Πώς Eίναι να Eίσαι Έφηβος και Άστεγος;

Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE UK.

Aυτές τις ημέρες, 100.000 παιδιά και νέοι είναι άστεγοι, ζουν σε ξενώνες και B&B, αντί να βρίσκονται στην ασφάλεια και την άνεση ενός σπιτικού που να μπορούν να το θεωρήσουν δικό τους.

Έχοντας περάσει χρόνο σε ξενώνα για άστεγους, μαζί με τη μητέρα και την 13χρονη αδερφή μου το 2013, είναι μια κατάσταση την οποία γνωρίζω πολύ καλά. Το να ζεις ως «κρυμμένος» άστεγος -στο σπίτι ενός φίλου σε έναν καναπέ, σε ένα αυτοκίνητο ή σε έναν ξενώνα- είναι εξαιρετικά αγχωτικό σε μια ασταθή κατάσταση. Αλλά για όλους εκείνους που μεγαλώνουν σε έναν ξενώνα, την εποχή που οι ορμόνες τους είναι επίσης ασταθείς, είναι διπλά οδυνηρό.

Στο πλαίσιο της χριστουγεννιάτικης εκστρατείας τους για να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση και να συγκεντρώσουν χρήματα για αυτές τις οικογένειες, το Shelter με συνέστησε στη Renee Stevenson, μια 17χρονη φοιτήτρια που βρέθηκε άστεγη πριν από δυο χρόνια.

Μίλησα στην Renee για τις κοινές μας εμπειρίες, πώς την πάλεψε εκείνη την εποχή και πώς τα πάει τώρα.

VICE: Για να ξεκινήσουμε, μπορείς να μου πεις τι ακριβώς συνέβη; Πόσο καιρό πριν έμεινες άστεγη;
Renee: Λοιπόν, αυτό συνέβη πριν από μερικά χρόνια, όταν ήμουν 14 ετών. Τώρα είμαι 17.

Πώς ήταν τα πράγματα; Η αδερφή μου ήταν 14 ετών όταν μείναμε άστεγες εμείς και αυτή είναι μια πολύ ευαίσθητη ηλικία. Τι ένιωθες και πότε το ανακάλυψες για πρώτη φορά;
Η μαμά μου και ο μπαμπάς μου χώριζαν εκείνη την εποχή. Το σπίτι ήταν στο όνομά του αλλά δεν πλήρωνε την υποθήκη. Για να μην τα πολυλογώ, έγραψε επιστολές στο δικαστήριο λέγοντας ότι δεν ζούσε στο σπίτι πια και πως ήθελε να περιέλθει στην ιδιοκτησία του πιστωτή. Αυτό σήμαινε ότι θα μας έκαναν έξωση. Κατά κάποιο τρόπο ήξερα τι θα γινόταν. Ούσα η μεγαλύτερη, ανέλαβα την ευθύνη να θωρακίσω τα αδέρφια και τις αδερφές μου από το να μάθουν τι συνέβαινε γιατί ήταν πάρα πολύ μικροί εκείνη την εποχή.

Νομίζω η μαμά μου και εγώ προσπαθήσαμε να το ξεχάσουμε για αρκετά μεγάλο διάστημα, έστω κι αν γνωρίζαμε ότι θα συνέβαινε. Έτσι, καταλήξαμε να πακετάρουμε τα πράγματά μας μόλις μια εβδομάδα πριν από την έξωση ακριβώς επειδή ήταν πολύ σουρεαλιστικό. Σκεφτόμουν «αυτή είναι όλη μας η ζωή και την πακετάραμε σε λιγότερο από μια εβδομάδα».

Οπότε πήγατε στον δήμο με τα πράγματα σε κουτιά και τσάντες;
Μας βοήθησαν πολύ φίλοι και συγγενείς και μας βοήθησαν να βάλουμε τα πράγματά μας σε αποθήκη. Έπειτα πήγαμε στο δήμο και είπαν «λοιπόν δεν έχουμε κάπου να σας βάλουμε αυτή τη στιγμή, πρέπει να αξιολογήσουμε την κατάσταση για να βεβαιωθούμε ότι δεν γίνατε σκόπιμα άστεγοι». Γιατί να το κάνεις αυτό; Ποιος θα ήθελε να είναι άστεγος; Μέναμε στο σπίτι της φίλης της μαμάς μου και σκεφτόμασταν, δεν θα μείνουμε εδώ για πολύ γιατί έχει δική της οικογένεια, οπότε θα είμαστε εδώ για την διαδικασία της εξέτασης. Πήρε τόσο πολύ χρόνο αυτή η διαδικασία.

