Ο Γιάννης Μπουτάρης Δεν Είναι πια ο Προβοκάτορας που Όλοι Αγαπήσαμε

Κείμενο: Κώστας Κουκουμάκας

Στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ο Ηλίας Ψινάκης ανέβασε στο Instagram μία φωτογραφία με τον Γιάννη Μπουτάρη, στο γραφείο του δεύτερου. Του είχε φέρει ως δώρο μία αλατιέρα-μύλο για το φαγητό και αστειεύτηκε για το φιάσκο με τις παγωμένες αντιχιονιστικές αλατιέρες, που άφησαν τη Θεσσαλονίκη αποκλεισμένη στην πρόσφατη κακοκαιρία. Στη φωτογραφία, Ψινάκης και Μπουτάρης κρατούν την αλατιέρα. Ο πρώτος χαμογελά πλατιά – είναι γνωστός εξάλλου για τη ροπή του στο τρολάρισμα. Στο χαμόγελο του Μπουτάρη, όμως, διαφαίνεται μια ελαφρά αμηχανία. Ορισμένες φορές, η σημειολογία έχει μεγαλύτερο βάρος από την ίδια την ουσία ενός ζητήματος. Ο Μπουτάρης δεν μπορεί να επικριθεί προσωπικά για τις παγωμένες αλατιέρες, παρ' όλο που ανέλαβε ο ίδιος την ευθύνη. Δεν είναι δουλειά του δημάρχου να φορτώσει το αλάτι, αντίθετα πρέπει να λειτουργήσει κάτω από αυτόν ένας ολόκληρος διοικητικός μηχανισμός, που στη συγκεκριμένη περίπτωση τον πρόδωσε.

Την επομένη της φωτογραφίας με τον Ψινάκη, συνέβη κάτι αληθινά σοβαρό. Ο εισαγγελέας Εφετών αρμόδιος για εγκλήματα διαφθοράς παρήγγειλε την άσκηση ποινικών διώξεων για μια σειρά «περίεργων» διαγωνισμών στον Τομέα Καθαριότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η έρευνα των δικαστικών Αρχών φέρεται να στρέφεται κατά περίπου δέκα προσώπων, ανώτερων υπαλλήλων και αιρετών. Η υπόθεση έχει πολύ δρόμο μπροστά και, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν φαίνεται να έχει το εύρος παλιότερων οικονομικών σκανδάλων στον Δήμο. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που ελέγχονται ποινικά στελέχη του περιβάλλοντος Μπουτάρη. Στον έβδομο χρόνο της θητείας του, το άστρο του δημάρχου Θεσσαλονίκης φαίνεται για πρώτη φορά κάπως να θαμπώνει.

Όμως, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Φθινόπωρο 2010, παραμονές δημοτικών εκλογών. Ο Γιάννης Μπουτάρης διεκδικεί τη δημαρχία. Είναι αστός, πετυχημένος οινοπαραγωγός και ανοιχτά απεξαρτημένος από το αλκοόλ. Αντίπαλός του και επίσημος υποψήφιος της Νέας Δημοκρατίας είναι ο Κώστας Γκιουλέκας. Παραμονές των εκλογών ο Θεός βάζει το χέρι του. Σε μία διένεξη του Μπουτάρη με τον υπερσυντηρητικό μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άνθιμο, ο τελευταίος φέρεται να του λέει «όσο ζω, δεν θα δεις δημαρχία». Ο προοδευτικός κόσμος της πόλης συσπειρώνεται, πηγαίνει να ψηφίσει και ο Μπουτάρης εκλέγεται δήμαρχος στον δεύτερο γύρο με διαφορά μόλις 309 ψήφων. Εκείνη η βραδιά είναι ιστορική για τη Θεσσαλονίκη. Οι πανηγυρισμοί στο εκλογικό κέντρο στη γωνία της Τσιμισκή με την Κομνηνών ήταν πολύ φορτισμένοι. Μετά από 25 χρόνια αφόρητου συντηρητισμού και επαρχιωτισμού, στο τιμόνι της πόλης βρισκόταν ένας κοσμοπολίτης, που στα 68 χρόνια του φορούσε σκουλαρίκι και είχε τατουάζ κάτω από τον καρπό. Οι συγκεντρωμένοι σήκωσαν στα χέρια τον νέο δήμαρχο με τις τιράντες και τις κόκκινες κάλτσες και επευφημούσαν: «Η πόλη γουστάρει δήμαρχο Μπουτάρη».

