Πώς Eίναι να Mεγαλώνεις τα Παιδιά σου σε Προσφυγικό Καταυλισμό;

To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.

«Εάν διασχίσουμε τη θάλασσα πάνω σ'αυτή τη βάρκα, η βάρκα θα βυθιστεί και τα παιδιά μου θα πνιγούν. Δεν είμαστε καλοί κολυμβητές».

Η Samaa, 32 ετών, κάθεται με τα πόδια της μαζεμένα κάτω από το σώμα της, σ' ένα κόκκινο χαλί σε ένα διαμέρισμα δύο δωματίων στον προσφυγικό καταυλισμό της Shatila. «Είναι πολύ επικίνδυνο, όλοι το ξέρουν αυτό. Για αυτό είμαι ακόμα εδώ».

Η Samaa δείχνει γύρω-γύρω το υγρό, τσιμεντένιο κουτί, όπου μένει μαζί με τα τέσσερα παιδιά της στον καταυλισμό, νότια της Βηρυτού στον Λίβανο. Κανένας δεν θα επέλεγε να ζήσει εκεί. Μυρίζει υγρασία και έξω από το παράθυρό της υπάρχει μια ταράτσα γεμάτη σκουπίδια σε βάθος 30 εκατοστών. «Έλα να δεις αυτήν την εικόνα» λέει, όταν σηκώνεται όρθια για να μου δείξει έξω από το παράθυρο. «Τράβα μια φωτογραφία και δείξε στον κόσμο».

Δεν είναι παράδεισος, αλλά η Samaa ξέρει ότι είναι τυχερή που έφυγε από την Συρία. Παρά το εξαθλιωμένο περιβάλλον, είναι ευγνώμων που βρίσκεται στη Βηρυτό με την οικογένειά της. Άλλοι, όπως γνωρίζει, δεν είναι τόσο τυχεροί.

Ο καταυλισμός της Shatila δημιουργήθηκε το 1949 για να στεγάσει 3.000 Παλαιστίνιους πρόσφυγες, ωστόσο σήμερα φιλοξενεί 22.000 ανθρώπους. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται με αποτέλεσμα να υπάρχει υπερπληθυσμός. Όροφοι χτίζονται πάνω στις υφιστάμενες δομές, δημιουργώντας πολυκατοικίες μέχρι και οκτώ ορόφους. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, ένας στους πέντε κατοίκους του Λιβάνου είναι Σύρος πρόσφυγας. Καθώς ο Άσαντ συνεχίζει να διεξάγει πόλεμο στα ανατολικά, ο Λίβανος βρίσκεται προ των πυλών νέας πληθυσμιακής έκρηξης.

Είναι ένας κόσμος μακριά από τις αναφορές των μέσων ενημέρωσης για νεαρούς άνδρες που ρίχνουν τα «τείχη» της Ευρώπης στην πΓΔΜ. Εδώ, έχεις την αίσθηση ότι κυριαρχούν οι γυναίκες. Υπάρχουν μικρά παιδιά παντού, που γκρινιάζουν στους σκοτεινούς και με υγρασία δρόμους. Γυναίκες περιμένουν τους συζύγους τους να έρθουν από τη Συρία ή περιμένουν τους γιους και ανιψιούς που άρχισαν το ταξίδι για την Ευρώπη να τηλεφωνήσουν στο σπίτι.

Μένω στο Κέντρο Παίδων και Νεολαίας (CYC) στην καρδιά του καταυλισμού. Εδώ, ο Abu Moujahad, ένας Παλαιστίνιος που ήρθε στη Shatila όταν ήταν ενός μηνός μωρό, ηγείται του προγράμματος εδώ και χρόνια. Στόχος του είναι να καταπολεμήσει την αδικία κατά των Παλαιστινίων, αλλά και να παρέχει στα παιδιά του καταυλισμού όσες περισσότερες ευκαιρίες είναι δυνατό. Είναι δύσκολο όταν έχει διακοπεί η χρηματοδότηση και ο καταυλισμός γεμίζει καθημερινά όλο και περισσότερους Σύρους πρόσφυγες.