Πόσο καιρό;
Καταλήξαμε να μείνουμε πάνω από ένα χρόνο στο σπίτι της φίλης της μαμάς μου.

Πόσοι ζούσατε σε εκείνο το σπίτι;
Ήμουν εγώ, οι δυο αδερφές μου, ο αδερφός μου και η μαμά μου και έπειτα η οικογένεια της φίλης της, το σύζυγός της, οι τρεις γιοι της και η κόρη της, ενώ ανακάλυψε πως ήταν έγκυος σε ακόμα ένα παιδί. Η μαμά μου έλεγε ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε άλλο εκεί. Εξάλλου δημιουργούσε προβλήματα στη φιλία της, στον γάμο της φίλη της, στους αδερφούς και τις αδερφές μου. Ένιωθα ότι εκεί δεν μπορούσαν να είναι παιδιά. Έπρεπε να τους λέμε συνέχεια να κάνουν ησυχία γιατί δεν ήταν σπίτι τους. Έτσι, μετά από έναν χρόνο -είπαμε ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε εκεί περισσότερο- μας έδωσαν δωμάτιο με πρωινό. Είχα την εντύπωση ότι το να ζούμε σε δωμάτιο και να έχουμε πρωινό θα ήταν σαν να είμαστε σε ξενοδοχείο, αλλά όταν έφτασε εκεί απλά σοκαρίστηκα. Είχαμε ένα δωμάτιο. Είχε μια κουκέτα, ένα διπλό κι ένα μονό για να μείνουμε όλοι μας. Ήταν μια τόσο παράξενη εμπειρία γιατί κατά κάποιο τρόπο ήταν ανακούφιση να είμαστε εκεί, έχοντας μείνει τόσο πολύ στο σπίτι κάποιου άλλου. Και λέω πως θα έπρεπε όλοι να έχουμε δικαίωμα στη στέγαση, αλλά όταν ήμουν σε εκείνο το δωμάτιο ένιωσα ότι ήμασταν μόνο εμείς. Τουλάχιστον μπορούν να είναι παιδιά.

Όταν βρίσκεσαι σε αυτή την κατάσταση, αρχίζεις να εκτιμάς τα πάντα. Είναι περίεργο. Θυμάμαι όταν μετακομίσαμε στον δεύτερο ξενώνα, επειδή είχαμε δική μας κουζίνα, νιώσαμε πως μας έδωσαν έπαυλη. Ποιες είναι οι δυσκολίες όταν μοιράζεσαι ένα δωμάτιο;
Όταν μας έδωσαν κρεβάτι και πρωινό, έδιναν απολυτήριες εξετάσεις. Και προφανώς είμαι η μεγαλύτερη και έχω μικρότερα αδέρφια. Ήταν πραγματικά δύσκολο να βρω χώρο να διαβάσω και να ασχοληθώ μ' αυτό. Οπότε, τις περισσότερες φορές ξυπνούσα πάρα πολύ πρωί, πήγαινα στη σχολική βιβλιοθήκη πριν να αρχίσει το σχολείο και έπειτα, όταν το σχολείο τελείωνε, ξαναπήγαινα στη βιβλιοθήκη. Νομίζω ότι ο μόνος λόγος που εστίασα τόσο πολύ στην εκπαίδευση ήταν γιατί για μένα ήταν έξοδος διαφυγής. Όλα τα υπόλοιπα συνεχώς άλλαζαν.

Τι πιστεύεις ότι θα έπρεπε να κάνει ένας έφηβος στα 14;
Ξέρεις, να πηγαίνει σινεμά και να διασκεδάζει. Απλά να είναι αφελής. Όχι χαζός, αλλά να μην χρειάζεται να γνωρίζει τόσα πολλά σ'αυτή την ηλικία.

Πώς νομίζεις ότι έχεις αλλάξει;
Αισθάνομαι ότι έγινα πιο υπεύθυνη. Νιώθω ότι είμαι πιο ευγνώμων επίσης, γεγονός που σε ωριμάζει, γιατί όταν είσαι νεότερος θεωρείς κάποια πράγματα δεδομένα. Ακόμα και στο γυμνάσιο ακούω ανθρώπους να μιλούν για προβλήματα που έχουν και σκέφτομαι ότι είναι αφελείς και ζουν στο συννεφάκι τους. Και εύχομαι να ήμουν κι εγώ σ' αυτή τη φάση. Εξαναγκάστηκα να μάθω για όλα αυτά τα θέματα των ενηλίκων, όπως είναι η νομοθεσία. Επιτρέπεται να σου δώσουν κρεβάτι και πρωινό για έξι εβδομάδες, οπότε όταν μας έδωσαν αυτό το χώρο σκεφτήκαμε ότι μετά από αυτό το διάστημα θα μας δώσουν σπίτι. Όμως όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους μιλήσαμε βρίσκονταν εκεί παραπάνω από έξι εβδομάδες. Νομίζω ότι αυτό που με μεγάλωσε ήταν να βλέπω τη μητέρα του να καταρρέει. Αυτό ήταν πραγματικά δύσκολο, γιατί είναι τόσο δυνατή γυναίκα. Σκέφτεσαι ότι για να τη διαλύει αυτό το πράγμα, τόσο το θέμα είναι σοβαρό. Πάντα ήταν πολύ δυνατή με τα άλλα παιδιά. Μόνο μαζί μου κατέρρεε. Ήταν σοκαριστικό.

