Ο Ιάσονας Περιγράφει πώς Είναι να Ζεις σε Mία Από τις πιο Επικίνδυνες Περιοχές του Πλανήτη

Το VICE Greece δίνει βήμα σε επιλεγμένες ανθρωπιστικές οργανώσεις και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τη δημιουργία της νέας στήλης «Ρισπέκτ», στην οποία κάθε Δευτέρα θα δημοσιεύονται προσωπικές ιστορίες, άρθρα άποψης, φωτογραφίες, ρεπορτάζ ή άλλες υποθέσεις που ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία. Στόχος μας είναι να ενημερώσουμε το κοινό και να ανοίξουμε διάλογο για ζητήματα, με τα οποία καταπιάνονται οι συγκεκριμένες οργανώσεις και αξίζουν την προσοχή όλων.

Το συγκεκριμένο άρθρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, υπογράφει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος.

Ελάχιστες περιοχές στον πλανήτη μπορούν να συγκριθούν με το Νότιο Σουδάν, όσον αφορά τη βία που έχουν υποστεί οι άνθρωποι. Το Νότιο Σουδάν αποτελεί τη νεότερη χώρα στον κόσμο: Κέρδισε την ανεξαρτησία της το 2011 από το Σουδάν, μετά από τον πλέον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο στην ιστορία της Αφρικής, οποίος κράτησε 40 χρόνια, κόστισε δύο εκατομμύρια νεκρούς, τέσσερα εκατομμύρια εκτοπισμένους και σημαδεύτηκε από κάθε είδους εγκλήματα πολέμου. Αποτελεί την πιο αιματηρή σύγκρουση μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στο καινούριο κράτος, μόλις δύο χρόνια μετά την ανεξαρτησία, τον Δεκέμβριο του 2013, ξέσπασε νέος πόλεμος μεταξύ των δύο κύριων εθνικών ομάδων που συγκροτούσαν το απελευθερωτικό κίνημα, βυθίζοντας τη χώρα στο απόλυτο χάος. Ο πόλεμος συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Όταν φτάνεις στην πρωτεύουσα, Τζούμπα, το τοπίο σε προετοιμάζει για τις συνθήκες που επικρατούν. Δύο μεγάλες σκηνές στεγάζουν τις υπηρεσίες αεροδρομίου, δεν υπάρχει κανένα κτίριο. Γίνεται υπαίθριος έλεγχος των αποσκευών από στρατιώτες, οι οποίοι ψάχνουν τους επιβάτες και για όπλα.

Καθώς προχωράς μέσα στη χώρα, συνειδητοποιείς ότι όλος ο πληθυσμός -11 εκατομμύρια άνθρωποι- ζει χωρίς απολύτως καμία υποδομή. Πουθενά δεν υπάρχει δίκτυο νερού, ηλεκτρικού, αποχέτευσης ή συγκοινωνιών, εκτός από ελάχιστα λεωφορεία στην πρωτεύουσα. Οι τουαλέτες είναι ανοιχτοί λάκκοι στο χώμα, με αποτέλεσμα οι μύγες και το βρώμικο νερό να μεταδίδουν παντού τυφοειδή πυρετό.

Όλες οι απορροές καταλήγουν στον Νείλο, τη στιγμή που το ποτάμι είναι η μόνη πρόσβαση σε νερό για τους κατοίκους της πρωτεύουσας. Οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να γεμίζουν από εκεί βαρέλια και μπιτόνια, έτσι κάθε χρόνο ξεσπά επιδημία χολέρας.

Η αντιμετώπιση της χολέρας ήταν και ο στόχος του πρώτου διμήνου της αποστολής μου στο Νότιο Σουδάν τον περασμένο Απρίλιο. Μια εκστρατεία εμβολιασμού για τη χολέρα, ώστε να τερματιστεί η επιδημία που μαστίζει την πρωτεύουσα από το 2016. Μετά από μια πολύ επίπονη προσπάθεια, καταφέραμε να εμβολιάσουμε 200.000 ανθρώπους, γυρνώντας σχεδόν όλες τις πλατείες, τα σχολεία, τις εκκλησίες και τα προσφυγικά στρατόπεδα της Τζούμπα.

Στην επαρχία, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη. Η πιο μεγάλη επιδημία είναι η ελονοσία, με 4.000 καταγεγραμμένους νεκρούς ανθρώπους μέσα σε έξι μήνες.

Τρία εκατομμύρια άνθρωποι είναι σε κατάσταση λιμού και επιβιώνουν από τις ρίψεις τροφών με αλεξίπτωτο του ΟΗΕ. Άλλα δύο εκατομμύρια άνθρωποι έφυγαν ως πρόσφυγες σε γειτονικές χώρες, ενώ ακόμη δύο εκατομμύρια παραμένουν εσωτερικά εκτοπισμένοι και ζουν στο ύπαιθρο ή στοιβαγμένοι σε σκηνές μέσα στις στρατιωτικές βάσεις του ΟΗΕ, υπό την προστασία των κυανόκρανων. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν στα σπίτια τους, με τη φυλετική βία να παίρνει διαστάσεις κανονικής εθνοκάθαρσης.

