Μια Πραγματική Ιστορία Ενδοοικογενειακής Σεξουαλικής Κακοποίησης

Photo via Flickr user zoetnet

«Όλοι στην οικογένεια έχουν πάρει από έναν ρόλο χρόνια τώρα. Είμαι η πρώτη που βγήκα από το θίασο. Αυτό μπέρδεψε λίγο τα πράγματα στην αρχή αλλά μετά επανήλθαν όλοι στα προηγούμενα γνώριμα νερά. Και η παράσταση συνεχίζεται».

Η σεξουαλική κακοποίηση μέσα στην οικογένεια είναι ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού της ελληνικής κοινωνίας. Κανένας δε μιλάει. Κυρίως δε μιλάνε τα θύματα. Αν σπάσουν την «ομερτά» κινδυνεύουν να ενοχοποιηθούν περισσότερο από τους ίδιους τους θύτες και να αναβιώσουν την τραυματική εμπειρία στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, στην Αστυνομία, στο δικαστήριο, στο συγγενικό περιβάλλον. Γι' αυτό η ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση συνήθως δεν καταγγέλλεται και μένει ατιμώρητη. Κρύβεται κάτω από το χαλάκι του «καθαγιασμένου» οικογενειακού θεσμού και εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα μόνο ως μεμονωμένο γεγονός που συντελείται σε περιθωριακά οικογενειακά περιβάλλοντα χαϊδεύοντας την ψευδαίσθηση ασφάλειας της υπόλοιπης κοινωνίας.

Η Δήμητρα Πατρικαράκου μέσα από το βιβλίο της, «Βεβήλωση», ανατρέπει αυτή την ψευδαίσθηση και αφηγείται την ιστορία της σεξουαλικής κακοποίησης που υπέστη από τον πατριό της για περίπου έξι χρόνια. Η «Βεβήλωση» τυπώθηκε πριν από λίγες ημέρες και είναι το πρώτο ελληνικό βιβλίο που μιλά επώνυμα για τη σεξουαλική κακοποίηση μέσα στην οικογένεια ως ένα διάβημα αποκήρυξης της ντροπής που επιβάλλεται στα θύματα της κακοποίησης.

Όσο κι αν προσπαθούμε να ξορκίσουμε με τη σιωπή την παθολογία της οικογένειας και να την προσωποποιήσουμε σε λούμπεν, φτωχές, αμόρφωτες και προβληματικές τυπολογίες, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Σύμφωνα με τις μελέτες του Συμβούλιο της Ευρώπης, 1 στα 5 παιδιά πανευρωπαϊκά έχει πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης έστω μία φορά κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Σε ποσοστό 70 – 85% ο δράστης άνηκε στο περιβάλλον του θύματος. Στην Ελλάδα η πιο πρόσφατη έρευνα που διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού σε μαθητικό πληθυσμό σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη έδειξε ότι το 16,6% των κοριτσιών και το 15% των αγοριών δήλωσαν ότι έχουν υποστεί σεξουαλική βία στην παιδική τους ηλικία. Παρ' όλα αυτά επαγγελματικές υπηρεσίες παρέχονται σε λιγότερα από 1/10 παιδιά που έχουν θυματοποιηθεί. Οι δομές ψυχοκοινωνικής στήριξης για τα θύματα είναι ελάχιστες , το προσωπικό της Αστυνομίας δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο ώστε να δείχνει την απαραίτητη ευαισθησία και διακριτικότητα και το νομικό πλαίσιο έχει κενά. Για παράδειγμα τα εγκλήματα που τελούνται εις βάρος ανηλίκων παραγράφονται ανάλογα με τη φύση τους (αν είναι κακουργηματικού ή πλημεληματικού χαρακτήρα) ορισμένα χρόνια μετά την ενηλικίωση τους. Έτσι στην πραγματικότητα μετά από κάποια ηλικία το θύμα χάνει τη δυνατότητα να υποβάλλει μήνυση. Αυτοί οι παράγοντες σε συνδυασμό με την κυρίαρχη αντίληψη για τους έμφυλους ρόλους, που θέλει την ανδρική σεξουαλικότητα «ορμητική» και μένει στην γυναίκα να τη χειραγωγεί γιατί αλλιώς πέφτει στο «χρηματιστήριο αξιών» ακόμα κι αν έχει κακοποιηθεί, δρουν ανασταλτικά για τη δημοσιοποίηση του συμβάντος.

Η Δήμητρα έκανε αυτή την υπέρβαση και έδωσε σχήμα και λόγο στην οργή. Σήμερα είναι 37 χρονών, δουλεύει ως σύμβουλος επιχειρήσεων σε μεγάλο φιλανθρωπικό ίδρυμα, ζει με τον άντρα της και το σκύλο τους και περιμένουν το πρώτο τους παιδί. Μας έφερε το δεύτερο αντίτυπο του βιβλίου της, δίνοντας στο Viceτην πρώτη της συνέντευξη.

Vice: Γιατί έγραψες αυτό το βιβλίο;

Δήμητρα: Δεν ήταν μια απόφαση που πήρα. Μέσα από τη δουλειά που έκανα με τον εαυτό μου και την ψυχοθεραπεία μου βγήκαν σκέψεις και συναισθήματα. Στο μυαλό μου γίνονταν λέξεις, προτάσεις και κείμενα. Μια μέρα σηκώθηκα και ξεκίνησα να γράφω όχι σαν ημερολόγιο. Ήξερα ότι θα γίνει βιβλίο. Το πιο σύνηθες σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι η απώθηση. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί το θύμα μπορεί να νιώθει ότι φταίει είτε γιατί προσπαθεί να ξεχάσει. Ήθελα όμως ο κόσμος να καταλάβει ότι δε βοηθάει η συγκάλυψη. Εμείς στην οικογένεια μου το κουκουλώσαμε.

