Ψάξαμε να Δούμε τι Συμβαίνει με τις Τράπεζες Σπέρματος στην Ελλάδα

«Όταν πήγα να βγάλω ΑΜΚΑ για τα παιδιά μου, η δημόσια υπάλληλος ρώτησε να μάθει το όνομα πατρός. Της απάντησα ότι δεν υπάρχει, και εκείνη μου είπε ότι δε μπορούσε να προχωρήσει με την αίτηση. Εγώ τη διαβεβαίωσα, ότι τα παιδιά μου είναι ήδη ασφαλισμένα και ότι πρέπει να βρει έναν τρόπο να με εξυπηρετήσει. Τότε εκείνη μου έκανε νόημα να σκύψω προς το μέρος της, και ψιθυρίζοντας είπε, ότι στα χαρτιά λέει ότι τα παιδιά σου είναι αγνώστου πατρός. Και αλήθεια λέει, της απάντησα», αναφέρει η «Άννα» στο VICE.

Ένα νούμερο, το 852, είναι το όνομα του δότη, του άγνωστου άνδρα που βοήθησε την «Άννα» να γίνει μητέρα. Η «Άννα», 47 χρονών είναι ομοφυλόφιλη, εργάζεται ως νηπιαγωγός και ζει με τους δίδυμους 7χρονους γιούς της στην Αθήνα. Δεν είχε μπει ποτέ στη διαδικασία να σκεφτεί τη δημιουργία οικογένειας. Μια τυπική επίσκεψη στο γυναικολόγο πριν μερικά χρόνια ήταν αρκετή, για να της χτυπήσει το καμπανάκι της μητρότητας. «Όταν διαγνώστηκε ότι έχω ινομυωματώδη μήτρα και ότι πρέπει να κάνω υστερεκτομή φρίκαρα. Τότε ήταν που είπα στον εαυτό μου, είτε θα το κάνεις τώρα, είτε δεν θα το κάνεις ποτέ». Κατόπιν λοιπόν συστάσεων του ιατρού της, επέλεξε μια ελληνική τράπεζα σπέρματος στην Αθήνα. Όπως λέει δεν μπήκε σε διαδικασία να σκεφτεί για το πώς θα ήθελε να ήταν ο δότης εμφανισιακά. Το μόνο που την ενδιέφερε ήταν να είχε περάσει όλα τα απαραίτητα τεστ. Έμεινε έγκυος με την πρώτη εξωσωματική. Σε όλη αυτή την προσπάθεια είχε πάντα δίπλα της φίλους και συγγενείς. «Με στήριξαν και με βοήθησαν πάρα πολύ. Είχα σπάσει πολλά ταμπού πιο πριν και μάλλον αυτό δεν χρειαζόταν σπάσιμο. Οι γονείς μου έλεγαν κάνε ότι θέλεις, αλλά κάνε και ένα παιδάκι. Πολλοί φίλοι προσφέρθηκαν να μου δώσουν το σπέρμα τους, αλλά εγώ συνειδητά επέλεξα να έχω δότη. Εδώ ένα σπίτι πας να νοικιάσεις με έναν φίλο και προκύπτουν θέματα, το να μπεις σε μια διαδικασία να έχεις μονογονεϊκό ρόλο με έναν άλλο άνθρωπο, πρέπει να έχεις πολλά λυμένα…» συμπληρώνει.

Το να είσαι όμως μόνος γονέας έχει πολλές δυσκολίες. Συγκεκριμένα, οι μονογονεϊκές οικογένειες πρέπει να κάνουν πρόσληψη πατρωνύμου προκειμένου να μπορέσουν να εκδώσουν το ΑΜΚΑ των παιδιών τους. «Εμένα αυτά δε με ενοχλούν, ούτε με πληγώνουν, γιατί η επιλογή μου ήταν πολύ συνειδητή» υπογραμμίζει η «Άννα». Τα παιδιά έμαθαν την αλήθεια από πολύ νωρίς. «Θεωρώ σημαντικό να υπάρχει και να ζει το παιδί μέσα στην αλήθεια. Η γνώση της αλήθειας είναι και ένα είδος εκπαίδευσης προς την κοινωνία. Θα μου άρεσε όμως, να ήταν αλλιώς ο νόμος και μετά τα 18 τους να μπορούσαν να μάθουν την ταυτότητα του δότη. Είναι φυσική η ανάγκη των ανθρώπων να αναζητούν τις ρίζες τους. Θα μου άρεσε να τον γνωρίσουν, μόνο όμως επειδή θα το θέλουν εκείνοι, εγώ δε θέλω να μάθω, είμαι απλά πολύ ευγνώμων που αυτός ο κύριος έκανε την καλή του πράξη». Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα τα προσωπικά στοιχεία του δότη και της λήπτριας σπέρματος είναι απόρρητα. Σε χώρες όμως όπως στη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλεια, και στις ΗΠΑ μετά τα 18 τα παιδιά που γεννιούνται κατ' αυτόν τον τρόπο, έχουν δικαίωμα να αναζητήσουν και να γνωρίσουν το βιολογικό τους πατέρα.