Η Aida, μια Παλαιστίνια πρόσφυγας που εργάζεται στο CYC, δείχνει τα κτήρια γύρω μας. Είναι τόσο ψηλά και έχουν γίνει τόσες πολλές προσθήκες σ' αυτά, που ο ήλιος μόλις που φτάνει στους δρόμους ανάμεσά τους.

Καθώς περπατάμε, σκύβουμε. Χοντρά καλώδια κρέμονται από τις στέγες των κτηρίων και κρέμονται εκατοστά πάνω από τα κεφάλια μας. Μοιάζουν με κληματσίδες σε μονοπάτια της ζούγκλας. Απλά εύχομαι να μην πάθουμε ηλεκτροπληξία.

«Όλα εδώ είναι υγρά», λέει. «Η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη».

Οι διακοπές ρεύματος είναι πολύ συνηθισμένες στη Shatila. Καθώς ανεβαίνουμε για να επισκεφτούμε τη Samaa, γειτόνισσα της Aida, γίνεται άλλη μία. Σε αντίθεση με το κέντρο της Βηρυτού που βρίσκεται δύο μίλια μακριά, εδώ οι εφεδρικές γεννήτριες είναι πολύ αδύναμες. Μπορεί να περάσουν ώρες μέχρι να επανέλθει το ρεύμα.

Η σταθερότητα του Λιβάνου ακροβατεί. Τα τελευταία χρόνια, αυτή η μεσανατολίτικη γη, μόλις το ένα τρίτο του μεγέθους της Μασσαχουσέτης, έχει υποδεχθεί δύο εκατομμύρια πρόσφυγες από τη γειτονική Συρία. Η Δαμασκός είναι μόλις 33,5 μίλια μακριά· ένα ταξίδι που μπορείς να το κάνεις σε λιγότερο από μια ώρα. Τα σύνορα με τη Συρία, συχνά δέχονται επιθέσεις με όλμους και στα νότια συνεχίζονται οι εχθροπραξίες με το Ισραήλ.

«Γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να ζήσουν εδώ;», ρωτάω την Aida και τον Abu Moujarad ενώ πίνω ζεστό καφέ. Είναι ο πιο δυνατός καφές που έχω πιει ποτέ και προσποιούμαι ότι τον πίνω, προσπαθώντας να αγνοήσω το κατακάθι που έχει κολλήσει στον λαιμό μου. «Είμαστε μια κοινότητα εκτοπισμένων ανθρώπων, αλλά η Shatila χαρακτηρίζεται από το πόσο φτηνό μέρος είναι να μένει κανείς. Ενώ το ενοίκιο στη Βηρυτό είναι πολύ ακριβό -ίσως 600 δολάρια το μήνα- στη Shatila είναι μόλις 250-300 δολάρια για ένα διαμέρισμα. Σε αυτό το ποσό, συνήθως περιλαμβάνονται όλοι οι λογαριασμοί».

Ο καταυλισμός μπορεί να είναι παράδεισος για εκείνους που έχουν εκτοπιστεί. Ο Abu Moujarad εξηγεί ότι, αν και μπορεί να μετακινηθεί από τον καταυλισμό στην υπόλοιπο Βηρυτό, δεν νιώθει ευπρόσδεκτος. «Μοιάζει να είναι άλλος κόσμος. Οι οδηγοί ταξί από τις κύριες περιοχές της Βηρυτού λένε ότι δεν είναι ασφαλές να έρθεις εδώ - νιώθεις ότι η χώρα είναι διαιρεμένη και πως ο πληθυσμός δεν αναμειγνύεται. Πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, εδώ, η θρησκεία δεν είχε σημασία και τώρα είναι το μόνο για το οποίο μιλούν οι άνθρωποι. Ο Θεός είναι απασχολημένος με τον Λίβανο».

Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να παίξουν σ' αυτόν τον, χωρίς αέρα και ήλιο, λαβύρινθο. Έξω από το γραφείο, ο δρόμος φωτίζεται, καθώς ένα έφηβος δοκιμάζει ένα περίστροφο. Δημιουργούνται σπινθήρες καθώς οι σφαίρες γαζώνουν τον δρόμο.