Στα χωριά, κάθε ένοπλη ομάδα επιστρατεύει ή απαγάγει ανηλίκους, υπάρχουν περίπου 19.000 παιδιά-στρατιώτες και εκατοντάδες διαφορετικές αντάρτικες ομάδες.

Το 80% του πληθυσμού της χώρας είναι αναλφάβητοι, ενώ στις γυναίκες το ποσοστό φτάνει το 98%.

To Νότιο Σουδάν είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο πληθυσμό προσφύγων και εκτοπισμένων κατοίκων στον κόσμο - περίπου οκτώ εκατομμύρια.

Το δεύτερο κομμάτι της αποστολής μου ήταν σε μια πολύ απομακρυσμένη περιοχή, βαθιά μέσα στη σαβάνα, ανάμεσα σε δύο μέτωπα του πολέμου. Οι δυσκολίες εδώ, ίδιες με την πρωτεύουσα και χειρότερες. Πήγαμε στην περιοχή με ελικόπτερο, όμως όλες οι μετακινήσεις μας γίνονταν με βάρκες, επειδή οι χωματόδρομοι ήταν γεμάτοι άσκαστες βόμβες.

Συνολικά, 100.000 άνθρωποι ζουν κατά μήκος του ποταμού Σομπάτ, σε μια περιοχή ελεγχόμενη 100% από την ένοπλη αντιπολίτευση, συνεπώς αποκομμένη από την υπόλοιπη χώρα. Η κυβέρνηση έχει αποκλείσει την πρόσβαση στην περιοχή, εγκαθιστώντας στρατιωτικές βάσεις στην είσοδο και την έξοδο του ποταμού. Δεν υπάρχει αγορά, σχεδόν δεν κυκλοφορεί χρήμα και τα μόνα μέσα επιβίωσης των ανθρώπων είναι ψάρια από το ποτάμι, ρίψεις τροφών από τον ΟΗΕ και αγελάδες, οι οποίες αποτελούν και το συνάλλαγμα της περιοχής. O μόνος τρόπος για τους ανθρώπους να βρουν υλικά και προμήθειες είναι μέσω της Αιθιοπίας, πλέοντας κρυφά στο ποτάμι κατά τη διάρκεια της νύχτας, με αυτοσχέδια πλεούμενα που τα παρασύρει το ρεύμα.

Σε κάθε χωριό, βλέπεις ένοπλους να περιπολούν στις όχθες για τυχόν κινήσεις εχθρικών ομάδων. Τα κοπάδια με τις αγελάδες, αφού βοσκήσουν, μεταφέρονται στο εσωτερικό του χωριού, για να είναι καλύτερα φυλασσόμενα, όντας το πολυτιμότερο πράγμα που διαθέτουν. Ακριβώς επειδή είναι περιπλανώμενοι αντάρτες-κτηνοτρόφοι, δεν έχουν μόνιμες υποδομές. Δεν σκάβουν πηγάδια, ούτε φτιάχνουν τουαλέτες, καθώς μετακινούνται συνέχεια και πίνουν νερό από το ποτάμι, με όλους τους κινδύνους για την υγεία που συνεπάγεται αυτό.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη υπηρεσιών υγείας. Σε όλη την περιοχή δεν υπάρχει ούτε ένα υποτυπώδες νοσοκομείο, έστω ένα δωμάτιο παρακολούθησης ασθενών για το βράδυ, μόνο κάποια υποστελεχωμένα πρωτοβάθμια ιατρεία από διάφορες ΜΚΟ.

Όποιος άνθρωπος έχει κάτι σοβαρότερο, αφήνεται να πεθάνει στο σπίτι του. Η άλλη επιλογή είναι να περπατήσει μια βδομάδα μέχρι το κοντινότερο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Λάνκιεν, αλλά ποιος άρρωστος άνθρωπος μπορεί να το κάνει;

Είχαμε πολλές μαρτυρίες για ασθενείς που ξεκίνησαν το ταξίδι και πέθαναν στη διαδρομή, αφού δεν υπάρχουν δρόμοι και τα περισσότερα λιβάδια είναι πλημμυρισμένα. Οι ελλείψεις ακόμη και σε πρωτοβάθμιο επίπεδο υγείας είναι τρομερές. Άνθρωποι πεθαίνουν από απλή διάρροια εξαιτίας της αφυδάτωσης, δεν υπάρχουν ούτε καν απλά φάρμακα με ηλεκτρολύτες.