Τράπεζες Σπέρματος στην Ελλάδα

Το ζευγάρι ή η γυναίκα που επιθυμεί να τεκνοποιήσει χωρίς σύντροφο ή σύζυγο καλείται να υπογράψει τα έντυπα συναίνεσης και να κάνει μια συμβολαιογραφική πράξη την οποία πρέπει να καταθέσει στην τράπεζα σπέρματος. Με αυτόν τον τρόπο, αναλαμβάνει την ευθύνη για το όποιο παιδί γεννηθεί μέσα από αυτή τη διαδικασία. Πολλοί είναι αυτοί που επιλέγουν το συγκεκριμένο τρόπο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Όπως μας ενημερώνει ο κ. Γιώργος Βουλγαρίδης βιολόγος και υπεύθυνος της τράπεζας σπέρματος SpermLab, οι λήπτες είναι ελεύθερες γυναίκες κυρίως ομοφυλόφιλες, αλλά και ζευγάρια ηλικίας πάνω των 35 χρονών, τα οποία όμως στο τέλος δε θα επιλέξουν το συγκεκριμένο τρόπο αναπαραγωγής. «Θεωρώ ότι τα περισσότερα ζευγάρια αδίκως παραπέμπονται στις τράπεζες σπέρματος. Η υπογονιμότητα ενός ζευγαριού πρέπει να διαγνωστεί όχι μόνο από τον γυναικολόγο, αλλά και από έναν ουρολόγο» υπογραμμίζει ο κ. Βουλγαρίδης.

Το SpermLab δημιουργήθηκε στην Αθήνα το 2009, και από το 2010 εκπροσωπεί τη διεθνή εταιρεία Cryosη οποία διαθέτει και κρυοσυντηρεί δείγματα σπέρματος από όλον τον κόσμο. Οι δότες κατά γενική ομολογία είναι άνδρες ηλικίας από 18 μέχρι 39 ετών και οι περισσότεροι είναι φοιτητές. Στο site της Cryos ανά πάσα στιγμή ο ενδιαφερόμενος λήπτης θα βρει πληροφορίες για τα φυσικά χαρακτηριστικά του δότη όπως χρώμα μαλλιών, ύψος, βάρος, ομάδα αίματος, αν έχει λεπτή ή σκληρή τρίχα, αλλά και στοιχεία για το κοινωνικό και μορφωτικό του στάτους και οτιδήποτε άλλο έχει δηλώσει εκείνος πχ. χόμπι ή ενδιαφέροντα. Πολλοί θεωρούν τη δωρεά σπέρματος ως μια απλή διαδικασία, και όμως είναι αρκετά σύνθετη και πολύ χρονοβόρα. Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο οι υποψήφιοι δότες πρέπει να περάσουν μια σειρά από εξετάσεις, που μπορεί να διαρκέσουν έως και 2 χρόνια, μέχρι δηλαδή να διαπιστωθεί ότι είναι απόλυτα υγιείς, άρα και κατάλληλοι να δωρίσουν το σπέρμα τους. «Πολύ συχνά δεχόμαστε τηλεφωνήματα και emailαπό ανθρώπους που μας λένε ότι θέλουν να δώσουν το σπέρμα τους, και πόσα χρήματα δίνουμε» μας ενημερώνει ο κ. Βουλγαρίδης. Η δωρεά σπέρματος είναι εθελοντική και μη αμειβόμενη. Το μόνο που δίνεται στο δότη είναι μια αποζημίωση για τα μεταφορικά, οτιδήποτε δηλαδή θεωρείται ως θετική ζημία για να συμμετέχει στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Ο λήπτης από την άλλη καλείται να πληρώσει ένα ποσό της τάξεως των 150-300 ευρώ το οποίο προσδιορίζεται από τη διαδικασία για τη συλλογή και συντήρηση του σπέρματος αλλά και την ποιότητα του.

Photo via Flickr user Grace Hebert

«Οι δότες είναι κυρίως άτομα που έχουν γνωρίσει υπογόνιμα ζευγάρια. Με λίγα λόγια, έχουν βιώσει τη δυσκολία και την απογοήτευση των ανθρώπων που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδί» μας εξηγεί η κα. Λίνα Ευγενή, Βιολόγος Αναπαραγωγής, και Επιστημονική Διευθύντρια της ελληνικής τράπεζας σπέρματος Κρυογονία. Η Κρυογονία δημιουργήθηκε το 2012 στην Αθήνα και εκτός από τη δωρεά σπέρματος ασχολείται και με την κρυοσυντήρηση σπέρματος ανθρώπων που για λόγους υγείας ή προσωπικούς θέλουν να «φυλάξουν» το σπέρμα τους και να το χρησιμοποιήσουν σε μεταγενέστερο διάστημα. Οι δότες της Κρυογονίας είναι μόνο έλληνες. Ειδικότερα, η τράπεζα συλλέγει και συντηρεί δείγματα τα οποία δεν είναι πολλά σε αριθμό, καθώς υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των γεννήσεων που προκύπτουν από δότη (ο νόμος περιορίζει αυτό τον αριθμό στα 10 τέκνα).

