Υπάρχει Κάποιος Σοβαρός Λόγος για να Φυλακίζονται οι Χρήστες Ναρκωτικών;

To θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.

Ένα ενημερωτικό έγγραφο από τα Ηνωμένα Έθνη, το οποίο εκφράζει την υποστήριξή του για την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών, δόθηκε την περασμένη Δευτέρα στη δημοσιότητα από τον ιδρυτή της Virgin Airlines, Sir Richard Branson, έναν υποστηρικτή των μεταρρυθμίσεων στη νομοθεσία σχετικά με τα ναρκωτικά. Λίγες ημέρες πριν, η εφημερίδα New York Times είχε ρωτήσει τον νομοθετικό υπεύθυνο σε θέματα ναρκωτικών της κυβέρνησης Ομπάμα, για το εν λόγω έγγραφο. Μέσα σε λίγες ώρες από τη δημοσίευσή του, το έγγραφο απεσύρθη και το UN Office for Drugs and Crime (UNODC) πήρε αποστάσεις, δηλώνοντας ότι είχε υπάρξει μια «ατυχής παρεξήγηση».

Η παραπάνω «παρεξήγηση», όμως, είναι ένα σημάδι πως τα θεμέλια πάνω στα οποία έχει χτιστεί η υπάρχουσα νομοθεσία σχετικά με τα ναρκωτικά έχουν αρχίσει να είναι κάπως ασταθή, καθώς παρατηρείται μια διάθεση ακόμα και από την πλευρά της «παλαιάς φρουράς» των Ηνωμένων Εθνών, να δοθεί ένα τέλος στον παγκόσμιο πόλεμο κατά των ναρκωτικών.

Μέχρι και πριν από πέντε χρόνια, θα έπρεπε να είχες πάρει κάτι για να πεις ότι ένα έγγραφο σαν και αυτό θα μπορούσε να ληφθεί στα σοβαρά από τις νομοθετικές αρχές των Ηνωμένων Εθνών. Ακόμα και σήμερα, το UNODC συνεχίζει να χρηματοδοτεί τις προσπάθειες ελέγχου των ναρκωτικών ουσιών σε καταπιεστικά καθεστώτα όπως το Ιράν, όπου λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο εκατοντάδες εκτελέσεις χρηστών. Όμως, όσο περνάει ο καιρός, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να συντάξει κανείς ένα σοβαρό και πειστικό επιχείρημα για τις συνεχιζόμενες συλλήψεις και φυλακίσεις ατόμων, που το μοναδικό τους έγκλημα είναι η κατοχή ναρκωτικών ουσιών. Ακόμα και αν το ζήτημα της νομιμοποίησης της πώλησης όλων των παράνομων ουσιών είναι ακόμα πολύ μακριά, το ζήτημα της κατάργησης των ποινών για την απλή κατοχή ουσιών είναι πλέον πιο επίκαιρο και πιο mainstream από ποτέ.

Για παράδειγμα, όταν μίλησα με τη Nora Volkow, την επικεφαλής του National Institute on Drug Abuse της αμερικανικής κυβέρνησης, για το επερχόμενο βιβλίο μου, μου είπε πως αν και δεν υποστηρίζει την νομιμοποίηση των πώλησης ουσιών, αντιτίθεται στην απονομή ποινών προς τους χρήστες ναρκωτικών. «Δεν πιστεύω στην ιδέα της ποινικοποίησης του δράστη σε καμία περίπτωση», είπε. Ακόμα και ο Kevin Sabet, ένας από τους πιο ένθερμους πολέμιους της νομιμοποίησης της μαριχουάνας, θεωρεί πως τα άτομα που συλλαμβάνονται έχοντας στην κατοχή τους την εν λόγω ουσία, πρέπει να στέλνονται για θεραπεία και όχι στη φυλακή.

Στις μέρες μας, είναι πολύ εύκολο να βρει κανείς πολιτικούς που στις δηλώσεις τους φαίνεται να υποστηρίζουν την αποποινικοποίηση και πολύ πιο δύσκολο να βρεις αντίστοιχους πολιτικούς που υποστηρίζουν την επιβολή αυστηρότερων ποινών για απλή κατοχή ουσιών. Τον προηγούμενο μήνα, η Hillary Clinton έγραψε ένα άρθρο γνώμης, όπου εκφράζει τη στρατηγική της που σαν στόχο έχει να δώσει «προτεραιότητα στην θεραπεία σε σχέση με τη φυλάκιση για τους μη βίαιους χρήστες ναρκωτικών, ώστε να βάλουμε ένα τέλος σε αυτήν την εποχή της μαζικής φυλάκισης ανθρώπων».