Είναι μια απεύθυνση στην κοινωνία μ' έναν τρόπο;

Ακριβώς, σαν κοινωνία δε μιλάμε γι' αυτά. Για παράδειγμα αν ένας άνδρας παρενοχλήσει μια γυναίκα στο δρόμο ή στο λεωφορείο το πιο πιθανό θα είναι να ντραπεί η ίδια και να φύγει. Είναι πολύ βαθιά εδραιωμένες οι αντιλήψεις για τους ρόλους των δύο φύλων. Ήμουν πολύ εξοργισμένη με το γεγονός ότι παιδιά κακοποιούνται και μπορεί να νιώθουν μεγαλώνοντας ότι έφταιγαν με αποτέλεσμα ούτε ο θύτης να τιμωρείται ούτε τα θύματα να προστατεύονται.

Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο για τη διαχείριση μιας εμπειρίας κακοποίησης;

Θα μιλήσω για μένα γιατί κάθε εμπειρία είναι μοναδική. Εγώ ποτέ δε σκέφτηκα ότι έφταιγα κι αυτό ήταν ένα καλό πάτημα. Με βοήθησε πολύ η ψυχοθεραπεία που ξεκίνησα πριν τέσσερα χρόνια. Η κακοποίηση διήρκεσε από τα 11 περίπου μέχρι τα 17 μου. Όταν ενηλικιώθηκα το παραδέχτηκα πρώτη φορά στον εαυτό μου. Το είπα στο φίλο μου και μετά στη μαμά μου. Με πίστεψε. Στην αρχή σκέφτηκε να χωρίσει αλλά για τους δικούς της λόγους δεν το έκανε τελικά κι έμεινε μαζί του. Το αίσθημα οργής δεν είχε φύγει. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος μας χρεοκόπησε οικονομικά. Βρέθηκα να παίρνω δάνεια για να ξεχρεώσουμε. Αυτό ήταν το ερέθισμα για να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία. Οι φίλοι μου και ο σύντροφος μου έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Ειδικά ο σύντροφος μου – σήμερα είναι ο σύζυγος μου – με βοήθησε πολύ όταν έγραφα το βιβλίο.

Οι επιστήμονες λένε ότι τα παιδιά που υφίστανται κακοποίηση εκδηλώνουν έντονο μετατραυματικό στρες. Οι δικές σου αναμνήσεις είναι τέτοιες;

Τώρα καταλαβαίνω τα συναισθήματα. Τότε μεγάλωνα χωρίς συναισθήματα. Αυτή ήταν μάλλον η άμυνα μου. Δε μεγάλωσα σαν οργισμένο παιδί. Ήμουν εντελώς αποστασιοποιημένη

Γιατί δεν έφτασε στη δικαιοσύνη η καταγγελία σου;

Δεν πρόλαβα. Όταν ξεκίνησα ψυχοθεραπεία έψαξα τρόπο να κινηθώ νομικά εναντίον του. Μου φαινόταν αδιανόητο να συνεχίζει αυτός ο άνθρωπος να έχει μια κανονική ζωή. Έφαγα πόρτα όμως. Μετά από πολύ ψάξιμο πήγα μόνη μου στον Εισαγγελέα. Είχε μια τραγική αντιμετώπιση. Με τα πολλά μου είπε ότι μετά την πάροδο 15 ετών από την ενηλικίωση, τα αδικήματα παραγράφονται. Εγώ τότε ήμουν ήδη 34 ετών.

Συνήθως έχουμε στο μυαλό μας ότι αυτά συμβαίνουν σε φτωχές και περιθωριακές οικογένειες. Από τη δική σου περίπτωση δεν επιβεβαιώνεται το στερεότυπο.

Είναι μύθος κατά την άποψη μου. Απλώς μια οικογένεια από ένα χωριό στην Αυστρία πέφτει πιο εύκολα στην προσοχή των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Στις περιπτώσεις των ευυπόληπτων οικογενειών όλο το περιβάλλον φροντίζει να προστατέψει την καλή φήμη της οικογένειας. Οι ενήλικοι πρέπει να είναι άγρυπνοι απέναντι στο παιδί τους. Συχνά στο όνομα της προστασίας της παιδικότητας δε μιλάμε στα παιδιά για το σεξ ή το σώμα και καταλήγουμε να έχουμε αντίστροφα αποτελέσματα. Είναι και ο λόγος που δεν έβαλα τη φωτογραφία μου στο βιβλίο, δε θέλω κανείς να το ταυτίσει με μια γυναίκα πχ που είναι καστανή με πράσινα μάτια. Μπορεί να συμβεί στον καθένα και την καθεμία.

Μ' αυτό το βιβλίο κλείνεις τους λογαριασμούς σου με το παρελθόν;

Αυτό το βιβλίο βοήθησε στο να αποκατασταθεί η σχέση μου με τη μητέρα μου. Η τελευταία μας ρήξη ήταν όταν την ενημέρωσα για τη συγγραφή του. Μετά απ' αυτό χώρισε τελικά. Μ' αυτόν δεν έχω καμία σχέση πλέον. Δε μπορώ να πω λοιπόν ότι έχω εκκρεμότητες. Ο μεγάλος μου φόβος είναι να μη προκαλέσω τη λύπη του κόσμου. Δε θέλω αυτό. Τίποτα δεν είναι το τέλος του κόσμου. Σημασία έχει να πατάς στα πόδια σου, να μη θωρακίζεις γύρω από το τραύμα σου και να βαλτώνεις. Όλα ξεπερνιούνται.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.