Επιστρέφει το Κλεμμένο Αρχαίο Νόμισμα

UPDATE 03/09/15: Έπειτα από ένα δικαστικό και αρχαιολογικό θρίλερ, το οποίο διήρκεσε έξι ολόκληρα χρόνια, επαναπατρίζεται από τη Ζυρίχη το αρχαίο οκτάδραχμο του Μώσση, προϊόν λαθρανασκαφής και πέτρα του σκανδάλου για τον ιδιότυπο «πόλεμο» χαμηλής συχνότητας, που σοβούσε μεταξύ των ελληνικών και των ελβετικών Αρχών.

Το πολύτιμο νόμισμα, το οποίο χρονολογείται στα τέλη του 6ου - αρχές του 5ου αι. π.Χ., είχε βρεθεί στα χέρια Ελλήνων αρχαιοκάπηλων στη Βόρεια Ελλάδα και ακολουθώντας μια σκοτεινή διαδρομή, είχε καταλήξει προς πώληση σε οίκο δημοπρασιών στη Ζυρίχη. Δεσμεύτηκε από την Ιντερπόλ και παράλληλα ξεκίνησε στην Ελλάδα η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης. Ως εμπλεκόμενοι κατηγορήθηκαν δύο Έλληνες χωρικοί και δύο αλλοδαποί μεσάζοντες έμποροι αρχαιοτήτων. Από δικαστικά έγγραφα, που δημοσίευσε το VICE το καλοκαίρι του 2014, αποκαλυπτόταν ο σκοτεινός κόσμος των διεθνών κυκλωμάτων αρχαιοκαπηλίας, κυρίως δε ο τρόπος με τον οποίο «νομιμοποιούνται» και εξάγονται λαθραία στη Δυτική Ευρώπη αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς.

Το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι το δεσμευμένο νόμισμα επαναπατρίζεται. Όπως αναφέρεται, οι φερόμενοι ως ιδιοκτήτες του νομίσματος κατά την πρόσφατη εκδίκαση της υπόθεσης στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης, μετά από διαπραγματεύσεις, προχώρησαν στην εξώδικη και ανεπιφύλακτη παράδοση του νομίσματος στο Ελληνικό Δημόσιο.

Κατόπιν αυτών η Εισαγγελία Ζυρίχης απεφάνθη υπέρ της ελληνικής προέλευσης του νομίσματος, καθώς και ότι αυτό αποτελεί προϊόν εγκλήματος (λαθρανασκαφής, παράνομης διακίνησης – εξαγωγής κ.ά.). Διέταξε δε την απόδοση του νομίσματος στο Ελληνικό Δημόσιο, ανεπιφύλακτα και άνευ όρων. Ο επαναπατρισμός του σπάνιου πολιτιστικού αγαθού θα δρομολογηθεί εντός του Σεπτεμβρίου.

Ακολουθεί το ρεπορτάζ του VICE από το καλοκαίρι του 2014 για το πώς «ξεπλένεται» και βγαίνει παράνομα από την Ελλάδα ένα αρχαίο νόμισμα

Ενας «πόλεμος» χαμηλής συχνότητας, σημερινός και εν πολλοίς άγνωστος, βρίσκεται σε εξέλιξη τον τελευταίο καιρό μεταξύ ελληνικών και ελβετικών Αρχών και αφορά στον επαναπατρισμό ενός σπάνιου αρχαίου οκτάδραχμου. Το πολύτιμο νόμισμα βρέθηκε στα χέρια Ελλήνων αρχαιοκάπηλων στη Βόρεια Ελλάδα και ακολουθώντας μια σκοτεινή διαδρομή κατέληξε προς πώληση σε οίκο δημοπρασιών στη Ζυρίχη. Δεσμεύτηκε από την Ιντερπόλ ως προϊόν αρχαιοκαπηλίας, ωστόσο για να επιστραφεί στη χώρα μας πρέπει πρώτα η υπόθεση να κλείσει δικαστικά, όπως ορίζει το ελβετικό δίκαιο.

Η τελευταία εντυπωσιακή εξέλιξη είναι ότι για πρώτη φορά σε αντίστοιχη υπόθεση οι ελληνικές δικαστικές Αρχές παραπέμπουν σε δίκη τέσσερα άτομα. Και η δικογραφία είναι εξόχως αποκαλυπτική για τον τρόπο με τον οποίο «νομιμοποιούνται» και εξάγονται λαθραία στη Δυτική Ευρώπη αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς στην υπόθεση εμπλέκονται χωρικοί, μεσάζοντες, έμποροι αρχαιοτήτων, οφσόρ εταιρείες, οίκοι δημοπρασιών και διεθνούς φήμης αρχαιοκάπηλοι.

