Οι Ένοπλες Δυνάμεις στην Ελλάδα Απολύουν τους Οροθετικούς

Photo via Flickr user U.S Army Europe Images

Κάθεται απέναντί μου και σταυρώνει τα χέρια στο στομάχι. «Από πού να ξεκινήσω;», μου λέει χαμογελώντας με αμηχανία. «Απ’ την αρχή», του απαντώ.

Πριν δέκα χρόνια περίπου, ο Χρήστος -ο οποίος μου ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος- είχε μια εντελώς διαφορετική ζωή. Ήταν επαγγελματίας οπλίτης στο Πολεμικό Ναυτικό, έχοντας ήδη συμπληρώσει, τότε, 2.5 χρόνια υπηρεσίας. Ανεξάρτητος, ζούσε σε ένα μικρό διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας, κάνοντας τη δουλειά που είχε διαλέξει από αγάπη.

Λίγο πριν το Πάσχα του 2005 όμως, αρρώστησε βαριά με γρίπη και  με πυρετό  που δεν έπεφτε με τίποτα. Μετά την εισαγωγή του στο Ναυτικό Νοσοκομείο και ύστερα από σειρά εξετάσεων, υπεβλήθη σ’ ένα επώδυνο χειρουργείο –πήραν τμήμα λεμφαδένων προκειμένου να δοθεί για βιοψία. «Όταν συνήλθα, με κάλεσε ο γιατρός στο γραφείο του όπου, παρουσία των δύο βοηθών του, μου ανακοίνωσε ότι είμαι θετικός στον ιό του HIV. “Την Τρίτη του Πάσχα θα παρουσιαστείς ενώπιον της Ανώτατης Υγειονομικής Επιτροπής. Λογικά απόλυση”», μου είπε». Ο υπεύθυνος γιατρός ενημέρωσε επίσης τις υπηρεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων όπου υπηρετούσε ο Χρήστος για την οροθετικότητά του, ενώ κάποιος νοσηλευτής είχε ήδη μιλήσει με μέλος της οικογένειάς του, αποκαλύπτοντας την κατάσταση της υγείας του, προτού καν ενημερωθεί ο ίδιος.

Αργότερα, ο Χρήστος θα προσφύγει στο Συνήγορο του Πολίτη, στον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών (ΙΣΑ), στο ΚΕΕΛΠΝΟ και στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (ΑΠΠΔ). Ο μόνος όμως, ο οποίος θα ασχοληθεί σοβαρά με την υπόθεσή του και ο οποίος θα εκδώσει πόρισμα στο οποίο καταδικάζει την απόφαση απόλυσής του, αλλά και την παραβίαση του ιατρικού απορρήτου, είναι ο Συνήγορος του Πολίτη. Ο ΙΣΑ θα απαντήσει ότι δεν υπήρξε καμμία παραβίαση, ενώ η απάντηση του ΑΠΠΔ εκκρεμεί ακόμη.

«Όταν το πρωτομαθαίνεις το πρώτο πράγμα που περνάει από το μυαλό σου είναι ότι θα πεθάνεις. Παραλύεις. Για να μάθεις για το AIDS, πρέπει δυστυχώς να έχεις AIDS».

«Η συνεδρίαση της επιτροπής δεν κράτησε ούτε μία ώρα», συνεχίζει ο Χρήστος. Του ανακοινώθηκε η απόλυσή του βάση της παρ. 76 του Προεδρικού Διατάγματος 133. Στη συνέχεια παρέλαβε ένα χαρτί όπου αναγραφόταν ο αριθμός Ι4 και επέστρεψε στο σπίτι του.

Είναι θυμωμένος. «Είτε υπήρχα εκεί με τον δικηγόρο μου είτε δεν υπήρχα ήταν το ένα και το αυτό. Όλα γίνονταν τόσο γρήγορα, ώστε να μην προφτάσω να αντιδράσω». Με σφιγμένα δόντια μου περιγράφει το πώς τον έδιωξαν από τη δουλειά και παραβίασαν κατάφωρα το δικαίωμά του στην ιδιωτική ζωή, το πώς έχασε το σπίτι του και το πώς αναγκάστηκε να γυρίσει στην επαρχία στο πατρικό του, όπου απομονώθηκε και εν τέλει, κατέρρευσε ψυχολογικά.

«Από εκεί που ήμουν ένας αξιοπρεπής πολίτης, άλλαξε όλη μου η ζωή. Ζούσα πια με το επίδομα. Όλοι οι συνάδελφοι, αλλά και η οικόγενειά μου, γνώριζαν το λόγο της απόλυσής μου. Αισθανόμουν τον εαυτό μου βρώμικο και μολυσμένο. Αργότερα βέβαια, συνειδητοποίησα ότι μπορώ να έχω μια εντελώς φυσιολογική ζωή. Όμως, χρειάστηκε χρόνος για να ξαναβρώ τις δυνάμεις μου».

