο τηλέφωνο, ο λόγος που ανεχόμαστε το Tinder και τα επακόλουθα άθλια ραντεβού, όπως και ο λόγος που αφήνουμε την καρδιά μας εκτεθειμένη στην πιθανότητα να στείλουμε σε κάποιον μήνυμα και να μας αγνοήσει. Όλοι θέλουν να ερωτευτούν και ιδανικά, να παραμείνουν ερωτευμένοι. Όποιος έχει δεχθεί την απόρριψη, γνωρίζει ότι το κενό και η θλίψη του ανεκπλήρωτου έρωτα και ενός χωρισμού είναι απέραντα.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ανέλυσαν πρόσφατα την επιστημονική βιβλιογραφία, για να δουν γιατί δεν χορταίνουμε τον έρωτα -και φρικάρουμε, σε διαφορετικό βαθμό, όταν δεν τον έχουμε- και διαπίστωσαν ότι ίσως αυτό να συμβαίνει, επειδή είμαστε εθισμένοι σε αυτόν. «Αυτά τα φαινόμενα –στα οποία εναλλάσσεται διαρκώς η έκσταση και η απελπισία, ο διακαής πόθος και οι ακραίες και μερικές φορές καταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές που μπορούν να προκύψουν από την απώλεια του έρωτα – έχουν μια ομοιότητα με ανάλογα φαινόμενα που συνδέονται με πιο "συμβατικούς" εθισμούς, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και ο τζόγος», εξηγεί η ανασκόπηση περίπου 400 μελετών πάνω στον εθισμό στον έρωτα, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Philosophy, Psychiatry & Psychology.

Η έρευνα διεξήχθη από τον Brian Earp στο Κέντρο Νευροηθικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Ο Earp διαπίστωσε ότι υπάρχουν δύο τρόποι να εξεταστεί ο έρωτας ως εθισμός: υπό μια στενή και υπό μια ευρεία έννοια. Σύμφωνα με τη λεγόμενη «στενή» έννοια, για να θεωρηθεί κάποιος εθισμένος στον έρωτα, θα πρέπει η επιδίωξή του να παρεμποδίζει την καθημερινότητά του ατόμου. «Όταν ένας ερωτευμένος άνθρωπος επιδιώκει επανειλημμένα επαφή με ένα άλλο άτομο -αναζητώντας σωματική επαφή, προσοχή ή απλώς για να βρεθεί στο ίδιο δωμάτιο με τον άλλο – αυτό συμβαίνει συχνά επειδή θέλει να εξασφαλίσει στιγμιαία συναισθήματα έντονης ευχαρίστησης και να απαλλαχθεί από τις εμμονικές σκέψεις σχετικά με το αντικείμενο του πόθου του», κατέληξε η έρευνα. «Εάν αυτό το είδος συμπεριφοράς απειλεί την ασφάλεια, την ψυχική ή σωματική υγεία του ατόμου (ή του άλλου) ή επιφέρει σοβαρές κοινωνικές και νομικές επιπτώσεις, τότε μπορεί να φτάσει σε επίπεδο εθισμού».

Μια άλλη έρευνα έδειξε ότι οι εθισμένοι στον έρωτα «αισθάνονται απελπισμένοι και μόνοι, όταν δεν βρίσκονται σε μια σχέση», «συνεχίζουν να προσπαθούν να διατηρήσουν ερωτικά συναισθήματα για το αντικείμενο του πόθου τους πολύ καιρό μετά τη διάλυση της σχέσης» και «αντικαθιστούν αμέσως μια σχέση με κάποια άλλη», παρόλο που δηλώνουν ότι «Δεν θα ερωτευτώ ποτέ ξανά».

Είναι γνωστό ότι, όταν ερωτευόμαστε, λαμβάνουν χώρα διάφορες βιοχημικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο. Μερικοί ερευνητές θεωρούν ότι αυτή η φυσική αντίδραση μπορεί να εξελιχθεί σε ένα ανθυγιεινό σύστημα ανταμοιβής, προκαλώντας έτσι μια διαταραχή εθισμού. «Η στενή έννοια του εθισμού στον έρωτα ονομάζεται έτσι, καθώς εξετάζει μόνο ακραίες, ριζικές διαδικασίες του εγκεφάλου, εμμονικές συμπεριφορές ή εκδηλώσεις αγάπης ως δυνητικά ενδεικτικές του εθισμού - και επομένως (ο εθισμός στον έρωτα) θεωρείται αρκετά σπάνιος», σημειώνεται στην ανάλυση.