Ωστόσο, η Samaa είναι αισιόδοξη για το μέλλον. «Δεν είμαι χαρούμενη που βρίσκομαι εδώ, αλλά κάνω ό,τι μπορώ. Στη Συρία ήμουν δασκάλα. Τώρα περνάω τις μέρες μου διαβάζοντας και μαγειρεύοντας». Όταν τα παιδιά της Samaa επιστρέφουν στο σπίτι, κάνει το καλύτερο που μπορεί για να τα μορφώσει. Τα χρηματοδοτούμενα από τα Ηνωμένα Έθνη σχολεία στον καταυλισμό, δεν είναι καλά.

Η Aida, που κάθεται δίπλα μου μεταφράζοντας την ιστορία της Samaa, εξηγεί ότι τα σχολεία είναι έτοιμα να εκραγούν. «Από τότε που ήρθαν εδώ οι πρόσφυγες από τη Συρία, δεν υπάρχει πλέον χώρος. Μπορείς να το καταλάβεις από τα κτήρια, αλλά και από τις υπηρεσίες εδώ. Το σχολείο εδώ, το πρωί έχει μαθήματα για τα παιδιά από την Παλαιστίνη και το απόγευμα για εκείνα από τη Συρία. Ωστόσο, είναι κυριολεκτικά γεμάτα».

Η Samaa λέει, «κάνω ό,τι μπορώ για τα παιδιά μου. Τα βράδια διαβάζουμε και τα βοηθάω με τα μαθήματά τους». Στο δωμάτιο, εκτός από έναν καλοδιατηρημένο διθέσιο καναπέ, υπάρχει μόνο ένα χαλί και μια σχεδόν άδεια βιβλιοθήκη. Στον καναπέ βρίσκεται ανοιχτό ένα χοντρό λευκό βιβλίο γεμάτο με αραβικά. Όταν μιλάει για διδασκαλία, τα μάτια της κοιτούν προς αυτό.

Η Shatila δεν είναι μέρος για παιδιά. Την πρώτη μου νύχτα εκεί, ο 13χρονος οδηγός μου, ο Omar, με πήγε σ' ένα μαγαζί να αγοράσω λίγο ψωμί. Επιστρέφοντας, με ακούμπησε και μου έδειξε ένα μια ομάδα ανδρών έξω από ένα κτήριο. Ο Omar πέρασε τα δάχτυλά του κατά μήκος του λαιμού του. «Daesh», χαχάνισε. «Σκοτώσουν. Εσένα». Με έδειξε.

Το ISIS βλέπει τη Shatila ως ένα γόνιμο έδαφος για στρατολόγηση. Σύμφωνα με ακτιβιστές που μάχονται για τους πρόσφυγες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Ισλαμικό Κράτος εκμεταλλεύεται την απογοήτευση μέσα στους καταυλισμούς και στρατολογεί κυρίως από τις περιοχές των Σουνιτών και των Μπααθιστών. Οι εντάσεις αυξάνονται. Οι άνθρωποι ζουν ο ένας πάνω στον άλλον και δεν νιώθουν να ταυτίζονται με τον καταυλισμό. Οι καυγάδες είναι συνηθισμένο πράγμα. Διαφορετικές θρησκείες, πολιτισμοί και διάλεκτοι, κάνουν εξαιρετικά δύσκολο το να συμφωνήσεις με τον άλλον.

Παρόλο που η Samaa εξακολουθεί να σκέφτεται θετικά, αυτό δεν σημαίνει ότι θέλει να παραμείνει. Αλλά είναι προσεκτική με το πώς θα φύγει. Όλοι όσοι μιλώ στον καταυλισμό, γνωρίζουν κάποιον που χάθηκε διασχίζοντας τη θάλασσα με βάρκα για να φτάσει στην Ευρώπη. Η Aida εξηγεί πως οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ ταξιδεύουν μέσω ξηράς για Κωνσταντινούπολη και έπειτα μπαίνουν σε βάρκες για να πάνε στην Ελλάδα - ή πηγαίνουν κατευθείαν στην Κύπρο. «Δεν μπορώ να πάω στην Ευρώπη με βάρκα, αλλά θα μου άρεσε να πάω στον Καναδά με το αεροπλάνο», λέει η Samaa. «Αυτός ο τρόπος είναι ασφαλής αλλά είμαι εδώ τέσσερα χρόνια τώρα, από τότε που άρχισε ο εμφύλιος στη Συρία. Ήμασταν από τις πρώτες ομάδες ανθρώπους που έφυγαν».