Ξαφνικά στρέφονται σε σένα για να τα στηρίξεις. Ήμουν η μεγαλύτερη. Στην πραγματικότητα ήμουν αρκετά μεγάλη για να αναλάβω την ευθύνη και νομίζω ότι τη 14χρονη αδερφή μου, παρόλο που είχε μεγαλώσει τόσο πολύ, σχεδόν την νταντεύαμε. Κι αυτό που την ενοχλούσε περισσότερο ήταν ότι δεν γνώριζε τι συνέβαινε. Και οι μαμάδες, νιώθουν πως η δουλειά τους είναι να μας φροντίζουν, να έχουμε στέγη πάνω από τα κεφάλια μας. Και όταν το χάσουμε αυτό, χωρίς να είναι δική τους ευθύνη, νιώθουν ντροπή.
Ναι, ένιωσε πως μας απογοήτευσε.

Και σου μίλησε για αυτό; Τι σου είπε;
Μ' έπιασε η καρδιά μου. Πάντα έλεγε «σας απογοήτευσα παιδιά». Και πάντα σκέφτεσαι «έχεις μεγαλώσει τόσο θαυμάσια παιδιά, μην νιώσεις ποτέ ξανά ότι μας έχεις απογοητεύσει γιατί μας έχεις δώσει τόσα πολλά».

Θεέ μου, θα με κάνεις να κλάψω.
Συγγνώμη.

Όχι, εντάξει. Μην ανησυχείς, νιώθω κι εγώ έτσι. Θα περάσει.
Ναι.

Οπότε, εξακολουθείτε να μην έχετε μόνιμη κατοικία αυτή τη στιγμή;
Όχι, προς το παρόν είμαστε σε προσωρινό κατάλυμα. Το έχει ιδιώτης ιδιοκτήτης που όμως συνεργάζεται με το συμβούλιο στέγασης.

Ουσιαστικά, το συμβούλιο στέγασης πληρώνει στεγαστικό επίδομα σε ιδιοκτήτες σπιτιών.
Και το ενοίκιο είναι εντελώς τρελό. Για το σπίτι που είμαστε τώρα, το νοίκι είναι περίπου 590 ευρώ την εβδομάδα και δεν είναι και κανένα φοβερό μέρος. Είμαστε ευγνώμονες για αυτό επειδή έχουμε μια στέγη πάνω από το κεφάλι μας, αλλά να πληρώνουμε τόσα χρήματα την εβδομάδα είναι αδύνατο. Η μητέρα μου δεν μπορεί να δουλεύει τόσες ώρες για να βγάζει τα χρήματα του ενοικίου και να φροντίζει κι εμάς. Απλά δεν είναι δυνατό.

Εργάζεται;
Δεν εργάζεται αυτή τη στιγμή, αλλά αυτό που με πονάει περισσότερο είναι ότι οι άνθρωποι τους βάζουν όλους το ίδιο τσουβάλι. Η μητέρα μου είχε καλή δουλειά. Την άφησε επειδή ο μπαμπάς μου είχε τη δική του επιχείρηση και ήθελε η μαμά να μείνει σπίτι, να φροντίζει τα παιδιά και να είναι νοικοκυρά. Φυσικά εκείνη ήθελε να είναι στο σπίτι με τα παιδιά της, οπότε το αποφάσισε. Δεν είναι άτομο που έχει μάθει να ζει με τα κοινωνικά επιδόματα όπως περιγράφουν όλους εμάς. Μας κοιτούν με το ίδιο βλέμμα, ενώ δεν έχουν ιδέα τι έχουμε περάσει και βρεθήκαμε σ' αυτή την κατάσταση. Ζούσαμε σ' ένα σπίτι που ήταν αξιοπρεπές. Είχαμε ένα ωραίο σπίτι, γιατί να το εγκαταλείψουμε; Ο κόσμος είναι τόσο αφελής και τόσο επικριτικός. Το συνειδητοποιείς, για να είμαι ειλικρινής, μόνο όταν το περάσεις.