Μεταξύ των πρώτων δηλώσεων του νέου δημάρχου ήταν η δημιουργία αποτεφρωτηρίου (ο ίδιος αναγκάστηκε να μεταφέρει τη σορό της συζύγου του στη Βουλγαρία), ενώ έθεσε ως στόχος την προσέλκυση Τούρκων και Εβραίων τουριστών στη Θεσσαλονίκη, προβάλλοντας το πολυ-πολιτισμικό παρελθόν της. Το σχέδιο έφερε αποτελέσματα, καθώς την τριετία 2010-13 οι επισκέπτες της πόλης από το Ισραήλ αυξήθηκαν κατά 358% και από την Τουρκία κατά 226%. Ο Μπουτάρης ανακηρύχθηκε «δήμαρχος του μήνα» για τον Οκτώβριο του 2012 μετά από διεθνή ψηφοφορία στον ιστότοπο citymayors.com. Είχαν τότε επαινεθεί οι πρωτοβουλίες του για τη μείωση των λειτουργικών εξόδων του Δήμου και τη βελτίωση της αποδοτικότητας των δημοτικών υπηρεσιών. Την άνοιξη της ίδιας χρονιάς πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη το πρώτο Gay Pride με τον Μπουτάρη να ανεβαίνει στην εξέδρα και να αποθεώνεται. Στην πόλη έπνεε ξαφνικά αλλιώτικος αέρας. Το 2014, όπως ήταν αναμενόμενο, κέρδισε ξανά τις εκλογές και ανανέωσε τη θητεία του για δεύτερη τετραετία. «Σήμερα η Θεσσαλονίκη έβγαλε δήμαρχο, δεν τον έβγαλαν ούτε τα κόμματα, ούτε κάποιες ομάδες συμφερόντων» είπε τη βραδιά των εκλογών, ανεβασμένος σε μια καρέκλα. Στην ίδια νικητήρια δήλωση ευχαρίστησε έναν-έναν, με τα μικρά τους ονόματα, τους συνεργάτες του.

Η συνέχεια δεν ήταν το ίδιο ενωτική. Τυπικά, η δεύτερη θητεία Μπουτάρη ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2015. Το πρώτο δίμηνο ωστόσο εκείνης της χρονιάς δύο αντιδήμαρχοι παραιτήθηκαν – ο ένας μάλιστα ήταν ο αντιδήμαρχος Οικονομικών, Χασδάι Καπόν, ο οποίος αποχώρησε «για λόγους ηθικής τάξης», μετά τις ποινικές διώξεις που είχαν ασκηθεί εκείνη την περίοδο για την υπόθεση της Proton Bank. Το επόμενο διάστημα υπήρξαν νέες ρήξεις στο εσωτερικό της παράταξης Μπουτάρη, άλλοτε φανερές και άλλοτε υποβόσκουσες, με κοινό παρανομαστή πάντως κατηγορίες για «αυταρχική συμπεριφορά».

Όλα αυτά μικρή σημασία έχουν στην καθημερινότητα των πολιτών. Δηλωμένος στόχος του δημάρχου κατά τη δεύτερη θητεία του ήταν να λυθούν προβλήματα που χρόνιζαν στην πόλη. Έγιναν ορισμένες πεζοδρομήσεις στο κέντρο και αναπλάσεις σε διάφορα σημεία του κεντρικού δήμου, που άλλαξαν μεν τη φυσιογνωμία προβληματικών περιοχών, χωρίς όμως να σηματοδοτήσουν κάποιο ιδιαίτερο ξεπέταγμα. Η Θεσσαλονίκη δεν είναι σήμερα μία καθαρή ή καλοφωτισμένη πόλη. Τα διπλο-παρκαρισμένα αυτοκίνητα στην Τσιμισκή ή την Αγίου Δημητρίου προσδίδουν μια εικόνα τριτοκοσμική. Σε επίπεδο μεγάλων έργων, ο δήμαρχος έχει εισηγηθεί τη μεταφορά του αεροδρομίου στη δυτική πλευρά της πόλης (περιλαμβάνεται στο Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης 2020-2030), ωστόσο είναι σαφές ότι αυτό δεν είναι στο χέρι του. Το ίδιο συμβαίνει και με την ολοκλήρωση των έργων του μετρό – ειδικά πάντως για τον μεγάλο πονοκέφαλο των αρχαιοτήτων στον Σταθμό Βενιζέλου ο ίδιος δήλωσε μόλις χθες ότι «δικαιώνεται ο αγώνας και οι θέσεις του Δήμου για να παραμείνουν επί τόπου οι αρχαιότητες».