Το έγγραφο των Ηνωμένων εθνών εκφράζει ευθαρσώς μια σειρά επιχειρημάτων εναντίον της σύλληψης και φυλάκισης οποιουδήποτε χρήστη για απλή κατοχή. Καταρχάς, σημειώνει πως ο φόβος της σύλληψης οδηγεί σε προβληματική πρόσβαση σε καθαρές βελόνες κάτι που «ενισχύει τους κινδύνους επιδημιών ηπατίτιδας C και HIV ανάμεσα στους χρήστες ναρκωτικών». Επίσης, το να φυλακίζεις χρήστες αυξάνει τους κινδύνους, μιας και ομαδοποιείς άτομα υψηλού κινδύνου.

Κατά δεύτερον, η σύλληψη και τιμωρία, προφανώς και ενισχύουν το στίγμα που συνοδεύει έναν χρήστη, δίνοντας δύναμη στην αίσθηση ντροπής, η οποία εν τέλει ίσως το κάνει πιο δύσκολο για εκείνους να αποκολληθούν από τη χρήση. Όπως το θέτει και το έγγραφο «η έμφαση στην ποινικοποίηση έχει ενισχύσει τα υψηλά επίπεδα κοινωνικού ρατσισμού εναντίον των χρηστών». Στην συνέχεια, αναφέρει πως αυτός ο ρατσισμός συνήθως επηρεάζει τις φυλετικές μειονότητες και πως «ενισχύει τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, μιας και η παρουσία βεβαρημένου ποινικού μητρώου μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη μελλοντική πρόσβαση στην εργασία, στη στέγαση, στην επιμέλεια των παιδιών του χρήστη και στην άσκηση των κοινωνικών του δικαιωμάτων».

Το σημαντικότερο; Το ότι οι δικαστικές ποινές για κατοχή ουσιών δεν επηρεάζουν τη χρήση. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει ξοδέψει περισσότερα από 121 δισεκατομμύρια δολάρια στον σωφρονιστικό εγκλεισμό μη βίαιων χρηστών, από τη στιγμή που ανέλαβε την τα ηνία της χώρας ο πρόεδρος Nixon το 1971 μέχρι και το 2010, με τις συλλήψεις να ανέρχονται στα 37 εκατομμύρια άτομα για την προαναφερθείσα περίοδο.

Την ίδια περίοδο, ενώ οι ρυθμοί φυλάκισης αυξάνονταν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, τα ποσοστά εξάρτησης και χρήσης δεν μειώθηκαν σε ρυθμούς που να δικαιώνουν τις παραπάνω πρακτικές.

Όπως καταλήγει το έγγραφο των Ηνωμένων Εθνών, «η επιβολή εγκληματικών ποινών για χρήση ή κατοχή για λόγους προσωπικής χρήσης, δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε επιτυχής. Αντιθέτως, η τιμωρία επιδεινώνει τις συμπεριφορές, καθώς και τις κοινωνικές συνθήκες των χρηστών». Επιπλέον, το επιστημονικό γνωμοδοτικό συμβούλιο του UNODC, το οποίο περιλαμβάνει στα μέλη του τη Volkow του NIDA, κατέληξε, από πέρυσι κιόλας, πως «οι ποινικές αποφάσεις δεν είναι ευεργετικές» στην καταπολέμηση της εξάρτησης.

Τα παραπάνω στοιχεία, όμως, κάνουν την απόσυρση του εγγράφου ακόμα πιο περίεργη. «Δεν νομίζω ότι ξέρει κανείς γιατί συνέβη αυτό», λέει ο Jag Davies, διευθυντής επικοινωνιακής στρατηγικής του Drug Policy Alliance, ο οποίος παρακολούθησε την ιστορία και έγραψε για αυτήν στη Huffington Post.

Υπάρχουν όμως μερικά σημαντικά μαθήματα εδώ. Αρχικά, ενώ το γεγονός ότι η παρούσα στάση σε θέματα ναρκωτικών αναγνωρίζεται ως λανθασμένη ακόμα και από σημαντικές μερίδες του πολιτικού κόσμου, δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη άποψη σχετικά με τις αποδεκτές εναλλακτικές λύσεις. Αόριστα σχόλια σχετικά με το «τέλος του πολέμου κατά των ναρκωτικών», δεν έχουν βοηθήσει στη μείωση ενός τρομακτικού αριθμού: κάθε χρόνο 1,6 εκατομμύρια Αμερικανοί συλλαμβάνονται για παραβάσεις σχετικές με ναρκωτικά. Το 83% αυτών συλλαμβάνονται για απλή κατοχή.