Σύμφωνα με το ΑΠΕ η βελγική εφημερίδα «La Libre Belgique» σε ειδικό αφιέρωμά της για τη νομοθεσία που ισχύει διεθνώς όσον αφορά την παρένθετη μητρότητα σημειώνει ότι, η Ελλάδα έχει καθιερωθεί ως προορισμός για ζευγάρια που επιλέγουν την εξωσωματική γονιμοποίηση, χάρη στη νομοθεσία, η οποία εδώ και δώδεκα χρόνια επιτρέπει την πρόσβαση σε διάφορες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Και ενώ η πολιτεία καυχιέται για την ανάπτυξη του ιατρικού τουρισμού, το προεδρικό διάταγμα που θα ρυθμίζει τη λειτουργία και τον έλεγχο των μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κρυοσυντήρησης ακόμα δεν έχει υπογραφεί με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουμε μέχρι σήμερα πόσες είναι οι τράπεζες σπέρματος στην Ελλάδα, πόσες κυήσεις καταγράφονται ετησίως και ποιό είναι το ποσοστό επιτυχίας των σπερματεγχύσεων από άγνωστο δότη.

Οι τράπεζες σπέρματος στην Ελλάδα λειτουργούν χωρίς κανένα έλεγχο, χωρίς άδειες λειτουργίας και με βάσει πάντα τη δική τους επαγγελματική ευσυνειδησία. Δεδομένου ότι η δωρεά σπέρματος είναι ανώνυμη, και για όσο διάστημα ακόμη δεν τηρείται εθνική καταγραφή των αποτελεσμάτων της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κανείς δε μπορεί να βεβαιώσει τον ακριβή αριθμό των παιδιών που έχουν γεννηθεί από τον ίδιο δότη, με συνέπεια να υπάρχει το ενδεχόμενο αιμομιξίας μεταξύ ετεροθαλών αδελφών, μας ενημερώνει ο Δρ. Χάρης Καζλαρής, Κλινικός Εμβρυολόγος και τέως μέλος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΙΥΑ). «Εμείς κρατάμε αρχείο. Έχουμε βρει κάποιους τρόπους να ελέγξουμε τη διαδικασία και φυσικά την καταγραφή των περιστατικών υπογράφοντας υπεύθυνες δηλώσεις και εξασφαλίζοντας αποκλειστική συνεργασία με τους δότες μας. Εφόσον ο νόμος υπάρχει, ισχύει, και όλοι οι επαγγελματίες του χώρου πρέπει να συμμορφώνονται. Με το να μην υπάρχει όμως η Αρχή ΙΥΑ δυσκολεύει εμάς τους επαγγελματίες» λέει η κα. Ευγενή και συμπληρώνει «δεν είναι εύκολη διαδικασία να γίνει κάποιος δότης, είναι χρονοβόρα, έχει επιβάρυνση και υπάρχει ταλαιπωρία. Οι άνθρωποι που γίνονται δότες εμποτίζονται από τη διάθεση να προσφέρουν».

Η Αρχή ΙΥΑ ιδρύθηκε το 2005 με σκοπό να εποπτεύει τη λειτουργία των μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κρυοσυντήρησης. Η αδιαφορία όμως των εκάστοτε Υπουργών Υγείας, η απουσία προσωπικού, η μη καταβολή των δεδουλευμένων των μελών του συμβουλίου καθώς και η διαχρονική απροθυμία των υπουργών να εκδώσουν τα προεδρικά διατάγματα εφαρμογής του ν.3305/05, τα οποία συνέταξε η Αρχή είχε σαν αποτέλεσμα την ολοκληρωτική απαξίωση της και τελικά τη βίαιη διακοπή των εργασιών της το 2010. Την άνοιξη όμως του 2014 ύστερα από απόφαση του Υπουργείου Υγείας άρχισε εκ νέου τις εργασίες της. Το VICE βρήκε και μίλησε με τον νέο πρόεδρο της Αρχής ΙΥΑ και καθηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αριστείδη Αντσακλή. «Εμείς αυτά τα πράγματα που έπαθαν οι προηγούμενοι δε θέλουμε να τα πάθουμε. Για να λειτουργήσει η Αρχή πρέπει να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις, να υπάρχει μια έδρα, εξοπλισμός, προσωπικό» δηλώνει ο κ. Αντσακλής. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Αρχής αυτό που προέχει αυτή τη στιγμή είναι η ανανέωση και η ψήφιση του προεδρικού διατάγματος, το οποίο θα εμπεριέχει όλες τις προϋποθέσεις για τη λειτουργία και τον έλεγχο των μονάδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. «Όλες οι μονάδες πρέπει να περάσουν από έλεγχο και αυτό θα γίνει σύντομα. Να με πάρετε στο τέλος του χρόνου και να με ρωτήσετε για το έργο μας. Το έργο της Αρχής πρέπει να βγει προς τα έξω, ο κόσμος πρέπει να μάθει ότι υπάρχει κάποιος έλεγχος. Όποιος δε θέλει να λειτουργήσει με αυτούς τους όρους θα πρέπει να κλείσει» καταλήγει ο κ. Αντσακλής.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.