Σύμφωνα, όμως, με μια άλλη άποψη ως προς τον εθισμό στον έρωτα, ο έρωτας γενικότερα είναι εθισμός. Αυτή είναι η ευρεία έννοια, η οποία υποστηρίζει ότι οι εθισμοί -στον έρωτα, στο φαγητό ή στα ναρκωτικά- «είναι απλώς ορέξεις: είναι ανάγκες που μπορεί προσωρινά να ικανοποιηθούν, οι οποίες γίνονται επείγουσες και αποσπούν την προσοχή, εάν δεν τις ικανοποιήσει κάποιος για μεγάλο διάστημα».

Με άλλα λόγια, όλοι εμπίπτουμε σε ένα φάσμα εθισμού. «Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, όταν είσαι ερωτευμένος με κάποιον, είσαι κυριολεκτικά εθισμένος σε αυτόν, παρόλο που μπορεί να είναι μικρή η εξάρτησή σου», σημειώνεται στην έρευνα. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο απλός, φυσιολογικός έρωτας - σε αντίθεση με τη διαταραγμένη συμπεριφορά που περιγράφηκε παραπάνω - διεγείρει τα κέντρα ανταμοιβής μας με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν και τα ναρκωτικά.

«Όσον αφορά την ντοπαμίνη, τόσο το ζευγάρωμα όσο και οι εθισμοί προκαλούν μια πολύ παρόμοια νευροχημική δραστηριότητα, η οποία είναι συγκεντρωμένη στο κύκλωμα ανταμοιβής του εγκεφάλου: το σεξ, ο οργασμός και τα γνωστά ναρκωτικά ενεργοποιούν την απελευθέρωση ντοπαμίνης σε υψηλά επίπεδα στον επικλινή πυρήνα», γράφουν οι ερευνητές. «Μερικοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτή η ντοπαμινεργική επαλληλία μπορεί να εξηγήσει γιατί ο έρωτας ή η σεξουαλική δραστηριότητα μπορούν να συγκριθούν με την επίδραση της κοκαΐνης».

Υπό την ευρεία έννοια του εθισμού στον έρωτα, oι συμπεριφορές και τα συναισθήματα κάποιου που ελέγχει εμμονικά το Instagram ενός πρώην συντρόφου καθημερινά, δεν αποτελούν συμπτώματα μιας διαταραχής, αλλά μια δικαιολογημένη αντίδραση σε έναν χωρισμό, η οποία ωστόσο ίσως να είναι ακραία.

Ο Earp λέει ότι η διάκριση μεταξύ των δύο προσεγγίσεων εγείρει σημαντικά ηθικά ερωτήματα, σχετικά με το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον εθισμό στον έρωτα σε ένα μέλλον στο οποίο θα υπάρχει ένα φίλτρο που θα μπορεί κάποιος να πιει, για να αποφύγει έναν χωρισμό ή να πάρει ένα χάπι, για να ξεπεράσει έναν πρώην. Ο Earp, μάλιστα, ήθελε να εξετάσει την υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα, καθώς οι υπόλοιπες έρευνές του ασχολούνται με τον τρόπο που μπορεί να παρέμβει η ιατρική στα συστήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την ερωτική προσκόλληση.

Για παράδειγμα, σημειώνει ο Earp, θα μπορούσαν να συνταγογραφηθούν αντικαταθλιπτικά, για να σε βοηθήσουν να αφήσεις έναν σύντροφο: Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) - οι οποίοι χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία της κατάθλιψη ς- έχουν μερικές φορές ως παρενέργεια τη μείωση της λίμπιντο, αλλά μπορούν επίσης να εμποδίσουν την ικανότητά σου να νοιάζεσαι για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και μπορεί να ελαττώσουν την ερωτική προσκόλληση. Συνήθως, αυτό θεωρείται κακό, αλλά αν προσπαθεί κάποιος να βγει από μια σχέση, τότε αυτή η παρενέργεια του φαρμάκου μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη για αυτόν τον σκοπό», είπε. Ο Earp δεν συνιστά να ξεκινήσουν να παίρνουν αντικαταθλιπτικά οι άνθρωποι με αυτόν τον τρόπο - απαιτείται συνταγή και έγκυρη διάγνωση - αλλά επισημαίνει ότι αυτές οι επιδράσεις είναι ήδη δυνατές. Δεν πρόκειται για εικασίες επιστημονικής φαντασίας.