Επιπλέον, είναι πολύ πιο εύκολο να αποποινικοποιήσεις την κατοχή μαριχουάνας καθώς και την πώλησή της, μιας και ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει ότι η εν λόγω ουσία δεν θα φέρει την καταστροφή. Όμως, το ευρύ κοινό φοβάται ακόμα την ηρωίνη, την κοκαΐνη, την μεθαμφεταμίνη, οπότε η ιδέα της αποποινικοποίησής τους φαντάζει πιο τρομακτική, ακόμα και όταν βλέπουν ότι η σύλληψη ατόμων για την κατοχή αυτών των ουσιών δεν οδηγεί πουθενά.

Η Πορτογαλία κατάφερε να απαντήσει σε αυτό ερώτημα το 2001, αποποινικοποιώντας την κατοχή για προσωπική χρήση και εστιάζοντας την προσοχή των Αρχών στο βίαιο έγκλημα και το εμπόριο ναρκωτικών. Με αυτήν την πρακτική, αν κάποιος πιαστεί από τις Αρχές έχοντας πάνω του κάποια μικρή ποσότητα, οδηγείται στην λεγόμενη «επιτροπή αποτροπής». Η συγκεκριμένη επιτροπή αποφαίνεται αν το άτομο είναι προβληματικός ή περιστασιακός χρήστης και προτείνει θεραπευτική οδό, αν αυτή θεωρηθεί αναγκαία. Η ουσία είναι στην παροχή επιλογών και όχι στην τιμωρία.

Τα αποτελέσματα δεν έχουν καμία σχέση με το ναρκωτικό όργιο που πολύ θεώρησαν πως θα ακολουθήσει. Αν και η χρήση στους εφήβους ακολουθεί τους ρυθμούς της υπόλοιπης Ευρώπης -οι οποίοι όμως είναι ούτως ή άλλως χαμηλοί- τα πραγματικά αποτελέσματα παρατηρούνται στους αριθμούς θανάτων από υπερβολική χρήση: ο αριθμός είναι πλέον 3 άτομα ανά ένα εκατομμύριο κατοίκους, νούμερο σαφώς πιο χαμηλό από το γενικότερο ευρωπαϊκό που βρίσκεται στο 17,3. Μαζί με τους θανάτους, έχουν μειωθεί και αριθμοί του ιού HIV, με τις περιπτώσεις νέων ασθενών που απέκτησαν την ασθένεια από ενδοφλέβια χρήση ουσιών να πέφτει από τους 1.574, το 2000, στους 78, το 2013. Ο αριθμός των ατόμων που πήγαν σε κλινική αποτοξίνωσης αυξήθηκε κατά 41% ενώ το ποσοστό ατόμων που φυλακίστηκαν για παραβάσεις σχετικά με ναρκωτικά έπεσε από το 44% του 1999, στο 24% του 2013.

Πώς μπορούμε να πάμε προς τα εμπρός λοιπόν; Σε πρώτη φάση, με το να τονίσουμε πως η φυλακή και οι ποινές φυλάκισης, γενικότερα, ούτε αποτρέπουν τη χρήση ούτε θεραπεύουν την εξάρτηση.

Αν το εξαρτημένο άτομο είναι απλά ένας άρρωστος άνθρωπος και όχι κάποιο σατανικό ον, τότε με το να τον συλλαμβάνεις δεν ενισχύεις την ιατρική άποψη. Αν ο στόχος είναι η υγεία του κοινού, τότε δεν μπορείς να έχεις μια στρατηγική που έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την διάδοση ασθενειών. Αν η φυλάκιση ατόμων για τη χρήση της μαριχουάνας δεν αποτρέπει τον εθισμό, γιατί να συμβαίνει κάτι τέτοιο με τις πιο «τρομακτικές» ουσίες;

Αφήνοντας στην άκρη, για την ώρα, τα θέματα σχετικά με το εμπόριο ουσιών, αν κάποιος έχει ένα επιχείρημα που με απτά στοιχεία να δείχνει πως υπάρχει βάσιμος λόγος για να συνεχίσουμε να φυλακίζουμε εκατομμύρια άτομα για απλή κατοχή ναρκωτικών ουσιών, τότε πραγματικά θα ήθελα να το ακούσω.

Περισσότερα από το VICE

Τι Nιώθεις όταν Κάνεις Xειρουργική Eπέμβαση στον Eγκέφαλο ενώ Είσαι Ξύπνια

Οι Λύκοι της Συρίας

Η Χειρότερη Καφρίλα που μου Έχει Κάνει Γυναίκα