«Τα σύνορα είναι κλειστά τώρα», εξηγεί. «Η αδερφή μου και τα παιδιά της είναι ακόμα στη Συρία και είναι πολύ δύσκολο να φύγουν, αλλά προσπαθούν να φτάσουν στην Ιορδανία».

Δεν είναι ο μόνος άνθρωπος που έχει συγγενείς ακόμα στη Συρία. Γνώρισα τη Lia* στο αεροδρόμιο. Μεταφέρει μια λευκή βαλίτσα του ΟΗΕ με το όνομά της. Είχε απομακρυνθεί από μια μεγάλη ουρά ανθρώπων που κρατούσαν τις ίδιες αποσκευές και περίμενε στο σαλόνι αναχώρησης. Τη ρώτησα εάν γνώριζε πού πήγαινε.

Η γλώσσα της μπερδεύεται την ώρα που ξεστομίζει την άγνωστη λέξη «Μόντρεαλ». Δεν διαισθάνομαι κανέναν ενθουσιασμό στη φωνή της, οπότε την ρωτάω πώς νιώθει για το ταξίδι της. «Το αεροπορικό ταξίδι είναι τόσο μεγάλο», λέει. «Πρώτα πρέπει να πάμε στην Ιορδανία και έπειτα 12 ώρες πτήση πάνω από τη θάλασσα». Ζωηρεύει όταν της λέω πως μάλλον θα υπάρχουν ταινίες να δουν όσο θα είναι στο αεροπλάνο.

«Είμαι πολύ λυπημένη που έφυγα από τη Συρία», προσθέτει η Lia. «Έμενα σε προσφυγικό καταυλισμό του Λιβάνου τους τελευταίους εννέα μήνες, αλλά η οικογένειά μου εξακολουθεί να βρίσκεται στη Συρία. Η μητέρα, ο μπαμπάς μου και όλοι οι θείοι, και οι θείες μου. Δείχνει ένα νεότερο κορίτσι. «Ταξιδεύω με την αδερφή μου».

Ο Καναδάς έχει μετεγκαταστήσει περισσότερους από 25.000 πρόσφυγες από το 2015 και μόνο η Γερμανία έχει μεγαλύτερο αριθμό διαθέσιμων χώρων. Στατιστικά μιλώντας, ίσως να μην είναι πολύ μακριά η μέρα που η Samaa θα βρεθεί στο αεροδρόμιο με τα παιδιά της.

Προς το παρόν, παραμένει αισιόδοξη και χαρούμενη. Οι φακές της βράζουν στη στόφα. Μου λέει ότι είναι το αγαπημένο μεσημεριανό των παιδιών της και καθώς φεύγω από το διαμέρισμά της, ακούω μικρά βήματα να διαγωνίζονται ποιος θα φτάσει πρώτος. Δυο κορίτσια, με κόκκινα από τον παγωμένο αέρα μάγουλα ανεβαίνουν με φούρια τα σκαλιά και προσπερνώντας με μπαίνουν στο σπίτι.

«Τα κορίτσια είναι στο σπίτι», λέει. Και για την ώρα, είναι.

*Το όνομα έχει αλλάξει

Περισσότερα από το VICE

Γιατί Αυτοί οι Τύποι σου «Ρίχνουν» Πόρτα Τελικά;

Η Ζωή μου Μέσα στις πιο Τρελές Θεωρίες Συνωμοσίας του Διαδικτύου

Αυτές Είναι οι πιο Ντροπιαστικές Φωτογαφίες σε Clubbing;