Σύμφωνα με το παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Σερρών, η αφήγηση ξεκινά στις 25 Σεπτεμβρίου 2009, όταν έφτασε στο Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης ένας φάκελος χωρίς αποστολέα. Περιείχε δύο φωτογραφίες ενός νομίσματος, μια επιστολή και επτά εκτυπωμένες σελίδες από ξένο σάιτ συλλεκτών τέχνης. Ο πληροφοριοδότης - πιθανόν ανταγωνιστής αρχαιοκάπηλος ή εμπλεκόμενος που ρίχτηκε στα χρήματα - περιέγραφε ότι το νόμισμα είχε βρεθεί τρία χρόνια νωρίτερα στη Βυρώνεια Σερρών και ότι επρόκειτο σε λίγες μέρες να δημοπρατηθεί από τον οίκο Numismatica Ars Classica NACAG στη Ζυρίχη, με τιμή εκκίνησης 80.000 ελβετικά φράγκα. Οι αστυνομικοί ζήτησαν από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων να ταυτοποιήσει το αντικείμενο και όταν επιβεβαιώθηκε ότι ήταν ένα ασημένιο οκτάδραχμο του βασιλείου της Βισαλτίας, κομμένο γύρω στα 480 π.Χ., αμέσως ενημερώθηκε το Υπουργείο Πολιτισμού και η Ιντερπόλ. Το νόμισμα πουλήθηκε τελικά στη δημοπρασία της Ελβετίας αντί 116.500 ελβετικών φράγκων (περίπου 94.700 ευρώ), όμως δεσμεύτηκε από την Ιντερπόλ προτού παραδοθεί στον πλειοδότη.

Οι αντιδράσεις των εκπροσώπων του οίκου δημοπρασιών ήταν αντιφατικές, καθώς αρχικά ζήτησαν εγγυήσεις για την επιστροφή του νομίσματος και στη συνέχεια κατέθεσαν προσφυγή στην ελβετική Δικαιοσύνη για την αποδέσμευσή του. Στο μεταξύ, οι ελληνικές Αρχές ζήτησαν δικαστική συνδρομή κι έτσι άρχισαν να εξυφαίνονται εντυπωσιακές λεπτομέρειες της υπόθεσης.

Όπως περιγράφεται στη δικογραφία, οι νόμιμοι εκπρόσωποι του ελβετικού οίκου RobertoR. και JorgR. κατέθεσαν ότι παρέλαβαν το αρχαίο αντικείμενο από τον AliA., Καναδό λιβανέζικης καταγωγής, ιδιοκτήτη εταιρείας εμπορίας αρχαιοτήτων στη Γενεύη, ο οποίος είχε κατηγορηθεί παλιότερα για υπόθεση αρχαιοκαπηλίας σε Αίγυπτο και Νέα Υόρκη. Ο ίδιος είχε ορίσει τον Jeffrey S., κάτοικο Γενεύης, ως διευθυντή και μοναδικό υπάλληλο εταιρείας που είχε ιδρυθεί με αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση και πώληση του νομίσματος. Δικαστικές πηγές που χειρίστηκαν την υπόθεση είπαν στο VICEότι ο Καναδο-λιβανέζος αρχαιοπώλης είχε αγοράσει το νόμισμα, έναντι 75.000 ευρώ, από μια οφσόρ εταιρεία με έδρα τον Άγιο Βικέντιο ή τον Παναμά, στοιχείο πάντως που δεν περιγράφεται στο βούλευμα του δικαστικού συμβουλίου Σερρών.

Με βάση αυτά, από την Εισαγγελία Σερρών ασκήθηκε τον Ιανουάριο του 2011 ποινική δίωξη κατά αγνώστων για παράνομη ανασκαφή, υπεξαίρεση μνημείου ιδιαιτέρως μεγάλης αξίας και παράνομη εξαγωγή μνημείου. Επιπλέον, σε βάρος των εκπροσώπων του ελβετικού οίκου ασκήθηκε ποινική δίωξη για αποδοχή προϊόντος εγκλήματος, απόπειρα διάθεσης και ξέπλυμα χρήματος.