Τι σημαίνει να έχεις σπίτι;
Να έχεις ανθρώπους που σε αγαπούν, ανθρώπους που θα είναι πάντα εκεί για σένα. Εξακολουθώ να αισθάνομαι ότι δεν βρίσκομαι σ' ένα σταθερό σπίτι, αλλά είναι σπίτι γιατί έχουμε ο ένας τον άλλον. Αλλά δεν θα νιώθω ότι έχουμε μια βάση μέχρι η μαμά μου να μπορέσει να έχει το δικό της σπίτι και φύγουμε εντελώς από αυτό το σύστημα παροχών. Δεν το εμπιστεύομαι και μας έχουν φερθεί άσχημα. Νιώθω ότι τίποτα δεν μπορεί να διαρκέσει. Αισθάνομαι ότι μπορούν να μας τα πάρουν και είναι τρομακτικό γιατί μπορεί να γυρίσουμε πίσω στο σημείο μηδέν και πάλι.

Έλεγα σε κάποιον προσφάτως ότι 100.000 παιδιά είναι άστεγα αυτά τα Χριστούγεννα, γεγονός τρελό εάν το σκεφτεί κανείς. Ειδικά όταν η Βρετανία πλασάρεται σε όλο τον πλανήτη ως ανώτερο «αναπτυγμένο» δημοκρατικό έθνος. Λοιπόν, είμαστε το μικρό βρώμικο μυστικό της χώρας. Προσπαθώ να λέω τι συμβαίνει σε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορώ και πραγματικά τους σοκάρει, ιδιαιτέρως η ιδέα των κρυφών άστεγων και πως υπάρχουν ολόκληρες οικογένειες που ζουν σε ξενώνες ή έχουν κρεβάτι και πρωινό.
Απλά, νιώθω ότι τα συμβούλια στέγασης και η κοινωνία σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι είναι δικό σου λάθος και πως εσύ έφερες τον εαυτό σου σ' αυτή την κατάσταση.

Οι άνθρωποι είναι μόλις έναν μήνα, μια απώλεια εργασίας ή ένα μηνιάτικο μακριά από την έλλειψη στέγης όταν οι μισθοί δεν αυξάνονται και τα ενοίκια είναι δυσβάσταχτα. Είναι απλοί άνθρωποι.
Οι άνθρωποι πάνε στα τοπικά συμβούλια στέγασης και μπορείς να καταλάβεις ότι έχουν χάσει τα πάντα, πως αυτή ήταν η έσχατη λύση τους και ζητούν κάπου να ακουμπήσουν το κεφάλι τους τη νύχτα. Και σκέφτεσαι, πώς μπορεί κανείς να είναι τόσο άκαρδος; Πώς μπορείς να είσαι τόσο άκαρδος, να κοιτάς κάποιον και να σκέφτεσαι ότι εσύ είσαι άλλος άνθρωπος; Δεν μας βλέπεις όλους ως ανθρώπινα όντα; Δεν βλέπεις ότι υποφέρουν; Δεν βλέπεις ότι χρειάζονται βοήθεια; Και κάνουν σαν να μην τους ενδιαφέρει.

Και ποιον κατηγορείς; Με ποιον θυμώνεις;
Την κυβέρνηση. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η κυβέρνηση είναι πραγματικά καλή γιατί φαίνεται ότι χτίζει συνεχώς καινούρια σπίτια και διαμερίσματα, αλλά δεν είναι για ανθρώπους που τα χρειάζονται. Και τα τοπικά συμβούλια στέγασης, μόνο όταν τους απειλείς με κάτι, κινούνται. Διαφορετικά σε παρατάνε έτσι. Και υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που δεν ξέρουν πώς πρέπει να τους φέρονται, δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους, οπότε οι άλλοι βρίσκουν ευκαιρία να τους εκμεταλλευτούν. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς μπορούν να εκμεταλλευτούν εκείνους που έχουν ανάγκη και είναι αδύναμοι. Θυμάμαι ότι όταν αναμείχθηκα με το Shelter, αναμενόταν να υπάρχουν 80.000 άστεγα παιδιά εκείνα τα Χριστούγεννα. Τώρα είναι 100.000.

Περισσότερα από το VICE

Μιλήσαμε με μια από τις πιο Χαρακτηριστικές Φωνές του Θρυλικού Jeronimo Groovy

Μέσα σε ένα Διαδραστικό Sex Party στο Κέντρο της Αθήνας

Μέρες και Νύχτες στο Κέντρο Κράτησης της Κορίνθου