Ο Βαγγέλης Μάλλιος, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος του Συλλόγου Ορoθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», γνωρίζει καλά την υπόθεση του Χρήστου. «Είναι ξεκάθαρο ότι ήθελαν να τον διώξουν», μου λέει κουνώντας το κεφάλι συγκαταβατικά. Μου εξηγεί ότι ο Ν 3304 απαγορεύει οποιαδήποτε δυσμενή διάκριση, τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, πριν ή μετά την πρόσληψη, λόγω θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού στον τομέα της απασχόλησης και της εργασίας. «Ο νόμος αυτός είναι κοινοτική οδηγία, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορεί να τροποποιηθεί. Είναι υποχρεωτικός για την Ελλάδα». Του ζητώ να μου εξηγήσει πού βασίστηκε λοιπόν η απόλυσή του Χρήστου. «Όταν κρίνεται μια νομική πράξη χρησιμοποιείται η αρχή της αναλογικότητας που υπαγορεύει τον περιορισμό κάποιου δικαιώματος μόνο εφόσον εξαντλείται κάθε εναλλακτική και δεν υπάρχει ηπιότερη λύση. Σύμφωνα με το Π.Δ., η απόλυσή του θα ήταν νόμιμη μόνο στην περίπτωση που είχε λάβει θεραπεία κι εκείνη είχε αποτύχει». Ο Χρήστος όμως απολύθηκε χωρίς να του έχει χορηγηθεί ποτέ οποιαδήποτε μορφή θεραπείας. «Ο ΗΙV δεν επηρέαζε την εργασία του, μπορούσε να εργαστεί κανονικά και εν ανάγκη να μεταφερθεί σε κάποιο άλλο πόστο».

Τα επόμενα δέκα χρόνια ο Χρήστος τα περνάει μπαινοβγαίνοντας στα δικαστήρια. Η υπόθεση αυτή όμως, δεν έχει μόνο ψυχικό κόστος αφού, για δικαστικά έξοδα θα αναγκαστεί να ξοδέψει πάνω από 15.000 ευρώ. Δικαιώνεται τρεις φορές από το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών. Και τις τρεις φορές οι αποφάσεις του Εφέτη ανακαλούνται. Κάθε φορά ο Χρήστος περνάει από την ίδια, ψυχοφθόρα, δίχως νόημα, τυπική διαδικασία, που ο ίδιος την αποκαλεί «θέατρο» και «καραγκιοζιλίκι»: πρώτα αντιμέτωπος με μια επιτροπή που δεν λαμβάνει καν υπόψιν της τη φυσική του παρουσία και μετά, ξερή κοινοποίηση της απόλυσής του, σε κλίμα τύπου «Τι μας ήρθες πάλι εσύ εδώ; Να μας πεις τι;». Μία από τις φορές μάλιστα, ο Χρήστος δεν ενημερώνεται ποτέ για την συνεδρίαση της επιτροπής, η απόφαση της οποίας βγήκε ερήμην του.

«Στο τρίτο δικαστήριο μου ζήτησαν ιατρική γνωμάτευση», μου λέει. «Ο λοιμωξιολόγος που με παρακολουθούσε είναι στρατιωτικός, στο 251 ΓΝΑ. Στο παραπεμπτικό έγραψε ότι ανταποκρίνομαι πλήρως στην αντιρετροϊκή θεραπεία και ότι είμαι ικανός για κάθε εργασία, γεγονός που η Υγειονομική Επιτροπή επέλεξε να αγνοήσει».

Photo via Flickr/Tilemahos Efthimiadis

Στο τέταρτο δικαστήριο όμως, το οποίο έγινε πριν ενάμισι χρόνο, ο Χρήστος έχασε.