Η υπόθεση βάλτωνε, ώσπου τον Μάρτιο του 2012 μια απρόσμενη εξέλιξη έδωσε νέα τροπή. Εκείνη την περίοδο εξαρθρώθηκε στη Χαλκιδική κύκλωμα αρχαιοκάπηλων,που διακινούσε στο εξωτερικό αρχαία νομίσματα. Ο κεντρικός κατηγορούμενος, συνταξιούχος εκτελωνιστής, υποστήριξε ότι γνώριζε λεπτομέρειες για το οκτάδραχμο της Ελβετίας, καθώς η υπόθεση είχε αρχίσει στο μεταξύ να απασχολεί και τον Τύπο. Ο ίδιος κατέθεσε ότι είχε ακούσει για μία συνάντηση, γύρω στο 2006, στο ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλλάς» στη Θεσσαλονίκη μεταξύ δύο αντρών, που είχαν μαζί τους το αρχαίο νόμισμα, και μιας γυναίκας, που εμφανίστηκε ως αγοραστής. Η γυναίκα, σύμφωνα πάντα με την κατάθεση, συμφώνησε να αγοράσει το νόμισμα για 15.000 ευρώ. Το έβαλε στην τσάντα της και προσποιούμενη ότι θα ανέβει στο δωμάτιο του ξενοδοχείου για να φέρει τα χρήματα, εξαφανίστηκε.

Δεύτερος κατηγορούμενος στο κύκλωμα της Χαλκιδικής, που επίσης προσήλθε αυτοβούλως να καταθέσει για την υπόθεση της Ελβετίας, ήταν περισσότερο αποκαλυπτικός. Κατέθεσε ότι το νόμισμα είχε βρει Βούλγαρος βοσκός στην περιοχή των Σερρών και ότι το πούλησε για 50 ευρώ στο αφεντικό του. Ο κτηνοτρόφος, σύμφωνα πάντα με τη δικογραφία, πούλησε για 1.000-1.500 ευρώ το οκτάδραχμο σε συγχωριανό του, που φέρεται στη συνέχεια να το επιδείκνυε σε κύκλους αρχαιοκάπηλων. Οι δύο τελευταίοι αρνήθηκαν κατηγορηματικά τα πάντα, χαρακτήρισαν «μυθεύματα» τις καταθέσεις τις επιβαρυντικές καταθέσεις, αρνήθηκαν ότι γνώριζαν κάποιον Βούλγαρο βοσκό και διέψευσαν ότι είχαν μεταξύ τους σχέσεις.

Στο μεταξύ, στη Ζυρίχη συνεχίζονταν οι έρευνες των ελβετικών Αρχών. Ο Καναδο-λιβανέζος προσκόμισε δύο τιμολόγια σε φωτοτυπία για να αποδείξει ότι απέκτησε νόμιμα το οκτάδραχμο, πριν το παραδώσει για δημοπρασία, ενώ αμφισβήτησε ότι ήταν το ίδιο αντικείμενο με αυτό που εξήχθη παράνομα από την Ελλάδα. Το ίδιο ισχυρίστηκε και ο δεύτερος μεσάζοντας, που είχε αναλάβει τη φύλαξη και διαχείριση του. Οι ισχυρισμοί και των δύο δεν φάνηκε να πείθουν τους Έλληνες και Ελβετούς ανακριτές. Επιπλέον, ο ένας εκ των ιδιοκτητών του ελβετικού οίκου απεβίωσε τον Απρίλιο του 2012, ενώ για τον δεύτερο ιδιοκτήτη δεν προέκυψαν επιβαρυντικά στοιχεία.

Μετά από όλα αυτά, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Σερρών παραπέμπει σε δίκη τους δύο Έλληνες χωρικούς και τους δύο μεσάζοντες εμπόρους αρχαιοτήτων, απαλλάσσοντας οριστικά τους εκπροσώπους του οίκου δημοπρασιών. Οι Έλληνες κατηγορούμενοι είναι ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους, ενώ σε βάρος των μεσαζόντων εκδόθηκαν εντάλματα σύλληψης. Η δίκη πρόκειται να οριστεί τους επόμενους μήνες στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Θεσσαλονίκης. Το οκτάδραχμο παραμένει δεσμευμένο στη Ζυρίχη και θα επιστραφεί στη χώρα μας όταν η υπόθεση κλείσει οριστικά στα ελληνικά δικαστήρια.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.