Σε ποιες περιπτώσεις, όμως, θα χρειαζόταν κάποιος φάρμακα, για να ρυθμίσει τα συναισθήματα που βιώνει γύρω από τον έρωτα; Εάν ο εθισμός στον έρωτα αποτελεί πράγματι ένα ευρύ φάσμα, πότε θα πρέπει κάποιος, αν θα πρέπει ποτέ, να στραφεί στα χάπια, για να βοηθηθεί;

Εάν η «στενή άποψη» είναι σωστή, σημειώνει η έρευνα, η ανάγκη λήψης φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μιας διαταραχής είναι αδιαμφισβήτητη. Ωστόσο, αν ισχύει η «ευρεία άποψη», η ιδέα της χορήγησης θεραπείας σε κάποιον που απλώς ερωτεύεται και επεξεργάζεται τα συναισθήματα που σχετίζονται με αυτό, ακούγεται περίεργη.

VICE Video: Η Βιομηχανία του Ψηφιακού Έρωτα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Ο Earp λέει ότι, τελικά, αυτό που ίσως έχει σημασία είναι κατά πόσο το άτομο που «πάσχει» από έρωτα λειτουργεί καταστροφικά για τον ίδιο ή για άλλους. «Όπως φαίνεται, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να "ξεπεράσεις" τα συναισθήματά σου για κάποιον, ειδικά εάν συνειδητοποιήσεις ότι το άτομο αυτό σου κάνει πραγματικά κακό ή ότι βρίσκεσαι σε μια τοξική σχέση που πρέπει να τελειώσει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Πιστεύουμε ότι αυτοί οι "παραδοσιακοί", μη φαρμακευτικοί τρόποι αλλαγής των συναισθημάτων θα πρέπει να δοκιμαστούν πρώτα, ακόμη και στο μέλλον, όταν οι στρατηγικές ιατρικής "αντιμετώπισης" του επιβλαβούς εθιστικού έρωτα θα είναι ευρύτερα διαθέσιμες», είπε ο Earp σε email του. «Θέλουμε απλώς να δείξουμε ότι υπάρχει και αυτό το ενδεχόμενο, για μερικούς ανθρώπους, στις περιπτώσεις όπου αυτές οι "παραδοσιακές" μέθοδοι έχουν δοκιμαστεί και δεν λειτουργούν και τα συναισθήματα του ατόμου είναι επιβλαβή για το ίδιο ή για ευάλωτους τρίτους. Τότε, η φαρμακευτική αντιμετώπιση ενδέχεται να είναι θεμιτή σε ορισμένες περιπτώσεις, προκειμένου να υποβοηθηθεί η διαδικασία του συναισθηματικού χωρισμού».

«Όμως και πάλι, απλά θέλουμε να τονίσουμε ότι το να πληγώνεσαι και να προσπαθείς να βρεις τρόπους να ξεπεράσεις τα συναισθήματά σου για κάποιον, όταν συνειδητοποιήσεις ότι αυτά είναι ανεξέλεγκτα και μπορεί να σε οδηγήσουν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, είναι μέσα στη ζωή», πρόσθεσε. «Αυτές οι δυσκολίες μας βοηθούν, εν μέρει, να μαθαίνουμε, να ωριμάζουμε και να αποφεύγουμε να μπλέκουμε σε άσχημες καταστάσεις στο μέλλον. Επομένως, δεν συνιστούμε να ξεκινήσουν να παίρνουν όλοι χάπια, για να μπορούν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, όποτε το θελήσουν. Αντίθετα, το σκεπτικό είναι να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε αυτές τις πολύ συγκεκριμένες καταστάσεις όπου ο πόνος είναι αβάσταχτος και οι μέθοδοι που δοκιμάστηκαν, για να απαλλαχθεί κάποιος από αυτόν, αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές. Σε αυτές τα περιπτώσεις, η υιοθέτηση μιας "ιατρικής" προσέγγισης θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμη, αν λάβουμε όλα τα δεδομένα υπόψη».

Περισσότερα από το VICE

Κωνσταντή, τι θα Έκανες αν Είχες Πατέρα ΜΑΤατζή;

Νεοναζί και Καλόγριες στη «Μεγαλύτερη Νεοναζιστική Πορεία» της Ευρώπης

Προσπάθησα να Μην Κάνω Καθόλου Σκουπίδια για μία Εβδομάδα στην Αθήνα