«Αυτό δεν το περίμενα. Έφυγε η γη κάτω από τα πόδια μου», μου λέει και το μέτωπο του συνοφρυώνεται. «Ο στρατός σε απολύει αν είσαι οροθετικός. Χωρίς δεύτερες ερωτήσεις ή σκέψεις. Έχει μια κουλτούρα και μια γραμμή, η οποία αποκλείει από τις τάξεις του τα άτομα με HIV. Δεν έχεις ακούσει το γνωμικό που λέει ότι εκεί που σταματάει η λογική, ξεκινά ο στρατός; Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στρατιωτικών που απολύθηκαν λόγω οροθετικότητας. Είμαι ο μόνος, όμως, ο οποίος έχει κινηθεί δικαστικά. Αυτή τη στιγμή, η υπόθεσή μου βρίσκεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας και θα εκδικαστεί μετά από ένα χρόνο περίπου. Αν η απόφαση είναι θετική, το ελληνικό δημόσιο θα είναι αναγκασμένο να την εκτελέσει. Αν είναι αρνητική, το επόμενο και τελευταίο βήμα μου θα είναι να προσφύγω στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο δεν έχει κανένα κόστος. Εκεί θα βάλω τελεία. Εκεί θα δούμε τελικά πόσο νόμιμο είναι το ελληνικό δημόσιο και πόσο απρόσβλητο είναι το Προεδρικό Διάταγμα μπροστά στις Ευρωπαϊκές Νομοθεσίες και το Σύνταγμα».

Η Ελλάδα καταδικάστηκε τον Οκτώβριο του 2013 για παρόμοια υπόθεση απόλυσης οροθετικού εργαζόμενου το 2005, ύστερα από πιέσεις συναδέλφων του προς την διεύθυνση της επιχείρησης. «Παρά την ευρωπαϊκή καταδίκη», μου επισημαίνει ο Ανδρέας Μαζαράκης εκπρόσωπος της Θετικής Φωνής, «το ελληνικό εργασιακό νομικό πλαίσιο παραμένει ελλιπές και σε συνδυασμό με το στίγμα, αδυνατεί να καλύψει ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι οροθετικοί, με αποτέλεσμα οι διακρίσεις να είναι συχνές και ιδιαίτερα εμφανείς».

Ο Συνήγορος του Πολίτη, αλλά και η Θετική Φωνή, δέχονται καταγγελίες οροθετικών που δεν αφορούν μόνο σε παράνομες απολύσεις, αλλά και στην άρνηση παροχής ιατρικής φροντίδας HIV οροθετικών ατόμων. «Πρόσφατα, κάποιος οροθετικός επισκέφτηκε εφημερεύον τμήμα ΩΡΛ σε ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια νοσοκομεία της Αθήνας, το οποίο τυγχάνει να είναι και σημείο αναφοράς για οροθετικούς. Τον έδιωξαν κλοτσηδόν», μου λέει ο Βαγγέλης Μάλλιος.

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ο Χρήστος μου εξηγεί ότι στον HIV πρέπει να σιωπάς. «Η ελληνική κοινωνία έχει μαύρα σκοτάδια. Το HIV δεν μεταδίδεται από τον αέρα, δεν μεταδίδεται από την τουαλέτα, δεν μεταδίδεται με το να κάτσεις να φας με κάποιον οροθετικό. Οι οροθετικοί δεν συνιστούν δημόσια απειλή».

«Είναι απάντηση όμως η σιωπή;», τον ρωτώ.

«Στη χώρα μας, ναι, είναι απάντηση. Σε κάποιο άλλο κράτος, όχι. Το ελληνικό κράτος πρέπει να ξεκαθαρίσει: θέλει τους οροθετικούς ή δεν τους θέλει;».

Προσπαθώ να καταλάβω πώς εν έτη 2014, τόσοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τέτοιες διακρίσεις, απλά και μόνο διότι είναι οροθετικοί. «[Η υπόθεση των εκδιδόμενων γυναικών](http://REMEMBERING HOW GREECE USED HIV TO TERRORIZE SEX WORKERS), έδειξε ξεκάθαρα την δημόσια στάση απέναντι στον HIV», υποστηρίζει ο Βαγγέλης Μάλλιος. «Όταν η ίδια η πολιτεία δημιουργεί πανικό και την εντύπωση ότι όποιος έχει HIV είναι εν δυνάμει ωρολογιακή βόμβα, είναι επόμενο οι πολίτες να αντιμετωπίζουν τους οροθετικούς με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχει μία στροφή προς την συντηρητικότητα ειδικά ό,τι  αφορά σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή η τάση αποτυπώνεται  στην καθημερινή μας ζωή, αλλά και στους νόμους και στην εφαρμογή τους, που τις περισσότερες φορές, όπως και στην υπόθεση του Χρήστου, γίνεται με λάθος τρόπο».

«Η ελληνική κοινωνία πρέπει να μάθει επιτέλους ότι ζουν εδώ 9000 οροθετικοί. Τόσοι είμαστε», μου λέει ο Χρήστος. Κλείνει τα μάτια, ακουμπά το κεφάλι του στο μαξιλαράκι του καναπέ και χαμογελώντας συζητά για το τι περιμένει να συμβεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας και την πίστη του στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης η οποία δεν έχει κλονιστεί παρόλο που από το 2005 δεν έχει δικαιωθεί ακόμα.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.