Υπάρχει ελάχιστη μέριμνα για τους τραυματίες. Είδαμε ανθρώπους με σπασμένα χέρια και πόδια να περιφέρονται αβοήθητοι. Η κατάσταση επιδεινώθηκε λόγω των πρόσφατων φυλετικών συγκρούσεων τον Μάϊο του 2018. Χωριά κάηκαν ολοσχερώς, άμαχοι δολοφονήθηκαν στα σπίτια τους και 20.000 εσωτερικά εκτοπισμένοι κατέφυγαν εδώ για να γλιτώσουν από τον πόλεμο. Η κατάσταση διαβίωσής τους είναι οικτρή. Ολόκληρες οικογένειες ζουν κάτω από τα δέντρα και τρέφονται με ρίζες και φύλλα. Η ελονοσία και το καλαζάρ έχουν εκτιναχθεί εξαιτίας της έκθεσης τόσων πολλών άστεγων ανθρώπων στα έντομα. Ο σκοπός της παρέμβασής μας ήταν ακριβώς αυτός: Να περιορίσουμε τις συνέπειες της ανθρωπιστικής κρίσης και να υποστηρίξουμε τους εκτοπισμένους αμάχους. Επιπλέον, να ανοίξουμε ανθρωπιστική δίοδο μέσω του ποταμού, για να σταματήσει αυτή η περιοχή να είναι τόσο απομονωμένη.

Η βάση μας χτίστηκε στο κεντρικότερο χωριό, το Ουλάνγκ, την περίοδο των βροχών και με το χειρότερο έδαφος που θα μπορούσε να υπάρξει - black cotton soil: Είναι σαν μια τεράστια κόλλα που παγιδεύει το παπούτσι μέσα της και ο μόνος τρόπος να βαδίσεις είναι είτε με γαλότσες, είτε ξυπόλητος.

Το φυσικό περιβάλλον είναι εξαιρετικό αφιλόξενο. Τα κουνούπια διαπερνούν ακόμη και τα σκληρότερα υφάσματα και οι εκτάσεις είναι γεμάτες κόμπρες και σκορπιούς. Η ζέστη και η υγρασία καθιστούν αδύνατη ακόμη και τη θερμομέτρηση των ασθενών, αφού η εξωτερική θερμοκρασία ξεκινάει από τους 38 oC.

Κάθε πρωί φεύγαμε με τις βάρκες, με προορισμό τα απομακρυσμένα χωριά βαθιά μέσα στο ποτάμι, για να βρούμε τους πρόσφυγες. Οι κροκόδειλοι στο νερό ήταν τόσοι πολλοί και ο οδηγός μας, μάς εξηγούσε ότι αν κατά λάθος χτυπούσαμε έναν με τη βάρκα, η προπέλα μας θα διαλυόταν και θα χρειαζόμασταν διάσωση.

Μόλις φτάναμε στα χωριά, οι κάτοικοι είχαν ήδη σχηματίσει τεράστιες ουρές, για να έρθουν στα υπαίθρια ιατρεία μας. Οι μεγαλύτερες ποσότητες φαρμάκων μας στόχευαν την ελονοσία, την πνευμονία και το καλαζάρ. Κάθε μέρα, όμως, αντιμετωπίζαμε και περιστατικά που χρειάζονταν άμεση διακομιδή και δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Αυτό είναι το χειρότερο σφίξιμο στην καρδιά. Να μην υπάρχει πουθενά νοσοκομείο να μεταφέρεις τους ασθενείς σου.

Σε εκείνα τα μέρη, από τον γεροντότερο μέχρι τον νεότερο, δεν έχουν δει ποτέ γιατρό στη ζωή τους και έτσι ο ερχομός μας είναι κοινωνικό γεγονός. Μόλις στήναμε τα τραπέζια με τα φάρμακα, οι άνθρωποι ξεπρόβαλαν από όλες τις πλευρές. Η κάθε οικογένεια έφερνε σχεδόν όλα της τα μέλη - ανάμεσά τους και άνθρωποι κατάκοιτοι, στο τελευταίο στάδιο.

Σε μια τέτοια κατάσταση, το μυαλό κατακλύζεται από εντελώς διαφορετικά συναισθήματα: Τη στιγμή της δράσης, είσαι στον αυτόματο πιλότο, δεν σκέφτεσαι τίποτα, παρά μόνο πώς θα κάνεις αυτό που πρέπει. Όταν ηρεμείς, όμως, τα πάντα αλλάζουν. Το αίσθημα ότι είσαι ανήμπορος να βοηθήσεις είναι κάτι που από τις διασώσεις στη Λέσβο προσπαθούσα να μην το αφήνω να με καταβάλλει. Η χαρά της προσφοράς συνυπάρχει αναπόφευκτα με στιγμές απογοήτευσης και απελπισίας, όταν βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον τόσο ακραίων ελλείψεων και αδιανόητης φτώχειας.

* Ο Ιάσονας Αποστολόπουλος έζησε τρεις μήνες στο Νότιο Σουδάν και εργάστηκε ως τεχνικός αποστολής με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Αυτήν τη στιγμή βρίσκεται και πάλι στο Νότιο Σουδάν για τη δεύτερη αποστολή του με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Περισσότερα από το VICE

«Δεν θα Ζητήσω Συγνώμη από Κανένα 15χρονο»: Η Δίκη Κορκονέα Συνεχίζεται, Δέκα Χρόνια Μετά

Ο Γιάννης Μαντζουράνης Φωνάζει Ακόμη «Εθνικάρα» στα Γήπεδα

Είναι Kαλύτερα να Koιμάσαι με Σκύλο Παρά με «Φίλο»