Από την άλλη, ο Μπουτάρης δικαιολογείται να αισθάνεται ριγμένος από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ στο θέμα της πρώτης προβλήτας του λιμανιού. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει από το βήμα της τελευταίας ΔΕΘ ότι η προβλήτα «θα αποδοθεί στο λαό της πόλης, ώστε να συνεχίσει να αποτελεί δημόσιο χώρο πολιτισμού», όπως ζητούσε ο δήμαρχος. Διαφορετική άποψη έχει η διοίκηση του ΟΛΘ και το ΤΑΙΠΕΔ που θέλει να συμπεριλάβει την έκταση στο πακέτο ιδιωτικοποίησης του λιμανιού. Ο Μπουτάρης πικαρίστηκε. Και κατά την τελευταία επίσκεψη Τσίπρα στο αμίμητο «γραφείο Θεσσαλονίκης», όταν ζήτησε να δει τον δήμαρχο για το θέμα του λιμανιού, εκείνος δικαίως αρνήθηκε να διακόψει τις χριστουγεννιάτικες διακοπές του στο Νυμφαίο. Την ίδια στιγμή, επίσης με ευθύνη της κυβέρνησης, οι αστικές μετακινήσεις στη Θεσσαλονίκη είναι όμηροι ενός αδιανόητου μονοπωλίου του ΟΑΣΘ.

Το μοναδικό πεδίο στο οποίο η διοίκηση Μπουτάρη τα πηγαίνει περίφημα είναι τα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής. Υπάρχει πρόνοια για τους άπορους, τους άστεγους και τις υπόλοιπες ευαίσθητες ομάδες. Αντίστοιχα, σωστή διαχείριση, πάντα στα μέτρα του εφικτού, έγινε και στο προσφυγικό. Σε επίπεδο συμβολισμών, ο ίδιος ο δήμαρχος παρέστηστο 67ο δημοτικό σχολείο της Ξηροκρήνης την πρώτη μέρα των μαθημάτων για τα παιδιά προσφύγων.

Στον έβδομο χρόνο της θητείας Μπουτάρη, η Θεσσαλονίκη διανύει μία παράξενη μα καθόλου θαυμάσια περίοδο. Τα μικρο-επεισόδια του δημάρχου με τον μητροπολίτη Άνθιμο που φουντώνουν κάθε τόσο δεν έχουν σήμερα καθόλου γούστο. Δεν αιφνιδιάζουν πια ούτε οι αιρετικές απόψεις του δημάρχου ούτε οι μετα-καλοκαιρινές «απειλές» του ότι δεν θα παραβρεθεί στα εγκαίνια της ΔΕΘ ούτε οι μικροκαβγάδες στο δημοτικό συμβούλιο, το οποίο μεταδίδεται ζωντανά από τη Δημοτική Τηλεόραση. Ακόμη χειρότερα, ο ίδιος δεν έχει σήμερα ουσιαστική αντιπολίτευση στον Δήμο. Στην τελευταία συνέντευξή του στο VICE, όταν ρωτήθηκε ποιο θεωρεί το μεγαλύτερό του ελάττωμα, ο δήμαρχος χαμογέλασε σαν μικρό παιδί και απάντησε: «Το ότι λέω ότι είμαι Θεός».

Στα 75 του σήμερα, ο Γιάννης Μπουτάρης παραμένει μακράν η πιο avant garde και sui generis προσωπικότητα των τελευταίων δεκαετιών στον Βορρά. Ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι πια ο προβοκάτορας που όλοι αγαπήσαμε. Χτυπημένη από την κρίση, η Θεσσαλονίκη όλο και πιο συχνά θυμίζει περισσότερο μια πόλη της βαλκανικής ενδοχώρας. Υπάρχουν μέρες που δεν φθάνει στην πόλη καράβι κι αυτό δεν είναι καθόλου σημειολογικό. Μέρα μεσημέρι στην Τσιμισκή μπορεί να είσαι το μοναδικό αυτοκίνητο στο φανάρι.

Περισσότερα από το VICE

Ρωτήσαμε Kόσμο για Eκείνες τις Φορές που τους Έσπασε το Προφυλακτικό Πάνω στο Σεξ

O «Γέροντας Παστίτσιος» μάς Μιλάει για τις Περιπέτειές του

Πόσο Εθισμένος Είσαι στο Ελληνικό Ίντερνετ; Κάνε το Τεστ του VICE για να Μάθεις